Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Strona powodowa (...) Bank (...) S.A. w W. (dalej jako (...)) domagała się zasądzenia od pozwanego 9011,73 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie liczonymi od 15 maja 2023r. oraz kosztami postępowania. W uzasadnieniu wskazano, że powodowi przysługuje od pozwanego wymagalna wierzytelność z tytułu umowy pożyczki gotówkowej z 13 sierpnia 2020r. Pozwany mimo wezwań i chęci ugodowego zakończenia sporu nie dokonał spłaty zadłużenia.

Pozwany D. A. reprezentowany przez opiekuna prawnego M. M. w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości. Pozwany zarzucił, że umowa jest nieważna, gdyż z uwagi na chorobę psychiczną – schizofrenię jego oświadczenie woli z 13 sierpnia 2020r. dotknięte jest wadą z art. 82 k.c. W uzasadnieniu wskazano, że pozwany od 11. roku życia cierpi na chorobę psychiczną, która systematycznie się nasila. Choroba pozwanego powoduje, że nie jest on w stanie prawidłowo funkcjonować w codziennym życiu i wymaga całodobowej opieki, którą obecnie sprawuje matka pozwanego M. M.. Pozwany postanowieniem z 31 sierpnia 2021r. został całkowicie ubezwłasnowolniony, a jego matka została ustanowiona jego opiekunem prawnym.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwany D. A. 13 sierpnia 2020 r. drogą elektroniczną wypełnił formularz umowy pożyczki nr (...), na podstawie której strona powodowa (...) S.A. wypłaciła na rachunek pozwanego 8000 zł. Pożyczka wynosiła łącznie 9194,35 zł, płatna miała być w 48 miesięcznych ratach, całkowita kwota do zapłaty przez pożyczkobiorcę wynosiła 10609,48 zł, (...) 15,61%. Pożyczka została wypłacona na rachunek bankowy pozwanego prowadzony przez stronę powodową w dniu 16 sierpnia 2020r.

Strona powodowa wypowiedziała umowę pożyczki pismem z 14 marca 2022r.

Dowód:



umowa pożyczki gotówkowej nr (...) z 13.08.2020r. wraz z formularzem informacyjnym k. 8 – 14;



wypowiedzenie umowy pożyczki k. 19;



historia operacji na kontrakcie kredytowym k. 20 – 21.

Pozwany D. A. ur. (...) jest leczony psychiatrycznie od 2007r. z diagnozą schizofrenii paranoidalnej.

U pozwanego stwierdzono przewlekłą psychozę schizofrenię, o czym świadczą objawy psychopatologiczne, szczególnie te ujawniane w trakcie pogorszeń stanu psychicznego. U pozwanego psychoza ujawniła się wcześnie, gdyż po raz pierwszy była rozpoznana w wieku 17 lat, a wcześniej pozwany był hospitalizowany psychiatrycznie z diagnozą tików, rozpoznaniem schizofrenii hebefrenicznej, a także podczas pierwszej hospitalizacji w B. rozpoznano u pozwanego upośledzenie umysłowe. Wszystkie te czynniki są niekorzystne rokowniczo przy analizie przebiegu schizofrenii.

W okresie zawierania umów tj. od stycznia 2020r. do sierpnia 2021r. , w tym umowy z 13 sierpnia 2020r. u pozwanego występowały takie objawy jak zaburzenia wglądu, negatywne nastawienie do kontynuacji leczenia, stosowanie narkotyków szczególnie amfetaminy i picie alkoholu, obecność objawów negatywnych już od wstępnego etapu choroby, nieuzyskiwanie trwałej remisji objawowej, przekonanie, że pożyczane pieniądze odmienią jego życie, uporczywe kupowanie zdrapek, sugestywność w zakresie brania pożyczek i pożyczania innym, brak określenia racjonalnej motywacji do zaciągania pożyczek.

Pozwany w okresie od stycznia 2020r. do czerwca 2022r., czyli w okresie przed stosowaniem leków w postaci iniekcji depot, nie przyjmował regularnie leków, przyjmował narkotyki, nie uzyskiwał trwałej poprawy objawowej, w przeżywaniu i funkcjonowaniu dominowały motywy psychotyczne, okresy największych pogorszeń wiązały się z włóczęgostwem (poriomania wyraźnie częściej występowała w okresach pobytu u rodziny nad morzem), w treściach paranoidalnych można odnaleźć konkretne motywy do zawierania pożyczek gotówkowych, w charakterystyce przebiegu choroby można odnaleźć szereg niekorzystnych rokowniczo czynników, wskazujących na wyjątkowo ciężki przebieg schizofrenii u pozwanego. Analizowany okres czasu zawierania umów bankowych był bezpośrednią przyczyną wszczęcia postępowania o ubezwłasnowolnienie i uznanie niezdolności pozwanego do kierowania swoim postępowaniem. Mimo niepamięci pozwanego i braku możliwości indywidualnej analizy każdej zawartej umowy bankowej opisany ciężki przebieg schizofrenii, obecna psychotyczna motywacja do pożyczania pieniędzy uzasadnia całościowe potraktowanie wszystkich zawartych umów.

D. A. w chwili zawierania umów bankowych w dniach 3 stycznia 2020r., 10 lipca 2020r., 13 sierpnia 2020r., 30 września 2020r. i 10 sierpnia 2021r. składając wówczas oświadczenie woli znajdował się w stanie wyłączającym świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli z uwagi na chorobę psychiczną.

Dowód:

- opinia z zakresu psychiatrii z 30.12.2023r. sporządzona przez biegłego sądowego D. R., na zlecenie Sądu Rejonowego w Kłodzku, do sprawy I Ns 1178/23 k. 122 – 125;

- zaświadczenie lekarskie k. 121;

- karty leczenia szpitalnego k. 119, 120;

- opinia sądowo – psychiatryczna z 28.06.2014r., wydana w sprawie III Nk 1/14 k. 114 – 115;

- opinia sądowa psychiatryczno – psychologiczna z 30.04.2021r., sporządzona do sprawy o ubezwłasnowolnienie pozwanego k. 116 – 118.

Pozwany D. A. postanowieniem Sądu Okręgowego w Świdnicy z 31 sierpnia 2021r., wydanym w sprawie I Ns 66/21 został ubezwłasnowolniony całkowicie, a jego opiekunem prawnym ustanowiono jego matkę M. M..

Bezsporne.

Pozwany D. A. choruje psychicznie od 11. roku życia. Diagnoza została postawiona, gdy pozwany miał 17 lat. Był wielokrotnie hospitalizowany. Po osiągnięciu pełnoletności pozwany musiał mieć założone konto bankowe, gdyż otrzymuje świadczenie w postaci renty socjalnej z ZUS. M. M. sama wychowuje syna, ojciec pozwanego choruje na schizofrenię o ciężkim przebiegu. Pozwany był związany emocjonalnie z dziadkiem macierzystym, który zmarł w 2018r. Śmierć dziadka pogłębiła stan chorobowy. Pozwany wówczas zaczął jeździć nad morze do krewnych matki. Początkowo rodzina nie wiedziała, że D. A. jest chory i musi brać leki.

Problemy zaczęły się, gdy pozwany w 2020r. wyjeżdżał do rodziny w G., tam zaprzestał przyjmowania leków, jego stan zdrowia bardzo się pogorszył, pozwany włóczył się, przebywał w złym towarzystwie, zażywał narkotyki. Wówczas, prawodpodobnie pod wpływem i z pomocą innych osób, zaciągał drogą elektroniczną pożyczki w banku, a uzyskane w ten sposób pieniądze wydawał na noclegi, zakup zdrapek, a także rozdawał przypadkowo poznanym ludziom. W tym czasie pozwany ulegał wpływom innych osób, robił co mu kazano, spał na ławkach, gubił pieniądze i dokumenty.

Matka pozwanego była bezsilna, gdyż odmawiał on powrotu do domu i podjęcia leczenia. Ostatecznie, gdy stan zdrowia pozwanego był już skrajnie zły, pozwany w czerwcu 2022r. trafił do szpitala, a pobyt w szpitalu trwał ok. 3 miesięcy.

Pozwany nie nabył żadnych wartościowych rzeczy z pieniędzy pobranych tytułem pożyczki gotówkowej. Nie zostały mu też żadne oszczędności.

Dowód:



przesłuchanie opiekuna prawnego pozwanego M. M. k. 130v – 131;



przesłuchanie pozwanego D. A. k. 130.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo podlegało oddaleniu w całości.

Okoliczności sprawy, w szczególności fakt, że pozwanemu udzielono pożyczki na podstawie umowy pożyczki gotówkowej zawartej w drodze elektronicznej 13 sierpnia 2020r., były między stronami bezsporne. Podstawową kwestią dla rozstrzygnięcia sprawy była ocena zdolności pozwanego do świadomego i swobodnego powzięcia decyzji i wyrażenia woli w dniu zawarcia spornej umowy tj. w dniu 13 sierpnia 2020r.

Zgodnie z art. 82 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych. Dla stwierdzenia nieważności oświadczenia woli w oparciu o art. 82 k.c. wystarczające jest przy tym istnienie jednej z przyczyn uznania umowy za nieważną. W judykaturze przyjęto, że ustalenie stanu świadomości, o jakim mowa w art. 82 k.c., jest sprawą stanu faktycznego i jego oceny na podstawie przeprowadzonej przez sąd analizy wszystkich ujawnionych dowodów i okoliczności towarzyszących złożeniu oświadczenia woli, mogących mieć wpływ na prawidłowe, to znaczy w pełni świadome jej wyrażenie (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2000 r., II CKN 489/2000 i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 września 2000 r., II CKN 1093/2000). Zgodnie z poglądami prezentowanymi w orzecznictwie stan wyłączający świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli nie oznacza całkowitego zniesienia świadomości. Wystarczające jest istnienie takiego stanu, który powoduje brak rozeznania, niemożność rozumienia posunięć własnych i posunięć innych osób oraz niezdawanie sobie sprawy ze znaczenia i skutków własnego postępowania (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2006 r., IV CSK 7/05).

Odnosząc powyższe rozważania prawne do ustaleń faktycznych poczynionych w niniejszym postępowaniu, aby prawidłowo ocenić stan zdrowia psychicznego pozwanego, jego zdolność postrzegania i rozeznania w podejmowanych działaniach konieczne było dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu psychiatrii. Podkreślić należy, że pozwany cierpi na chorobę psychiczną od 11. roku życia, a ostatecznie został zdiagnozowany w wieku 17 lat. Co do pozwanego toczyły się postępowania dotyczące czynów karalnych w tym w sprawie III Nk1/14, w którym stwierdzono u D. A. całkowicie zniesioną zdolność rozpoznania znaczenia czynu i pokierowania swoim postępowaniem, tj. występowanie przesłanek z art. 31§1 k.k. (k. 115v).

Sąd Rejonowy w Kłodzku, w sprawie I C 1178/23 dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu psychiatrii na okoliczność stanu zdrowia D. A. w odniesieniu do ważności umów pożyczek udzielonych pozwanemu przez stronę powodową w dniach 3 stycznia 2020r., 10 lipca 2020r., 13 sierpnia 2020r., 30 września 2020r. i 10 sierpnia 2021r. Opinia ta dotyczyła wobec bezpośrednio spornej umowy pożyczki. Stąd Sąd zgodnie z art. 278 ¹ kpc w zw. z art. 243 ² k.p.c. dopuścił dowód z tej opinii.

Opinia biegłego jest kategoryczna, zawiera szczegółową analizę historii choroby pozwanego. Zgodnie z tą opinią pozwany składając oświadczenie woli także w dniu 13 sierpnia 2020r. znajdował się w stanie wyłączającym świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli z uwagi na chorobę psychiczną. W tym czasie pozwany był w zaostrzeniu objawów choroby, wyjechał nad morze, gdzie zaprzestał kontynuacji leczenia, zaczął zażywać narkotyki, co zaostrzyło stan chorobowy. Pozwany w tym czasie włóczył się, przebywał z złym towarzystwie, trwonił pieniądze na noclegi, rozdawał obcym ludziom, kupował zdrapki, od których był uzależniony. Pozwany niewiele pamięta z tego okresu, wówczas występował u niego stan psychozy. Pozwany 13 sierpnia 2020r. nie był w stanie świadomie złożyć oświadczenie woli związane z zawarciem umowy pożyczki z (...). Podkreślić należy, że matka pozwanego w tym czasie była bezsilna, a nieprzewidziane działania pozwanego były bezpośrednią przyczyną złożenia przez M. M. wniosku o ubezwłasnowolnienie syna.

W tych okolicznościach faktycznych Sąd, w całej rozciągłości podzielił wnioski zawarte w opinii biegłego psychiatry i przyjął, że pozwany w dniu 13 sierpnia 2020 r. w chwili zawierania elektronicznie umowy pożyczki gotówkowej ze stroną powodową znajdował się w stanie wyłączającym świadome i swobodne powzięcie decyzji i jej wyrażenie. Oświadczenie woli złożone przez osobę w okolicznościach wskazanych w art. 82 k.c. jest nieważne z mocy prawa (ex tunc).

Zgodnie z treścią art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. W myśl art. 410 § 1 k.c. przepisy 405 – 409 k.c. stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Natomiast §2 art. 410 k.c. stanowi, że świadczenie jest nienależne, jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Podkreślić przy tym należy, że choć strona powodowa wykonała swój obowiązek wypłaty kwoty udzielonej pożyczki, to pozwany nie uzyskał żadnego przysporzenia majątkowego i nie jest obecnie wzbogacony. Korzyści z tytułu tej pożyczki pozwany w stanie chorobowym roztrwonił, rozdał nieustalonym osobom trzecim, które wykorzystały jego chorobę, nieporadność i nieświadomość.

Mając powyższe na uwadze, Sąd oddalił w całości powództwo.

O kosztach orzeczono po myśl art. 98 k.p.c. w zw. z art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2023, poz. 1144 ze zm.t.j.) obciążając stronę powodową kosztami procesu, od których obowiązku uiszczenia pozwany został w całości zwolniony, a którymi tymczasowo obciążono Skarb Państwa – Sąd Rejonowy w Kłodzku. Na koszty te składało się wynagrodzenie pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu i dotychczas niezapłacone w kwocie 2766 zł, w tym podatek VAT oraz 552 zł tytułem wydatków poniesionych przez pełnomocnika pozwanego w związku z dwukrotnym przyjazdem do Sądu Rejonowego w Kłodzku na trasie P. – K. – P. w dniach 30 stycznia 2024r. w celu zapoznania się z aktami sprawy oraz w dniu rozprawy 7 marca 2024r., tj. 2 x 276 zł (2 x 120 km x 1,5 zł).

Z/



odnotować;



odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełn. strony powodowej;



kal. 14 dni

8 kwietnia 2024r.