Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powód (...) S.A. w B. reprezentowany przez pełnomocnika kwalifikowanego w pozwie złożonym w dniu (...). wniósł o zasądzenie od A. J. (uprzednio P.) kwoty 11.993,87 złotych z umownymi odsetkami równych dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia (...) do dnia zapłaty.

Jako podstawą faktyczną wywiedzionego powództwa powód wskazał przysługujące mu roszczenie z weksla podpisanego w dniu 16 października 2017 r. przez pozwaną, która zobowiązała się w dniu (...). do zapłaty kwoty 11.993,87 złotych. Mając na uwadze powyższe powód wezwał pozwaną w dniu(...). do wykupu weksla, na co pozwana nie odpowiedziała.

Strona powodowa wyjaśniła, że weksel został wystawiony jako zabezpieczenie zwrotu całego zadłużenia z tytułu pożyczki udzielonej przez powoda na podstawie umowy pożyczki gotówkowej nr (...) z dnia (...) Na dochodzoną pozwem kwotę skłają się suma pozostałych do zapłaty rat pożyczki oraz należne maksymalne odsetki za opóźnienie liczone zgodnie z art. 481 § 2 k.c. za każdy dzień opóźnienia w płatności każdej z rat.

Sąd Rejonowy w. S. w dniu(...). wydał w postępowaniu upominawczym nakaz zapłaty uwzględniając w całości wywiedzione powództwo (k.13).

Od nakazu zapłaty sprzeciw wniosła pozwana A. J. (uprzednio P.) reprezentowana w sprawie przez pełnomocnika kwalifikowanego (k.28-29). Uzasadniając swoje stanowisko pozwana zaprzeczyła, aby posiadała zadłużenie wskazane w pozwie kwestionując dochodzone roszczenie co do zasady jak i wysokości. Pełnomocnik pozwanej zarzucił, że strona przeciwna w żaden sposób nie wyjaśniła i nie udowodniła, w jaki sposób dochodzona kwota została przez niego wyliczona, nie przedstawiła w jakiej wysokości pozwana dokonała spłaty pożyczki. Dodatkowo podkreślono, iż wypowiedzenie umowy pożyczki wraz z wezwaniem do wykupu weksla nie zawiera również wskazania sposobu wyliczenia kwoty 11.993,87 złotych oraz jej składników. Co więcej w ocenie pełnomocnika sam weksel został wypełniony przedwcześnie. Pozwana zanegowała, aby kiedykolwiek pozostawała w zwłoce względem powoda, zaś powód nie przedstawił przy tym przedmiocie żadnego dowodu, który by uzasadniał uzupełnienie weksla o taką, a nie inną sumę wekslową.

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

Bezspornym w sprawie pozostawał jedynie fakt, że pozwana A. J. (uprzednio P.) zawarła z pozwanym (...) S.A. w B. umowę pożyczki gotówkowej w dniu 16 października 2017 r. nr (...) (zob. k. 60-64) na kwotę 7.000 złotych, która miała być przez nią zwrócona w 36 ratach po 451 złotych każda (harmonogram spłat k.65). Zgodnie z punktem 3 ust. 3.1 umowy pożyczki jako zabezpieczenie jej spłaty strony ustaliły weksel in blanco nie na zlecenie wraz z deklaracją wekslową (k.66).

W przedmiotowej sprawie powód dochodził roszczenia o zapłatę na podstawie wystawionego weksla i odpowiadając na zarzuty zawarte w sprzeciwie wskazał (k.50), że nie miał obowiązku wykazywania w pozwie stosunku podstawowego, który to weksel zabezpieczał, załączać umowy czy deklaracji wekslowej. Wskazał, że zobowiązanie wekslowe jest zobowiązaniem abstrakcyjnym i jako powód miał obowiązek jedynie legitymować się dokumentem wekslowym, zaś przesłanką skutecznego ukształtowania wierzytelności wekslowej z weksla in blanco jest jedynie jego uzupełnienie w taki sposób, aby odpowiadał wymaganiom z art. 1 lub 101 ustawy Prawo wekslowe.

Odnosząc się do powyższego należy wskazać, że z uwagi na podniesiony przez stronę pozwaną zarzut, co do prawidłowo wyliczonej wysokości kwoty dochodzonej przez powoda – w ocenie Sądu poważne wątpliwości prawne budziło już wydanie przez Sąd Rejonowy w. S. w postępowaniu upominawczym nakazu zapłaty. Należy zauważyć, że zobowiązanie, na które powoływała się strona powodowa wynikało z weksla in blanco mającego charakter gwarancyjny, zabezpieczający wierzytelność wynikającą ze stosunku podstawowego tj. z zawartej pomiędzy stronami umowy pożyczki. Wskazuje na to treść wypowiedzenia umowy pożyczki z dnia 16 października 2017 r. (k. 5). Weksel ten został zatem wręczony na zabezpieczenie wierzytelności związanej z umową pożyczki, do której zastosowanie powinny mieć przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 1528). Warto zauważyć, że w stosunkach między pożyczkodawcą a pożyczkobiorcą będącym konsumentem istnieje szereg przepisów przewidujących ochronę konsumenta takich jak przepisy o odsetkach maksymalnych (359 k.c.), o klauzulach abuzywnych ((...) § 1 k.c. i nast.), karze umownej (art. 483 § 1 k.c.) czy pozaodsetkowych kosztach kredytu (art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim). Skoro zobowiązanie wekslowe związane jest z łączącą strony umową pożyczki, której postanowienia podlegają kontroli w aspekcie przepisów przewidujących ochronę konsumenta to zdaniem Sądu, wobec nie przedstawienia przez powoda wraz z pozwem umowy pożyczki, która kreuje stosunek podstawowy, dla zabezpieczenia którego została wyrażona zgodna na wykorzystanie weksla in blanco oraz deklaracji wekslowej, Sąd był uprawniony z urzędu do uznania, że strona powodowa nie sprostała ciążącemu na niej obowiązkowi wykazania zasadności zgłoszonego roszczenia.

Należy ponadto zauważyć, że strona powodowa była zobowiązana do przedstawienia wszystkich dowodów wraz z pozwem, powinna zatem złożyć nie tylko weksel, ale również umowę pożyczki oraz pozostałą dokumentację, z której by wynikało czy pozwana jako pożyczkobiorczyni nie uiszczała wpłat pożyczki zgodnie z harmonogramem, jaka powstała tym przedmiocie zaległość itd. W polskim systemie prawnym obowiązuje zasada, że ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.). Zasada kontradyktoryjności i dyspozycyjności zobowiązuje strony do wskazania dowodów dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne (art. 232 k.p.c.). Stosownie do zasady wyrażonej w art. 3 k.p.c. a rozwiniętej m. in. w art. 232 zd. 1 k.p.c. strony są obowiązane przedstawić dowody, a rozkład ciężaru dowodu wynikający także z art. 6 k.c. powoduje to, że strona która chce dochodzić roszczeń wymagających dowodzenia środkami dowodowymi, z których może skorzystać, powinna liczyć się z koniecznością przedstawienia takich dowodów, gdyż w przeciwnym razie jej powództwo może być oddalone. Zatem ten, kto powołuje się na przysługujące mu prawo, żąda czegoś od innej osoby, obowiązany jest udowodnić fakty (okoliczności faktyczne) uzasadniające to żądanie, ten zaś kto odmawia uczynienia zadość żądaniu, a więc neguje uprawnienie żądającego obowiązany jest udowodnić fakty wskazujące na to, że uprawnienie żądającego nie przysługuje.

Wskazywane wyżej dowody z dokumentów zostały dopiero złożone przez pełnomocnika kwalifikowanego przy piśmie z dnia 31 maja 2021 r. (k.50) tj. karta klienta (k.57), zakładka P. (k.58), odsetki dzienne (k.59), umowa (k.60-64), harmonogram spłat (k.65), deklaracja wekslowa (k.66), ostateczne wezwanie do zapłaty (k.67), książka nadawcza (k.68-70), wypowiedzenie umowy pożyczki wraz z wezwaniem do wykupu weksla (k.71). Pełnomocnik pozwanej w piśmie z dnia 10 czerwca 2021 r. (k.77-81) słusznie zakwestionował złożenie przez powoda powyższych dokumentów. Należy zauważyć, że wszystkie wyżej dokumenty nie tylko zostały przedstawione na etapie postępowania sądowego, które toczyło się wskutek wniesienia przez pozwaną sprzeciwu od nakazu zapłaty, ale dodatkowo żaden z tych dokumentów nie został potwierdzony za zgodność z oryginałem. Sąd przychylił się do argumentacji strony pozwanej, że dowodem zadłużenia nie mogą być niepodpisane, edytowalne wydruki w postaci „karty klienta”, odsetek dziennych, zakładki P. nie wskazujące nawet stron umowy. Co więcej strona powodowa reprezentowana przez pełnomocnika kwalifikowanego w żaden sposób nie odniosła się do podniesionych zarzutów, zaś pełnomocnik nie stawił się na termin wyznaczonej rozprawy.

Zgodnie z obowiązującą w postępowaniu cywilnym zasadą kontradyktoryjności Sąd nie ma obowiązku zarządzania dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron zawartych w pozwie lub odpowiedzi na pozew i wykrycia środków dowodowych pozwalających na udowodnienie racji powoda lub pozwanego, ani też Sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzania z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. To strona jest obowiązana wskazać dowody dla stwierdzenia faktów i musi liczyć się z negatywnymi konsekwencjami nieudowodnienia.

Niezależnie od powyższego należy wskazać, że zobowiązanie wynikające z weksla in blanco powinno mieć oparcie w podstawowym źródle powstania zobowiązania - umowie i z tych względów podlega ono weryfikacji w procesie sądowym. Porozumienie wekslowe jest umową (dwustronną czynnością prawną) zawartą między wystawcą weksla a remitentem, która towarzyszy wręczeniu weksla in blanco. Na jej podstawie dochodzi do powstania zobowiązania z weksla in blanco. Skutkiem zawarcia porozumienia i wydania weksla in blanco jest stworzenie po stronie wierzyciela uprawnienia do wypełnienia weksla zgodnie z warunkami określonymi w porozumieniu, po stronie wystawcy zaś powstaje obowiązek zapłaty sumy wekslowej na podstawie uzupełnionego dokumentu weksla. Podkreślić należy, że powszechny w orzecznictwie, a także piśmiennictwie jest pogląd, iż porozumienie podlega regułom interpretacyjnym oświadczeń woli zgodnie z art. 65 Kodeksu cywilnego. W zakresie elementów nieobjętych porozumieniem, uzupełniając weksel in blanco jego posiadacz dokonuje tego na zasadzie swobodnego uznania. Jednakże przyznanie mu swobody w tym zakresie nie oznacza całkowitej dowolności. Ograniczenia w tej kwestii są formułowane przez przepisy prawa wekslowego, zasady współżycia społecznego oraz dobre obyczaje (art. 56 k.c.). Pod pojęciem wypełnienia weksla z naruszeniem porozumienia rozumieć należy uprawniające dłużnika do podniesienia zarzutów zachowanie remitenta, który wypełnił weksel in blanco niezgodnie z porozumieniem, sprzeciwiając się tym samym oświadczonej w sposób wyraźny woli dłużnika. Innymi słowy jest to każdy stan faktyczny, w którym uzupełnienie dokumentu weksla in blanco narusza umowę towarzyszącą jego wydaniu. Obejmuje to zatem następujące sytuacje: 1) gdy brak jest podstaw do uzupełnienia weksla, tzn. weksel został uzupełniony mimo tego, iż nie ziścił się warunek lub jeszcze nie nadszedł termin od którego strony uzależniły dokonanie tej czynności, 2) gdy weksel został uzupełniony po wygaśnięciu wierzytelności dla zabezpieczenia której był wystawiony, 3) gdy osoba nieuprawniona uzupełniła weksel, 4) gdy weksel został uzupełniony w sposób odmienny, niż to zostało uzgodnione w porozumieniu. Brak podstaw do uzupełnienia weksla powoduje, iż zobowiązanie wekslowe w ogóle nie powstaje, ponieważ nie ziścił się jeszcze warunek, czy też nie nadszedł jeszcze termin, który - zgodnie z wolą stron - rodził uprawnienie do wypełnienia weksla. Wygaśnięcie wierzytelności zabezpieczonej powoduje, iż odpada podstawa wystawienia weksla. Poza tym, zobowiązanie wekslowe ma charakter akcesoryjny w stosunku do wierzytelności nim zabezpieczonej, a zatem z chwilą wygaśnięcia wierzytelności zabezpieczonej wierzyciel traci uprawnienie do uzupełnienia weksla in blanco. W przypadku, gdy weksel zostanie wypełniony przez osobę do tego nieuprawnioną, zobowiązanie wekslowe nie powstaje.

Pomijając fakt, że przedłożone przez stronę powodową dokumenty nie zostały potwierdzone za zgodność z oryginałem (przy zarzucie w tym względzie strony pozwanej), należy stwierdzić, że zgodnie z wypowiedzeniem umowy pożyczki zawierającym wezwanie do wykupu weksla z dnia 28 października 2018 r. (nadanym w dniu 29 października 2018 r. – k. 73) – przedmiotowy weksel został wypełniony i powód zażądał jego wykupu w ciągu najbliższych 30 dni. Oznacza to, że wypełnienie weksla w dniu 27 listopada 2018 r. było przedwczesne, ponieważ jak słusznie podniósł to pełnomocnik pozwanej roszczenie nie było jeszcze wymagalne. Dodatkowo wezwanie skierowane przez powoda do pozwanej z dnia 28 października 2018 zawierało informację niezgodną ze stanem faktycznym co do wypełnienia już weksla.

Mając na uwadze powyższe Sąd oddalił powództwo. W przedmiocie kosztów postępowania Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 98 k.p.c. i zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 3.617 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania. Ich wysokość ustalono w oparciu o § 2 pkt 5 rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804).

SSR Jarosław Dłużniewski