Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 kwietnia 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Tadeusz Bulanda

Protokolant: sekretarz sądowy Karolina Stańczuk

po rozpoznaniu w dniu 4 marca 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa A. S. i T. S.

przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę i ustalenie, że umowa jest nieważna, ewentualnie ustalenie, że nie wiążą powodów określone postanowienia umowne

I.  Zasądza od Banku (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz A. S. i T. S. do ich majątku wspólnego (łącznie) kwotę 102 201,69 zł (sto dwa tysiące dwieście jeden złotych i sześćdziesiąt dziewięć groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty:

a.  90 468,77 zł (dziewięćdziesiąt tysięcy czterysta sześćdziesiąt osiem złotych i siedemdziesiąt siedem groszy) od dnia 16 stycznia 2021 r. do dnia zapłaty,

b.  11 732,92 zł (jedenaście tysięcy siedemset trzydzieści dwa złote i dziewięćdziesiąt dwa grosze) od dnia 5 maja 2022 r. do dnia zapłaty;

II.  Oddala powództwo:

a.  w zakresie roszczenia o zapłatę w pozostałym zakresie,

b.  w zakresie roszczenia głównego o ustalenie, że umowa o kredyt hipoteczny nr (...) zawarta pomiędzy A. S. i T. S. oraz Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. w dniu 28 maja 2008 r. jest nieważna;

III.  Ustala, że powodowie A. S. i T. S. nie są związani postanowieniami umowy o kredyt hipoteczny nr (...) zawartej pomiędzy powodami i Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. w dniu 28 maja 2008 r. zawartymi w jej:

a.  § 2 ust. 2,

b.  § 4 ust. 6 pkt 1 i 2,

c.  § 7 ust. 1,

d.  § 9 ust. 3 w zakresie słów „przy uwzględnieniu kursów waluty obcej, do jakiej kredyt jest indeksowany na pierwszy dzień miesiąca, w którym została sporządzona umowa kredytowa wg (...) Banku (...) S.A.”;

IV.  Znosi koszty procesu między stronami.

Sygn. akt I C 1086/21

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 15 lutego 2021 r., ostatecznie zmodyfikowanym pismem z dnia 5 stycznia 2024 r., skierowanym przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W., A. S. i T. S. wnieśli o:

1)  zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów łącznie do majątku wspólnego kwoty 353 947,13 złotych tytułem zwrotu świadczenia nienależnego wraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od kwoty:



261 692,77 złotych od dnia 16 stycznia 2021 r. do dnia zapłaty,



48 289,09 złotych od dnia następującego po dniu doręczenia stronie pozwanej modyfikacji powództwa z dnia 5 kwietnia 2022 r. do dnia zapłaty,



43 965,27 złotych od dnia następnego po dniu doręczenia stronie pozwanej modyfikacji powództwa z dnia 5 stycznia 2024 r. do dnia zapłaty;

2)  ustalenie, że umowa kredytu nr (...) z dnia 28 maja 2008 r. zawarta pomiędzy powodami a pozwanym jest nieważna;

ewentualnie, w przypadku nieuznania za zasadne żądania z pkt. 2) o:

3)  ustalenie, że postanowienia umowy kredytu nr (...) z dnia 28 maja 2008 r. zawartej pomiędzy powodami a pozwanym w zakresie odnoszącym się do waloryzacji/indeksacji kredytu są bezskuteczne wobec powodów, tj. nie wiążą powodów.

Ponadto powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów łącznie do majątku wspólnego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia prawomocności orzeczenia do dnia zapłaty, jak również kwoty 17 złotych tytułem zwrotu opłaty skarbowej od każdego pełnomocnictwa udzielonego w sprawie.

Powodowie podnieśli że przedmiotowa umowa zawiera postanowienia niedozwolone statuujące indeksację kredytu kursem CHF, przejawiające się obciążeniem jedynie kredytobiorcy ryzykiem kursowym, wobec czego umowa kredytu jako sprzeczna z prawem i zasadami współżycia społecznego powinna być uznana za nieważną, ewentualnie za ważną, lecz obowiązującą bez klauzul niedozwolonych. Powodowie wyjaśnili, że żądanie zapłaty obejmuje zarówno sumę rat spełnionych w wykonaniu umowy przy założeniu, że jest nieważna, jak i nadpłatę, stanowiącą różnicę pomiędzy sumą rat uiszczonych w wykonaniu umowy, a sumą rat, jakie uiściliby w razie wyeliminowania z umowy postanowień abuzywnych. Szczegółowe wyjaśnienie żądań pozwu i podniesionych dla ich poparcia twierdzeń powodowie przedstawili w uzasadnieniu pozwu oraz w dalszych pism procesowych ( pozew – k. 3-26v, replika – k. 183-192v, modyfikacja powództwa z dnia 8 kwietnia 2022 r. – k. 244-246, modyfikacja powództwa z dnia 5 stycznia 2024 r. – k. 362-364).

Bank (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych oraz opłat skarbowych od pełnomocnictw. Pozwany zakwestionował żądania pozwu co do zasady i wysokości, a z ostrożności podniósł zarzut przedawnienia. Szczegółowe wyjaśnienie swojego stanowiska pozwany przedstawił w uzasadnieniu odpowiedzi na pozew oraz dalszych pism procesowych (odpowiedź na pozew – k. 80-113v, pismo pozwanego odpowiedź na modyfikacje powództwa z dnia 5 kwietnia 2022 r. – k. 274-277, pismo pozwanego – k. 369-375v)

Do czasu zamknięcia rozprawy stanowiska stron nie uległy zmianie ( protokół z dnia 4 marca 2024 r. – k. 395-395v).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 12 marca 2008 r. A. S. i T. S. złożyli do Banku (...) S.A. z siedzibą w W. wniosek o udzielenie kredytu w wysokości 370 000 zł, w walucie CHF, z przeznaczeniem na budowę domu.

Wraz ze złożeniem wniosku kredytowego A. S. i T. S. oświadczyli, że zapoznali się z Informacją dla wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej, oparte na zmiennej stopie procentowej. W załączniku do wniosku zawarto informację o ponoszeniu przez kredytobiorcę ryzyka zmian kursów walutowych, którego występowanie sprawia, że zarówno rata spłaty jak i wysokość zadłużenia tytułem zaciągniętego kredytu przeliczona na PLN na dziany dzień podlega ciągłym wahaniom w zależności od aktualnego kursu waluty. Wskazano ponadto, że w przypadku kredytów oprocentowanych w oparciu o zmienną stopę procentową kredytobiorca ponosi ryzyko zmian stóp procentowych, co oznacza że w przypadku wzrostu poziomu stopy referencyjnej wyższe będzie oprocentowanie kredytu i wzrośnie wówczas wysokość miesięcznej raty kapitałowo-odsetkowej. Treść dokumentu zachęcała kredytobiorców do zapoznania się z danymi historycznymi i sporządzanymi przez analityków prognozami dotyczącymi wahań kursu oraz wysokości stawek referencyjnych dla danej waluty, a także do uważnego porównania wysokości miesięcznych rat w PLN i w walucie obcej. Do (...) dołączono historię zmian kursu franka szwajcarskiego do złotego oraz historię zmian stawki referencyjnej LIBOR 3M dla CHF ( wniosek kredytowy – k. 122-123, informacja dla wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej, oparte na zmiennej stopie procentowej – k. 1410, zeznania powoda – k. 261v-262v, zeznania powódki – k. 262v-263).

W dniu 28 maja 2008 r. A. S. i T. S. zawarli z Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. umowę nr (...) o kredyt hipoteczny, na mocy której bank udzielił im kredytu na budowę domu metodą gospodarczą w wysokości 414 000 zł, indeksowanego walutą obcą – frankiem szwajcarskim po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według tabeli kursów walut obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Po uruchomieniu kredytu (transzy) bank miał wysłać kredytobiorcom pismo informujące o wysokości pierwszej raty kredytu, kwocie kredytu w CHF oraz jego równowartości w PLN zgodnie z kursem kupna CHF według tabeli kursów walut obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu (transzy), przy czym wskazano, że zmiany kursów walut w trakcie okresu kredytowania mają wpływ na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo-odsetkowej (§ 2 ust. 1-3 umowy).

Okres kredytowania ustalony został na 360 miesięcy, w którym kredytobiorca miał zapłacić 24 raty obejmujące odsetki w okresie karencji spłaty kredytu oraz 336 równych ratach miesięcznych zawierających malejącą część odsetek oraz rosnącą część raty kapitałowej (§ 7 ust. 2 umowy).

Kredyt oprocentowano według zmiennej stopy procentowej, ustalonej jako suma stopy referencyjnej LIBOR 3M dla franka szwajcarskiego obowiązującej w dniu sporządzenia umowy i stałej marży banku w wysokości 1,2 p.p. Oprocentowanie kredytu w stosunku rocznym w dniu zawarcia umowy wynosiło 4,0850%.

W § 6 ust. 2 wskazano, że w przypadku kredytu oprocentowanego według zmiennej stopy procentowej kredytobiorca ponosi ryzyko zmiany stóp procentowych, co oznacza, że w przypadku wzrostu poziomu stopy referencyjnej wyższe będzie oprocentowanie kredytu i wzrośnie wówczas wysokość miesięcznej raty kapitałowo-odsetkowej. Stopa referencyjna miała zmieniać się w cyklu kwartalnym i przyjmować wartość z ostatniego dnia roboczego ostatniego miesiąca poprzedzającego kolejny kwartał kalendarzowy (§ 6 umowy).

Raty kredytu podlegające spłacie miały być wyrażone w walucie obcej i w dniu wymagalności pobierane z rachunku bankowego, według kursu sprzedaży zgodnie z tabelą kursów walut obcych obowiązującą w banku z dnia spłaty (§ 7 ust. 1 i 3 umowy oraz § 8 ust. 1 i 3 regulaminu).

Kredytobiorcy oświadczyli (§ 5 ust. 3 umowy), że wraz z wnioskiem kredytowym otrzymali pismo „Informacja dla wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej, oparte na zmiennej stopie procentowej” i że zapoznali się z nim.

Kredyt został wypłacony w trzech transzach w dniach:

1)  27 czerwca 2008 r. w wysokości 100 000,01 zł, która została przeliczona na 49 152,13 CHF,

2)  13 listopada 2008 r. w wysokości 100 000 zł, która została przeliczona na 40 435,08 CHF,

3)  26 maja 2009 r. w wysokości 213 999,99 zł, która została przeliczona na 75 434,45 CHF ( decyzje kredytowe – k. 130-138, parametry wejściowe symulacji – k. 144-145, cennik Kredytu Hipotecznego – k. 158-159, umowa o kredyt hipoteczny nr (...) – k. 34-36v, k. 146-147, regulamin kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A. – k. 148-157, pełnomocnictwo – k. 160, zaświadczenie o udzieleniu kredytu hipotecznego – k. 53, zaświadczenie z 14 grudnia 2020 r. o poniesionych kosztach kredytu – k. 45-52, zeznania powoda – k. 261v-262v, zeznania powódki – k. 262v-263).

W dniu 23 maja 2014 r. strony zawarły aneks nr (...), na mocy którego uległy zmianie zasady spłaty kredytu poprzez umożliwienie kredytobiorcom spłaty bezpośrednio w walucie, do której kredyt jest indeksowany ( aneks nr (...) – k. 37-38).

A. S. i T. S. spłacali raty kapitałowo-odsetkowe w PLN ( zaświadczenie z 14 grudnia 2020 r. o poniesionych kosztach kredytu – k. 45-52, opinia biegłego P. G. – k. 321-329, zeznania powoda – k. 261v-262v, zeznania powódki – k. 262v-263).

Sąd ustalił stan faktyczny na podstawie wymienionych wyżej dokumentów, bowiem ich wartość dowodowa nie była kwestionowana przez strony i także Sąd nie znalazł podstaw do podważenia ich waloru dowodowego.

Zeznania powodów Sąd uwzględnił w zakresie, w jakim znajdują potwierdzenie w dokumentach zebranych w aktach sprawy. Sąd nie dał wiary zeznaniom powodów w zakresie, w jakim zaprzeczyli przedstawieniu im przez bank ryzyka związanego z wahaniami kursu CHF, bowiem z przedłożonych do akt dokumentów w postaci załącznika do wniosku kredytowego (informacja dla wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej, oparte na zmiennej stopie procentowej – k. 141), z którym zapoznanie potwierdzili w umowie, wynika fakt przeciwny, a skoro zeznania powodów zostały złożone po upływie 14 lat od złożenia wniosku kredytowego i zawarcia umowy, to wysoce prawdopodobne jest, że doszło do zatarcia się lub osłabienia pamięci powodów o faktach mających miejsce w tamtym czasie.

Wysokość świadczenia nienależnego uiszczonego przez powodów Sąd ustalił na podstawie opinii biegłego sądowego P. G. ( k. 321-329), która była rzetelna, logiczna i spójna oraz zgodna z określoną przez Sąd tezą dowodową.

Sąd pominął pozostały materiał jako niemający istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części.

Powodowie dochodzili ustalenia nieważności umowy kredytowej, a ewentualnie zasądzenia świadczenia nienależnego stanowiącego różnicę pomiędzy świadczeniem spełnionym, a świadczeniem należnym w razie wyeliminowania z umowy postanowień abuzywnych.

Podstawę prawną żądań powódki stanowią art. 189 k.p.c., a także art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c.

Zgodnie z art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

Zgodnie z art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c. ten kto spełnił świadczenie nienależne, może żądać zwrotu tego świadczenia lub jego wartości, przy czym świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Będący przesłanką powództwa o ustalenie interes prawny jest obiektywną w świetle obowiązujących przepisów prawa, wywołaną rzeczywistym naruszeniem albo zagrożeniem określonej sfery prawnej, potrzebą uzyskania wyroku, który wprowadzi jasność co do konkretnego prawa lub stosunku prawnego w celu ochrony przed grożącym naruszeniem sfery uprawnień powoda (patrz: wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 1972 r., III CRN 607/71, OSNC 1973, nr 4, poz. 64 i z dnia 22 września 1999 r., I PKN 263/99, OSNAP 2000, nr 2, poz. 36 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2014 r., III CZP 121/13, orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 1987 roku, III CRN 57/87, OSNPG 1987, nr 7, poz. 27). Powód nie posiada interesu prawnego, gdy obok powództwa o ustalenie istnieje inna forma ochrony jego praw podmiotowych, a więc np. w procesie o świadczenie lub ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa (patrz: orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia z 6 czerwca 1997 roku, II CKN 201/97). Istnienie interesu prawnego należy oceniać na dzień orzekania (patrz: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2019 r., sygn. III CSK 237/18).

W ocenie Sądu powodowie posiadają interes prawny w żądaniu ustalenia, czy zawarta przez nich umowa kredytu jest nieważna oraz czy związani są zakwestionowanymi postanowieniami umownymi, bowiem według umowy ostateczny termin spłaty przypada na rok 2038, a wyrok ustalający wprowadziłby jasność co do sytuacji prawnej powodów, w szczególności co do istnienia uprawnienia banku do dalszego żądania od powodów spłaty zadłużenia i sposobu ustalania wysokości rat kapitałowo-odsetkowych.

Mimo posiadania przez powodów interesu prawnego uzasadniającego generalnie dochodzenia roszczenia o ustalenie, powództwo o ustalenie nieważności przedmiotowej umowy kredytu okazało się niezasadne, bowiem nie zostało wykazane, iżby umowa ta była dotknięta wadami powodującymi jej nieważność.

W myśl art. 58 § 1-3 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest też czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.

Umowa kredytu bankowego jest umową nazwaną uregulowaną w art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe. Zgodnie z art. 69 ust. 1 tej ustawy w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia przez powoda umowy kredytowej, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Stosownie do ust. 2 cytowanego przepisu, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Zawarta przez powodów umowa kredytu zawiera elementy wskazane w art. 69 ust. 1 i 2 Prawa bankowego, w szczególności określa kwotę udzielonego kredytu (414 000 zł), cel kredytu (budowa domu metoda gospodarczą), zasady i termin spłaty kredytu (spłata w 360 comiesięcznych ratach), wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany (stawka LIBOR 3M + marża banku, podlegająca zmianie w cyklach kwartalnych).

Zgodnie z art. 353 ¹ k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Poddanie wynikających z umowy kredytu świadczeń w PLN waloryzacji wartością CHF nie jest sprzeczne z przepisami regulującymi typ umowy kredytu. Po pierwsze w dacie zawarcia umowy kredytu stanowiącej przedmiot niniejszej sprawy obowiązywał art. 358 ¹ § 2 k.c., zgodnie z którym strony mogły zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. Chodzi tu o miernik inny niż pieniądz, w którym zobowiązanie zostało wyrażone. Miernikiem tym może być także inna waluta (M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz. Art. 1-44911. Warszawa, 2016). Po drugie, brak jest przepisów prawa powszechnie obowiązującego, które wyłączałyby zastosowanie waloryzacji w przypadku umów kredytu. Po trzecie, poddanie waloryzacji świadczeń stron umowy kredytu nie jest sprzeczne z funkcją tego typu umowy, którą sprowadza się do odpłatnego (odsetki) sfinansowania przez bank określonego celu, który chce osiągnąć kredytobiorca.

Umowa nie jest również sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. W kontekście stosunków prawnych łączących bank z jego klientami (stosunków umownych o charakterze ekonomicznym) przyjąć trzeba, że zasady współżycia społecznego wymagają od stron tych stosunków uczciwości (uczciwego obrotu) oraz lojalności.

Powodowie potwierdzili na piśmie w umowie, a wcześniej przy złożeniu wniosku kredytowego, że bank udzielił im informacji o ryzyku kursowym, związanym ze zmianą kursu waluty indeksacyjnej w stosunku do złotego oraz o ryzyku zmiany oprocentowania. Powodowie nie wykazali, iżby jego decyzja była efektem nielojalnego postępowania banku, a w szczególności, iżby doradca bankowy celowo skłonił ich do zaciągnięcia kredytu tego rodzaju przewidując nieuchronną i znaczną aprecjację CHF względem PLN. W tych okolicznościach nie można przyjąć, iżby umowa kredytowa zawarta przez powodów była wynikiem nielojalnego czy nieuczciwego postępowania banku.

Podkreślić też należy, że brak jest podstaw do czynienia pozwanemu zarzutu, że nie udzielił powodom informacji o ryzyku kursowym w określonej formie, a w szczególności w postaci scenariusza prezentującego znaną obecnie skalę ryzyka, bowiem regulacje zawarte w prawie powszechnym i rekomendacjach KNF obowiązujące w dacie zawarcia umowy nie nakładały na bank obowiązku udzielania informacji o ryzyku kursowym w ściśle określonej formie i o określonej ściśle treści.

Materiał dowodowy nie daje podstawy do ustalenia, iżby pozwany w zamian za swoje świadczenie przyjął albo zastrzegł dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jego własnego świadczenia oraz iżby pozwany w zamiarze pokrzywdzenia kredytobiorcy zawarł z nim umowę kredytu mając świadomość realnej groźby nieuniknionego znacznego wzrostu kursu waluty.

Zważyć nadto trzeba, mając na uwadze stanowiący element wiedzy powszechnej fakt, że po wejściu Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. kredyty hipoteczne powiązane z walutą obcą były udzielane na masową skalę, iż wg stanu na dzień zawarcia przedmiotowej umowy za dyskryminujące powodów można by uznać zachowanie banku polegające na tym, że kredytobiorcom świadomym ryzyka kursowego (a z okoliczności tej sprawy jednoznacznie wynika, że powodowie byli świadomi ryzyka kursowego) odmawia udzielenia kredytu indeksowanego kursem CHF, którego oprocentowanie, a zatem i obciążenie wynikające z comiesięcznej raty było znacząco niższe od obciążenia związanego z kredytem złotówkowym niepowiązanym z CHF – oprocentowanym w oparciu o wyższą stopę bazową WIBOR.

Sąd nie znalazł również podstaw by uznać przedmiotową umowę za zawartą w celu obejścia ustawy, a zwłaszcza ustawy Prawo bankowe. Umowa ta odpowiada cechom ustawowego typu umowy kredytu, a zawarte w niej postanowienia dotyczące poddania kredytu indeksacji kursem CHF nie wypaczają ustawowego typu umowy, a zatem nie wykraczają poza granice swobody umów.

Rozpoznając zarzut abuzywności niektórych postanowień umowy kredytu, wskazać trzeba po pierwsze, że zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Wziąć należy pod uwagę także treść art. 22 ¹ k.c., zgodnie z którym za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Przyjąć należy, że zawierając umowę kredytu, której dotyczy niniejsze postępowanie, A. S. i T. S. działali jako konsumenci, bowiem dokonali z bankiem-przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej z działalnością gospodarczą, co jednoznacznie wynika z wniosku kredytowego i z umowy, która nie wskazują na jakiekolwiek powiązanie kredytu z celami zawodowymi powodów, a także z wymienionego w tych dokumentach mieszkaniowego celu kredytu.

W ocenie Sądu abuzywne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. są te postanowienia umowne, które upoważniały jedynie bank do określenia kursów kupna i sprzedaży CHF, będących podstawą przeliczeń dokonywanych przy wypłacie i spłacie kredytu. Kredytobiorca nie miał wpływu na sposób ustalania przez bank kursu CHF, a czynniki obiektywne, sprawdzalne, jak wysokość rynkowych kursów wymiany CHF jedynie częściowo wpływały na wysokość kursu, bowiem kurs określony w tabeli banku zawierał także marżę, której wartość była zależna wyłącznie od woli banku. Taka regulacja stanowi, co do zasady, o naruszeniu dobrych obyczajów, bowiem daje jednej stronie umowy – bankowi dowolność w zakresie określania sytuacji prawnej i faktycznej drugiej strony – kredytobiorcy.

Powodowie zawarli umowę na podstawie wzorca sporządzonego przez pozwany bank, na którego treść nie mieli wpływu. W tych okolicznościach klauzule opierające przeliczenia świadczeń stron na kursie z tabeli banku nie wiążą powodów, skoro zaś, zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem sądów powszechnych, Sądu Najwyższego i TSUE, brak jest podstaw do zastąpienia kursu ustalanego przez bank innym kursem, należy przyjąć, że powodów nie wiążą w całości postanowienia umowne dotyczące indeksacji kredytu kursem CHF.

Umowa może być wykonywana z pominięciem klauzuli indeksacyjnej, a przy zachowaniu pozostałych postanowień umownych (w tym opierających zmienne oprocentowanie na stawce LIBOR), bowiem kontrakt ten zachowuje istotne warunki umowy kredytu, zgodnie z którymi bank oddaje kredytobiorcy określony kapitał za wynagrodzeniem w postaci odsetek. Wprawdzie w obrocie gospodarczym zasadniczo nie występują umowy o kredyt złotowy oprocentowany w oparciu o stopę bazową ustalaną dla waluty obcej, w tym CHF, jednakże funkcją instytucji prawnej uregulowanej w art. 385 ¹ k.c. nie jest przekształcenie umowy zawierającej postanowienia abuzywne w występującą w obrocie gospodarczym umowę pozbawioną tych postanowień, lecz eliminacja postanowień tego typu, co stanowi pewnego rodzaju dolegliwość dla przedsiębiorcy stosującego postanowienia abuzywne.

W ocenie Sądu wykładania i zastosowanie instytucji prawnej uregulowanej w art. 385 ¹ § 2 k.c. w sposób prowadzący do nieważności umowy kredytu nie znajdują uzasadnienia w treści tego przepisu i jego funkcji. Przepis ten jednoznacznie wskazuje na potrzebę utrzymania umowy z pominięciem klauzul abuzywnych, jeżeli umowa oczyszczona z postanowień niedozwolonych nadal zawiera istotne elementy umowy, którą strony zawarły. Jak wcześniej zaznaczono, umowa o kredyt złotowy oprocentowany wg stawki LIBOR nadal odpowiada typowi umowy uregulowanej w art. 69 ustawy – Prawo bankowe, a zatem nie ma przeszkód, aby utrzymać w mocy umowę na takich okrojonych warunkach.

Wykładnię postanowień umowy w świetle art. 385 ¹ k.c. w sposób prowadzący do jej nieważności należy także ocenić jako prowadzącą do skutków sprzecznych z zasadami współżycia społecznego. Na skutek takiej wykładni doszłoby bowiem do sytuacji, że sytuacja kredytobiorców, którzy zaciągnęli kredyt powiązany z walutą obcą na podstawie umowy, która zostanie uznana za nieważną bez konieczności zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, byłaby diametralnie korzystniejsza niż kredytobiorców spłacających w tym samym czasie zwykły kredyt złotowy, przy czym brak jest jakiegokolwiek racjonalnego, ekonomicznego i aksjologicznego uzasadnienia dla wprowadzenia takiej dysproporcji w sytuacji prawnej i ekonomicznej kredytobiorców realizujących podobny cel mieszkaniowy.

Mając powyższe na uwadze, Sąd orzekł jak w punkcie I wyroku, zasądzając od pozwanego na rzecz powodów kwotę 102 201,69 złotych (opinia – k. 326).

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 455 k.c. zasądzając odsetki od kwoty 90 468,77 złotych od dnia 16 stycznia 2021 r. tj. od dnia następnego po upływie 30 dni od dnia otrzymania reklamacji powodów, z kolei od kwoty 11 732,92 złotych odsetki zasądzono od dnia 5 maja 2022 r. tj. od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanemu odpisu modyfikacji powództwa z dnia 8 kwietnia 2022 r. do dnia zapłaty.

W punkcie II wyroku Sąd oddalił powództwo o zapłatę w pozostałym zakresie (tj. ponad kwotę ustalona przez biegłego) oraz w zakresie roszczenia głównego o ustalenie, że umowa o kredyt hipoteczny nr (...) zawarta pomiędzy A. S. i T. S. oraz Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. w dniu 28 maja 2008 r. jest nieważna.

W punkcie III wyroku, mając na uwadze powyższe rozważania dotyczące abuzywności niektórych postanowień umownych, Sąd ustalił, że powodowie A. S. i T. S. nie są związani postanowieniami umowy o kredyt hipoteczny nr (...) zawartej pomiędzy powodami i Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. w dniu 28 maja 2008 r. zawartymi w jej: § 2 ust. 2, § 4 ust. 6 pkt 1 i 2, § 7 ust. 1, § 9 ust. 3 w zakresie słów „przy uwzględnieniu kursów waluty obcej, do jakiej kredyt jest indeksowany na pierwszy dzień miesiąca, w którym została sporządzona umowa kredytowa wg Tabeli Kursów Walut Obcych Banku (...) S.A.”.

Jako niezasadny ocenić należało zarzut przedawnienia roszczenia objętego pozwem. Przedmiotem żądania było spełnienie świadczenia polegającego na zwrocie spełnionego ratalnie świadczenia nienależnego (art. 405 k.c. w związku z art. 410 k.c.), a w tej sytuacji termin przedawnienia wynosi 10 lat [patrz: art. 118 k.c. w zw. z art. 5 ust. 3 ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw z dnia 13 kwietnia 2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 1104)]. Podnieść przy tym należy, że za początek biegu przedawnienia uznać należy nie datę zawarcia umowy, czy też uiszczenia przez kredytobiorcę pierwszej raty kapitałowo-odsetkowej, lecz dzień, w którym konsument powziął wiedzę lub powinien był racjonalnie rzecz biorąc powziąć wiedzę o abuzywnym charakterze klauzuli, mającym uzasadniać jego roszczenie restytucyjne ( patrz: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r., sygn. akt III CZP 6/21 oraz przywołane tam orzecznictwo TSUE). W ocenie Sądu pozwany nie wykazał, iżby powód już w dacie zawarcia przedmiotowej umowy miał świadomość abuzywności odesłania do tabeli kursowej banku.

O kosztach procesu, znosząc je między stronami, Sąd orzekł w pkt. IV wyroku na podstawie art. 100 k.p.c. z uwagi na częściowe uwzględnienie pozwu.