Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 stycznia 2024 roku

Sąd Okręgowy w Świdnicy Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Jerzy Habaj

Protokolant Gabriela Dzieciątkowska

po rozpoznaniu w dniu 18 stycznia 2024 roku w Świdnicy

na rozprawie

sprawy z powództwa W. S.

przeciwko K. K.

o rozwiązanie umowy dożywocia i zapłatę

I.  rozwiązuje umowę o dożywocie zawartą przez powódkę W. S. z pozwaną K. K. w dniu 28 października 2021 roku w formie aktu notarialnego Rep. A nr (...) sporządzonego przez notariusza A. S.;

II.  powództwo o zapłatę oddala;

III.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 3.100 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

IV.  nakazuje stronie pozwanej, aby uiściła na rzecz Skarbu Państwa Sąd Okręgowy w Świdnicy kwotę 7.469 zł tytułem części brakującej opłaty od pozwu, od ponoszenia której powódka była zwolniona.

Sygn. akt I C 114/23

UZASADNIENIE

Powódka W. S. pozwem z dnia 4 stycznia 2023 r. skierowanym przeciwko K. K. wniosła o rozwiązanie umowy dożywocia uczynionej przez powódkę na rzecz pozwanej na podstawie aktu notarialnego Repertorium A numer (...) z dnia 28.10.2021 r. sporządzonego w Kancelarii Notarialnej w K. przez notariusza A. S. oraz o zobowiązanie pozwanej do zwrotu powódce kwoty 19.291,56 zł za wymianę okien i drzwi.

Pozwana K. K. nie złożyła odpowiedzi na pozew, mimo zobowiązania jej do tego przez sąd, zaś na rozprawie w dniu 18 stycznia 2024 r. wniosła o oddalenie powództwa.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 28.10.2021 r. W. S. zawarła ze swoją siostrzenicą K. K. umowę o dożywocie w formie aktu notarialnego. Na jej mocy powódka przeniosła na pozwaną prawo własności nieruchomości zabudowanej składającej się z działki nr (...), o obszarze (...) ha położonej w S., gmina L., a w zamian za to K. K. zobowiązała się zapewnić W. S. dożywotnie utrzymanie polegające na korzystaniu z budynku mieszkalnego znajdującego się na działce nr (...), dostarczaniu jej wyżywienia w razie choroby, ubrania, światła, ogrzewania, zapewnienia jej odpowiedniej pomocy i pielęgnowania w chorobie oraz sprawieniu jej własnym kosztem pogrzebu odpowiadającego zwyczajom miejscowym a także zobowiązuje się wystawić jej pomnik.

Strony umowy określiły wartość przedmiotu tej umowy na kwotę 190.000 zł.

Dowód: wypis aktu notarialnego rep. A numer (...), k. 8,

wydruk z księgi wieczystej, k. 37,

Powódka od 1992 roku, od śmierci matki, mieszkała w tej nieruchomości sama i sama prowadziła gospodarstwo rolne. Przy niektórych czynnościach pomagał jej brat J. S., który mieszka w M. koło Z.. Stan zdrowia powódki pogarszał się w miarę upływu czasu

W dniu 24.08.2020 r. powódka została skierowana do szpitala z nadciśnieniem tętniczym i migotaniem przedsionków z szybka akcją komór. Po poradzie w Izbie przyjęć wróciła do domu. W szpitalu nie stwierdzono wskazań do hospitalizacji.

W dniu 22.09.2021 r. powódka została przez ratowników medycznych przywieziona do szpitala w K. z uwagi na napadowe migotanie przedsionków z uczuciem kołatania serca od około 3 dni. Stwierdzono brak wskazań do hospitalizacji.

Dowód: karta medycznych czynności ratunkowych, k. 5,

karta odmowy przyjęcia do szpitala/ porada udzielona na izbie przyjęć

z dnia 24.08.2020 r., k. 6,

karta odmowy przyjęcia do szpitala/porada udzielona na izbie przyjęć

z dnia 22.09.2021 r., k. 7,

zeznania świadka J. S., k. 109,

przesłuchanie powódki, k. 120,

W szpitalu w K. pracuje jako (...) pozwana. Powódka z pozwaną uzgodniły, iż powódka przeniesie własność nieruchomości w zamian za opiekę nad nią. Powódka miała na uwadze swój stan zdrowia oraz brak bliższej rodziny tj. męża, dzieci. W uzgodnieniach tych brała także udział siostra powódki a matka pozwanej. Pozwana mówiła powódce ze może się do niej wprowadzić dopiero za 12 lat. Pozwana mieszka w odległości około 50 km od powódki.

Dowód: przesłuchanie powódki, k. 120,

przesłuchanie pozwanej, k. 120 o,

zeznania świadka J. S., k. 109,

Przed podpisaniem aktu notarialnego przez strony notariusz odczytał jego treść. Wcześniej wyjaśnił stronom, na czym polega umowa dożywocia.

Dowód: przesłuchanie powódki, k. 120,

przesłuchanie pozwanej, k. 120o,

Powódka spodziewała się, że pozwana będzie jej pomagać. Zdawała sobie sprawę z tego, iż pozwana nie przeprowadzi się do niej natychmiast, że może nastąpić to dopiero za 12 lat, tak jak twierdziła pozwana, która zapewniała, iż wówczas się zaopiekuje powódką. Liczyła na jej pomoc w szczególności wtedy, kiedy następowało pogorszenie stanu zdrowia, że wtedy będzie zawozić ją do lekarza, że czasami zrobi zakupy, że pomoże w zakupie węgla.

Dowód: przesłuchanie powódki, k. 120 o,

Po zawarciu umowy dożywocia, w dniu 21.12.2021 r.,powódka przebywała przez jeden dzień w szpitalu w K. na Oddziale Kardiologicznym, gdzie wykonano planową kardiowersję elektryczną uzyskując powrót rytmu zatokowego.

Dowód: karta informacyjna leczenia szpitalnego z 21.12.2021 r., k. 12,

Powódka utrzymywała się z emerytury, z której w dalszym ciągu opłacała wszystkie rachunki związane z domem i nieruchomością tj. w szczególności za wodę, energię elektryczną, podatek od nieruchomości jak również ubezpieczenie budynków i obowiązkowe ubezpieczenie OC rolników. Kupiła węgiel za kwotę 4.075,00 zł w maju 2022 r.

Dowód: faktura VAT (...), k. 13,

pismo (...) do powódki z 8.12.2022 r., k. 16,

przesłuchanie powódki, k. 120,

Powódka czasami czuła się gorzej, nieraz chorowała i wtedy do lekarza jeździła rowerem. W miarę upływu czasu miała coraz większe problemy z chodzeniem. Kiedy raz zatelefonowała do pozwanej chcąc poprosić o zawiezienie do lekarza to pozwana nie odebrała telefonu ani nie oddzwoniła. Powódka wiedziała, że pozwana pracuje zawodowo. Powódka rozmawiała ze swoją siostrą a matka pozwanej na temat opieki, ale usłyszała od niej, że oni nie mają na to czasu.

Powódka przestała uprawiać ziemię. W zakupach i drobnych naprawach nadal pomagał jej brat odwiedzjący ją regularnie. Powódka nie powiedziała bratu o umowie dożywocia, ale żaliła mu się, że siostrzenica miała się nią opiekować, lecz tego nie robi. Skarżyła się na pogarszanie stanu zdrowia. Oprócz brata pomagała powódce czasami sąsiadka, która przyniosła jej jedzenie.

Dowód: przesłuchanie powódki, k. 120,

zeznania świadka J. S., k. 109,

W 2022 r. powódka wymieniła w domu okna płacąc 10.000,00 zł oraz drzwi wejściowe płacąc 9.291,56 zł

Dowód: faktura zaliczkowa z dnia 26.07.2022 r. , k. 14,

faktura VAT z dnia 13.12.2022 r., k. 15,

Pozwana od chwili zawarcia umowy dożywocia była kilkukrotnie u powódki w odwiedzinach. W czasie jednej z takich wizyt powiedziała powódce, aby ta założyła światłowód.

Pomiędzy stronami powstał spór, kiedy powódka poprosiła pozwaną o nowy telewizor, a syn pozwanej w sierpniu 2022 r. przywiózł jej używany, z czego powódka nie była zadowolona.

Telefonowała do swojej siostry oraz do pozwanej żaląc się że nie ma opieki, robiąc wymówki za dostarczenie jej starego telewizora a nie nowego, zaczęła domagać się zwrotu nieruchomości. Siostra powiedziała jej, że nie można tego zrobić u notariusza, że trzeba sądownie. W rozmowach telefonicznych zdarzało się, że strony krzyczały na siebie i wyzywały wzajemnie.

Dowód: przesłuchanie powódki, k. 120,

przesłuchanie pozwanej, k. 120 o,

Pismem z dnia 23 września 2022 r. powódka wezwała pozwaną do złożenia przed notariuszem oświadczenia o zwrotnym przeniesieniu prawa własności nieruchomości objętej umową dożywocia. Przytoczyła treść przepisów art. 913 kodeku cywilnego i wzywała do dobrowolnego rozwiązania umowy o dożywocie z uwagi na niewywiązywania się pozwanej z obowiązków wynikających z umowy dożywocia.

Dowód: pismo z dnia 23 września 2023 r. z potwierdzeniem nadania,

k. 18 -18o,

śledzenie przesyłek, k. 19,

Powódka ustaliła u notariusza terminy celem zwrotnego przeniesienia własności nieruchomości, jednak pozwana nie stawiła się w Kancelarii notarialnej.

Pismem z dnia 18.11.2022 r. kierowanym do pozwanej powódka informowała, że zostały ustalone dwa terminy u notariusza tj. I termin 9.12.2022 r. lub II termin 15.12.2022 r.

Dowód: pismo powódki do pozwanej ze śledzeniem przesyłek, k. 20-21,

zaświadczenie notariusza z 9.12.2022 r., k. 22,

zaświadczenie notariusza z 15.12.2022 r., k. 23,

Sąd zważył:

Powódka W. S. pozwem z dnia 4 stycznia 2023 r. skierowanym przeciwko K. K. wniosła o rozwiązanie umowy dożywocia uczynionej przez powódkę na rzecz pozwanej na podstawie aktu notarialnego Repertorium A numer (...) z dnia 28.10.2021 r. sporządzonego w Kancelarii Notarialnej w K. przez notariusza A. S. oraz o zobowiązanie pozwanej do zwrotu powódce kwoty 19.291,56 zł za wymianę okien i drzwi.

Pozwana K. K. nie złożyła odpowiedzi na pozew, mimo zobowiązania jej do tego przez sąd, zaś na rozprawie w dniu 18 stycznia 2024 r. wniosła o oddalenie powództwa.

W myśl przepisów art. 908 § 1 kodeksu cywilnego, jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie), powinien on, w braku odmiennej umowy przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.

Zgodnie z przepisami art. 910 § 1 kodeksu cywilnego przeniesienie własności nieruchomości na podstawie umowy o dożywocie następuje z jednoczesnym obciążeniem nieruchomości prawem dożywocia.

Według przepisów art. 913 § 1 kodeksu cywilnego, jeżeli z jakichkolwiek powodów wytworzą się między dożywotnikiem a zobowiązanym takie stosunki że nie można wymagać od stron, żeby pozostawały nadal w bezpośredniej ze sobą styczności, sąd na żądanie jednej z nich zamieni wszystkie lub niektóre uprawnienia objęte treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tych uprawnień. Natomiast w myśl przepisu art. 913 § 2 kc w wypadkach wyjątkowych sąd może na żądanie zobowiązanego lub dożywotnika, jeżeli dożywotnik jest zbywcą nieruchomości, rozwiązać umowę o dożywocie.

Powódka wystąpiła z roszczeniem rozwiązania umowy o dożywocie a zatem sąd zobligowany był do dokonania oceny czy zachodzi wypadek wyjątkowy dający podstawę do rozwiązania umowy. Ustalenie w toku postępowania, iż nie można mówić o wyjątkowym wypadku skutkowałoby oddaleniem powództwa, nie było możliwe w takiej sytuacji orzeczenie o zamianie uprawnień dożywotnika na rentę.

Ustawodawcza nie precyzuje pojęcia „wypadków wyjątkowych” a zatem należy to do oceny każdego indywidualnego przypadku. W orzecznictwie sadowym przyjmuje się, iż jako wyjątkowy wypadek należy zakwalifikować takie zachowania obowiązanego, które skutkują krzywdzeniem dożywotnika i świadczą o złej woli nabywcy nieruchomości. Z taką sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie. Pozwana, jako obowiązana nie wykonała bowiem żadnego z przyjętych na siebie w umowie obowiązków, nie interesowała się stanem zdrowia powódki i nie pomagała jej nawet wówczas gdy następowało pogorszenie stanu zdrowia powódki, kiedy chorowała, musiała jechać do lekarza, pozwana nigdy nie zrobiła zakupów powódce, nie pomogła kupić jej węgla, nie płaciła nawet podatku od nieruchomości ani składki ubezpieczenia budynków i OC rolników, mimo że stała się właścicielką nieruchomości. Spełniła jedna prośbę powódki – o dostarczenie jej telewizora, jednak nie był to nowy aparat a stary, o co powódka miała żal do pozwanej. Zamiast pozwanej pomoc powódce świadczyły inne osoby tj. brat, także mieszkający w pewnej odległości od powódki, oraz jej sąsiadka. Na co dzień musiała sobie radzić sama. Pozwana wręcz odmawiała pomocy twierdząc (tak jak jej matka a siostra powódki), że nie ma na to czasu. Niewątpliwie zatem, skoro pozwana nie zamierzała i nie zmierza wykonywać obowiązków wynikających z umowy, wobec pogarszającego się stanu zdrowia powódki i zwiększającej się potrzeby pomocy dla niej, należy uznać, iż zachodzi wyjątkowy wypadek przewidziany w przepisie art. 913 § 2 kodeksu cywilnego, dlatego orzeczono jak w punkcie I sentencji wyroku.

Wyrok rozwiązujący umowę dożywocia wywołuje sutki tylko na przyszłość, nieruchomość powinna być zwrócona w takim stanie, w jakim znajduje się w chwili rozwiązania umowy czyli w dacie uprawomocnienia się wyroku rozwiązującego umowę dożywocia. Zobowiązany może zatem dochodzić od dożywotnika zwrotu nakładów poczynionych na nieruchomość w czasie kiedy był jej właścicielem – jako zwrotu korzyści, natomiast dożywotnikowi nie przysługuje ani roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie przez nabywcę z nieruchomości w tym czasie ani też roszczenie o zwrot pożytków.

Powódka poczyniła nakłady na nieruchomość w postaci wymiany drzwi wejściowych i okien w czasie, kiedy właścicielem nieruchomości była pozwana, jednak na skutek rozwiązania umowy dożywocia staje się na powrót właścicielem nieruchomości a zatem brak jest podstaw do domagania się od pozwanej zapłaty kwoty pieniężnej stanowiącej równowartość poczynionych nakładów. Powództwo w tej części podlegało oddaleniu, stąd też orzeczono jak w punkcie II sentencji wyroku.

Zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). W myśl przepisu art. 100 kpc w razie częściowego tylko uwzględniania żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Sąd może jednak włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu.

Biorąc pod uwagę iż uwzględniono żądanie powódki z punktu pierwszego pozwu, którego wartość jest znacznie wyższa niż wartość żądania określonego w puncie drugim, należy uznać, iż powódka uległa pozwanej tylko w nieznacznej części. W związku z tym Sąd zasądził od strony pozwanej, jako przegrywającej proces na rzecz powódki, jako wygrywającej kwotę 3.100 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt III sentencji wyroku).

Na podstawie przepisu art. 113 ust 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych sąd nakazał pozwanej, jako stronie przegrywającej, uiszczenie na rzecz Skarbu Państwa brakującej części opłaty sądowej od pozwu, od ponoszenia której powódka została zwolniona postanowieniem Sądu z dnia 3 lutego 2023 r. (punkt IV sentencji wyroku).