Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 października 2023 r.

Sąd Rejonowy w Piszu I Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 11 października 2023 r. w P.

sprawy z powództwa G. B.

przeciwko B. B.

o zachowek

o r z e k a

Zasądza od pozwanej B. B. na rzecz powódki G. B. z tytułu zachowku po S. Z. tytułem należności głównej kwotę 17 680,83 zł (siedemnaście tysięcy sześćset osiemdziesiąt złotych 83/100) oraz kwotę 3 452,24 zł (trzy tysiące czterysta pięćdziesiąt dwa złote 24/100) tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 22.02.2022r. do dnia 25.10.2023r., z tym, że zasądzoną należność w łącznej kwocie 21 133,07 zł (dwadzieścia jeden tysięcy sto trzydzieści trzy złote 07/100) rozkłada na 11 rat miesięcznych, w tym pierwsza rata w kwocie 1 133,07 zł (jeden tysiąc sto trzydzieści trzy złote 07/100) i dziesięć rat w kwocie po 2 000 zł (dwa tysiące złotych) płatnych do dnia 15-go każdego miesiąca, począwszy od miesiąca, po którym nastąpi uprawomocnienie wyroku wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku zwłoki w płatności którejkolwiek z rat.

Oddala powództwo o zachowek po S. Z. w pozostałej części.

Zasądza od pozwanej B. B. na rzecz powódki G. B. z tytułu zachowku po W. Z. tytułem należności głównej kwotę 26 522,00 zł (dwadzieścia sześć tysięcy pięćset dwadzieścia dwa złote 0/100) oraz kwotę 5 830,11 zł (pięć tysięcy osiemset trzydzieści złotych 11/100) tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 21.10.2021r. do dnia 25.10.2023r., z tym, że zasądzoną należność w łącznej kwocie 32 352,11 zł (trzydzieści dwa tysiące trzysta pięćdziesiąt dwa złote 11/100) rozkłada na 16 rat miesięcznych, w tym pierwsza rata w kwocie 2 352,11 zł (dwa tysiące trzysta pięćdziesiąt dwa złote 11/100) i piętnaście rat w kwocie po 2 000 zł (dwa tysiące złotych) płatnych do dnia 15-go każdego miesiąca, począwszy od miesiąca, po którym nastąpi uprawomocnienie wyroku wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku zwłoki w płatności którejkolwiek z rat.

Umarza postępowanie co do kwoty 6 956,00 zł (sześć tysięcy dziewięćset pięćdziesiąt sześć złotych 0/100)

Odstępuje od obciążania pozwanej B. B. kosztami sądowymi.

Zasądza od pozwanej B. B. na rzecz powódki G. B. kwotę 6 298,52 zł (sześć tysięcy dwieście dziewięćdziesiąt osiem złotych 52/100), tytułem zwrotu kosztów postępowania wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Nakazuje pobrać od powódki G. B. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Piszu kwotę 510,03 zł (pięćset dziesięć złotych 03/100) tytułem części nieopłaconych wydatków na opinie biegłego.

Przyznaje adwokatowi P. Z., tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu pozwanej B. B. wynagrodzenie w kwocie 6 642,00 zł (sześć tysięcy sześćset czterdzieści dwa złote 0/100), w tym kwotę 1 242 zł tytułem podatku VAT, które nakazuje wypłacić ze środków budżetowych Sądu Rejonowego w Piszu.

Sygn. akt I C 126/22

UZASADNIENIE

G. B. wystąpiła z powództwem przeciwko B. B. o zachowek. Domagała się zapłaty na swoją rzecz:

- kwoty 30 000 złotych tytułem zachowku po zmarłym S. Z., z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 22 lutego 2022 roku do dnia zapłaty,

- kwoty 30 000 złotych tytułem zachowku po zmarłej W. Z., z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 26 października 2021 roku do dnia zapłaty.

Nadto powódka wniosła o zasądzenie na jej rzecz od pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powódka podniosła, że spadkodawca S. Z. zmarł 5 lipca 2000 roku, a spadek po nim na podstawie testamentu notarialnego nabyła córka – pozwana B. B.. Spadkodawczyni W. Z. zmarła 15 marca 2021 roku, a spadek po niej na podstawie testamentu notarialnego nabyła również córka B. B.. Powódka wskazała, że w skład spadku po ww. wymienionych wchodzi spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku przy ulicy (...) w P., dla którego nie jest urządzona księga wieczysta, o wartości 240 000 złotych. Nadto, zdaniem powódki, do substratu zachowku winny być wliczone środki finansowe w kwocie 22 696,40 złotych zgromadzone na rachunku bankowym spadkodawczyni W. Z. prowadzonym przez Bank (...) S.A. Powódka dodała, że jako uprawniona nie otrzymała – w żadnej postaci – należnego jej zachowku. Kierowane przez powódkę do pozwanej wezwania do zapłaty pozostały bezskuteczne.

Pozwana B. B. wniosła o oddalenie powództwa w całości i o zwolnienie jej od kosztów sądowych w niniejszej sprawie oraz o ustanowienie jej pełnomocnika z urzędu z uwagi na jej trudną sytuację rodzinną, majątkową i zdrowotną. W uzasadnieniu podniosła, że w 1984 roku powódka otrzymała od rodziców większą część środków finansowych uzyskanych ze sprzedaży przez nich zabudowanej nieruchomości położonej w Jaśkowie. Od tamtej pory rodzice zawsze powtarzali, że skoro powódka otrzymała ww. środki finansowe, to pozwanej przypadnie lokal mieszkalny nr (...) przy ulicy (...) w P.. Niezależnie od powyższego, pozwana zakwestionowała podaną przez powódkę wartość rynkową przedmiotowego prawa do lokalu, podnosząc, iż wynosi ona 120 000 złotych.

Pozwana podniosła, że za życia spadkodawców powódka i jej mąż otrzymywali w darowiźnie od spadkodawców z ich rachunków bankowych środki finansowe znacznej wysokości. Powódka była upoważniona i posiadała kartę bankomatową do rachunku bankowego spadkodawczyni, na którym w pewnym momencie zgromadzona była ww. kwota 22 696,40 złotych i na który wpływała emerytura spadkodawczyni. Za pomocą tej karty, powódka wypłacała z rachunku spadkodawczyni lub jako osoba upoważniona przelewała z tego rachunku na rachunek bankowy swój i swojego męża znaczne środki finansowe.

Z ostrożności procesowej pozwana wniosła o rozłożenie zasądzonej od niej na rzecz powódki tytułem zachowku należności na raty oraz o nieobciążanie pozwanej kosztami procesu z uwagi na jej trudną sytuację finansową i zdrowotną.

Powódka, w odpowiedzi na stanowisko pozwanej, zaprzeczyła, że otrzymała od spadkodawców w darowiźnie środki finansowe zgromadzone przez nich na rachunkach bankowych. Podniosła, że środki, które pobierała z rachunku bankowego spadkodawczyni (wypłacając je w bankomacie, lub najpierw przelewając na swój rachunek bankowy i potem wypłacając w bankomacie) wydatkowała wyłącznie na potrzeby spadkodawczyni i robiła to na wyraźną prośbę spadkodawczyni. Opłacała za te pieniądze media za mieszkanie spadkodawczyni, robiła spadkodawczyni zakupy, zaś resztę tej gotówki oddawała spadkodawczyni.

Po sporządzeniu opinii przez powołanego w sprawie biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości, w piśmie procesowym z dnia 10 października 2023 roku powódka ograniczyła powództwo. Wniosła o zasądzenie na jej rzecz od pozwanej:

- kwoty 26 522 złotych tytułem zachowku po zmarłym S. Z., z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 22 lutego 2022 roku do dnia zapłaty,

- kwoty 26 522 złotych tytułem zachowku po zmarłej W. Z., z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 26 października 2021 roku do dnia zapłaty,

- oraz kosztów procesu według norm przepisanych.

W pozostałym zakresie, tj. w zakresie kwoty 6 956 złotych (3 478 zł + 3 478 zł), powódka cofnęła pozew i zrzekła się roszczenia.

Powódka nie wyraziła zgody na rozłożenie na raty należności zasądzonej na jej rzecz od pozwanej tytułem zachowku.

Sąd ustalił, co następuje:

Małżonkom S. Z. i W. Z. przysługiwało – na prawie majątkowej wspólności ustawowej – spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku mieszkalnym nr (...) przy ulicy (...) w P.. Dla lokalu tego nie jest urządzona księga wieczysta.

(okoliczności bezsporne, dowód: informacja ze Spółdzielni Mieszkaniowej w P. k. 148)

S. Z. zmarł 5 lipca 2000 roku.

Zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego w Piszu z dnia 6 września 2000 roku wydanym w sprawie I Ns 167/00, spadek po S. Z. na podstawie ustawy nabyły: żona W. Z., córka B. B. i córka G. B. – w udziale po 1/3 części każda z nich.

Postanowieniem z dnia 26 stycznia 2022 roku wydanym w sprawie I Ns 406/21 Sąd Rejonowy w Piszu zmienił ww. postanowienie w ten sposób, iż stwierdził, że spadek po S. Z. na podstawie testamentu notarialnego z dnia 8 stycznia 1997 roku nabyła córka B. B. w całości.

W skład spadku po S. Z. wchodził udział ½ części w opisanym wyżej spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku mieszkalnym nr (...) przy ulicy (...) w P.. Innego majątku spadkodawca nie posiadał.

(okoliczności bezsporne, dowód: postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku z dnia 06.09.2000r. w sprawie I Ns 167/00 k. 9; postanowienie o zmianie stwierdzenia nabycia spadku z dnia 26.01.2022r. w sprawie I Ns 406/21 k. 11)

W. Z. zmarła 15 marca 2021 roku, a spadek po niej, na podstawie testamentu notarialnego z dnia 9 stycznia 1997 roku, nabyła córka B. B. w całości.

W skład spadku po W. Z. wchodził udział ½ części w ww. spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku mieszkalnym nr (...) przy ulicy (...) w P.. Innego majątku spadkodawczyni nie posiadała.

(okoliczności bezsporne, dowód: postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku z dnia 16.09.2021r. w sprawie I Ns 158/21 k. 10)

Wartość rynkowa opisanego wyżej spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku mieszkalnym nr (...) przy ulicy (...) w P., według stanu na dzień 15 marca 2021 roku i według cen aktualnych, wynosi 212 170 złotych.

(dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości k. 154-190)

Pozwana B. B. ma 59 lat. Pozostaje w związku małżeńskim z W. B.. Wraz z mężem mieszkają na stałe w Irlandii. Pozwana przeszła zawał i udar, cierpi na cukrzycę, ma wszczepiony kardiowerter-defibrylator. Jej mąż cierpi na nowotwór płuca, jest w trakcie leczenia. Z uwagi na stan swojego zdrowia, obydwoje nie pracują, utrzymują się z zasiłków dla bezrobotnych i rent inwalidzkich. Ponoszą koszty utrzymania mieszkania za granicą, ubezpieczenia samochodu i zakupu benzyny, koszty leczenia i rehabilitacji, a także koszt utrzymania lokalu mieszkalnego nr (...) przy ulicy (...) w P.. Pozwana nie posiada innych nieruchomości, wartościowych ruchomości ani oszczędności.

(dowód: oświadczenie pozwanej o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania k. 35-37)

Sąd zważył, co następuje:

Swoboda dysponowania majątkiem za życia, na przykład w formie darowizn, czy swoboda testowania pozwalająca na dowolne dysponowanie majątkiem w testamencie na wypadek śmierci mogą prowadzić do pokrzywdzenia osób najbliższych spadkodawcy, które zresztą czasem przyczyniają się do tworzenia lub powiększania majątku spadkowego. Stąd też osoba fizyczna ma przynajmniej moralny obowiązek wspierania rodziny, w tym też pozostawienia im korzyści ze spadku. Jednakże o tym, kto, jakie i na jakich zasadach otrzyma korzyści po zmarłym, decyduje ustawa. Można więc twierdzić, że w kręgu rodziny zmarłego istnieją osoby, którym pozostawienie korzyści jest obligatoryjne w zakresie określonym w ustawie. Stąd też nikt nie może na wypadek swojej śmierci rozporządzić majątkiem zupełnie dobrowolnie, z pominięciem najbliższych (vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 25.07.2013r. w sprawie I ACa 141/12).

Ochrona praw najbliższej rodziny zmarłego należy do podstawowych założeń prawa spadkowego. Znajduje ona wyraz w wielu instytucjach uregulowanych w księdze czwartej kodeksu cywilnego, w tym też i w instytucji zachowku (art. 991-1011 k.c.) zapewniającej osobom wskazanym w ustawie określoną korzyść ze spadku nawet wbrew woli zmarłego (vide wyrok Sądu Najwyższego z 13.06.2013r. w sprawie V CSK 385/12).

Zgodnie z art. 991 § 2 k.c., jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Zgodnie z art. 991 § 1 k.c. - definiującym pojęcie zachowku - zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału, czyli tzw. zachowek.

W niniejszej sprawie, powódce należy się zachowek równy połowie wartości udziału spadkowego.

Obliczenie wartości spadku dla potrzeb ustalenia zachowku odbywa się według zasad unormowanych w art. 922 k.c. i art. 993-995 k.c., a jego efektem jest ustalenie czystej wartości spadku (substratu zachowku). Czysta wartość spadku stanowi różnicę między stanem czynnym spadku, czyli wartością wszystkich praw należących do spadku, według ich stanu z chwili otwarcia spadku i cen z chwili orzekania o zachowku, a stanem biernym spadku, czyli sumą długów spadkowych.

W przedmiotowej sprawie bezspornie ustalono, że spadkodawcy S. Z. w dacie otwarcia spadku przysługiwał udział ½ części w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku mieszkalnym nr (...) przy ulicy (...) w P.. Poza sporem był również fakt, że spadek po ww. spadkodawcy na podstawie testamentu nabyła w całości córka B. B. – pozwana. Z uwagi na pozostawiony przez S. Z. testament, należało ustalić, iż spadkodawczyni W. Z. w dacie otwarcia spadku przysługiwał także udział wynoszący ½ części (nie zaś 1/2 + 1/6) w ww. spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku mieszkalnym nr (...) przy ulicy (...) w P.. Poza sporem był fakt, że spadek po ww. spadkodawczyni na podstawie testamentu także nabyła w całości pozwana.

Nie ulega wątpliwości, że powódka jest uprawnioną do zachowku po ww. spadkodawcach, albowiem jako zstępna S. Z. i W. Z. byłaby powołana do spadku z ustawy.

Spór w przedmiotowej sprawie koncentrował się na ustaleniu wartości przedmiotowego spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego oraz wartości otrzymanych przez powódkę od spadkodawców darowizn, które zdaniem pozwanej winny być zaliczone do substratu zachowku.

W kwestii darowizn pozwana twierdziła, iż w 1984 roku powódka otrzymała od rodziców większą część środków finansowych uzyskanych ze sprzedaży przez nich zabudowanej nieruchomości położonej w Jaśkowie oraz, że za życia spadkodawców powódka i jej mąż otrzymali w darowiźnie od spadkodawców z ich rachunków bankowych środki finansowe znacznej wysokości.

Twierdzenia powyższe nie znalazły potwierdzenia w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym.

Powódka przyznała, że w 1984 roku otrzymała od rodziców 1/3 środków finansowych uzyskanych przez nich ze sprzedaży zabudowanej nieruchomości położonej w Jaśkowie, natomiast nie była w stanie podać wartości tej darowizny. W sprawie brak było dowodów, które pozwoliłyby na ustalenie kwoty uzyskanej przez spadkodawców ze sprzedaży ww. nieruchomości. Pozwana ograniczyła się w tej kwestii do gołosłownych i nieprecyzyjnych twierdzeń, a przesłuchana w charakterze strony przyznała, że sama również otrzymała od rodziców jakieś środki pochodzące ze sprzedaży nieruchomości w Jaśkowie.

Powódka stanowczo zaprzeczyła, że kiedykolwiek otrzymała od spadkodawców w darowiźnie środki finansowe zgromadzone przez nich na rachunkach bankowych. Zeznała, że była upoważniona do rachunku bankowego spadkodawczyni i posiadała powiązaną z tym rachunkiem kartę płatniczą do transakcji w bankomatach. Przyznała, że do połowy grudnia 2020 roku za pośrednictwem ww. karty wypłacała z rachunku spadkodawczyni określone kwoty oraz, że zdarzało się, iż przelewała środki z tego rachunku na swój rachunek, a dopiero potem wypłacała je w bankomacie lub bez wypłacania wydatkowała je ze swojego rachunku. Podkreśliła jednak, że robiła to za wiedzą i na polecenie spadkodawczyni. Wskazała, że pieniądze te przeznaczała wyłącznie na potrzeby spadkodawczyni, wydatkowała m.in. zakupy, leki, a pozostałą część przekazywała w gotówce do ręki spadkodawczyni. Dodała, że w połowie grudnia 2020 roku zwróciła kartę bankomatową spadkodawczyni.

Wyżej przytoczone zeznania powódki znalazły potwierdzenie w zeznaniach świadków P. P. oraz E. K., a także W. B.. Ten ostatni zeznał, że z informacji uzyskanych od spadkodawczyni posiada wiedzę, iż powódka opłacała za spadkodawczynię media. E. K. zeznała, że otrzymywała od spadkodawczyni gotówkę na pokrycie czynszu za mieszkanie i rachunków za energię elektryczną. Zeznała również, że w grudniu powódka zwróciła spadkodawczyni kartę bankomatową i klucze do mieszkania. Od tego momentu to świadek korzystała z karty spadkodawczyni i na jej polecenie wypłacała z rachunku środki finansowe na pokrycie wszelkich potrzeb spadkodawczyni (opłaty, zakupy, leki, zabiegi pielęgniarskie).

Sąd dał wiarę zeznaniom ww. świadków w powyższym zakresie, albowiem były logiczne i wzajemnie się uzupełniały.

Powódka domagała się, aby do substratu zachowku doliczyć środki finansowe w kwocie 22 696,40 złotych zgromadzone na rachunku bankowym spadkodawczyni prowadzonym przez Bank (...) S.A. W tym miejscu należy podkreślić, iż z załączonego do akt sprawy wyciągu z ww. rachunku wynika jednoznacznie, iż ww. kwota zgromadzona była na tym rachunku na dzień 14 grudnia 2020 roku (k. 84), nie zaś na dzień otwarcia spadku, co czyni niemożliwym doliczenie jej do substratu zachowku. Na dzień otwarcia spadku na rachunku tym znajdowała się kwota 596,49 złotych (k. 74), z czego 550 złotych zostało w dniu śmierci spadkodawczyni wypłacone przez świadka E. K. na zakup dla zmarłej łańcuszka i różańca oraz na opłacenie czynszu za bieżący miesiąc (k. 73; zeznania świadka k. 65).

W tym stanie rzeczy Sąd ustalił, iż w niniejszej sprawie zaliczeniu do substratu zachowku podlegała tylko i wyłącznie wartość przedmiotowego spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego.

Wobec braku zgodnego stanowiska stron, wartość tego prawa Sąd ustalił w oparciu o opinię powołanego w sprawie biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości P. S.. Biegły ten stwierdził, że wartość rynkowa spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku mieszkalnym nr (...) przy ulicy (...) w P., według stanu na dzień 15 marca 2021 roku i według cen aktualnych, wynosi 212 170 złotych.

Sąd w pełni podzielił opinię biegłego. W ocenie Sądu jest to opinia jasna i pełna, w przejrzysty sposób wyjaśniająca wszystkie istotne okoliczności oraz uzasadniająca przedstawione w niej wnioski i dokonane wyliczenia, a równocześnie jest poparta wiedzą i doświadczeniem zawodowym biegłego. Ponadto opinia biegłego nie była kwestionowana przez strony.

W przypadku dziedziczenia ustawowego po ojcu, powódce przypadałby w spadku udział 1/3 części, a więc kwota 35 361,67 złotych (212 170 zł : 2 = 106 085 zł : 3 = 35 361,67 zł). Zatem należny jej zachowek stanowi - w myśl art. 991 § 1 k.c. - połowę tego udziału, czyli kwotę 17 680,83 złotych (35 361,67 zł : 2).

Z racji pozostawienia testamentu przez spadkodawcę S. Z., w przypadku dziedziczenia ustawowego po matce, powódce przypadałby w spadku udział 1/2 części o wartości 53 042,50 złotych (212 170 zł : 2 = 106 085 zł : 2 = 53 042,50 zł), a zatem należny jej zachowek po matce stanowi kwotę 26 522 złote (53 042,50 zł : 2).

Z powyższych względów na podstawie art. 991 § 1 i 2 k.c. Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powódki:

kwotę 17 680,83 złotych tytułem zachowku po ojcu oraz kwotę 3 452,24 złote tytułem skapitalizowanych odsetek ustawowych za opóźnienie naliczonych od kwoty 17 680,83 złotych za okres od 22.02.2022r. (tj. od dnia wymagalności roszczenia) do dnia orzekania w sprawie to jest do 25.10.2023r.,

kwotę 26 522 złote tytułem zachowku po matce oraz kwotę 5 830,11 złotych tytułem skapitalizowanych odsetek ustawowych za opóźnienie naliczonych od kwoty 26 522 złote za okres od 21.10.2021r. (tj. od dnia wymagalności roszczenia) do dnia orzekania w sprawie to jest do 25.10.2023r.

Na podstawie art. 320 k.p.c., zasądzone należności Sąd rozłożył na raty wskazując wysokość każdej raty, termin płatności i wysokość odsetek należnych w przypadku zwłoki w płatności którejkolwiek z rat.

Zgodnie z treścią przepisu art. 320 k.p.c., w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może w wyroku rozłożyć na raty zasądzone świadczenie.

Wskazać należy, że powołany wyżej przepis wprowadza szczególną zasadę wyrokowania dotyczącą przedmiotu orzekania, dając sądowi możliwość wydania orzeczenia zasądzającego roszczenie powoda z uwzględnieniem interesów pozwanego w zakresie czasu wykonania wyroku.

Przepis art. 320 k.p.c. i sposób ustalenia spłaty w ratach stanowi odstępstwo od ogólnych reguł wymagalności roszczenia. Rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty ma ten skutek, iż wierzycielowi nie przysługują odsetki od ratalnych świadczeń za okres od daty wyroku do daty płatności poszczególnych rat. Rozkładając z mocy art. 320 k.p.c. zasądzone świadczenie na raty, sąd nie może natomiast odmówić wierzycielowi żądanych odsetek za okres do dnia wydania wyroku zasądzającego świadczenie (vide uchwała Sądu Najwyższego z 22 września 1970r., III PZP 11/70, Lex nr 1158).

Uprawnienie z art. 320 k.p.c. przysługuje sądowi w sytuacjach, w których ze względu na stan majątkowy, rodzinny czy zdrowotny spełnienie zasądzonego świadczenia byłoby dla pozwanego niemożliwe do wykonania lub w każdym razie bardzo utrudnione i narażałoby jego lub jego bliskich na niepowetowane szkody. Trudności w spełnieniu świadczenia mogą być obiektywne, spowodowane nieurodzajem czy klęską żywiołową, mogą być jednak także spowodowane działaniem samego dłużnika. Skorzystanie z przysługującego sądowi uprawnienia ma na celu także uchronienie pozwanego od postępowania egzekucyjnego, tak aby umożliwić mu wykonanie wyroku w sposób dobrowolny.

W ocenie Sądu w przedmiotowej sprawie zachodzą okoliczności uzasadniające zastosowanie dobrodziejstwa z art. 320 k.p.c. Jak wskazano wyżej, pozwana nie posiada środków na dokonanie jednorazowej zapłaty zachowków. Nie bez znaczenia jest trudna sytuacja majątkowa i rodzinna pozwanej. Pozwana prowadzi gospodarstwo domowe wspólnie z mężem. Mieszkają za granicą, gdzie z powodów zdrowotnych nie podejmują zatrudnienia. Pozwana przeszła zawał i udar, cierpi na cukrzycę, ma wszczepiony kardiowerter-defibrylator. Jej mąż cierpi na nowotwór płuca, jest w trakcie leczenia. Z uwagi na stan swojego zdrowia, obydwoje nie pracują, utrzymują się z zasiłków dla bezrobotnych i rent inwalidzkich. Ponoszą koszty utrzymania mieszkania za granicą, ubezpieczenia samochodu i zakupu benzyny, koszty leczenia i rehabilitacji, a także koszt utrzymania lokalu mieszkalnego nr (...) przy ulicy (...) w P.. Pozwana nie posiada innych nieruchomości, wartościowych ruchomości ani oszczędności.

Zważywszy na powyższe stwierdzić należy, że jednorazowa spłata zasądzonego świadczenia byłaby dla pozwanej bardzo utrudniona i narażałaby ją na niepowetowane szkody. Dlatego też Sąd orzekł, jak w punkcie I. i III. wyroku i oddalił powództwo w pozostałym zakresie.

Powyższe okoliczności legły także u podstaw rozstrzygnięcia o kosztach sądowych.

W związku ze skutecznym cofnięciem przez powódkę pozwu w zakresie kwoty 6 956 złotych, Sąd na podstawie art. 355 k.p.c. zobligowany był umorzyć postępowanie w tej części.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie § 2 pkt 6) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015r., poz. 1804 ze zm.) oraz art. 100 k.p.c. biorąc pod uwagę wygranie sprawy przez powódkę w 73%. Na koszty procesu powódki składały się: kwota 3 000 zł tytułem opłaty sądowej od pozwu, kwota 5 400 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego, kwota 17 zł tytułem opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa i kwota 211,11 zł tytułem zaliczki na pokrycie kosztów podróży świadka. Łącznie 8 628,11 zł, z czego 73% stanowi 6 298,52 złotych.

Koszt opinii powołanego w sprawie biegłego wyniósł łącznie 1 889,02 zł i tymczasowo pokryty został ze środków budżetowych Skarbu Państwa. Powódka przegrała sprawę w 27%, dlatego Sąd zasądził od niej na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Piszu kwotę 510,03 złotych (1 889,02 zł x 27%) tytułem części niepokrytych przez strony wydatków na opinię biegłego.