Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 lipca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Bożena Chłopecka

po rozpoznaniu w dniu 9 lipca 2024 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. z siedzibą w W., Fundacji (...) z siedzibą w W.

przeciwko(...) W.

o zapłatę

I.  powództwo oddala w całości,

II.  ustala, że (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. oraz Fundacja (...) z siedzibą w W. w całości ponoszą koszty postępowania, z tym, że ich wyliczenie pozostawia referendarzowi sądowemu.

Sygn. akt: IC 1300/18

UZASADNIENIE

Pozwem z 18 września 2017 roku (data nadania w UP k. 48) powodowie (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. oraz Fundacja (...) z siedzibą w W. wnieśli o zasądzenie na ich rzecz od pozwanego (...) W. solidarnie kwoty 11 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od daty złożenia pozwu do dnia zapłaty oraz zasądzenie na ich rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu pozwu powodowie podali, iż prowadzili od stycznia 2011 roku w W. Przedszkole pn. (...), które zarejestrowane było w ewidencji szkół i placówek niepublicznych, prowadzonych przez (...) W.. W związku z prowadzeniem Przedszkola powodom przysługiwała od (...) W. na podstawie art. 90 ust. 2b ustawy z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty (dalej zwana też „ustawą”) dotacja na dofinansowanie bieżącej działalności oświatowej. Ponadto powodowie wskazali, iż tryb udzielania i rozliczania dotacji, zadania jednostek samorządu terytorialnego w dziedzinie oświaty oraz ich kompetencje w tym zakresie reguluje ustawa o systemie oświaty. Jako podstawę prawną swojego roszczenia powodowie podali art. 90 ust. 2b, ust. 2c w związku z ust. 4 ustawy o systemie oświaty. Zgodnie z art. 90 ust. 2b i 2 c ustawy dotacje dla niepublicznych przedszkoli przysługują na każdego ucznia w wysokości nie niższej niż 75% ustalonych w budżecie danej gminy wydatków bieżących ponoszonych w przedszkolach publicznych w przeliczeniu na jednego ucznia z tym, że na ucznia niepełnosprawnego w wysokości nie niższej niż kwota przewidziana na niepełnosprawnego ucznia przedszkola i oddziału przedszkolnego w części oświatowej subwencji ogólnej otrzymanej przez jednostkę samorządu terytorialnego pod warunkiem, że osoba prowadząca przedszkole niepubliczne poda organowi właściwemu do ustalenia dotacji planowaną liczbę uczniów nie później niż do dnia 30 września roku poprzedzającego rok udzielenia dotacji. Art. 90 ust. 4 ustawy mówi, iż „organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego ustala tryb udzielania i rozliczania dotacji w oparciu o regulacje określone przepisami ustawowymi /pozew k. 2-11/.

W odpowiedzi na pozew z dnia 28 listopada 2017 roku pozwany (...) W. wniósł o odrzucenie pozwu na podstawie art. 199 § 1 pkt 1 kpc, ewentualnie w razie nieuwzględnienia wniosku o odrzucenie pozwu, wniósł o oddalenie powództwa w całości. Ponadto pozwany wniósł o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego (...) W. kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwany zarzucił niedopuszczalność drogi sądowej, przedawnienie roszczeń, brak legitymacji czynnej powoda ad. 2 oraz niezasadność roszczenia powodów /odpowiedź na pozew k. 53-57/.

Pismem z dnia 27 grudnia 2017 roku powodowie zmodyfikowali żądanie dochodzone pozwem i wnieśli o zasądzenie od pozwanego kwoty 470.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 27 grudnia 2014 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty tytułem wyrównania zaniżonej dotacji oświatowej za okres od dnia 1 stycznia 2011 roku do 31 grudnia 2016 roku /pismo k. 65-66/.

Postanowieniem z dnia 24 marca 2018 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia na podstawie art. 17 pkt. 4 kpc przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Warszawie, jako właściwemu do jej rozpoznania /postanowienie k. 68/.

Postanowieniem z 6 czerwca 2018 roku Sąd Okręgowy w Warszawie odrzucił pozew z uwagi na niedopuszczalność drogi sądowej, które to postanowienie zostało zaskarżone przez powodów. Postanowieniem z 21 listopada 2018 roku Sąd Apelacyjny w Warszawie postanowił zmienić postanowienie z 6 czerwca 2018 roku w ten sposób, że odmówić odrzucenia pozwu, pozostawiając Sądowi Okręgowemu w Warszawie rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie. (postanowienie z 6 czerwca 2018 roku k. 72-76, postanowienie z 21 listopada 2018 roku k. 127-130)

W dalszym toku postępowania strony podtrzymywały swoje stanowiska w sprawie.

Zarządzeniem z dnia 24 stycznia 2024 roku Przewodnicząca składu orzekającego zobowiązała pełnomocników stron do złożenia stanowiska na piśmie przed zamknięciem rozprawy i wydaniem wyroku na posiedzeniu niejawnym /zarządzenie k. 669/.

Strona powodowa nie zajęła ostatecznego stanowiska w sprawie.

Strona pozwana w piśmie z dnia 18 marca 2024 roku podtrzymała w całości swoje stanowisko w sprawie /k. 672-676/.

Postanowieniem z dnia 9 lipca 2024 roku Sąd Okręgowy w Warszawie zamknął rozprawę /k. 681/.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód prowadził od 1 stycznia 2011 roku w W. przedszkola pn. (...) na podstawie zaświadczenia o wpisie do ewidencji szkół i placówek o numerze wpisu (...) / dowód: zaświadczenie o wpisie do ewidencji szkół i placówek niepublicznych k. 28/.

Liczba uczniów uczęszczających do przedszkoli publicznych w W. wynosiła miesięcznie:

a.  w 2011 roku – 38 074;

b.  w 2012 roku – 39 231;

c.  w 2013 roku – 40 252;

d.  w 2014 roku – 40 905;

e.  w 2015 roku wg stanu na dzień 30 listopada- 41.040

f.  w 2016 roku wg stanu na dzień 30 listopada- 42.018.

Liczba uczniów uczęszczających do przedszkoli prowadzonych przez powoda wynosiła:

a.  w 2011 roku – 397;

b.  w 2012 roku – 519;

c.  w 2013 roku – 440;

d.  w 2014 roku – 1010;

e.  w 2015 roku – 958;

f.  w 2016 roku – 894.

(...) W. przyznawało i przekazywało prowadzonej przez powodów placówce (...) dotacje na dofinansowanie bieżącej działalności oświatowej:

a.  w 2011 roku – 229.263,53 zł;

b.  w 2012 roku – 316.367,86 zł;

c.  w 2013 roku – 461.132,37 zł;

d.  w 2014 roku – 552.651,08 zł;

e.  w 2015 roku -587.444,58 zł

f.  w 2016 roku -579.316,19 zł.

(okoliczności bezsporne, ponadto dowody: opinia biegłej U. P. k. 234-241, pisemne uzupełniające opinie biegłej k. 277-279, k. 486-489, k. 588-590, k. 615-616, k. 650-653, pismo z 13 grudnia 2016 roku k. 30-33, sprawozdania z wykonania budżetu k. 508-575)

Podstawą obliczenia miesięcznej stawki dotacji na jednego ucznia były uchwały budżetowe Rady (...) W., wysokość dotacji wynosi 40% wydatków ponoszonych w przedszkolach publicznych. Kwota zaplanowana w budżecie na przedszkola była dzielona przez liczbę uczniów i mnożona przez wskaźnik procentowy, tj. 40%. Do ustalenia kwoty dotacji nie były brane pod uwagę środki pozabudżetowe (okoliczności bezsporne).

W latach 2011-2016 dotacje zostały przez (...) W. wypłacone na podstawie powołanych wyżej uchwał. Powodowie do 2017 roku nie kwestionowali wysokości dotacji ustalonej przez (...) W. w oparciu o uchwały Rady (...) W.. Ponadto powodowie nie zgłaszali do Biura Edukacji Urzędu (...) W. do 2017 roku żadnych zastrzeżeń do wysokości otrzymanych dotacji.

W roku 2014 Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w W. przeprowadziła w Urzędzie (...) W. kontrolę dotyczącą wykonywania zadań oświatowych. Kontrola obejmowała lata 2011-2014. Przedmiot kontroli obejmował min. dotowanie placówek niepublicznych. W wystąpieniu pokontrolnym NIK (znak (...), str. 17) stwierdzono, iż ustalone w (...) W. zasady przyznawania dotacji były zgodne z art. 80 i 90 ustawy o systemie oświaty / dowody: wystąpienie pokontrolne k. 60-63, zeznania świadka M. L. k. 221-222/.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wskazanych powyżej dokumentów, wydruków komputerowych i kserokopii dokumentów złożonych przez strony postępowania. W ocenie Sądu dowody te, tworzą zasadniczo spójny i niebudzący wątpliwości w świetle wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, a przez to zasługujący na wiarę materiał dowodowy. Sąd nie dopatrzył się w nich niczego, co uzasadniałoby powzięcie wątpliwości co do ich wiarygodności i mocy dowodowej z urzędu. Sąd za wiarygodny uznał również dowód z zeznań M. L., które tworzyły spójny i logiczny obraz stanu faktycznego i korespondowały z pozostałymi dowodami zebranymi w sprawie, a Sąd nie stwierdził, aby ich treść była zmanipulowana w celu poprawienia sytuacji procesowej którejkolwiek ze stron. W sprawie przeprowadzono również dowód z opinii pisemnej i opinii uzupełniających biegłego z zakresu rachunkowości, które Sąd podzielił w całości. Opinie te odpowiadały wymaganiom określonym w Kodeksie Postępowania Cywilnego, a nadto nie zachodziły żadne powody osłabiające zaufanie do wiedzy, kompetencji, doświadczenia czy bezstronności sporządzającego je biegłego, zatem Sąd uznał je za wiarygodny dowód w sprawie.

Czyniąc ustalenia faktyczne w sprawie Sąd kierował się również regułami art. 229 i art. 230 k.p.c. uznając za ustalone okoliczności faktyczne przyznane lub niekwestionowane przez stronę przeciwną.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo podlegało oddaleniu w całości.

W niniejszej sprawie strony przedstawiły w większości zgodny obraz stanu faktycznego, różniący się jedynie w zakresie sposobu, w jaki naliczone zostały kwoty dotacji oświatowej na rzecz powodów oraz jej wysokości w latach 2011-2016 roku.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że przepisy ustawy o systemie oświaty regulujące udzielanie dotacji oświatowych (w tym art. 90 ustawy o systemie oświaty) utraciły moc z dniem 1 stycznia 2018 roku, jednak zgodnie z treścią art. 91 ust. 2 ustawy z dnia 27 października 2017 roku o finansowaniu zadań oświatowych (Dz. U. z 2017 roku poz. 2203) do wszczętych i niezakończonych przed dniem 1 stycznia 2018 roku postępowań w przedmiocie ustalenia wysokości lub przekazania dotacji na rok 2017 lub lata wcześniejsze stosuje się przepisy dotychczasowe.

Podstawa żądania powodów wynika więc z dyspozycji art. 90 ust. 1 ustawy z 7 września 1991 roku o systemie oświaty (dalej: u.s.o.), w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2004 roku, który stanowił, że niepubliczne przedszkola, w tym specjalne, szkoły podstawowe i gimnazja, w tym z oddziałami integracyjnymi, z wyjątkiem szkół podstawowych specjalnych i gimnazjów specjalnych oraz szkół podstawowych artystycznych, otrzymują dotacje z budżetu gminy. Ust. 2b powołanego przepisu stanowi natomiast, że dotacje dla niepublicznych przedszkoli przysługują na każdego ucznia w wysokości nie niższej niż 75% ustalonych w budżecie danej gminy wydatków bieżących ponoszonych w przedszkolach publicznych w przeliczeniu na jednego ucznia, z tym że na ucznia niepełnosprawnego w wysokości nie niższej niż kwota przewidzianego na niepełnosprawnego ucznia przedszkola i oddziału przedszkolnego w części oświatowej subwencji ogólnej otrzymywanej przez jednostkę samorządu terytorialnego – pod warunkiem, że osoba prowadząca niepubliczne przedszkole poda organowi właściwemu do udzielania dotacji planowaną liczbę uczniów nie później niż do dnia 30 września roku poprzedzającego rok udzielenia dotacji. Zgodnie z ust. 3c dotacje, o których mowa w ust. 2-31 są przekazywane w 12 częściach w terminie do ostatniego dnia każdego miesiąca.

W okresie od 1 września 2013 roku do 31 sierpnia 2015 roku minimalną wysokość dotacji dla niepublicznych przedszkoli określał art. 14 ust. 1 ustawy z 13 czerwca 2013 roku o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw, stanowiący, że dotacje dla niepublicznych przedszkoli przysługują na każdego ucznia w wysokości nie niższej niż 75% ustalonych w budżecie danej gminy wydatków bieżących ponoszonych w przedszkolach prowadzonych przez gminę w przeliczeniu na jednego ucznia, pomniejszonych o opłaty za korzystanie z wychowania przedszkolnego oraz za wyżywienie, stanowiące dochody budżetu gminy, z tym że na ucznia niepełnosprawnego w wysokości nie niższej niż kwota przewidziana na niepełnosprawnego ucznia przedszkola w części oświatowej subwencji ogólnej otrzymywanej przez gminę, pod warunkiem że osoba prowadząca niepubliczne przedszkole poda organowi właściwemu do udzielania dotacji informację o planowanej liczbie uczniów nie później niż do dnia 30 września roku poprzedzającego rok udzielenia dotacji

Od 1 września 2015 roku wysokość dotacji dla niepublicznych przedszkoli reguluje art. 90 ust. 2b u.s.o., zgodnie z treścią którego dotacje dla przedszkoli niepublicznych przysługiwały na każdego ucznia w wysokości nie niższej niż 75% ustalonych w budżecie danej gminy wydatków bieżących ponoszonych w przedszkolach prowadzonych przez gminę w przeliczeniu na jednego ucznia, pomniejszonych o opłaty za korzystanie z wychowania przedszkolnego oraz za wyżywienie, stanowiące dochody budżetu gminy, z tym że na ucznia niepełnosprawnego w wysokości nie niższej niż kwota przewidziana na niepełnosprawnego ucznia przedszkola w części oświatowej subwencji ogólnej otrzymywanej przez gminę, pod warunkiem że osoba prowadząca niepubliczne przedszkole poda organowi właściwemu do udzielania dotacji informację o planowanej liczbie uczniów nie później niż do dnia 30 września roku poprzedzającego rok udzielenia dotacji.

Z powyższych przepisów wynika, że pomiędzy jednostką samorządu terytorialnego właściwa do wypłaty dotacji, a osoba prowadzącą placówkę niepubliczną, uprawnioną do otrzymania takiej dotacji istnieje stosunek cywilnoprawny, noszący cechy zobowiązania w rozumieniu art. 353 § 1 k.c., a dochodzone na podstawie art. 471 k.c. w zw. z art. 90 ust 1 i 2b u.s.o. roszczenie o zapłatę kwoty odpowiadającej różnicy miedzy kwotą dotacji należnej, a kwotą dotacji wypłaconej ma w istocie charakter odszkodowawczy. Zrealizowanie celu publicznego w sposób założony dla działania przeprowadzonego z wykorzystaniem dotacji oznacza, że podmiot uprawniony do jej otrzymania zaangażował w jego osiągnięcie posiadane przez siebie środki. Wskazanie w treści ustawy uprawnienie do uzyskania dotacji po spełnieniu pewnych warunków oznacza, że podmiot, który warunki te spełnił, realizuje zadania publiczne i tym samym oczekuje zaangażowania w nie środków publicznych w zapowiedzianej wysokości. Przedmiotem żądania nie jest w takiej sprawie zapłata dotacji, lecz zwrot prywatnych środków podmiotu prowadzącego szkołę lub przedszkole, które musiał wykorzystać na działalność szkoły wobec nieuzyskania dotacji we właściwej wysokości.

Roszczenie powodów należy kwalifikować jako wynikające z art. 471 k.c. w zw. z art. 90 ust 2b u.s.o. Zgodnie z twierdzeniami powodów, błędne ich zdaniem wyliczenie kwoty dotacji doprowadziło do zaniżenia jej wysokości, co samo w sobie miało stanowić szkodę na ich rzecz, spowodowaną nienależytym wykonaniem zobowiązania. Prowadzi to do konkluzji, że podstawą prawną żądania powinny być przepisy o odpowiedzialności odszkodowawczej za czyn bezprawny. Takie sformułowanie roszczenia nakłada na Sąd obowiązek zbadania wysokości szkody, w jaki sposób powstała i czy jej rozmiar został określony zgodnie z zasadami określania wielkości szkody podlegającej naprawieniu.

W pierwszej kolejności Sąd nie podzielił stanowiska powodów, jakoby szkoda była równa różnicy między dotacją hipotetycznie należną, a rzeczywiście wypłaconą. Źródłem szkody jest wprawdzie niewypłacenie odpowiedniej kwoty, jednak nie ma podstaw do mechanicznego zrównywania kwoty niedopłaty z wielkością doznanego przez poszkodowanego uszczerbku majątkowego. Ustalenie wysokości szkody w powyższy sposób stwarzałoby ryzyko naruszenia zasady kompensacji szkody, a ponadto prowadziłoby w istocie do uzyskania przez beneficjenta kwoty odpowiadającej niewypłaconej wcześniej dotacji, przy czym kwota ta, jako odszkodowanie, nie podlegałoby rygorom właściwym dla dotacji, czyli konieczności stosownego rozliczenia się z jej wydatkowania na określone cele.

Niewypłacenie przez podmiot publicznoprawny odpowiedniej kwoty dotacji stanowi jedynie źródło szkody, a zatem poszkodowany nadal, na ogólnych zasadach, musi podnieść i wykazać, że poniósł szkodę w określonej wysokości. Szkodą nie jest więc samo nieotrzymanie świadczenia publicznoprawnego w należnej wysokości, jak również wskazał Sąd Najwyższy w wyrokach z 9 lipca 2020 rok o sygn. Akt V CSK 502/18 oraz 15 kwietnia 2021 roku o sygn. akt V CSKP 63/21. Oznacza to, że w ramach procesu o zapłatę odszkodowania, osoba prowadząca przedszkole niepubliczne, wobec niewypłacenia dotacji w należnej wysokości zaangażowała inne środki w celu realizacji zadań oświatowych, które powinny zostać sfinansowane z dotacji, a działanie to spowodowało doznanie przez tę osobę określonego uszczerbku majątkowego. Szkoda ta może wynikać z przeznaczenia prywatnych środków podmiotu prowadzącego przedszkole na pokrycie wydatków wiążących się z działalnością placówki, której to koszty powinny zostać sfinansowane z dotacji oświatowej, jak również z poniesionych na potrzeby pokrycia kosztów działalności zobowiązań i związanych z nimi kosztów. Zgodnie z dyferencyjną metodą ustalania wysokości szkody w takim wypadku konieczne jest porównanie stanu majątkowego poszkodowanego, istniejącego w wyniku zdarzenia szkodzącego, z hipotetycznym stanem tego majątku w sytuacji, w której zdarzenie takie nie miało miejsca. Wynik takiego porównania może kształtować się równie w zależności od tego, czy podmiot prowadzący placówkę, wobec nieotrzymania dotacji we wnioskowanej kwocie, realizował zadania oświatowe w zamierzonym zakresie, pokrywając wiążące się z tym koszty z innych środków, czy też zrezygnował z wykonania niektórych zadań, aby uniknąć wiążących się z nimi kosztów.

Środki z dotacji oświatowej, które nie zostały zużyte na wykonanie zadań publicznych przez podmiot, któremu ich udzielono, nie stają się źródłem zysku tego podmiotu. Prowadzi to do wniosku, że niezasadnym byłoby przyznanie tytułem odszkodowania równowartości tych środków temu podmiotowi, jeśli nie zrealizował części zadań oświatowych pokrywanych normalnie z otrzymanej dotacji. W efekcie bowiem podmiot, któremu pierwotnie zaniżono dotację ostatecznie znajdowałby się w sytuacji lepszej od tej, w której znalazłby się, gdyby jednostka samorządu terytorialnego od początku postępowała zgodnie z prawem.

W ocenie Sądu powodowie nie zdołali wykazać faktu wystąpienia po ich stronie szkody w przedstawionym wyżej rozumieniu, mimo że to na niej spoczywał ciężar dowodu w tym zakresie. Powodowie wskazywali jedynie, że szkodą było samo nieotrzymanie świadczenia publicznoprawnego w należytej wysokości, co jak wykazano powyżej nie stanowi szkody, a jedynie zdarzenie szkodowe. Koniecznym byłoby wykazanie przez powodów, że pokryli oni z własnych środków wydatki, które powinny być pokryte z niewypłaconej dotacji, czego powodowie nie zrobili, nie powołując się na wydatkowanie własnych środków na realizację zadania publicznego.

Mając na uwadze powyższe, należało stwierdzić że powodowie nie udowodnili w należyty sposób istnienia roszczenia, a zatem powództwo należało oddalić w całości. W związku z tym, że przeprowadzone postępowanie nie wykazało poniesienia przez powodów szkody, bezprzedmiotowym jest badanie przez Sąd okoliczności dotyczących wysokości szkody.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z treścią którego strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Powodowie przegrali niniejszą sprawę w całości, zatem Sąd ustalił, że ponoszą oni w całości koszty postępowania, których szczegółowe rozliczenie pozostawił na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. referendarzowi sądowemu.