Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 września 2024 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny, w składzie:

Przewodniczący: sędzia Mirosław Chojnacki

po rozpoznaniu w dniu 20 września 2024 roku w Sieradzu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa K. K.

przeciwko Skarbowi Państwa – (...) Zarządowi (...) w B.

o ochronę naturalnego środowiska człowieka

1.  zasądza od pozwanego Skarbu Państwa – (...) Zarządu (...) w B. na rzecz powódki K. K. kwotę 353822,05 (trzysta pięćdziesiąt trzy tysiące osiemset dwadzieścia dwa 05/100) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 20 listopada 2020 roku do dnia zapłaty;

2.  zasądza od pozwanego Skarbu Państwa – (...) Zarządu (...) w B. na rzecz powódki K. K. kwotę 16217 (szesnaście tysięcy dwieście siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

3.  zasądza od pozwanego Skarbu Państwa – (...) Zarządu (...) w B. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Łasku kwotę 6585,83 (sześć tysięcy pięćset osiemdziesiąt pięć 83/100) złotych tytułem zwrotu wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa na poczet wynagrodzenia biegłych.

Sygn. akt I C 1313/24

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 5 grudnia 2018 roku (data wpływu) wniesionym pierwotnie do Sądu Rejonowego w Łasku, powódka K. K. wniosła o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa– (...) Zarządu (...) w B. na jej rzecz kwoty 10000 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 20 listopada 2018 roku do dnia zapłaty, tytułem odszkodowania za ograniczenie sposobu korzystania i zmniejszenie wartości nieruchomości należących do strony powodowej o nr działek:

⚫

(...) położonych w W. gmina B. powiat (...) objętych księgą (...),

⚫

(...) położonych w W. gmina B. powiat (...) objętych księgą wieczystą (...),

a które to nieruchomości znajdują się na terenie obszaru ograniczonego użytkowania wprowadzonego uchwałą Sejmiku Województwa (...) z dnia 25 października 2016 r. nr (...), opublikowanej w Dzienniku Urzędowym Województwa (...) w dniu 22.11.2016 r., poz. 4929.

Powódka żądała także zasądzenia na jej rzecz kwoty 2000 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 20 listopada 2018 roku do dnia zapłaty, tytułem odszkodowania w wysokości koniecznych kosztów rewitalizacji akustycznej i zapewnienia należytego klimatu akustycznego budynku mieszkalnego posadowionego na terenie działki oznaczonej jak wyżej, zgodnie z wymogami uchwały Sejmiku Województwa (...) z dnia 25.10.2016 r. nr (...).

Uzasadniając swoje żądanie strona powodowa wskazała, że dochodzone kwoty stanowią odszkodowanie za ograniczenie sposobu korzystania i zmniejszenie wartości nieruchomości strony powodowej znajdujących się na terenie podobszaru A ograniczonego użytkowania dla lotniska wojskowego w Ł. wprowadzonego uchwałą Sejmiku Województwa (...) z dnia 25 października 2016 r. nr (...) opublikowaną w Dzienniku Urzędowym Województwa (...) z dnia 22 listopada 2016 r. poz. 4929. Zdaniem strony powodowej nieruchomość znalazła się w strefie A obszaru wyznaczonego uchwałą i została objęta szeregiem zakazów i nakazów w wyniku czego jej wartość uległa obniżeniu. Ponadto, w związku ze zwiększonym poziomem hałasu generowanym przez lotnisko konieczna jest przebudowa nieruchomości zabudowanych w celu zapewnienia właściwego klimatu akustycznego. Roszczenie obejmuje zatem koszty rewitalizacji akustycznej nieruchomości zabudowanych.

W odpowiedzi na pozew pozwany reprezentowany przez r.pr. M. K. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na jego rzecz od przeciwnika zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Pozwany przyznał fakt utworzenia dla lotniska wojskowego w Ł. obszaru ograniczonego użytkowania. Potwierdził również fakt, że nieruchomości powódki położone są w podobszarze A. Tym niemniej zdaniem pozwanego, po jego stronie nie istnieje obowiązek zapłaty odszkodowania albowiem sam fakt utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania nie spowodował zmniejszenia wartości znajdujących się na nim działek

W piśmie z dnia 10 stycznia 2023 r. (data wpływu – k. 52-53) strona powodowa zmieniła żądanie i wniosła o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa reprezentowanego przez Szefa (...) Zarządu (...) w B. w miejsce ww. kwot, odpowiednio kwoty 50000 zł i 20000 zł – obu z odsetkami ustawowymi za opóźnienie jak pierwotnie, tytułem odszkodowania za ograniczenie sposobu korzystania i zmniejszenia wartości nieruchomości stanowiąca własność strony powodowej oraz koniecznych kosztów rewitalizacji akustycznej budynku mieszkalnego posadowionego na terenie działek oznaczonych w pkt i pozwu, zgodnie z wymogami uchwały sejmiku Województwa (...) z dnia 25.10.2016 r. nr (...).

W piśmie z dnia 14 czerwca 2024 roku (data wpływu k. 167-168) strona powodowa ponownie zmieniła powództwo i wniosła o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa reprezentowanego przez Szefa (...) Zarządu (...) w B. – w miejsce poprzednich – odpowiednio kwot 297700 zł i 56122,05 zł – obu z odsetkami ustawowymi za opóźnienie jak pierwotnie.

W związku ze zmianą wartości przedmiotu sporu, sprawa została przekazana do Sądu Okręgowego w Sieradzu (k. 173).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Uchwałą Sejmiku Województwa (...) z 25 października 2016 roku nr (...) opublikowaną w Dzienniku Urzędowym Województwa (...) z dnia 22 listopada 2016r. poz. 4929 dla lotniska wojskowego w Ł. utworzono obszar ograniczonego użytkowania (OOU). Obszar ten został podzielony na dwa podobszary tj. podobszar A (OOU) którego wewnętrzną granicę wyznacza granica terenu lotniska, natomiast zewnętrzną granicę izolinia równoważnego poziomu dźwięku wynoszącego w porze dziennej 60dB a w porze nocnej 50 dB, oraz podobszar B (OOU) którego wewnętrzną granicę wyznacza zewnętrzna granica podobszaru A, natomiast granicę zewnętrzną izolinia równoważnego poziomu dźwięku wynoszącego w porze dziennej 55dB a w porze nocnej 45 dB. W obszarze ograniczonego użytkowania dla podobszaru A wprowadzone zostały ograniczenia w zakresie przeznaczenia terenu, sposobie korzystania z terenu oraz wymagania techniczne dotyczące budynków tj. m.in. zakaz przeznaczenia terenu pod zabudowę mieszkaniową jedno i wielorodzinną, zakaz tworzenia terenów rekreacyjno– wypoczynkowych, zakaz tworzenia stref ochronnych A, uzdrowisk; zakaz przeznaczenia terenu pod budowę szpitali, domów opieki społecznej, obiektów związanych ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży; zakaz budowy budynków jedno i wielorodzinnych oraz zamieszkania zbiorowego, szpitali, domów opieki społecznej, obiektów związanych ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży; zakaz zmiany sposobu użytkowania istniejących obiektów budowlanych na budynki mieszkalne jedno i wielorodzinne, zamieszkania zbiorowego, szpitale domy opieki społecznej, obiekty związane ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży oraz obowiązek zapewnienia w w/w obiektach właściwego klimatu akustycznego poprzez zastosowanie w istniejących budynkach zabezpieczenia zapewniającego izolacyjność ścian zewnętrznych, dachów i stropodachów zgodnie z Polskimi Normami dotyczącymi izolacyjności przegród w budynkach oraz izolacyjności akustycznej elementów budowlanych. W obszarze ograniczonego użytkowania dla podobszaru B wprowadzone zostały ograniczenia w zakresie przeznaczenia terenu, sposobie korzystania z terenu oraz wymagania techniczne dotyczące budynków tj. zakaz tworzenia stref ochronnych A uzdrowisk, zakaz przeznaczenia terenu pod budowę szpitali, domów opieki społecznej, obiektów związanych ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży; zakaz budowy szpitali, domów opieki społecznej, obiektów związanych ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży; zakaz zmiany sposobu użytkowania istniejących obiektów budowlanych na szpitale domy opieki społecznej, obiekty związane ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży oraz obowiązek zapewnienia w w/w obiektach właściwego klimatu akustycznego.

(bezsporne)

W dacie wejścia w życie uchwały powódka K. K. była właścicielką dwóch nieruchomości położonych w W. gmina B. powiat (...), w tym: objętej księgą wieczystą (...) oznaczoną jako działki nr (...) oraz objętej księgą wieczystą (...) oznaczoną jako działki nr (...).

(odpisy ksiąg wieczystych – k. 10-11, wypis z rejestru gruntów – k. 12-13, mapa – k. 14)

Obie ww. nieruchomości położone są na terenie podobszaru A obszaru ograniczonego użytkowania utworzonego dla lotniska wojskowego w Ł..

(okoliczność przyznana przez strony, mapki – k. 18-25)

Zgodnie z zaświadczeniem wydanym przez Wójta Gminy B. na podstawie obowiązującego Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy B. uchwalonym przez Radę Gminy B. Uchwałą Nr (...) z dnia 15.02.2007 r., przeznaczenie działek położonych w obrębie (...) W. jest następujące:

⚫

działka nr (...) – obszar od drogi stanowiącej zachodnią granicę działki do ok. 90 m w kierunku wschodnim to grunty rolne (oznaczone symbolem R); następnie do ok. 210 m od drogi – grunty rolne klasy III – oznaczone symbolem R, pozostałą część działki stanowią łąki i pastwiska – trwałe użytki zielone – oznaczone symbolem Rz; obszar działki stanowi grunty zmeliorowane;

⚫

działka nr (...) – obszar od drogi stanowiącej zachodnią granicę działki do ok. 250 m w głąb działki w kierunku wschodnim – grunty rolne oznaczone symbolem R, pozostałą część działki stanowią łąki i pastwiska – trwałe użytki zielone oznaoczne symbolem R; obszar działki stanowi grunty zmeliorowane;

⚫

działka nr (...) – grunty rolne oznaczone symbolem R; obszar działki stanowi grunty zmeliorowane;

⚫

działka nr (...) – obszar od drogi stanowiącej południową granicę działki do ok. 100 m w głąb działki w kierunku północnym – grunty rolne oznaczone symbolem R, pozostałą część działki stanowią łąki i pastwiska – trwałą użytki zielone oznaczone symbolem Rz; obszar działki stanowi grunty zmeliorowane;

⚫

działki nr (...) – grunty rolne oznaczone symbolem R; obszar działek stanowi grunty zmeliorowane.

(zaświadczenie – k. 15)

Co do wszystkich ww. działek Wójt Gminy B. wydał w dniu 1 lutego 2023 roku decyzje odmawiające ustalenia warunków zabudowy, z uwagi na położenie działek w podobszarze A.

(decyzje z załącznikami – k. 76-134)

W dacie wejście w życie uchwały tj. 07.12.2016 r. na działce nr (...) znajdował się nowszy budynek mieszkalny (z 1994 roku), starszy zdewastowany budynek mieszkalny (z 1905 roku) oraz zabudowa gospodarcza (stodoła, obora, budynek gospodarczy z letnią kuchnią). Działka ta posiada bezpośredni dostęp do drogi publicznej asfaltowej. Działka jest uzbrojona w media: wodę, energię elektryczną, przydomową oczyszczalnię ścieków. Pozostałe działki są niezabudowane.

(opinia biegłego sądowego M. M. – k. 130-151)

W dacie budowy domu jego stan techniczny i konstrukcja gwarantowała spełnienie wymogów w zakresie izolacyjności akustycznej obowiązujących przez wprowadzeniem OOU. Utworzenie obszaru, a co za tym idzie podwyższenie dopuszczalnych norm hałasu w środowisku w porze nocnej i dziennej spowodowało konieczność przeprowadzenia w domu powódki prac budowalnych w celu zapewnienia w nim właściwego klimatu akustycznego zgodnego z normą (...) oraz izolacyjności akustycznej przegród zewnętrznych zgodnie z normą (...). Z opinii biegłego wynika, że po zwiększeniu izolacyjności akustycznej w łącznie dziesięciu pokojach poprzez wymianę szyb zespolonych łącznie w czternastu oknach na szyby o zwiększonej izolacyjności akustycznej dom będzie spełniał wymogi wygłuszenia budynków ustanowionych w uchwale Sejmiku Województwa (...) nr (...) i polskich norm. Nadto w celu skompensowania braku możliwości otwierania okien podczas występowania hałasu lotniczego wynikającego z utworzenia OOU, należy zainstalować łącznie trzynaście wentylatorów sufitowych. Po wymianie stolarki okiennej w pomieszczeniach mieszkalnych poziom odczuwalnego hałasu lotniskowego zostanie obniżony do dopuszczalnych granic. Niezależnie od prac związanych z trzymaniem nieprzekraczalnego poziomu hałasu należy uwzględnić nakłady kompensujące konieczność utrzymywania okien w stanie zamkniętym. Uchwała nr (...) Sejmiku Województwa (...) z dnia 25 października 2016 r. w sprawie utworzenia OOU dla lotniska wojskowego Ł., wymaga by w istniejących budynkach w pomieszczeniach wymagających ochrony akustycznej zapewnić właściwy klimat akustyczny przez stosowanie przegród budowlanych o odpowiedniej izolacyjności akustycznej. Przegrody akustyczne zawierają okna, które powinny być zamknięte w czasie występowania hałasu lotniczego, w przeciwnym przypadku zastosowane zabezpieczenie nie jest skuteczne. Konieczność utrzymywania okien w stanie zamkniętym jest konsekwencja wprowadzania OOU, zatem kompensacja tego ograniczenia wymaga nakładów zaliczanych do grupy nakładów na dostosowanie do budynku do uchwały z 2016 r. Ograniczenie funkcjonalności okien prowadzi między innymi do tego, że w okresie występowania wysokich temperatur nie można zapewnić pożądanego mikroklimatu w pomieszczeniu. To ograniczenie musi być skompensowane odpowiednim rozwiązaniem technicznym. Uwzględniając nasłonecznienie budynku zalecane jest zainstalowanie wentylatorów sufitowych. Wentylatory powinny być wyposażone w możliwość regulacji kierunków obrotów, prędkości obrotowej oraz w punkt świetlny celem uniknięcia budowy odrębnej linii oświetlenia pomieszczenia.

(opinia biegłego K. R. – k. 136-153)

Koszt prac mających na celu zwiększenie izolacyjności akustycznej dotyczących wymiany łącznie czternastu okien oraz montażu trzynastu wentylatorów sufitowych wynosi 56122,05 zł brutto.

(opinia biegłego sądowego rzeczoznawcy budowlanego C. D. – k. 162-168)

W następstwie objęcia nieruchomości stanowiących własność strony powodowej podstrefą A obszaru ograniczonego użytkowania utworzonego uchwałą z 2016 r. ich wartość uległa obniżeniu:

⚫

części zabudowanej działki nr (...) położonej w miejscowości W. – łącznie o 33400 zł;

⚫

w zakresie pozostałych niezabudowanych działek nr (...) położonych w W. – łącznie o 264300 zł.

Łącznie spadek wartości nieruchomości stanowiących własność powódki w wyniku objęcia ich podstrefą A obszaru ograniczonego użytkowania uchwała Sejmiku Województwa (...) nr (...) wyniósł 297700 zł.

(opinia biegłego sądowego M. M. – k. 130-151)

W piśmie nadanym przez operatora pocztowego w dniu 9 listopada 2018 roku powódka zgłosiła szkodę pozwanemu, żądając w terminie 7 dni zapłaty łącznie kwoty 450000 zł tytułem odszkodowania w związku z wejściem w życie w dniu 06 grudnia 2016 roku Uchwały nr (...) Sejmiku Województwa (...) z dnia 25 października 2016 roku w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska wojskowego Ł., tytułem utraty wartości nieruchomości oraz utraconych dochodów z nieruchomości. W piśmie z dnia 19 listopada 2018 r. pozwany odmówił uznania zgłoszonych roszczeń.

Dowód: pismo z zgłoszeniem roszczeń wraz z wezwaniem do zapłaty (k. 26-27), odpowiedź pozwanego (k. 28)

Powyższy stan faktyczny, został ustalony w oparciu o zgromadzony w aktach sprawy nieosobowy materiał dowodowy. Sąd w całości uznał za wiarygodne dokumenty urzędowe oraz prywatne zgromadzone w toku postępowania w tym opinie biegłych sądowych zważywszy na fakt braku jakichkolwiek dowodów przeciwnych zgłoszonych przez stronę pozwaną.

Jako w pełni prawidłowe sąd uznał opinie biegłych z Politechniki (...) dr inż. K. R., inż. C. D. i biegłej L. B.. Zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem orzecznictwa, Sąd dokonując oceny opinii biegłego w świetle art. 233 k.p.c. nie ocenia jej wiarygodności (albowiem w tym zakresie nie posiada wiadomości specjalnych) lecz prawidłowość rozumowania biegłego zawartą w jej uzasadnieniu, przyjmując jako kryterium zasady logiki i doświadczenia życiowego. Mając powyższe na względzie Sąd uznał, że biegli w wydanych przez siebie opiniach w sposób logiczny i zgodny z doświadczeniem życiowym uzasadnili prezentowane stanowisko. Opinie były kompletne, jednoznaczne i konsekwentne. Ich prawidłowość nie budzi zdaniem sądu żadnych wątpliwości. Ponadto biegli opracowaną przez siebie opinie obszernie uzasadnili i wyczerpująco odpowiedzieli na pytania Sądu.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Powództwo jest zasadne i podlega uwzględnieniu.

Zgodnie z treścią art. 135 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U.2022.2556 tj.) jeżeli z przeglądu ekologicznego albo z oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko wymaganej przepisami ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, albo z analizy porealizacyjnej wynika, że mimo zastosowania dostępnych rozwiązań technicznych, technologicznych i organizacyjnych nie mogą być dotrzymane standardy jakości środowiska poza terenem zakładu lub innego obiektu, to dla (…), lotniska (…) tworzy się obszar ograniczonego użytkowania (OOU). Pod pojęciem „standardów jakości środowiska” należy rozumieć poziomy dopuszczalne substancji lub energii oraz pułap stężenia ekspozycji, które muszą być osiągnięte w określonym czasie przez środowisko jako całość lub jego poszczególne elementy przyrodnicze (art. 3 pkt 34 ustawy). Przy czym w świetle ustawy jedną z postaci energii jest hałas (art. 3 pkt 4 b ustawy).

Analiza treści wskazanych przepisów ustawy prowadzi do wniosku, że utworzenie OOU dla lotniska nie jest obligatoryjne. Jest ono uzasadnione tylko wówczas gdy zastosowane na lotnisku środki techniczne nie pozwalają (z uwagi na intensywność i rodzaj ruchu lotniczego) na dotrzymanie poza terenem lotniska dopuszczalnych poziomów hałasu określonych z załączniku do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007r. (Dz.U.2014.112 tj.) które dla terenów: zabudowy mieszkaniowej, rekreacyjno – wypoczynkowej, mieszkaniowo – usługowej i śródmiejskiej miast pow. 100 tys m wynoszą 60 dB w ciągu dnia i 50 dB w nocy a dla terenów obejmujących uzdrowiska, szpitale, DPS i tereny związane ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży 55 dB w ciągu dnia i 45 dB w nocy. Należy bowiem podkreślić, że zgodnie z art. 144 k.c. właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymywać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno- gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych. Dlatego też w sytuacji gdy właściciel nieruchomości podejmuje działalność mogącą negatywnie oddziaływać na środowisko, jest obowiązany do zapobiegania temu oddziaływaniu (art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U.2022.2556 tj.). Tak więc normatywnie akceptowalna możliwość negatywnego oddziaływania jednej nieruchomości na grunty sąsiednie (sąsiadujące środowisko), jest wyjątkiem od zasady i została przewidziana jedynie dla najistotniejszych z punktu widzenia funkcjonowania gospodarki obiektów tj. oczyszczalni ścieków, składowiska odpadów komunalnych, kompostowni, trasy komunikacyjnej, lotniska, linii i stacji elektroenergetycznej, obiektów sieci gazowej oraz instalacji radiokomunikacyjnej, radionawigacyjnej i radiolokacyjnej. Usankcjonowanie tej negatywnie oddziałującej na środowisko działalności następuje poprzez ustanowienie OOU.

Utworzenie OOU zwalnia podmiot prowadzący lotnisko z obowiązku dochowania na obszarze OOU dopuszczalnych poziomów hałasu określonych w Rozporządzeniu z dnia 14 czerwca 2007r. i rzutuje bezpośrednio na sytuację prawną właścicieli nieruchomości objętych OOU, stanowiąc jedną z przewidzianych ustawą form ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości, w związku z ochroną środowiska (Dział IX ustawy). Zalegalizowanie możliwości przekraczania przez lotnisko na obszarze OOU dopuszczalnych poziomów hałasu wywołanego ruchem lotniczym powoduje, że właściciele sąsiadujących nieruchomości nie mogą się w żaden sposób przeciwstawić tym ponadnormatywnym immisjom. Immisja hałasu przekraczającego dopuszczalne normy przestaje być bowiem bezprawna. W konsekwencji, z uwagi na brak możliwości przypisania podmiotowi prowadzącemu lotnisko bezprawności działania, właściciele nieruchomości położonych na obszarze OOU zostają pozbawieni możliwości dochodzenia odszkodowania zarówno na zasadach ogólnych (art. 415 kc w zw. z art. 322 ustawy) jak i na podstawie art. 323 ustawy. Nie mogą także żądać zaniechania immisji hałasu lotniczego i przywrócenia stanu poprzedniego na podstawie art. 222 § 2 k.c. w zw. z art. 144 k.c. i art. 363 § 1 k.c.

Należy zatem uznać, że wprowadzenie OOU nakłada na właścicieli położonych tam nieruchomości prawny obowiązek (nakaz) znoszenia ponadnormatywnych immisji hałasu. Co więcej, organy tworzące OOU określają nie tylko granice obszaru, ale także ograniczenia w zakresie przeznaczenia terenu, wymagania techniczne dotyczące budynków oraz sposób korzystania z terenów wynikające z postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko lub analizy porealizacyjnej albo przeglądu ekologicznego (art. 135 ust. 3a ustawy).

Ponieważ utworzenie OOU sprawa, że ponadnormatywne emitowanie hałasu przez lotnisko na terenie OOU nie stanowi naruszenia prawa, co wyklucza możliwość poszukiwania ochrony prawnej na zasadach ogólnych, ustawodawca przewidział szczególne środki ochrony. Zgodnie z treścią art. 129 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U.2022.2056 tj.) właściciel nieruchomości może żądać odszkodowania za szkodę poniesioną w związku z ograniczeniem sposobu korzystania z tej nieruchomości. Przy czym szkoda obejmuje również zmniejszenie wartości nieruchomości. W razie ograniczenia sposobu korzystania ze środowiska w wyniku ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania obowiązany do wypłaty odszkodowania lub wykupu nieruchomości jest ten, którego działalność spowodowała wprowadzenie ograniczeń w związku z ustanowieniem obszaru ograniczonego użytkowania (art. 136 ust. 1 i 2 ustawy). W razie określenia na obszarze ograniczonego użytkowania wymagań technicznych dotyczących budynków szkodą, o której mowa w art. 129 ust. 2, są także koszty poniesione w celu wypełnienia tych wymagań przez istniejące budynki, nawet w przypadku braku obowiązku podjęcia działań w tym zakresie (art. 136 ust. 3 ustawy).

Jak wynika z poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych, nieruchomości strony powodowej zostały uchwałą Sejmiku Województwa (...) z dnia 25 października 2016 r. nr (...) włączone do obszaru ograniczonego użytkowania utworzonego dla lotniska Ł. i znalazły się w podobszarze A. W następstwie tego ograniczony został dotychczasowy sposób korzystania z nieruchomości, zniesieniu uległy dopuszczalne normy hałasu, wprowadzone zostały ograniczenia w możliwości jej zabudowy oraz użytkowania w wyniku czego jej wartość uległa obniżeniu. Niezależnie od innych ograniczeń sam prawny obowiązek (nakaz) znoszenia ponadnormatywnych immisji hałasu i brak możliwości przeciwdziałania temu zjawisku musi rzutować na wartość nieruchomości strony powodowej, co znajduje swoje potwierdzenie w opinii biegłego.

W następstwie objęcia nieruchomości stanowiących własność powódki podstrefą A obszaru ograniczonego użytkowania utworzonego uchwałą z 2016 r. wartość działek powódki położnych w W. uległa obniżeniu części zabudowanej działki nr (...) położonej – łącznie o 33400 zł, a w zakresie pozostałych niezabudowanych działek nr (...) – łącznie o 264300 zł. Tym samym łącznie spadek wartości nieruchomości stanowiących własność powódki w wyniku objęcia ich podstrefą A obszaru ograniczonego użytkowania uchwała Sejmiku Województwa (...) nr (...) wyniósł 297700 zł.

Podwyższenie dopuszczalnych norm hałasu w środowisku w porze nocnej i dziennej spowodowało, że budynek mieszkalny posadowiony na działce nr (...) przestał spełniać wymagania w zakresie właściwego klimatu akustycznego zgodnego z normą (...) oraz izolacyjności akustycznej przegród zewnętrznych zgodnie z normą (...). W efekcie, w celu przywrócenia właściwego klimatu akustycznego wewnątrz budynku konieczne jest wykonanie prac budowlanych i remontowych. Łączny koszt rewitalizacji akustycznej wynosi 51964,86zł.

W tym miejscu należy stwierdzić, że sądowi znane są uchwały Sądu Najwyższego w sprawach III CZP 80/22, III CZP 81/22 i III CZP 100/22. Odnosząc się do zawartych tam tez należy stwierdzić, że uchwała Sejmiku Województwa (...) z 25 października 2016 roku nr (...) wprowadza konkretne ograniczenia w możliwości korzystania z nieruchomości strony powodowej w dotychczasowy sposób a nadto nakłada na nią wynikający z ustawy prawny obowiązek (nakaz) znoszenia ponadnormatywnych immisji hałasu. W efekcie ograniczenia te rzutują na cenę rynkową nieruchomości, która jest niższa od tej jaką miałaby gdyby tych ograniczeń nie doznawała. Spadek wartości nieruchomości wynikający z wprowadzonych ograniczeń jest szkodą w rozumieniu art. 129 ust. 2 ustawy podlegającą naprawieniu. Zmniejszenie wartości nieruchomości powódki nie wynika zaś z samego faktu położenia nieruchomości w obszarze ograniczonego użytkowania, lecz jest efektem ograniczeń, jakie wiążą się z takim usytuowaniem. Wysokość odszkodowania odpowiada konkretnej utracie wartości nieruchomości, która to utrata jest okolicznością faktyczną (faktem rynkowym), nie zaś jedynie wnioskiem prawnym, wywiedzionym z określonej wykładni przepisów prawa materialnego. Odnosząc się zaś do treści wskazanych uchwał, przede wszystkim należy podkreślić, że orzeczenia Sądu Najwyższego są wiążące tylko wtedy, gdy sąd odwoławczy zada pytanie prawne w kwestii budzącej wątpliwości. Wówczas pogląd prawny wyrażony w uchwale wiąże sąd w tej konkretnej sprawie. Jedynie uchwały pełnego składu Sądu Najwyższego składu połączonych izb oraz składu całej izby, z chwilą ich podjęcia, uzyskują moc zasad prawnych. Także ewentualnie skład 7 sędziów może postanowić o nadaniu uchwale mocy zasady prawnej. Taka sytuacja w przypadku powoływanego orzeczenia nie miała miejsca. Uchwała zapadły w składzie trzech sędziów i ponieważ nie zostały wydane na skutek pytania prawnego zadanego w sprawie niniejszej nie jest w niej wiążąca.

Objęcie nieruchomości strony powodowej obszarem ograniczonego użytkowania nie spowodowało pogorszenia stanu technicznego domu. Tym niemniej pogorszyły się jego cechy użytkowe. Cechą domu jest bowiem ochrona domowników przed szkodliwym wpływem czynników zewnętrznych (w tym hałasu). Zalegalizowanie możliwości przekraczania przez lotnisko na obszarze OOU dopuszczalnych poziomów hałasu wywołanego ruchem lotniczym powoduje, przy braku możliwości żądania zaniechania immisji, że dom strony powodowej przestał chronić domowników przed hałasem lotniskowym. Wprowadzenie OOU pozbawia stronę powodową możliwości żądania od pozwanego na podstawie art. 222 § 2 k.c. w zw. z art. 144 k.c. i art. 363 § 1 k.c. zaniechania immisji hałasu lotniczego i przywrócenia stanu poprzedniego. W efekcie, jedynym sposobem ochrony przed naruszeniem własności dostępnym dla strony powodowej jest wykonanie prac budowalnych w jej domu, co uzasadnia na podstawie art. 361 k.c. i art. 363 § 1 k.c. w zw. z art. art. 129 ust. 2 i art. 322 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, żądanie od pozwanego kwoty odpowiadającej szacowanym kosztom tych prac.

W ocenie sądu możliwość żądania odszkodowania z tego tytułu nie jest uzależniona od uprzedniego poniesienia przez stronę powodową wydatków na koszty rewitalizacji akustycznej budynku. Zgodnie bowiem z treścią art. 136 ust. 3 ustawy w razie określenia na OOU wymagań technicznych dotyczących budynków szkodą, o której mowa w art. 129 ust. 2, są także koszty poniesione w celu wypełnienia tych wymagań przez istniejące budynki, nawet w przypadku braku obowiązku podjęcia działań w tym zakresie. Przy czym szkodą o której mowa w art. 136 ust. 3 ustawy będą nie tylko wydatki na zakup materiałów i usług niezbędnych do wykonania samej przebudowy budynku, lecz także wszystkie inne wydatki poniesione w celu wypełnienia wymagań przez istniejący budynek (np. z tytułu opłat administracyjnych w celu uzyskania uzgodnień i pozwoleń niezbędnych w procesie budowlanym). Wprowadzenie do porządku prawnego, normatywnego mechanizmu ustalania wysokości szkody (tj. według kosztów/wydatków rzeczywistych) nie jest niczym szczególnym. Podobne do zastosowanego w art. 136 ust. 3 ustawy rozwiązanie przewiduje np. art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U.2023.2500 tj.).

Tym niemniej, wprowadzenie przez ustawodawcę normatywnego mechanizmu ustalania wysokości szkody o którym mowa w art. 136 ust. 3 ustawy nie oznacza, że do powstania szkody po stronie właściciela nieruchomości dochodzi dopiero z chwilą poniesienia przez niego wydatków na rewitalizację akustyczną. Szkoda powstaje bowiem w momencie utraty przez budynek cech pozwalających chronić domowników przez hałasem lotniczym w dotychczasowy sposób. Przywrócenie budynkowi pożądanych cech użytkowych (izolacyjności akustycznej) wymaga zatem nakładów finansowych co przekłada się na powiększenie pasywów w ogólnej masie majątkowej strony powodowej i stanowi o powstaniu w jej majątku szkody. Zgodnie bowiem z utrwalonym poglądem doktryny i orzecznictwa szkoda to wymierny finansowo i wyrażalny w pieniądzu uszczerbek w całym majątku poszkodowanego niezależny od tego którego składnika dotyczy. Pojęcia szkody nie można zatem zawężać jedynie do konkretnego składnika, którego wartość uległa obniżeniu wskutek uszkodzenia lub zniszczenia. Szkoda stanowi bowiem różnicę pomiędzy obecnym stanem majątkowym, a stanem majątkowym, jaki zaistniałby, gdyby nie zdarzenie wywołujące szkodę. Szkoda, nawet jeśli dotyczy konkretnego składnika majątkowego osoby poszkodowanej, winna być zatem rozumiana szeroko tj. jako uszczerbek majątkowy w całej masie majątkowej tej osoby, a nie w składniku dotkniętym uszczerbkiem. W tym stanie rzeczy działania poszkodowanego mające na celu przywrócenie możliwości korzystania ze składnika dotkniętego uszczerbkiem (np. rewitalizacja akustyczna domu czy też naprawa uszkodzonego w wypadku pojazdu) finansowane z innej części majątku poszkodowanego, nie prowadzą do zmniejszenia lub zwiększenia rozmiaru jego szkody, lecz stanowią wyłącznie transfer środków majątkowych z jednego składnika na drugi, w ramach tej samej masy majątkowej. Innymi słowy mówiąc działania naprawcze poszkodowanego, nawet jeśli finansowane są z jego masy majątkowej, nie mogą rzutować ani na zwiększenie ani na zmniejszenie rozmiaru szkody. W wyniku podjęcia takich działań saldo masy majątkowej poszkodowanego nie ulega bowiem zmianie. Szkoda nie powstaje zatem dopiero w momencie poniesienia przez poszkodowanego wydatków w celu przywrócenia stanu poprzedniego, lecz z chwilą zaistnienia sytuacji uzasadniającej przywrócenie stanu poprzedniego. Tak więc, zdaniem sądu, w rozpoznawanej sprawie obowiązek naprawienia szkody aktualizuje się na podstawie art. 361 k.c. i art. 363 § 1 k.c. w zw. z art. 129 ust. 2 i art. 322 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. z chwilą powstania sytuacji uzasadniającej przywrócenie stanu poprzedniego (utraty przez dom właściwości chroniących przez ponad normatywnym hałasem) a nie z chwilą poniesienia przez właściciela wydatków na rewitalizację akustyczną budynku, co stanowi jedynie warunek dochodzenia na podstawie art. 136 ust. 3 ustawy szczególnego roszczenia zwrotnego (tj. zwrotu kosztów rzeczywiście poniesionych a nie kosztów szacowanych).

Tak więc w ocenie sądu przepis art. 136 ust. 3 ustawy nie wyłącza co do zasady stosowania art. 129 ust.2 art. 361 k.c. i art. 363 § 1 k.c. w zw. z art. art. 129 ust. 2 i art. 322 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska lecz stanowi w stosunku do niego lex specialis skutkujący rozszerzeniem a nie zawężeniem odpowiedzialności podmiotu obowiązanego do wypłaty odszkodowania. Znajduje on bowiem zastosowanie i deroguje przepis ogólny z art. 129 ust 2 ustawy tylko wówczas gdy właściciel nieruchomości dochodzi zwrotu kosztów rzeczywiście poniesionych na rewitalizację akustyczną budynku. Na podstawie wskazanego przepisu właściciel nieruchomości, który dokonał przebudowy budynku w celu dostosowania go do nowych wymagań technicznych w celu zapewnienia właściwego, zgodnego z normami komfortu akustycznego, nabywa bowiem prawo do żądania zwrotu kosztów „rzeczywiście poniesionych” (tj. rzeczywistych wydatków potwierdzonych rachunkami) a nie jedynie kosztów „szacowanych” ustalanych w sposób najbardziej prawdopodobny i odpowiadając rozmiarowi szkody o której mowa w art. 129 ust. 2 ustawy. Jak wynika bowiem z ustawy, uprzednie poniesienie kosztów rewitalizacji istniejącego budynku jest warunkiem roszczenia o ich zwrot w pełnej wysokości, w przypadku gdy w uchwale zostały określone wymagania techniczne dotyczące budynków, nawet w przypadku braku obowiązku podjęcia działań w tym zakresie (art. 136 ust. 3 ustawy). W takiej sytuacji właściciel zabudowanej nieruchomości może więc żądać zwrotu kosztów rzeczywiście poniesionych, które mogą okazać się wyższe od kosztów szacowanych, nawet jeśli nie miał obowiązku rewitalizacji akustycznej budynku.

Powyższe nie pozbawia jednak właściciela nieruchomości prawa do żądania naprawienia szkody z tytułu koniecznej (lecz nie przeprowadzonej jeszcze) rewitalizacji akustycznej budynku na zasadach ogólnych o których mowa w art. 129 ust.2 art. 361 k.c. i art. 363 § 1 k.c. w zw. z art. art. 129 ust. 2 i art. 322 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, w których wysokość szkody ustalana w sposób hipotetyczny (szacunkowy) w celu uzyskania zgodnie z art. 363 § 1 k.c. „odpowiedniej sumy pieniężnej” kompensującej powstała szkodę.

Zgodnie z treścią art. 363 § 1 k.c. naprawienie szkody powinno nastąpić według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej - umożliwiającej przywrócenie stanu poprzedniego. Biorąc pod uwagę treść opinii biegłego Sąd uznał, że naprawienie szkody powinno nastąpić poprzez zapłatę przez zarządcę lotniska wojskowego w Ł. powodowi kwoty 353822,05 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 20 listopada 2018 roku. W ocenie sądu pozwany od tej daty pozostaje w myśl art. 481 k.c. w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia. Zgodnie bowiem z treścią art. 455 k.c. normującego kwestię terminu wykonania wszelkich zobowiązań, w tym także zobowiązań z czynów niedozwolonych, jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Pozwany został wezwany do spełnienia świadczenia. Występując z wezwaniem przedsądowym powódka sprecyzowała też, jakiej kwoty domagała się z tytułu obniżenia wartości nieruchomości, a jakiej z tytułu kosztów rewitalizacji akustycznej. Pozwany w dniu 19 listopada 2018 roku udzielił odpowiedzi na to wezwanie, którego data wysłania i wyznaczony w nim termin uzasadnia ustalenie odsetek ustawowych od dnia 20 listopada 2018 roku, czyli zgodnie z żądaniem powódki, konsekwentnym w tym względzie od początku procesu. Kwota ostatecznego żądania powódki mieści się w kwocie wynikającej z wezwania (karta 26-28). Bez wątpienia, zobowiązanie strony pozwanej mające charakter odszkodowania pieniężnego, jest świadczeniem bezterminowym, płatnym na wezwanie wierzyciela. Charakteru tego zobowiązania nie zmienia okoliczność, że ostateczne potwierdzenie i konkretyzacja jego wysokości następuje w wyroku sądowym. Wyrok ten nie ma bowiem charakteru prawno-kształtującego tj. kreującego nowe, nieistniejące wcześniej zobowiązanie, lecz charakter deklaratoryjny – potwierdzający stan rzeczy wynikający z prawa materialnego. Sąd nie podziela też poglądu wyrażonego przez pozwanego (pismo procesowe – k. 198-199), aby termin wymagalności składowych roszczeń rozpoczynał się z dniem doręczenia pozwanemu opinii biegłych sądowych ustalających wysokość poniesionej przez powódkę szkody.

Mając powyższe na względzie sąd orzekł jak w pkt. 1 wyroku.

O kosztach postępowania Sąd rozstrzygnął w oparciu o art. 98 k.p.c. uznając, że pozwany który przegrał spór w 100 % zobowiązany jest w takim procencie ponieść koszty procesu w łącznej wysokości 16217 zł w tym strony powodowej: (opłata sądowa uiszczona przez powódkę w toku procesu w łącznej wysokości 12600 – k. 29 i 160, 3600zł – koszty zastępstwa procesowego – ustalone od pierwotnego żądania powódki – według stawek rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku oraz 17 zł – opłata od pełnomocnictwa). O czym Sąd orzekł w pkt 2 wyroku. Sąd nie wskazał zaś odsetek ustawowych za opóźnienie od zasądzonych kosztów procesu. Zgodnie bowiem z art. 9 ust. 6 ustawy z dnia 4 lipca 2019 roku ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Dz.U.2019.1469 z dnia 2019.08.06, przepisy art. 98 § 1 ¹ i 1 ² oraz art. 103 § 3 ustawy zmienianej w art. 1 stosuje się w postępowaniach wszczętych po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy, a zatem po 7 listopada 2019 r. Przedmiotowa sprawa została wszczęta
w grudniu 2018 roku, a zatem przepis art. 98 § 1 ¹ k.p.c., nie ma zastosowania. Obecnie o odsetkach tych sąd orzeka z urzędu. W sytuacji jednak gdy nie było w ogóle podstaw do zasądzenia odsetek, sąd nie zawarł w tym względzie żądnego zapisu w treści punktu 2. wyroku.

Sąd nie obciążał pozwanego nieuiszczoną opłatą sądową, od której strona powodowa została w niniejszym postępowaniu zwolniona.

O kosztach należnych Skarbowi Państwa Sąd orzekł stosując zasadę odpowiedzialności za wynik procesu obciążając nimi w całości pozwanego. W konsekwencji sąd nakazał pobrać od pozwanego, który z mocy ustawy pozostaje zwolniony jedynie od opłat, kwotę 6585,83 zł tytułem wydatków Skarbu Państwa na opinie biegłych. W tym stanie rzeczy Sąd orzekł jak w pkt. 3 wyroku.