Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 kwietnia 2023 roku

Sąd Rejonowy w Grudziądzu I Wydział Cywilny

w składzie następującym: sędzia Marcin Kolasiński

po rozpoznaniu w dniu 11 kwietnia 2023 roku w Grudziądzu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa D. K.

przeciwko (...) w G.

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  nie obciąża powoda obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz pozwanego;

III.  przyznaje ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Grudziądzu radcy prawnemu R. W. kwotę 360 zł (trzysta sześćdziesiąt złotych), podwyższoną o stawkę podatku od towarów i usług, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu;

IV.  przyznaje ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Grudziądzu radcy prawnemu M. K. kwotę 240 zł (dwieście czterdzieści złotych) tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu;

V.  kosztami sądowymi, od których uiszczenia zwolniony był powód, obciąża Skarb Państwa.

Sygn. akt I C 1365/21

UZASADNIENIE

D. K. wniósł pozew przeciwko (...) w G. o zapłatę kwoty 20 000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych powoda wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Ponadto powód domagał się zasądzenia od pozwanego kwoty 5000 zł na rzecz fundacji wyznaczonej przez sąd, której celem statutowym jest zwalczanie chorób nowotworowych. Powód domagał się również zasądzenia od pozwanego kosztów procesu. W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że odbywał karę pozbawienia wolności w pozwanym zakładzie karnym. Powód, pomimo złożenia deklaracji, że jest osobą niepalącą, został umieszczony w celi dla palących. Jego skargi nie były uwzględniane przez dyrektora zakładu karnego. Wskutek osadzenia w celi dla palących, u powoda zaczęły pojawiać się duszności, wielokrotnie miał problem ze złapaniem pełnego wdechu i czuł, że jego stan zdrowia ulegał znacznemu pogorszeniu. Powód do dzisiaj ma zadyszki i traci oddech nawet podczas niewielkiego wysiłku fizycznego, co negatywnie wpływa na jego kondycję fizyczną. Zdaniem powoda działania pozwanego naruszyły jego dobra osobiste w postaci godności i zdrowia (k. 4-5, 39).

Przed wytoczeniem powództwa sąd zwolnił D. K. od kosztów sądowych w całości i ustanowił dla niego radcę prawnego z urzędu (k. 6 w aktach niniejszej sprawy i k. 26 w aktach sprawy o sygn. I Co 200/20 Sądu Okręgowego w Toruniu).

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) w G. wniósł o oddalenie powództwa jako bezzasadnego i obciążenie powoda kosztami postępowania, w tym kosztami zastępstwa procesowego. Pozwany podniósł, że powód nie składał żadnych skarg ani nie zgłaszał, że jest osobą niepalącą i nie składał takiego oświadczenia. Powód figurował w (...) jako osoba paląca, a więc był osadzony prawidłowo (k. 19-20, 56-57).

W piśmie procesowym z 26 sierpnia 2022 roku powód rozszerzył powództwo i ostatecznie domagał się zasądzenia od pozwanego kwoty 45 500 zł tytułem zadośćuczynienia i 5000 zł na cel społeczny (k. 94).

Sąd rozpoznał sprawę w postępowaniu zwykłym.

Sąd ustalił, co następuje:

W okresie od 17 kwietnia do 21 listopada 2018 roku D. K. odbywał karę pozbawienia wolności w (...) w G.. Do zakładu karnego został przyjęty z wolności.

Okoliczności bezsporne i dowód:

- informacja o pobytach powoda w (...) w G. (k. 22-29).

Przy przyjęciu do zakładu karnego w dziale ewidencyjnym D. K. złożył pisemne oświadczenie, że jest osobą niepalącą. Podpisane oświadczenie, datowane na 19 kwietnia 2018 roku, znalazło się na tylnej obwolucie akt ewidencyjnych.

Okoliczności bezsporne i dowody:

- kopia tylnej obwolucie akt ewidencyjnych D. K. (k. 139),

- zeznania świadka M. O. (nagranie rozprawy z 26.10.2022 r. – protokół pisemny na k. 116-116v),

- przesłuchanie powoda D. K. (nagranie rozprawy z 15.06.2022 r. – protokół pisemny na k. 81v-82v).

Po przeprowadzeniu czynności w dziale ewidencyjnym D. K. został skierowany na oddział, w którym miał odbywać karę pozbawienia wolności. Tam wobec swojego wychowawcy złożył ustną deklarację, że jest osobą niepalącą. W związku z powyższym D. K. został umieszczony w celi przeznaczonej dla osób palących. Deklaracja D. K. została odnotowana przez wychowawcę w formie elektronicznej w (...). W przypadku zmiany decyzji osadzonego nie dokonuje się poprawek w aktach ewidencyjnych. W czasie pobytu w (...) w G. D. K. nie składał kolejnych oświadczeń dotyczących palenia wyrobów tytoniowych. Przebywał w różnych celach. Wszystkie były przeznaczone dla osób palących.

Dowody:

- notatka służbowa zastępcy kierownika działu penitencjarnego z 25.04.2022 r. (k. 58),

- notatki służbowe wychowawców działu penitencjarnego z 25.04.2022 r. (k. 59), 27.04.2022 r. (k. 61) i 30.12.2022 r. (k. 144),

- notatka służbowa specjalisty działu kadr i organizacyjno-prawnego z 14.04.2022 r. (k. 60),

- wydruk z (...) (k. 90, 146),

- notatka służbowa zastępcy kierownika działu ewidencji z 2.01.2023 r. (k. 145),

- zeznania świadka P. P. (nagranie rozprawy z 15.06.2022 r. – protokół pisemny na k. 81-81v),

- zeznania świadka B. G. (nagranie rozprawy z 15.06.2022 r. – protokół pisemny na k. 81v),

- zeznania świadka K. K. (1) (nagranie rozprawy z 7.09.2022 r. – protokół pisemny na k. 99-99v).

W czasie całego pobytu w (...) w G. w okresie od 17 kwietnia do 21 listopada 2018 roku D. K. nie palił wyrobów tytoniowych, ale robili to pozostali osadzeni z nim w celach. Palenie w celach odbywało się całodobowo. D. K. skarżył się innym osadzonym, że dym mu przeszkadza i ma ciężki oddech.

Okoliczności bezsporne i dowody:

- zeznania świadka A. K. (nagranie rozprawy z 15.06.2022 r. – protokół pisemny na k. 80-80v),

- przesłuchanie powoda D. K. (nagranie rozprawy z 15.06.2022 r. – protokół pisemny na k. 81v-82v).

D. K. nie składał skarg do wychowawców, dyrektora czy sądu penitencjarnego dotyczących osadzenia go w celi dla osób palących, pomimo złożenia oświadczenia, że jest osobą niepalącą. Nie zgłaszał tego również w czasie badań lekarskich.

Dowody:

- zeznania świadka P. P. (nagranie rozprawy z 15.06.2022 r. – protokół pisemny na k. 81-81v),

- zeznania świadka B. G. (nagranie rozprawy z 15.06.2022 r. – protokół pisemny na k. 81v).

D. K. odbywał karę pozbawienia wolności w różnych zakładach karnych. Często zmieniał swoje oświadczenia dotyczące palenia lub niepalenia papierosów, np. ze względu na możliwość uzyskania pracy.

Okoliczności bezsporne i dowody:

- oświadczenia D. K. z 3.04.2019 r. i 29.10.2020 r. (k. 84-85),

- wydruk z (...) (k. 90),

- przesłuchanie powoda D. K. (nagranie rozprawy z 15.06.2022 r. – protokół pisemny na k. 81v-82v i nagranie rozprawy z 7.09.2022 r. – protokół pisemny na k. 100).

Pobyt D. K. w celi dla osób palących w okresie od 17 kwietnia do 21 listopada 2018 roku nie spowodował pogorszenia jego stanu zdrowia. Nie leczył się z powodu przebywania w celach z osobami palącymi.

Okoliczności bezsporne i dowód:

- przesłuchanie powoda D. K. (nagranie rozprawy z 15.06.2022 r. – protokół pisemny na k. 81v-82).

Sąd zważył, co następuje:

Przedstawiony powyżej stan faktyczny sąd ustalił w oparciu o dokumenty znajdujące się w aktach sprawy, w aktach osobowych i ewidencyjnych powoda, jak również na podstawie zeznań świadków P. P., B. G., K. K. (1) i M. O. i tylko częściowo na podstawie zeznań świadka A. K. i przesłuchania powoda D. K..

Ustalony stan faktyczny w znacznej części pozostawał bezsporny między stronami, a do rozstrzygnięcia pozostawała kwestia, czy w czasie pobytu w pozwanym zakładzie karnym w okresie od 17 kwietnia do 21 listopada 2018 roku powód osadzony był w celach dla osób palących niezgodnie ze złożoną deklaracją, a jeżeli tak, to czy takie warunki odbywania kary pozbawienia wolności prowadziły do naruszenia jego dóbr osobistych w postaci godności osobistej i zdrowia.

Sąd dał wiarę dokumentom przedłożonym przez stronę pozwaną, albowiem ich prawdziwość nie została skutecznie podważona przez stronę powodową. Notatki służbowe funkcjonariuszy zakładu karnego (k. 58-61, 114-145) zostały potwierdzone zeznaniami świadków P. P., B. G., K. K. (1) i M. O..

Sąd dał wiarę zeznaniom świadków P. P., B. G., K. K. (1) i M. O., które były ze sobą zgodne. Zdaniem sądu zeznania ww. świadków były spójne i przekonujące. W przypadku wychowawców P. P. i B. G. trudno byłoby zrozumieć, dlaczego mieliby umieszczać nieprawdziwe informacje w (...) odnośnie do deklaracji powoda co do używania wyrobów tytoniowych.

K. uwag wymagały zeznania świadka M. O., który zeznał m.in., że dane do (...) wprowadzane były wyłącznie na podstawie akt ewidencyjnych. Świadek mówił jednak o własnych doświadczeniach i praktyce, zastrzegając jednocześnie, że nie znał zasad postępowania innych funkcjonariuszy zakładu karnego. Poza tym świadek przyznał, że późniejsze zmiany dokonywane były przez dział penitencjarny, a nie ewidencyjny, w którym pracował i który zajmował się przyjmowaniem osadzonych do zakładu karnego.

Sąd co do zasady dał wiarę zeznaniom świadka A. K.. Sąd odmówił wiarygodności temu świadkowie jedynie w zakresie, w jakim twierdził, że powód zgłaszał lekarzom i pielęgniarkom problemy zdrowotne związane z osadzeniem w celi z osobami palącymi, gdyż te twierdzenia pozostawały w sprzeczności nawet z przesłuchaniem powoda. Ponadto fakt, że świadek widział powoda piszącego skargi, nie przesądzał, że skargi te dotyczyły umieszczenia w celach dla osób palących.

Sąd tylko częściowo dał wiarę przesłuchaniu powoda D. K.. Sąd nie dał powodowi wiary, że składał wychowawcom w dziale penitencjarnym oświadczenia, że jest osobą niepalącą, jak też że składał skargi wychowawcom i w czasie wizytacji na osadzenie w celach niezgodnie ze swoją deklaracją. W aktach osobowych i ewidencyjnych powoda nie znajdowały się żadne tego typu skargi. Strona powodowa nie wykazała więc, żeby takie skargi składała. Także twierdzenia powoda, że był umieszczany w celach dla palących z uwagi na brak miejsc w celach dla niepalących, uznać należało za gołosłowne.

Na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. sąd pominął wniosek dowodowy strony powodowej o zobowiązanie pozwanego do wskazania osób współosadzonych z powodem oraz o dopuszczenie dowodu z ich zeznań (k. 82v). Fakty, na jakie mieliby zeznawać świadkowie, tzn. że palili tytoń w obecności powoda, a powód nie palił (k. 80v), były bowiem bezsporne. Pozwany nie kwestionował tego, że powód przebywał w celach dla palących czy też tego, że nie palił papierosów, lecz podnosił, że powód osadzony był zgodnie ze złożona deklaracją.

Zgodnie z art. 4 § 1 k.k.w. kary, środki karne, środki kompensacyjne, przepadek, środki zabezpieczające i środki zapobiegawcze wykonuje się w sposób humanitarny, z poszanowaniem godności ludzkiej skazanego; zakazuje się stosowania tortur lub nieludzkiego albo poniżającego traktowania i karania skazanego.

Zgodnie z art. 448 k.c., w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Podstawę odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej stanowi przepis art. 417 § 1 k.c. Przesłanką ponoszenia odpowiedzialności przez Skarb Państwa jest bezprawność rozumiana jako niezgodność zachowania związanego z wykonywaniem władzy publicznej z przepisami prawa. Wykonywanie kary pozbawienia wolności stanowi bez wątpienia przejaw pełnienia przez państwo władzy publicznej, a regulacja dotycząca odbywania kary pozbawienia wolności znajduje się przede wszystkim w przepisach kodeksu karnego wykonawczego, a także przepisach wykonawczych do tego kodeksu.

Osadzenie osoby niepalącej w celach przeznaczonych dla palących może być uznane za naruszenie dóbr osobistych w postaci godności osobistej i zdrowia. Warunkiem przypisania odpowiedzialności zakładowi karnemu jest bezprawność działania, która w tym przypadku polegać musiałaby na umieszczaniu powoda w celach dla osób palących niezgodnie ze składanymi przez niego deklaracjami odnośnie do używania wyrobów tytoniowych.

Strona pozwana nie kwestionowała, że powód nie palił papierosów w czasie pobytu w jednostce od 17 kwietnia do 21 listopada 2018 roku, ale sam fakt, że powód nie palił papierosów, wcale nie był aż tak istotny dla rozstrzygnięcia sprawy. Najistotniejsze było bowiem to, czy powód osadzony był zgodnie ze swoimi deklaracjami odnośnie do palenia tytoniu. W ocenie sądu przeprowadzone postępowanie dowodowe nie wykazało, aby powód przebywał w celach niezgodnie ze swoimi deklaracjami dotyczącymi palenia tytoniu. Strona powodowa udowodniła, że po przyjęciu do zakładu karnego 19 kwietnia 2018 roku powód podpisał oświadczenie, że jest osobą niepalącą (k. 139). Jednak zgodnie z załącznikiem do zarządzenia nr 28/2015 Dyrektora Generalnego Służby Więziennej z 30 czerwca 2015 roku w sprawie prowadzenia akt ewidencyjnych - wpisu odnoszącego się do używania wyrobów tytoniowych zawartego na trzeciej stronie obwoluty akt dokonuje się przy przyjęciu osadzonego do jednostki penitencjarnej, odzwierciedlając stan, jaki miał miejsce w tym momencie (pkt 2.11. załącznika do zarządzenia - Instrukcji dotyczącej prowadzenia akt ewidencyjnych). Późniejsze wpisy prowadzone są już w formie elektronicznej w (...). Do 1 stycznia 2023 roku żadne przepisy nie stanowiły o obowiązku składania przez osadzonych pisemnych deklaracji odnośnie do używania wyrobów tytoniowych (od 1 stycznia 2023 roku obowiązuje rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 24 października 2022 roku w sprawie wzoru oświadczenia osadzonego w areszcie śledczym lub zakładzie karnym o zaprzestaniu używania wyrobów tytoniowych /Dz. U. poz. 2261/, przewidujące składanie pisemnych oświadczeń). Powód mógł więc zmienić swoją deklarację ustnie i to już przy przyjęciu na dział penitencjarny, o czym zeznawali świadkowie - funkcjonariusze zakładu karnego. Powód sam przyznał, że w czasie swoich pobytów w zakładach karnych zmieniał deklaracje dotyczące palenia, co wynikało też z dokumentów z akt osobowych oraz danych zapisanych w (...). Robił to w zależności od swoich potrzeb i niekoniecznie miało to związek z tym, czy w danej chwili palił papierosy, czy nie palił, a np. z chęci uzyskania zatrudnienia. Powód w czasie swojego pobytu w pozwanym zakładzie karnym nie składał skarg do administracji czy sądu penitencjarnego, że jest osadzony niezgodnie z deklaracją, co uprawdopodabniałoby jego wersję zdarzeń. Na nieprawidłowe osadzenie nie wskazywała również dokumentacja medyczna, gdyż powód nie skarżył się na żadne dolegliwości służbom medycznym zakładu karnego. Także zeznania świadka A. K. nie dowodziły racji powoda. Świadek zeznał bowiem, że powód był w celi dla palących i nie palił papierosów, ale sam przyznał, że nie wie, jakie deklaracje składał powód.

Zgodnie z art. 6 k.c. to na powodzie spoczywał ciężar udowodnienia, że był osadzony niezgodnie ze swoimi deklaracjami co do używania wyrobów tytoniowych. W ocenie sądu powód nie sprostał obowiązkowi udowodnienia faktów, na które powoływał się. Skoro powód przebywał w celach dla osób palących za swoją zgodą, niezależnie od tego, że faktycznie nie palił papierosów, pozwany zakład karny nie działał bezprawnie i nie naruszył jego dóbr osobistych. Wobec powyższego, na podstawie art. 417 § 1 k.c. i art. 448 k.c. rozumianych a contrario, sąd w całości oddalił powództwo jako bezzasadne, o czym orzekł w punkcie I. sentencji wyroku.

W punkcie II. wyroku sąd nie obciążył powoda obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz pozwanego, mając na uwadze trudną sytuacją materialną i osobistą powoda, który odbywa karę pozbawienia wolności.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w punktach III. i IV. wyroku orzeczono na podstawie art. 22 ³ ust. 1 ustawy z 6 lipca 1982 roku o radcach prawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2022 r., poz. 1166) w zw. z § 14 ust. 1 pkt 26 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (tekst jedn. Dz. U. z 2019 r., poz. 68 ze zm.), z uwzględnieniem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 23 kwietnia 2020 roku (SK 66/19). W przypadku radcy prawnego R. W. wynagrodzenie zostało podniesione do 150% stawki minimalnej.

O kosztach sądowych w punkcie V. wyroku sąd orzekł na podstawie art. 83 i art. 113 ust. 4 ustawy z 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.