Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 grudnia 2023 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie: Przewodniczący: sędzia Juliusz Ciejek

Protokolant: sekretarz sądowy Anna Kosowska

po rozpoznaniu w dniu 12 grudnia 2023 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko J. N. i K. N.

o zapłatę ewentualnie o ustalenie i zapłatę

I.  powództwo oddala,

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanych kwotę 10.817 (dziesięć tysięcy osiemset siedemnaście) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt I C 1442/21

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym w dniu 20.12.2021 przeciwko J. N. i K. N. powód Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W., wniósł o:

- zasądzenie in solidum od pozwanych na rzecz powoda kwoty 350.206,97 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od wniesienia pozwu do dnia zapłaty, na którą składają się:

a) kwota 231.699,99 zł tytułem zwrotu kapitału udostępnionego pozwanym na podstawie umowy kredytu o nr (...) (...) zawartej przez pozwanych w dniu 07.08.2008 r. z Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty,

b) kwota 118.606,98 zł z tytułu należnego powodowi wynagrodzenia związanego z korzyścią majątkową uzyskaną przez pozwanego w związku z korzystaniem z kapitału udostępnionego przez bank na podstawie umowy kredytu hipotecznego nr (...) (...) z dnia 07.08.2008 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty.

Ponadto, powód wniósł o zasądzenie solidarnie od pozwanych na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania sądowego, wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych z uwzględnieniem uiszczonych opłat skarbowych od złożonych dokumentów pełnomocnictw.

W uzasadnieniu powód wskazał, że strony zawarły umowę kredytu hipotecznego nr (...) (...) z dnia 07.08.2008 r. Kredyt ten był indeksowany do (...) i przeznaczony na spłatę innego kredytu mieszkaniowego oraz wykończenie domu lub mieszkania. Kredyt został udostępniony pozwanym. Pozwani wystąpili z powództwem, które opierali na twierdzeniach, że umowa zawiera w swej konstrukcji niedozwolone postanowienia umowne, a w konsekwencji jest nieważna. Postępowanie zostało prawomocnie zakończone – Sąd ustalił nieważność całej umowy. Roszczenie powoda ma charakter roszczenia restytucyjnego, związanego z koniecznością zwrotu przez strony wzajemnych świadczeń. Wskazał, że jego roszczenie nie jest przedawnione. Obowiązek zwrotu przez kredytobiorcę kwoty udostępnionego kapitału znajduje uzasadnienie w przepisach art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c. Ponadto, powód wskazał, że pozwani bezpłatnie korzystali z otrzymanych środków. Pozwani zostali w ten sposób bezpodstawnie wzbogaceni kosztem banku, którego zubożenie wyraża się w utracie wartości udostępnionego kapitału i braku zapłaty za świadczoną przez wiele lat w sposób ciągły obsługę kredytu. Powód wskazał, że obiektywnym miernikiem odzwierciedlającym obiektywny koszt (usługę) korzystania ze środków pieniężnych udostępnionych w PLN jest wskaźnik WIBOR 3M, powiększony o średnia marżę rynkową.

(pozew k. 4-17)

W odpowiedzi na pozew pozwani K. N. i J. N. wnieśli o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych.

Pozwani podnieśli zarzut potrącenia swojej wierzytelności z tytułu nienależnego świadczenia z nieważnej umowy kredytu względem powoda w wysokości 64.365,86 zł i 54.368,89 CHF z wierzytelnością powoda z jego nienależnego świadczenia z nieważnej umowy kredytu.

Ponadto, zakwestionowali zasadność roszczeń, co do zasady i wysokości. Wskazali, że żądane roszczenie banku o „wynagrodzenie z kapitału” nie ma podstawy materialnej w polskim prawie cywilnym, natomiast jego uwzględnienie byłoby sprzeczne z istotą unijnej ochrony konsumenckiej dyrektywy (...). Pozwani podnieśli zarzut nadużycia prawa przez powoda oraz zarzut przedawnienia. Wskazali, że w dniu 28.02.2022 r. pozwani złożyli skuteczne oświadczenie o potrąceniu swojej wierzytelności z nienależnego świadczenia do wysokości 64.365,86 zł i 54.368,89 CHF z wierzytelnością banku dot. jego nienależnego świadczenia.

(odpowiedź na pozew k. 124-133)

Pismem z dnia 23.10.2023 r. powód dokonał rozszerzenia żądania pozwu w ten sposób, że na wypadek nieuwzględnienia roszczenia wskazanego w pkt 1 b) petitum pozwu, na podstawie art. 358 ¹ § 3 k.c. wniósł ewentualnie o:

- zmianę wysokości świadczenia nienależnego, którego zwrot przysługuje powodowi od pozwanych w związku z oddaniem do dyspozycji kapitału na mocy umowy kredytu, poprzez dokonanie sądowej waloryzacji należnej powodowi w ten sposób, że oprócz roszczenia o zwrot kapitału powodowi przysługuje dodatkowe świadczenie w postaci kwoty 156.560 zł wynikającej z istotnej siły nabywczej pieniądza,

- zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda kwoty 156.560 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia następującego po dniu doręczenia pozwanemu niniejszej modyfikacji powództwa do dnia zapłaty, stanowiącej dodatkową kwotę, o którą należy zwaloryzować roszczenie o zwrot kapitału oddanego pozwanemu do dyspozycji na mocy umowy kredytu.

Powód zakwestionował skuteczność dokonanego przez pozwanych potrącenia.

(pismo powoda – k. 157-170)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 06.08.2008 r. pozwani zawarli z powodem umowę kredytu hipotecznego nr (...) (...). Kredyt przeznaczony był na spłatę innych kredytów (§ 2 ust. 3 umowy). Zgodnie z § 2 ust. 1 umowy Bank udzielił kredytobiorcom kredytu w kwocie 231.700 zł. W § 2 ust. 2 wskazano, że kredyt jest indeksowany kursem (...), po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna (...) według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązujących w Banku w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Spłata kredytu miała być dokonywana w 280 ratach miesięcznych, w tym liczba miesięcy karencji 1 (§ 2 ust. 6 umowy).

Wypłata kredytu nastąpić miała w transzach na rachunek bankowy kredytobiorcy (§ 3 ust. 1 i 2 umowy).

Prowizja za udzielenie kredytu została określona na kwotę 0,00 zł (§ 4 ust. 1 umowy).

Oprocentowanie kredytu było zmienne i wynosiło 4,0318 % w stosunku rocznym, co stanowiło sumę stopy referencyjnej LIBOR 3M ( (...)) obowiązującej w dniu sporządzenia umowy oraz marży w wysokości 1. (...).p., stałej w całym okresie kredytowania (§ 6 ust. 1 i 3 umowy).

Stosownie do § 7 ust. 1 umowy kredytu kredytobiorcy zobowiązali się do spłaty kwoty kredytu w (...), ustalonej zgodnie z § 2 w złotych polskich z zastosowaniem kursu sprzedaży (...) obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z Tabelą Kursów Walut Obcych Banku.

Spłata rat miała następować przez bezpośrednie potrącanie przez Bank należnych mu kwot z rachunku kredytobiorcy w Banku (...) (§ 7 ust 3 umowy).

(dowód: wniosek kredytowy nr (...) – k. 35-37, umowa kredytu – k. 39-42, aneks nr (...) – k. 44)

Na wniosek kredytobiorców kredyt został wypłacony w transzach w łącznej kwocie 231.699,99 zł.

(dowód: zaświadczenie – k. 57, dyspozycja wypłaty kredytu – k. 46-47, zestawienie transakcji – k. 49-55)

Pozwani uiścili na rzecz powoda łącznie kwotę 64.365,86 zł i 54.368,89 CHF.

(dowód: oświadczenie powoda – k. 180, zestawienie transakcji – k. 49-55)

Przed Sądem Okręgowym w Olsztynie, I Wydziałem Cywilnym toczyło się postępowanie z powództwa pozwanych przeciwko powodowi o ustalenie nieważności umowy kredytu oraz zapłatę. Sąd Okręgowy w (...) w wyroku z dnia 12.10.2020 r. w sprawie o sygn. akt I C 204/20 oddalił powództwo o ustalenie nieważności umowy o kredyt hipoteczny nr (...) (...) z dnia 06.08.2008 r. (pkt I wyroku) oraz oddalił powództwo o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 3.644,52 CHF z ustawowymi odsetkami za opóźnienie (pkt II wyroku). Sąd Apelacyjny w (...) zmienił wyrok w punkcie I w ten sposób, że ustalił, iż zawarta miedzy stronami umowa o kredyt hipoteczny nr (...) (...) z dnia 06.08.2008 r. jest nieważna oraz w punkcie II w ten sposób, że zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 3.644,52 CHF z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 14.04.2020 r. do dnia zapłaty. Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 28.07.2022 r. odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.

(dowód: pozew z zał. w sprawie (...) – k. 63-98, wyrok Sądu Okręgowego w O. z dnia 12.10.2020 r. wraz z uzasadnieniem – k. 59, k. 313 oraz k. 320-330 w aktach sprawy (...) stanowiących załączników do niniejszej sprawy, wyrok Sądu Apelacyjnego w B. z dnia 13.10.2021 r. wraz z uzasadnieniem – k. 61, oraz k. 394, 406-420 w aktach sprawy (...) stanowiących załączników do niniejszej sprawy, postanowienie SN z dnia 28.07.2022 r. w sprawie o sygn. akt (...) w aktach sprawy(...) stanowiących załączników do niniejszej sprawy – k. 496)

Powód pismem z dnia 26.11.2021 r. wezwał pozwanych do zapłaty kwoty 231.699,99 zł tytułem zwrotu udostępnionego kapitału kredytu oraz kwoty 118.506,98 zł stanowiącej równowartość korzyści majątkowej uzyskanej w związku z korzystaniem z kapitału udostępnionego przez bank.

(dowód: wezwania do spełnienia świadczenia z dnia 26.11.2021 r. wraz z potwierdzeniem nadania i odbioru - k. 100-105)

Pozwani pismem z dnia 28.02.2022 r. wezwali powoda do zapłaty kwoty 64.365,86 zł i 54.368,89 CHF tytułem świadczenia nienależnego. Jednocześnie wskazali, że potrącają wskazaną wierzytelność w wysokości 64.365,86 zł i 54.368,89 CHF z wierzytelnością banku z tytułu nienależnego świadczenia z nieważnej umowy. Powód nie uznał roszczeń pozwanych.

(dowód: wezwanie do zapłaty, oświadczenie o potrąceniu wierzytelności z dnia 28.02.2022 r. wraz z potwierdzeniem nadania i odbioru – k. 137, k. 150-152, pismo powoda z dnia 29.03.2022 r. – k. 153)

Sąd zważył, co następuje:

Roszczenie powoda o zapłatę kwoty 231.699,99 zł tytułem zwrotu świadczenia nienależnego (wypłacona na rzecz pozwanych kwota kredytu) oraz roszczenie o zapłatę kwoty 118.506,98 zł tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału podlegało oddaleniu. Roszczenie ewentualne dotyczące zmiany wysokości świadczenia na podstawie art. 358 ¹ § 3 k.c. i zapłatę z tego tytułu również podlegało oddaleniu w całości. Wobec uznania, że umowa łącząca strony jest nieważna, strony powinny zwrócić to co wzajemnie sobie świadczyły. Jednak pozwani zgłosili zarzut potrącenia, który okazał się skuteczny co do żądnego przez powoda zwrotu wypłaconego kapitału. Brak jest podstaw do zasądzenia wynagrodzenia za korzystanie z udostępnionego kapitału oraz do zmiany wysokości świadczenia.

Sąd dokonał ustaleń faktycznych w sprawie w oparciu o załączone do akt i niekwestionowane przez strony dokumenty i zeznania pozwanych nie stwierdzając podstaw do podważenia ich wiarygodności. W niniejszej sprawie okoliczności faktyczne nie były sporne, a jedynie występował spór co do prawa – czy powodowi przysługuje jakiekolwiek świadczenie w związku z nieważnością umową oraz czy pozwani dokonali skutecznego potrącenia swojej wierzytelności z wierzytelnością powoda.

W pierwszym rzędzie powód domagał się zasądzenia kwoty 231.699,99 zł tytułem zwrotu świadczenia w postaci kapitału wypłaconego stronie pozwanej (jako świadczenia nienależnego). Ponadto, żądał zapłaty od pozwanych kwoty 118.506,98 zł tytułem bezpodstawnego wzbogacenia strony pozwanej kosztem banku odpowiadającego wartości świadczenia Banku polegającego na udostępnieniu stronie pozwanej kapitału wypłaconego w ramach nieważnej umowy kredytu. Tytułem żądania ewentualnego powód wniósł o zmianę wysokości świadczenia w ten sposób, że kwota należności banku od strony pozwanej z tytułu rozliczenia nieważności umowy kredytu powinna być poddana waloryzacji sądowej i zapłatę z tego tytułu kwoty 156.560 zł. Powód żądanie opierał na tym, iż w wyniku postępowania sądowego toczącego się przed Sądem Okręgowym w O. ((...)), a następnie przed Sądem Apelacyjnym w B. ((...)) ustalona została nieważność umowy kredytu łączącej strony. Sąd orzekający w niniejszej sprawie na podstawie art. 365 i 366 k.p.c. jest związany prawomocnym wyrokiem wydanym przez Sąd Okręgowy w O. ((...)) i Sąd Apelacyjny w B. ((...)) w zakresie ustalenia nieważności umowy kredytu.

Strona pozwana w toku postępowania wskazywała, po pierwsze, że żądanie powoda jest niezasadne, stanowi nadużycie prawa podmiotowego, jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego oraz sprzeczne z obowiązującymi przepisami prawa. Pozwani wskazali, że nawet jeżeli Sąd nie podzieliłby ich stanowiska, to roszczenie powoda uległo przedawnieniu.

Z tego względu konieczne stało się rozstrzygnięcie czy powodowi przysługuje roszczenie o zwrot kwoty stanowiącej udostępniony kapitał oraz zapłatę wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z kapitału przez pozwanych, względnie zmianę wysokości świadczenia i zapłatę z tego tytułu.

W zakresie zarzutu pozwanych dotyczącego nadużycia prawa podmiotowego przez powoda w rozumieniu art. 5 k.c. wskazać należy, że przepis art. 5 k.c. stanowi, że nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonanie prawa i nie korzysta z ochrony. Sąd w wytoczonym przez powoda powództwie nie dostrzega sprzeczności ani ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa ani z zasadami współżycia społecznego. W toku postępowania ocenie podlega to czy powodowi należy się określone świadczenie w związku nieważnością umowy kredytu. Powyższe nie spełnia przesłanek wskazanych w art. 5 k.c.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że zgodnie z poglądem przyjętym przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7.05.2021 r. w sprawie (...), w przypadku następczej nieważności umowy kredytowej po obu jej stronach powstają odrębne roszczenia o zwrot świadczeń nienależnie spełnionych. Ostatecznie zatem świadczenia te podlegają zwrotowi niezależnie od siebie, bez konieczności badania z urzędu, czy ich wzajemna wysokość prowadzi do powstania stanu wzbogacenia, który byłby miarą zwrotu różnicy między tymi świadczeniami. Sąd Najwyższy nadał wskazanej uchwale moc zasady prawnej, co oznacza, że będzie ona stosowana przez ten sąd również w innych sprawach.

Wobec czego żądanie powoda o zapłatę przez pozwanych kwoty 231.699,99 zł z tytułu nienależnego świadczenia w postaci wypłaconego kapitału było zasadne. Strona pozwana powinna zwrócić powyższą kwotę powodowi. Jednakże pozwani w toku niniejszej sprawy zgłosili zarzut potrącenia. Zgodnie z art. 498 § 1 k.c. „ Gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym.”. Jak wynika z powyższego przepisu mogą zostać potrącone wierzytelności jeżeli przedmiotem ich są pieniądze – warunek spełniony w niniejszym stanie faktycznym. Potrącenie wierzytelności jest uzależnione od złożenia odpowiedniego oświadczenia drugiej stronie. Pozwani w piśmie z dnia 28.02.2022 r. złożyli oświadczenie o potrąceniu wierzytelności. Pozwani w ramach wykonywania nieważnej umowy uiścili na rzecz powoda kwotę 64.365,86 zł i 54.368,89 CHF. Suma ich świadczeń przewyższa świadczenie nienależne banku.

W ocenie Sądu nie stanowi tu przeszkody w potrąceniu fakt, że część wierzytelności pozwanych jest w (...). Obecnie istniejący art. 358 § 1 i § 2 k.c. daje możliwość ustalenia wartości tej waluty według kursu średniego NBP.

W związku z tym Sąd uwzględnił zarzut potrącenia, ponieważ oświadczenie o potrąceniu zostało skutecznie złożone, a tym samym wierzytelności stron wzajemnie się umorzyły do kwoty 231.699,99 zł.

Z uwagi na powyższe w oparciu o art. 410 § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c., przy uwzględnieniu zarzutu potrącenia, Sąd oddalił powództwo o zapłatę kwoty 231.699,99 zł tytułem zwrotu kapitału udostępnionego pozwanym, o czym orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku.

W niniejszej sprawie powód dochodził od pozwanych kwoty 118.606,98 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty tytułem należnego powodowi wynagrodzenia związanego z korzyścią majątkową uzyskaną przez pozwanych w związku z korzystaniem z kapitału udostępnionego przez bank. W ocenie Sądu w przedmiotowym przypadku powodowi nie przysługuje roszczenie z wymienionego wyżej tytułu.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że pozwani korzystali z pieniędzy udostępnionych przez bank, w przekonaniu, że mają do tego prawo na podstawie zawartej przez strony umowy. Jednym z istotnych elementów zawartej przez strony umowy kredytu było właśnie udostępnienie kredytobiorcom określonej kwoty środków finansowych i ich wykorzystanie zgodnie z wskazanym w umowie celem. Nie ulega więc wątpliwości fakt, że pozwani mogli, a wręcz powinni pozostawać w uzasadnionym przekonaniu, że są uprawnieni do korzystania z wypłaconych im środków. Powyższe, oznacza że pozwani byli posiadaczami w dobrej wierze. Zgodnie z art. 224 § 1 k.c. „Samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne.” W toku niniejszego postępowania powód nie obalił domniemania prawnego wskazanego w art. 7 k.c. stanowiącego, że „ Jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary.” W takiej sytuacji, wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy w dobrej wierze przysługuje właścicielowi dopiero od dnia wytoczenia powództwa o zwrot zgodnie z przepisem z art. 224 § 2 k.c. „ Jednakże od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył.” Zgodnie z aktualnymi poglądami doktryny i orzecznictwa pieniądz jest rzeczą szczególnego rodzaju i mają do niego zastosowanie właśnie te przepisy. Podsumowując, pozwani do czasu wytoczenia niniejszego powództwa byli posiadaczami w dobrej wierze, a więc nie są zobowiązani do wynagrodzenia za korzystanie z udostępnionych pieniędzy. Jedynie, na gruncie wskazanych przepisów posiadacz w złej wierze były zobowiązany do świadczenia w tym zakresie na rzecz właściciela. Powód w niniejszej sprawie dochodził wyłącznie wynagrodzenia za korzystanie z kapitału za okres sprzed wytoczenia powództwa, a więc do kwestii czy i w jakiej wysokości przysługuje powodowi roszczenie za okres objęty pozwem nie znajdzie zastosowania przepis art. 224 § 2 k.c.

Następnie podkreślić należy, że w ocenie Sądu orzekającego w niniejszej sprawie zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda świadczenia w postaci wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału byłoby sprzeczne z Dyrektywą 93/13/EWG. Dyrektywa ta ma przede wszystkim na celu zapewnienie ochrony konsumentów poprzez sankcjonowanie niepożądanych działań przedsiębiorców względem słabszego podmiotu obrotu gospodarczego jakim właśnie jest konsument. Zasadą jest, że to przedsiębiorca stosujący nieuczciwe czy niedozwolone postanowienia umowne ponosi konsekwencje takich decyzji, a powinny one być na tyle dotkliwe, aby w przyszłości nie podejmował tego rodzaju działań. Spór w niniejszej sprawie dotyczący wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału powstał z uwagi na fakt, że powód stosował postanowienia abuzywne w umowie kredytowej łączącej go z pozwanymi. Wobec uznania, że umowa jest nieważna, powodowi przysługuje wyłącznie roszczenie o zwrot wypłaconej kwoty kredytu jako świadczenia nienależnego na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c. – bez zysku w postaci umownego świadczenia odsetkowego. Przyznanie zaś wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału nie byłoby niczym innym jak obejściem ustawy i przyznaniem powodowi „należnych na podstawie nieważnej umowy odsetek” tylko nazwanych wynagrodzeniem za bezumowne korzystanie z kapitału. W takiej sytuacji Dyrektywa 93/13/EWG nie odniosłaby zamierzonego skutku, bowiem ryzyko utraty być może niewielkiej części zysku (różnicy pomiędzy odsetkami wynikającymi z umowy, a wysokością wynagrodzenia za bezumowne korzystanie) byłoby nieznaczne w porównaniu z utratą całkowitego zysku. W takiej sytuacji przepisy dotyczące konsumentów nie spełniałyby swojej roli tj. nie chroniłyby ich przed nieuczciwymi działaniami przedsiębiorców.

Jednocześnie wskazać należy, że kwestia praw i obowiązków stron o różnej pozycji w obrocie gospodarczym – konsumenta i przedsiębiorcy – była rozpatrywana na gruncie Dyrektywy (...). W sytuacji gdy konsument nabył samochód, który później okazałby się wadliwy (w terminie ustawowym obowiązywania rękojmi za wady, wada istotna), nabywca uprawniony byłby do odstąpienia od umowy. W takiej sytuacji strony powinny zwrócić sobie to co wyłącznie wzajemnie świadczyły czyli pojazd i cenę nabycia. Zbywca pojazdy na podstawie żadnego przepisu nie jest uprawniony do dochodzenia roszczenia za korzystanie z tego pojazdu, a jedynie nabywca mógłby dochodzić naprawienia poniesionej szkody w związku z nabyciem wadliwego pojazdu.

W dalszej kolejności w ocenie Sąd wskazany przez powoda w niniejszej sprawie przepis art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c. również nie znajduje zastosowania. Powyższa regulacja prawna odnosi się wyłącznie do świadczenia nienależnego, a z pewnością wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału takim świadczeniem nazwać nie można. Jak już zostało to wskazane wyżej po stronie powoda jedynym świadczeniem nienależnym jest wypłacona kwota kredytu na podstawie nieważnej umowy. Wynagrodzenie za korzystanie z kapitału jest wyłącznie skutkiem zwrotu świadczenia nienależnego, lecz samo w sobie nim nie jest. Nie można więc stosować przepisów odnoszących się do świadczenia nienależnego do roszczenia, które nie stanowi świadczenia nienależnego.

Na gruncie przepisów prawa cywilnego należałoby jeszcze rozważyć kwestię odsetek jako świadczenia związanego z korzystaniem z cudzego kapitału. Do odsetek umownych lub ustawowych odnoszą się przepisy art. 359 k.c. i 481 k.c. Wypowiedział się w tym temacie Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 20.02.2020 r. sygn. akt I ACa 635/19 i stanowisko to podziela Sąd orzekający w niniejszej sprawie. W uzasadnieniu powyższego orzeczenia wskazano „Uwzględnienie stanowiska powoda doprowadziłoby w istocie do sui generis „reaktywacji” nieważnej umowy kredytowej stron w zakresie oprocentowania, co pozostawałoby w sprzeczności z koniecznością zaniechania stosowania nieuczciwego warunku, który skutkował taką sankcją oraz zapobieżenia uzyskania przez kredytodawcę z tego tytułu korzyści. (…) Wreszcie nie sposób w tym zakresie pominąć stanowiska, że brak jest podstaw do tego, by kredytobiorca w ramach rozliczenia nieważnej umowy na podstawie przepisów o nienależnym świadczeniu „płacił za korzystanie z pieniędzy”. Roszczenie restytucyjne nie jest „czystym” zobowiązaniem pieniężnym i odsetki nie wchodzą tu w grę.”

Ponadto, w dniu 15 czerwca 2023 roku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej ogłosił orzeczenie w sprawie (...), w którym rozstrzygnął pytanie prejudycjalne, czy w przypadku uznania, że umowa kredytu zawarta przez bank i konsumenta jest od początku nieważna z powodu zawarcia w niej nieuczciwych warunków umownych, strony oprócz zwrotu pieniędzy zapłaconych w wykonaniu tej umowy (bank - kapitału kredytu, konsument - rat, opłat, prowizji i składek ubezpieczeniowych) oraz odsetek ustawowych za opóźnienie od chwili wezwania do zapłaty, mogą domagać się także jakichkolwiek innych świadczeń, w tym należności (w szczególności wynagrodzenia, odszkodowania, zwrotu kosztów lub waloryzacji świadczenia). (...) uznał że prawo Unii Europejskiej stoi na przeszkodzie, aby banki mogły żądać od kredytobiorców dodatkowych świadczeń, w tym wynagrodzenia za korzystanie z kapitału.

W świetle przedstawionej argumentacji Sąd pominął wniosek dowodowy o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu bankowości i rachunkowości, jako nieistotny dla rozstrzygnięcia.

Wobec niespełniania przesłanek z art. 405 k.c. w zw. 410 k.c. oraz art. 224 k.c. Sąd oddalił roszczenie powoda w całości co do kwoty 118.606,98 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 17.01.2022 r. do dnia zapłaty, jako pozbawione podstaw prawnych i faktycznych, o czym orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku.

Powód na wypadek oddalenie roszczenia głównego wniósł na podstawie art. 358 ¹ § 3 k.c. o wniósł o zmianę wysokości świadczenia (ukształtowanie) w ten sposób, że oprócz roszczenia o zwrot kapitału powodowi przysługuje dodatkowe świadczenie w postaci kwoty 156.560 zł wynikającej z istotnej siły nabywczej pieniądza i zapłatę kwoty 156.560 zł.

W ocenie Sądu orzekającego w niniejszej sprawie również to roszczenie powoda nie zasługiwało na uwzględnienie w jakiejkolwiek części. Powód żądał, by waloryzacji dokonać na podstawie art. 358 ¹ § 3 k.c. według wskaźników inflacji. Przede wszystkim wskazać należy, że przedstawiona powyżej argumentacja odnosząca się Dyrektywy (...) pozostaje również aktualna co do roszczenia ewentualnego. Ponadto, wskazać należy że zgodnie z art. 358 ¹ § 4 k.c. z żądaniem zmiany wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia pieniężnego nie może wystąpić strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa. Bezsporne i oczywiste jest to, że powód jest przedsiębiorcą, a zgłoszone żądanie ewentualne bezsprzecznie pozostaje w związku z prowadzeniem przez powoda przedsiębiorstwa. Występuje również pogląd przeciwny dotyczący tego, że roszczenie banku jest świadczeniem nienależnym, a nie świadczeniem z obowiązującej umowy. Jednak w ocenie Sądu pogląd ten jest nieuzasadniony. Wadliwa umowa kredytu, zawierająca postanowienia abuzywne została zawarta w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa jak również wykonywanie nieważnego stosunku prawnego oraz wzajemne rozliczenie stron. Nie zostało wykazane aby na którymkolwiek etapie został zerwany związek wadliwej umowy z prowadzonym przez powoda przedsiębiorstwem.

Ponadto, w dniu 15 czerwca 2023 roku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej ogłosił orzeczenie w sprawie (...), w którym rozstrzygnął pytanie prejudycjalne, czy w przypadku uznania, że umowa kredytu zawarta przez bank i konsumenta jest od początku nieważna z powodu zawarcia w niej nieuczciwych warunków umownych, strony oprócz zwrotu pieniędzy zapłaconych w wykonaniu tej umowy (bank - kapitału kredytu, konsument - rat, opłat, prowizji i składek ubezpieczeniowych) oraz odsetek ustawowych za opóźnienie od chwili wezwania do zapłaty, mogą domagać się także jakichkolwiek innych świadczeń, w tym należności (w szczególności wynagrodzenia, odszkodowania, zwrotu kosztów lub waloryzacji świadczenia). (...) uznał że prawo Unii Europejskiej stoi na przeszkodzie, aby banki mogły żądać od kredytobiorców dodatkowych świadczeń, w tym waloryzacji świadczenia.

W świetle przedstawionej argumentacji Sąd pominął wniosek dowodowy o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu ekonomii i finansów, jako nieistotny dla rozstrzygnięcia.

Wobec powyższego Sąd na podstawie art. 358 ¹ § 4 k.c. oddalił roszczenie powoda o zmianę wysokości świadczenia oraz zapłatę kwoty 156.560 zł, jako pozbawione podstaw prawnych i faktycznych, o czym Sąd orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku.

Z tego względu również nie było konieczne badanie zarzutu przedawnienia zgłoszonego przez pozwanych w tym zakresie.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. poprzez obciążanie powoda obowiązkiem ich zwrotu na rzecz pozwanych w całości. Powód uległ swemu żądaniu w całości. Z tego względu pozwanym należy się zwrot wszystkich poniesionych kosztów związanych z ich udziałem w sprawie.

Koszty procesu po stronie powodowej obejmowały opłatę za pełnomocnictwo (17 zł), wynagrodzenie pełnomocnika (adwokata) w stawce wynikającej z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (10.800 zł).

O odsetkach od zasądzonych kosztów procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c.

Z tego względu Sąd zasądził od powoda na rzecz pozwanych kwotę 10.817 zł, o czym orzekł jak w punkcie II sentencji wyroku.