Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 września 2023 r.

Sąd Rejonowy w Piszu I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Anna Lisowska

Protokolant: st. sekr. sąd. Judyta Masłowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 września 2023 roku

sprawy z powództwa Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w W.

przeciwko (...) Bankowi Spółdzielczemu w P.

o zapłatę

o r z e k a:

Powództwo oddala.

Zasądza od powoda Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w W. na rzecz pozwanego (...) Banku Spółdzielczego w P. na rzecz kwotę 917 zł (dziewięćset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sygn. akt I C 155/23

UZASADNIENIE

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w W. wytoczyła powództwo przeciwko (...)- (...) Bankowi Spółdzielczemu o zapłatę kwoty 2 999,32 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, tytułem odszkodowania na podstawie art. 471 k.c.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że w dniu 31 maja 1995 roku pomiędzy Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa a Bankiem (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. zawarta została umowa o współpracy, regulująca zasady, warunki i tryb przekazywania dopłat ze środków Agencji do oprocentowania kredytów udzielanych ze środków Banku na utworzenie lub urządzenie gospodarstw rolnych.

Następnie w dniu 16 listopada 1999 roku pomiędzy Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, a Bankiem (...) Spółką Akcyjną w W. zawarta została umowa o współpracy, regulująca zasady, warunki i tryb stosowania przez Agencję dopłat stanowiących część oprocentowania należnego Bankowi do kredytów udzielonych przez Bank z jego środków własnych.

W dniu 14 września 1995 roku pomiędzy Bankiem Spółdzielczym w O., a Z. Ś. zawarta została umowa nr (...) o kredyt preferencyjny z dopłatami (...) w kwocie 25 000 złotych na reorganizację gospodarstwa rolnego. W związku z brakiem realizacji przez beneficjenta umowy kredytowej, Bank w dniu 23 kwietnia 2001 roku wypowiedział umowę nr (...) i wezwał zobowiązanego do spłaty zadłużenia, co skutkowało m.in. obowiązkiem zwrotu dopłat udzielonych przez Agencję do oprocentowania ww. kredytu.

W toku działań egzekucyjno-windykacyjnych Bank odzyskał od kredytobiorcy środki finansowe w wysokości 24 236,25 złotych. Pozostała do spłaty przez dłużnika kwota w wysokości 2 999,32 złotych. Pismem z 22 grudnia 2008 roku Bank poinformował Agencję, iż dłużnik Z. Ś. zmarł, a dalsze czynności windykacyjne nie są prowadzone. Powód wielokrotnie występował do pozwanego o przekazanie informacji, czy po zmarłym dłużniku zostało przeprowadzone postępowanie spadkowe. Pozwany powiadomił powoda, iż nie podejmował żadnych czynności windykacyjnych wobec spadkobierców, gdyż postępowanie spadkowe po Z. Ś. nie zostało przeprowadzone.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew pozwany wskazał, iż w jego ocenie umowa nr (...) z dnia 16 listopada 1999 roku nie stanowiła podstawy prawnej do zawarcia ze Z. Ś. umowy kredytowej nr (...), ponieważ umowa ta została zawarta wcześniej tj. w dniu 14 września 1995 roku.

Powód odniósł się do pierwszej umowy o współpracy nr (...) z dnia 31 maja 1995 roku, na podstawie, której zawarto ze Z. Ś. umowę kredytowa (...). Strony umówiły się, że w przypadku, kiedy kredytobiorca nie dokona spłaty należności lub dokona jej w części, Bank podejmie działania windykacyjne. Środki odzyskane w drodze windykacji w pierwszej kolejności przeznaczone będą na pokrycie kosztów tej windykacji. Pozostała kwota podlega podziałowi proporcjonalnie do zaangażowania środków stron umowy.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 31 maja 1995 roku w W. została zawarta umowa nr (...) pomiędzy Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa z siedzibą w W., a Bankiem (...) Spółką Akcyjną.

Zgodnie z § 9 ust 6 pkt c wymienionej umowy w przypadku, kiedy kredytobiorca nie dokona spłaty należności lub dokona jej w części, Bank podejmie działania windykacyjne. Środki odzyskane w drodze windykacji w pierwszej kolejności przeznaczone będą na pokrycie kosztów tej windykacji. Pozostała kwota podlega podziałowi proporcjonalnie do zaangażowanych środków stron umowy.

Postanowieniem z dnia 19 czerwca 2001 roku Sąd Rejonowy w Piszu w sprawie I Co 258/01 nadał klauzulę wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu z dnia 24 maja 2001 roku wystawionemu przez Bank Spółdzielczy w R. Oddział w O. przeciwko dłużnikom M. Ś. i Z. Ś. obejmującemu niespłacony kredyt w kwocie 1 570,20 złotych, dopłaty do kredytu w kwocie 11 067,34 złotych, odsetki przeterminowane za okres od dnia 31 grudnia do dnia 23 maja 2001 roku w kwocie 342,56 złotych, dalsze odsetki umowne od dnia 24 maja 2001 roku do dnia zapłaty liczone według stopy procentowej obowiązującej za dany okres w Banku Spółdzielczym w R., która na dzień sporządzania tytułu egzekucyjnego wynosiła 36,57% w stosunku rocznym.

Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Piszu potanieniem z dnia 25 kwietnia 2007 roku umorzył postepowanie egzekucyjne prowadzone wobec Z. i M. Ś. z wniosku Banku Spółdzielczego w R. O/O. z uwagi na to bezskuteczność prowadzonej egzekucji.

W wyniku drugiego postępowania egzekucyjnego z nieruchomości na rzecz Agencji wyegzekwowanego w całości kwotę należnych dopłat tj. 8 401,22 złotych oraz cześć odsetek ustawowych w wysokości 15 835 złotych. W dniu 15 maja 2007 roku Bank przekazał na rzecz ARiMR kwotę 24 236,25 złotych.

Pismem z 5 lipca 2007 roku Bank poinformował ARiMR, że nie jest już prowadzona windykacja w stosunku do kredytobiorcy ze względu na umorzenie postępowania egzekucyjnego przez Komornika Sadu Rejonowego w Piszu.

W dniu 19 grudnia 2007 roku Z. Ś. zmarł. Bank podjął szereg działań w celu ustalenia spadkobierców po zmarłym dłużniku Z. Ś.. Ustalono, że najbliższa rodzina nie przeprowadziła postępowania spadkowego. W związku z tym Bank ustalił krąg spadkobierców ustawowych, pozyskał odpisy ich aktów stanu cywilnego oraz wystąpił do sądu z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku po dłużniku Z. Ś.. W toku postępowania nie udało się ustalić adresów zamieszkania wszystkich spadkobierców. W związku z tym postępowanie zostało zawieszone, a następnie umorzone. Ostatecznie po zmarłym Z. Ś. nie zostało przeprowadzone postępowanie w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku zakończone wydaniem postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadki. Po zmarłym pozostało pięciu spadkobierców: żona zmarłego i jego czworo dzieci. Żona zmarłego M. Ś. nie posiadała wówczas stałego źródła dochodu, utrzymywała się z prac dorywczych, nie dysponowała dostateczną ilością środków finansowych na przeprowadzenie sprawy spadkowej. Dzieci nie były zainteresowane przeprowadzeniem sprawy spadkowej. Troje z nich przebywało zagranicą, a córka z mężem i dwójką dzieci zamieszkiwała z matką. Utrzymywała się z dochodu męża z pracy, nie posiadała żadnego majątku. Sytuacja finansowo-ekonomiczna pozostałych dzieci nie była znana. Z. Ś. był właścicielem w udziale 1/2 działki zabudowanej dwupiętrowym budynkiem mieszkalnym. Posiadane wcześniej gospodarstwo rolne zostało zlicytowane przez Komornika przy Sądzie rejonowym w Piszu za długi, z czego nastąpiła spłata dopłat oraz częściowa spłata odsetek ustawowych. Pozostały majątek zmarły sprzedał przed śmiercią, a uzyskane ze sprzedaży środki przeznaczył na swoje leczenie. Bank wzywał M. Ś. do spłaty pozostałego zadłużenia.

Pismem z dnia 26 września 2022 roku Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wezwała Bank do zwrotu należności z tytułu dopłat przekazanych do oprocentowania kredytu udzielonego na podstawie umowy nr (...) z dnia 14 września 1995 roku, która to należność wynosiła na dzień 13 września 2022 roku 2 999,32 złotych.

(okoliczności bezsporne, dowód: umowa nr (...) k. 9-14, pismo z 20.04.2010r. k.30, pismo z 9.01.2011r. k. 32-32v, pismo z 18.10.2012r. k. 34, pismo z 29.07.2013r. k. 37, pismo z 11.04.2014 k. 39, pismo z 2.12.2014r. k. 40, pismo z 15.10.2015r. k. 42, pismo z 7.02.2016r. k. 44, pismo z 24.06.2016r. k. 45, pismo z 9.10.2020r. k. 49-49v, pismo z 26.09.2022r. k. 52-52v, postanowienie z 19.06.2001r. w sprawie I Co 258/01 Sądu Rejonowego w Piszu k. 67, postanowienie 25.04.2007r. k. 68, pismo z 5.07.2007r. k. 68, pismo z 9.04.2010r. k. 70, oświadczenie k. 72, pismo z 25.04.2018r. k. 75, pismo z 12.02.2019r., pismo z 19.03.2020r. k. 77, postanowienie z 5.02.2018r. w sprawie I NS 337/17 Sądu Rejonowego w Piszu k/ 78, postanowienie z 13.02.2019r. w sprawie I Ns 337/17 k. 79)

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 471 k.c. dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Roszczenie o odszkodowanie za szkodę spowodowaną naruszeniem zobowiązania powstaje nie wcześniej niż w momencie zrealizowania się wszystkich przesłanek, które - w myśl art. 471 k.c. - decydują o jego powstaniu. Są nimi: naruszenie zobowiązania („bezprawność kontraktowa") oraz wyrządzenie wierzycielowi szkody, pozostającej w związku przyczynowym z naruszeniem zobowiązania. Odpowiedzialność kontraktowa z całą pewnością nie jest odpowiedzialnością za sam czyn (naruszenie zobowiązania), lecz za jego skutek - powstanie w związku z tym czynem negatywnych następstw w sferze majątkowej wierzyciela (wyrok Sądu apelacyjnego w Poznaniu, z dnia 16 sierpnia 2018 roku, I AGa 125/18).

Podstawą dochodzonego przez powódkę roszczenia , jak wynika z treści pozwu, było nienależyte wykonanie warunków umowy o współpracy zawartej w dniu 31 maja 1995 roku pomiędzy Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, a Bankiem (...) S.A, która regulował zasady, warunki i tryb przekazywania dopłat ze środków własnych banku na utworzenie lub urządzenie gospodarstw rolnych.

Powódka zarzuciła pozwanemu naruszenie warunków umowy poprzez zaniechanie dochodzenia należności od spadkobierców dłużnika, której przedmiotem było współdziałanie Agencji i Banku w zakresie udzielenia dopłat do oprocentowania kredytów, jak i ich odzyskiwania i niedopuszczenia do przedawnienia roszczeń.

Zdaniem powódki, należy uznać, iż po jej stronie powstała szkoda w rozumieniu art. 471 k.c. w wysokości nieodzyskanych kwot to znaczy kwoty 2999,32 złotych.

Na wstępie zaznaczyć należy, że umowa nr (...) zawarta między stronami w dniu 31 maja 1995 roku na podstawie, której zawarto ze Z. Ś. umowę kredytową nr (...) stanowiła, że w przypadku, kiedy kredytobiorca nie dokona spłaty należności lub dokona jej w części, Bank podejmie działania windykacyjne. Środki odzyskane w drodze windykacji w pierwszej kolejności przeznaczone będą na pokrycie kosztów tej windykacji. Pozostała kwota podlega podziałowi proporcjonalnie do zaangażowania środków stron umowy.

Postanawiania umowy nie nakładały, zatem żadnych dodatkowych zobowiązań poza tymi, które pozwany już wykonał. Przede wszystkim z umowy nie wynikało, że pozwany powinien prowadzić więcej niż jedną egzekucję komorniczą lub wyegzekwować całą należność od kredytobiorcy, a więc prowadzić egzekucję aż do skutku. Umowa nie reguluje obowiązków Banku w przypadku śmierci dłużnika.

Pozwany dołożył wszelkiej staranności w dochodzeniu wierzytelności od Z. Ś.. W tym celu na wniosek Banku zostało dwukrotnie przeprowadzone przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Piszu postępowanie egzekucyjne. Od 2001 roku postępowanie prowadzone było z ruchomych składników majątku dłużnika i zakończyło się umorzeniem egzekucji, jako bezskutecznej. W wyniku drugiego postępowania egzekucyjnego z nieruchomości na rzecz Agencji wyegzekwowano w całości kwotę należnych dopłat tj. 8 401,22 złotych oraz część odsetek ustawowych w wysokości 15 835 złotych. W dniu 15 maja 2007 roku Bank przekazał Agencji 24 236,25 złotych.

Dłużnik Z. Ś. zmarł wkrótce po zakończeniu egzekucji pozostawiając po sobie udział ½ w prawie własności nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym. Jak słusznie zauważył pozwany, przeprowadzenie egzekucji z udziału w nieruchomości zamieszkałej przez osoby trzecie jest nieskuteczne, a nadto prowadzenie egzekucji z nieruchomości w celu wyegzekwowania kwoty 2 999,32 złotych byłoby działaniem nieetycznym.

Należy również podkreślić, że Bank ustalił krąg spadkobierców i wystąpił do Sądu z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku. Z uwagi na brak kontaktu ze spadkobiercami dłużnika oraz fakt, że ich adresy nie były znane postępowanie zostało zawieszone, a następnie umorzone.

W związku z powyższym, mając na uwadze treść umowy zawartej przez strony, nie sposób zgodzić się z twierdzeniami powódki. Pozwany podjął wszelkie działania, aby odzyskać środki wierzytelne i w znacznej części udało mu się to. Zdobył informacje na temat spadkobierców zmarłego, złożył wniosek o stwierdzenie nabycia spadku. Tymczasem powódka nie wykazała w żaden sposób, że pozwany popełnił błąd i przez to nie udało się wyegzekwować całości roszczenia.

Ponadto, w ocenie Sądu, zarzut przedawnienia podniesiony przez pozwanego okazał się skuteczny.

Bank poinformował o śmierci dłużnika o zaprzestaniu dalszych czynności windykacyjnych w dniu 5 lipca 2007 roku. Od tego dnia roszczenie powód stało się wymagalne. W ocenie Sądu w tym właśnie dniu rozpoczął się bieg terminu przedawnienia, a roszczenie przedawniło się po dziesięciu latach w dniu 5 lipca 2017 roku zgodnie z brzmieniem art. 118 k.c. Przed nowelizacją:, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata.

Mając na uwadze wynik procesu, w oparciu o przepis § 2 pkt 3) Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1935) oraz art. 98 k.p.c., zgodnie, z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony, Sąd zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 917 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, na które składają się koszty zastępstwa procesowego oraz opłata od pełnomocnictwa.