Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 marca 2024 roku

Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Ludmiła Dulka – Twarogowska

Protokolant: st. sekr. sąd. Arleta Ratajczak

po rozpoznaniu w dniu 13 marca 2024 roku w Wąbrzeźnie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) S.A. z siedzibą w W.

przeciwko Syndykowi Masy Upadłości, działającemu na rzecz P. Ż.

- o zapłatę

1) zasądza od Syndyka Masy Upadłości P. Ż. na rzecz powódki (...) S.A. z siedzibą w W. 3.882,60 zł (trzy tysiące osiemset osiemdziesiąt dwa złote sześćdziesiąt groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie naliczanymi od tej kwoty za okres od 19 października 2022 roku do dnia zapłaty;

2) oddala powództwo w pozostałej części;

3) zasądza od Syndyka Masy Upadłości P. Ż. na rzecz powódki (...) S.A. z siedzibą w W. 1.367,31 zł (tysiąc trzysta sześćdziesiąt siedem złotych trzydzieści jeden groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za okres od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sędzia

Ludmiła Dulka – Twarogowska

Sygnatura akt I C 211/23 upr

ZARZĄDZENIE

1.  (...) C;

2.  (...)

Sędzia

Ludmiła Dulka – Twarogowska

W., dnia 13 marca 2024 r.

Wykonano (data i podpis) …………………………

Sygn. akt I C 211/23 upr

UZASADNIENIE

W dniu (...) roku powód (...) S.A. z siedzibą w W. wystąpił do Sądu z pozwem przeciwko P. Ż. domagając się zasądzenia z weksla kwoty 12.401,05 zł z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie od 19 października 2022 roku do dnia zapłaty oraz kosztów procesu (k.3-3v), a następnie podtrzymał swoje stanowisko (k.31-32v).

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa (k.23-26).

W toku postępowania została ogłoszona upadłość pozwanej (k.75-76v), w związku z czym Sąd Okręgowy w T. zawiesił postępowanie z dniem(...) roku (k.77), a następnie postanowieniem z 26 września 2023 roku podjął postępowanie z udziałem syndyka masy upadłości (k.84), który zajął miejsce procesowe pozwanej.

Sprawa podlegała rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu (...) roku P. Ż. zawarła z (...) S.A. w B. umowę pożyczki gotówkowej nr (...). Całkowita kwota pożyczki przekazana do dyspozycji pozwanej wynosiła 8.000 zł. Pozwana zobowiązała się w umowie do dokonania zapłaty na rzecz powoda kwoty 17.820 zł w 36 miesięcznych równych ratach po 495 zł każda, płatnych w terminach określonych w harmonogramie spłat, poczynając od 16 sierpnia 2021 roku, a kończąc 16 lipca 2024 roku, w tym: 340 zł opłaty przygotowawczej, 445 zł prowizji pośrednika finansowego, 7.215 zł prowizji pożyczkodawcy. Dodatkowo na koszt pożyczki składały się odsetki umowne 7,11 % w skali roku - w kwocie 1.820 zł. Zgodnie z załącznikiem do wniosku o udzielnie pożyczki konsumenckiej, prowizja pożyczkodawcy miała zostać przeznaczona na: 1) pokrycie kosztu prowadzenia działalności gospodarczej pożyczkodawcy: w części przypadającej na koszt wynagrodzeń pracowników – 1.209 zł, w części przypadającej na koszty działań marketingowych (drukowanie materiałów informacyjno-promocyjnych, koszty reklam produkowanych w internecie oraz prasie, w części przypadającej na koszty wdrożenia nowych produktów i narzędzi wspierających sprzedaż) – 294 zł, w części przypadającej na koszt utrzymania oraz obsługi systemów i infrastruktury teleinformatycznej (infrastruktury technicznej przedsiębiorstwa) – 61 zł, w części przypadającej na koszt operacji bankowych (prowadzenie kont bankowych, opłaty za przelewy) oraz koszty pocztowe – 80 zł, w części przypadającej na koszt zużycia materiałów i energii, artykułów biurowych, środków czystości – 182 zł, w części przypadającej na podatki, daniny publiczne inne niż podatek dochodowy od osób prawnych (opłaty skarbowe, podatek bankowy) – 91 zł; 2) podatek dochodowy od osób prawych odprowadzany przez pożyczkodawcę liczony od dochodu podatkowego (marża, odsetki umowne) – 719 zł; 3) marża pożyczkodawcy – 4.579 zł stanowiąca stałą kwotę w okresie kredytowania, a będącą wynagrodzeniem pożyczkodawcy po odprowadzeniu podatku dochodowego od osób prawych, uwzględniającą koszty związane z monitoringiem i dochodzeniem spłat przeterminowanych zobowiązań oraz koszty związane z odpisami z tytułu nieściągalnych wierzytelności. Ponadto strony umowy postanowiły, że w razie nieterminowej spłaty rat, powód miał prawo naliczać odsetki umowne za każdy dzień zwłoki w wysokości rocznej stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego równej stopie odsetek maksymalnych za opóźnienie, o których mowa w art. 481 § 2 ¹ k.c. Zabezpieczenie pożyczki stanowił weksel własny in blanco „nie na zlecenie” wystawiony i podpisany przez pożyczkobiorcę. W dniu 8 lipca 2021 roku pozwana podpisała także deklarację wekslową wskazującą, że weksel in blanco stanowi zabezpieczenie zwrotu pożyczki udzielonej jej przez (...) S.A. w B.. Upoważniła w niej pożyczkodawcę do wypełnienia weksla in blanco na sumę odpowiadającą zadłużeniu z tytułu pożyczki. W przypadku, gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekraczało 30 dni, pożyczkodawca mógł wypowiedzieć umowę z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia i wypełnić weksel po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do spłaty zaległości w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania.

Dowody:

- kserokopia umowy pożyczki wraz z harmonogramem spłat (k.8-11);

- załącznik do wniosku o pożyczkę (k.12);

- deklaracja wekslowa (k.7).

Pismem z 18 września 2022 roku powód wypowiedział pozwanej umowę pożyczki i wezwał do zapłaty kwoty 12.401 zł. Weksel został wypełniony na kwotę 12.401,05 zł, w tym 12.365 zł tytułem niespłaconej pożyczki i 36,05 zł umownych odsetek z tytułu braku spłaty rat w terminie za każdy dzień zwłoki, z terminem płatności 18 października 2022 roku.

Dowody:

- wypowiedzenie umowy pożyczki (k.13);

- kopia weksla (k.6).

Pozwana dokonała wpłat na rzecz powoda w łącznej kwocie 5.455 zł.

Dowód:

- zakładka platby (k.33).

Sąd zważył, co następuje:

Tytułem wstępu wskazać należy, iż w toku procesu została ogłoszona upadłość pozwanej, w związku z czym postanowieniem Sądu Okręgowego w (...) z (...) roku sygn. (...) postępowanie w sprawie zawieszono z dniem 11 maja 2023 roku (k.77). Wprawdzie mając na uwadze, iż (...) S.A. dokonał zgłoszenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym (k.109-112) oraz treść art. 145 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 roku Prawo upadłościowe (Dz.U.2022.1520 j.t.) stanowiącego, iż postępowanie sądowe, administracyjne lub sądowoadministracyjne w sprawie wszczętej przeciwko upadłemu przed dniem ogłoszenia upadłości o wierzytelność, która podlega zgłoszeniu do masy upadłości, może być podjęte przeciwko syndykowi tylko w przypadku, gdy w postępowaniu upadłościowym wierzytelność ta po wyczerpaniu trybu określonego ustawą nie zostanie umieszczona na liście wierzytelności, to jednak Sąd był w niniejszej sprawie związany podjęciem postępowania z udziałem syndyka masy upadłości dokonanym przez Sad Okręgowy w Toruniu na mocy postanowienia z dnia (...) roku, sygn. (...) (k.84) i nie mógł ponownie zawiesić postępowania w oparciu o art. 174 § 1 pkt 4 k.p.c.

Powództwo powoda okazało się częściowo uzasadnione.

Roszczenie objęte pozwem było oparte na zobowiązaniu wekslowym unormowanym w ustawie z dnia 28 kwietnia 1936 roku prawo wekslowe (Dz.U.2016.160 j.t.ze.zm.). Przyjmuje się, że zobowiązanie wekslowe ma charakter abstrakcyjny, zatem zachowuje ono swą ważność niezależnie od przyczyn, które spowodowały jego powstanie. Umieszczenie na wekslu podpisu stanowi wyłączną przyczynę i podstawę zobowiązania wekslowego osoby podpisującej. Przedmiotowy weksel własny został wystawiony jako tzw. weksel in blanco (art. 103 w zw. z art. 10 prawa wekslowego), który definiuje się m.in. jako niecałkowicie wypełniony dokument wekslowy, podpisany przez wystawcę z zamiarem zobowiązania się wekslowo, mogący po wypełnieniu stać się wekslem zupełnym. Z treści pozwu oraz dołączonych do niego dokumentów wynika, iż weksel zawierający klauzulę „nie na zlecenie” stanowił zabezpieczenie łączącej strony umowy pożyczki gotówkowej (kredytu konsumenckiego), a następnie został wypełniony przez powódkę. Weksel przedstawiony przez powoda spełnia w zakresie swej treści wymagania z art. 101 pkt. 1-7 prawa wekslowego i nie nasuwa wątpliwości, co do swej prawdziwości, jest zatem wekslem ważnym, z którego wynika ważne zobowiązanie wekslowe.

W rozpoznawanej sprawie przesłanką powstania wierzytelności wekslowej była umowa pożyczki gotówkowej nr (...) z (...). Podstawę prawną powyższego stosunku podstawowego stanowi art. 720 k.c., zgodnie z którym przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Do głównych świadczeń stron umowy pożyczki należy zaliczyć udostępnienie określonych środków finansowych do korzystania na określony czas (po stronie pożyczkodawcy) oraz zwrot tych środków (po stronie pożyczkobiorcy). Ponadto zastosowanie znajdują przepisy obowiązującej w dniu zawarcia umowy ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (Dz.U.2018.993 j.t. ze zm.), w szczególności art. 3 ust. 1 i ust. 2 pkt 1, zgodnie z którymi przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 złotych albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi, przy czym za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności między innymi umowę pożyczki.

W oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy Sąd doszedł do przekonania, iż umowa będąca podstawą wypełnienia weksla in blanco nie wiąże pozwanej w części - co do postanowień w zakresie wynagrodzenia pożyczkodawcy.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (§ 2). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przyjętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§ 3). Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (§ 4). Jak słusznie zauważa się w orzecznictwie sprzeczne z dobrymi obyczajami są m.in. działania wykorzystujące np. niewiedzę, brak doświadczenia konsumenta, naruszenie równorzędności stron umowy, działania zmierzające do dezinformacji, wywołania błędnego przekonania konsumenta, wykorzystania z jego niewiedzy lub naiwności. Chodzi więc o działanie potocznie określane jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające in minus od przyjętych standardów postępowania. Rażące naruszenie interesów konsumenta zachodzi natomiast w sytuacjach, w których w rażący sposób została naruszona równowaga interesów stron umowy przez to, że jedna z nich wykorzystała swoją przewagę, formułując konkretne postanowienie umowy. Określenie "rażąco" należy stosować do znacznego odchylenia przyjętego uregulowania od zasady uczciwego wyważenia praw i obowiązków.

(...) S.A. w W. jest przedsiębiorcą prowadzącym działalność gospodarczą w zakresie udzielania pożyczek gotówkowych. Stronę pozwaną natomiast należy uznać za konsumenta, ponieważ jako osoba fizyczna dokonała czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową (art. 22 § 1 k.c.). Nie może także budzić wątpliwości, że umowa stron została zawarta przy użyciu wzorca umowy (formularza).

Umowa pożyczki została unormowana w kodeksie cywilnym w taki sposób, że co do zasady może być zarówno umową odpłatną, jak i nieodpłatną. W przypadku zawarcia przez strony odpłatnej umowy pożyczki, wynagrodzenie pożyczkodawcy winno być wyraźnie określone w umowie. Zwyczajowo formę zapłaty za korzystanie z cudzego kapitału stanowią odsetki, ewentualnie wynagrodzenie umowne. Trzeba też podkreślić, że umowa pożyczki, sformułowana zgodnie z zasadami uczciwego i rzetelnego obrotu na rynku kapitałowym, powinna jasno określać, które opłaty stanowią zysk pożyczkodawcy, a które są pobierane na pokrycie konkretnych kosztów ponoszonych przez niego w związku z zawartą umową i jej obsługą. Za niedozwolone klauzule umowne, w świetle art. 385 ¹ § 1 k.c., należy więc uznać te postanowienia umowne, które pod postacią opłaty pobieranej formalnie na poczet pokrycia kosztów konkretnych czynności, w rzeczywistości stanowią dla pożyczkodawcy źródło dodatkowego zysku, ukryte przed konsumentem.

W ocenie Sądu postanowienia dotyczące prowizji pożyczkodawcy są niezgodne z dobrymi obyczajami, kłócą się z poczuciem sprawiedliwości, a nadto prowadzą do nieuzasadnionego podwyższania kosztów udzielania pożyczki i naruszają interes konsumenta, jako słabszej strony umowy, ponieważ prowizja nie znajduje odzwierciedlenia w rzeczywistych kosztach poniesionych przez pożyczkodawcę w związku z podjęciem konkretnych czynności (powód nie wykazał, aby faktycznie poniósł jakiekolwiek koszty składające się na wynagrodzenie prowizyjne), mając charakter ryczałtowy, w dodatku w wysokości rażąco wygórowanej, stanowiącej łącznie ponad 90 % kapitału przekazanego pozwanej.

Mając na względzie, iż postanowienia umowy przewidujące prowizję pożyczkodawcy stanowiły klauzulę abuzywną, zobowiązanie strony pozwanej obejmuje: 8.000 zł kwoty pożyczki, 340 zł opłaty przygotowawczej, 445 zł prowizji pośrednika finansowego i 552,60 zł odsetek umownych od kapitału naliczonych za okres rzeczywistego obowiązywania umowy do 16 września 2022 roku, łącznie 9.337,60 zł.

Z przedłożonego przez powoda zestawienia wpłat do umowy (k.33) wynika, iż strona pozwana dokonała spłaty pożyczki w łącznej kwocie 5.455 zł. Tym samym do zapłaty pozostaje kwota 3.882,60 zł, którą w pkt 1 wyroku Sąd zasądził od syndyka masy upadłości P. Ż. rzecz powoda wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie naliczanymi od tej kwoty za okres od 19 października 2022 roku do dnia zapłaty, natomiast w pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu (pkt 2 wyroku).

O odsetkach orzeczono w oparciu o art. 48 pkt 2 prawa wekslowego w zw. z art. 481 § 1 i 2 k.c. Zgodnie z pierwszym przepisem, posiadacz wekslu może żądać od zobowiązanego zwrotnie odsetek od wysokości sześć od sta, a przy wekslach, wystawionych i płatnych w Polsce, odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia płatności. Z kolei zgodnie z art. 5 prawa wekslowego w wekslu, płatnym za okazaniem lub w pewnym czasie po okazaniu, może wystawca zastrzec oprocentowanie sumy wekslowej. W każdym innym wekslu zastrzeżenie takie uważa się za nienapisane. Stopa odsetek powinna być określona w wekslu, w braku jej określenia zastrzeżenie oprocentowania uważa się za nienapisane. Odsetki biegną od daty wystawienia wekslu, jeśli nie napisano innej daty. Na gruncie powyższych przepisów wskazuje się, że w przypadku weksli płatnych w oznaczonym dniu oraz w pewien czas po dacie oprocentowanie kapitału, jeżeli zostało przez strony ustalone, musi zostać uwzględnione z góry, przy oznaczeniu sumy wekslowej. Wskazuje się przy tym, że w wekslach z oznaczonym terminem płatności wierzyciel może odsetki sam obliczyć i doliczyć do sumy wekslowej z góry, ponieważ wie, za jaki czas się należą i uwzględnić należne odsetki już przy wystawieniu weksla. W ten sposób suma wekslowa będzie odpowiednio wyższa. Jeżeli zaś weksel zawiera klauzule oprocentowania, to musi być ona wpisana na wekslu, przy czym jest to dopuszczalne jedynie w przypadku weksli płatnych za okazaniem lub w pewnym czasie po okazaniu. W niniejszej sprawie weksel in blanco został wypełniony jako weksel z oznaczonym terminem płatności. Nie jest więc dopuszczalne zamieszczenie na nim klauzuli oprocentowania. Natomiast po terminie płatność oznaczonym na wekslu, jego posiadaczowi przysługują odsetki od sumy wekslowej w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie (art. 48 pkt 2 prawa wekslowego), zgodnie z ogólnymi przepisami prawa wekslowego. Wobec powyższego od zasądzonej należności głównej od pozwanej na rzecz powoda zasądzono odsetki ustawowe za opóźnienie. Ponieważ powód wywodził swoje roszczenia z weksla, nie jest możliwe zasądzenie na jego rzecz odsetek według wyżej stopy procentowej, nawet jeśli wyższe oprocentowanie przewidywała umowa leżąca u podstaw stosunku podstawowego.

O kosztach procesu w pkt 3 wyroku Sąd orzekł zgodnie z zasadą ich stosunkowego rozdzielenia, wyrażoną w treści art. 100 k.p.c., przyjmując, że powód wygrał proces na poziomie 31,31 %, a jego koszty wynosiły 4.367 zł (750 zł opłaty sądowej, 3.600 zł wynagrodzenia w stawce minimalnej pełnomocnika będącego radcą prawnym – ustalonego w oparciu o § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 w sprawie opłat za czynności radców prawnych [Dz.U.2018.265 j.t. ze zm.] i 17 zł opłaty skarbowej od czynności złożenia dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa). Tym samym strona pozwana winna pokryć koszty procesu powoda w zakresie 1.367,31 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za okres od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sędzia

Ludmiła Dulka-Twarogowska

Pouczenie: Niniejsze doręczenie następuje w trybie art. 15 zzs9 ust. 2 zd. 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j.- Dz.U.2020.1842 ze zm.) i wywołuje skutki procesowe określone w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego zgodnie z art. 15 zzs9 ust. 4 tej ustawy.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

-(...)

3.  (...)

W., dnia 2 kwietnia 2024 roku

Sędzia Ludmiła Dulka-Twarogowska