Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 września 2020 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 22 września 2020 roku w Gliwicach

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G.

przeciwko J. P.

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powoda na rzecz pełnomocnika pozwanego adw. J. S. kwotę 4.428 (cztery tysiące dwadzieścia osiem) złotych w tym należny podatek od towarów i usług tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

SSO Tadeusz Trojanowski

Sygn. akt I C 214/20

UZASADNIENIE

Powódka (...) z siedzibą w G. wniosła pierwotnie o zasądzenie od pozwanej K. P. (obecnie F.) kwoty 194 000 z wraz z odsetkami umownymi w wysokości 2% rocznie od kwoty 60 000 zł za okres od dnia 27 listopada 2007 r. do 30 lipca 2009 roku, od kwoty 40 000 zł za okres od 30 listopada 2007 do 30 lipca 2009, od kwoty 7000 zł za okres od 5 grudnia 2007 do dnia 30 lipca 2009, od kwoty 50 000 zł za okres od 11 grudnia 2007 r. do 30 lipca 2009 r., od kwoty 7000 zł za okres od 8 stycznia 2008 do 30 lipca 2009 r., od kwoty 30 000 zł za okres od 27 listopada 2007 r. do 30 lipca 2009 r.; oraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2009 do dnia 31 grudnia 2015 oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016do dnia faktycznej zapłaty oraz obciążenie pozwanego kosztami postępowania.

W toku postępowania zmieniła żądanie w ten sposób, iż wniosła o zasądzenie od pozwanego J. P. kwoty 164 000 zł z wraz z odsetkami umownymi w wysokości 2% rocznie od kwoty 60 000 zł za okres od dnia 27 listopada 2007 r. do 30 lipca 2009 roku, od kwoty 40 000 zł za okres od 30 listopada 2007 do 30 lipca 2009, od kwoty 7000 zł za okres od 5 grudnia 2007 do dnia 30 lipca 2009, od kwoty 50 000 zł za okres od 11 grudnia 2007 r. do 30 lipca 2009 r., od kwoty 7000 zł za okres od 7 stycznia 2008 do 30 lipca 2009 r., oraz z odsetkami ustawowymi od dnia 31 lipca 2009 do dnia 31 grudnia 2015 oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016do dnia faktycznej zapłaty oraz obciążenie pozwanego kosztami postępowania

W uzasadnieniu wskazała, iż zawarła z pozwaną umowę pożyczki w łącznej wysokości 194 000 zł z okresem spłaty do dnia 30 lipca 2009 roku przy czym była ona bez związku z prowadzeniem działalności gospodarczej przez strony umowy. Wypłata pożyczki nastąpiła częściowo bezgotówkowo (przelewami), częściowo w gotówce. Do dnia 30 lipca 2009 roku pożyczka nie została spłacona; przed wniesieniem pozwu powódka bezskutecznie wzywała pozwaną do spełnienia świadczenia. Odnośnie przekształceń podmiotowych po stronie pozwanej powódka wskazała, iż zachodzi prawdopodobieństwo, iż podpis złożony na dokumencie umowy pożyczki pod polem Pożyczkobiorca nie należy do pozwanej, tym samym zachodzi wysokie prawdopodobieństwo popełnienia przestępstwa z art. 270 kk przez ojca pozwanej.

Pozwana w odpowiedzi wniosła o oddalenie powództwa oraz obciążenie powódki kosztami postępowania. W uzasadnieniu podniosła zarzut przedawnienia dochodzonego roszczenia jako związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej a przez to ulegającego przedawnieniu trzyletniemu. Nadto wskazała, iż w jej imieniu wszelkie czynności prawne podejmował jej ojciec J. P.; pozwana nie miała żadnej wiedzy o działaniach ojca. Nigdy nie składała podpisu pod umową pożyczki z 26 listopada 2007 roku, nie jest w stanie powiedzieć, kto go złożył; w jej ocenie został on sfałszowany. Nigdy nie była w miejscowości będącej siedzibą powodowej spółki, nie spotkała się z jej wspólnikami oraz osobami zasiadającymi w jej zarządzie. Rachunek bankowy na który wpłynęły pieniądze z tytułu pożyczki formalnie należał do niej; faktycznie zarządzał nim J. P.; pozwana nie ma wiedzy odnośnie operacji przeprowadzonych z wykorzystaniem tego rachunku; nie przekazano jej również części pieniędzy z tytułu pożyczki jaką rzekomo miałaby otrzymać w gotówce. Nadto nigdy nie zamieszkiwała pod adresami wskazanymi w pozwie, umowie pożyczki czy też innymi adresami na które wysyłano wezwania do zapłaty. W piśmie procesowym złożonym w toku sprawy powódka stwierdziła, iż w razie gdyby Sąd uznał, iż nie doszło do zawarcia umowy pożyczki z pozwanym to powodowi przysługuje roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia.

Pozwany ostatecznie J. P. wniósł o oddalenie powództwa jako dotyczącego roszczenia przedawnionego.

Sąd ustalił:

W dniu 30 lipca 2007 roku pozwana K. P. udzieliła swojemu ojcu pełnomocnictwa do reprezentowania jej na Zgromadzeniach Wspólników spółki (...) sp. z o.o. z siedzibą w W., na zgromadzeniach zwyczajnych i nadzwyczajnych z prawem głosu przy podejmowaniu uchwał, składania wszelkich oświadczeń i wniosków jakie okażą się konieczne, do sprzedaży lub zastawiania jej udziałów w spółce (...) a także do zakupów udziałów w innych spółkach; pełnomocnictwo to miało wygasnąć z końcem 2010 roku.

Następnie pozwana udzieliła ojcu pełnomocnictwa do wykonywania wszelkich czynności w zakresie dysponowania udziałami powódki. W dniu 19 września 2007 roku pozwana nabyła (...) udziałów w kapitale zakładowym pozwanej o łącznej właściwości 1 052 500 zł za ustaloną cenę rynkową 1 078 230 zł. Cena ta miała zostać uiszczona w określonych w umowie ratach. Umowę kupna sprzedaży udziałów podpisał w imieniu pozwanej jej ojciec J. P.. Ponieważ cena nie została uregulowana powódka od umowy sprzedaży udziałów odstąpiła (k. 81).

W dniu 26 listopada 2007 roku doszło do zawarcia umowy pożyczki na mocy której powódka udzielała ze środków własnych kwotę 194 000 zł zaś pożyczkobiorca, w którego roli występowała K. P. (na umowie pożyczki widniał podpis tej osoby) zobowiązała się tą kwotę zwrócić do dnia 30 lipca 2009 roku. Powódce jako pożyczkodawcy przysługiwać miały odsetki umowne w wysokości 2% w skali roku. Wypłata pożyczki miała nastąpić w drodze przelewów i tak w dniu 27 listopada 2007 roku przelano kwotę 60 000 zł, w dniu 30 listopada 2007 roku 40 000 zł; w dniu 5 grudnia 2007 roku 7000 zł, w dniu 11 grudnia 2007 roku 50 000 zł, w dniu 7 stycznia 2008 roku 7000 zł. Posiadaczem rachunku bankowego na który środki te wpływały była pozwana; pełnomocnikiem do rachunku ustanowiony był jej ojciec J. P.. Środki z tytułu pożyczki, jakie wpływały na konto wykorzystywał J. P.; z reguły wypłacał je następnego dnia osobiście względnie dokonywał przelewów na rachunki członków rodziny (żony, córki) lub na rachunek spółki (...), w której był prezesem zarządu. W roku 2007 powodowa spółka udzieliła jeszcze przynajmniej dwóch pożyczek: A. P. oraz J. M. – w każdym przypadku po 14 – 15 tysięcy złotych. A. P. swoje zobowiązanie spłacił; roszczenie wobec J. M. jest w trakcie egzekucji. Zawarcie umowy było przedmiotem kontroli przez Urzędy Kontroli Skarbowej w K. – Ośrodka Zamiejscowego w B.. Ze składanych przed tym organem zeznań wynika, iż w dniu podpisania umowy K. P. nie była obecna w siedzibie powódki; umowę zaopatrzoną w podpis o brzmieniu (...) okazał powódce jej ojciec J. P.. W postępowaniu kontrolnym prawdziwość oraz autentyczność tego podpisu nie budziła wątpliwości.

Wobec nie uregulowania zadłużenia pismem z 18 grudnia 2017 roku powódka wezwała pozwaną do natychmiastowej zapłaty kwoty dochodzonej pozwem – w terminie 7 dni od doręczenia wezwania zapowiadając wystąpienie na drogę sądową w razie nie spełnienia świadczenia. Wezwanie to wysłane na adres wskazany w umowie wróciło niepodjęte z adnotacją „adresat wyprowadził się”. Powtórne wezwanie z daty 20 czerwca 2018 roku zostało wysłane na dwa inne adresy, którymi dysponowała powódka.

(dowody: umowa pożyczki k. 8, wyciąg z rachunku bankowego k. 9 - 13; korespondencja przedprocesowa stron k. 14 – 18; pełnomocnictwa k. 52 – 55; umowa kupna – sprzedaży udziałów k. 77 – 79; protokoły przesłuchań świadków przed (...) k. 83 - 103; pismo z (...) wraz z wyciągami z rachunku k. 104 – 111;)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o powołane wyżej dowody przy czym dokumenty podlegały zaliczeniu w poczet dowodów na zasadzie art. 243 ² Kodeksu postępowania cywilnego. Żaden z ww. dokumentów nie został skutecznie zakwestionowany pod względem swojej prawdziwości oraz autentyczności, z tym że wobec uwzględnienia zarzutu przedawnienia bezprzedmiotowa okazała się analiza umowy pożyczki. Z uwagi na planowany w chwili zamykania rozprawy kierunek rozstrzygnięcia oddaleniu podlegały wniosek pozwanego o odroczenie rozprawy; nadto wnioski powoda o przesłuchanie K. F. oraz o dopuszczenie oraz przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron. W ocenie Sądu uwzględnianie tych wniosków nie było celowe; ich uwzględnienie prowadziłoby do niepotrzebnego przedłużenia postępowania.

Sąd zważył:

Zgłoszone w niniejszym postępowaniu roszczenie nie zasługiwało na uwzględnienie. W pierwszej kolejności wskazać należy, iż pierwotnie pod osąd zostało zgłoszone roszczenie z umowy pożyczki. Dopiero na cztery dni przed ostatnią rozprawą do akt sprawy wpłynęło pismo przygotowawcze strony powodowej zawierające wniosek o zezwolenie na jego zgłoszenie. W piśmie tym powód wskazuje, iż w przypadku gdyby Sąd uznał, iż nie doszło do zawarcia umowy pożyczki, to powódce przysługuje roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia albowiem pozwany uzyskał korzyść majątkową bez podstawy prawnej (skoro nie było umowy pożyczki) którą natychmiast zużył, chociaż winien był się liczyć z obowiązkiem jej zwrotu. Pismo to nie zawiera w sposób formalny i stanowczy zgłoszenia kolejnej podstawy faktycznej i prawnej roszczenia. Pismo to zostało złożone bez zezwolenia Sądu. Marginalnie wskazać należy, iż treść tego pisma jest nie spójna albowiem strona powodowa próbowała zgłosić dwie wzajemnie wykluczające się podstawy roszczeń (zarówno faktyczne jak i prawne) co jest niedopuszczalne. Nie można bowiem wywodzić, iż zawarto umowę i żądać zasądzenia roszczeń z umowy by za chwilę jednocześnie twierdzić, iż umowa nie została zawarta w związku z czym żąda się roszczeń z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia. Z powyższych względów Sąd uznał, iż w sposób należyty zostało zgłoszone roszczenie o zapłatę oznaczonej kwoty z tytułu umowy pożyczki; w sposób prawidłowy doszło do przekształceń podmiotowych po stronie pozwanej i takie roszczenie Sąd ostatecznie rozpoznał.

Sąd podzielił ostatecznie twierdzenia strony pozwanej, iż dochodzone w niniejszym postępowaniu roszczenie uległo przedawnieniu trzyletniemu jako związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Zgodnie z art. 118 Kodeksu cywilnego obowiązującym w chwili zawierania umowy jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. Wskazać należy, iż na skutek nowelizacji kodeksu cywilnego generalnie skracającej terminy przedawnienia termin przedawnienia tego rodzaju roszczeń nie uległ zmianie.

Sporną kwestią w niniejszej sprawie było, czy dochodzone przez powodową spółkę roszczenie jest związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. W orzecznictwie podkreśla się, iż roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej należy ujmować w sposób szeroki. Za takie uważa się roszczenia, które wynikają z czynności podejmowanych w celu realizacji zadań mieszczących się w przedmiocie tej działalności w sposób bezpośredni lub pośredni, pod warunkiem jednak, że pomiędzy przedmiotem działalności a czynnościami prowadzącymi do powstania roszczenia zachodzi normalny i funkcjonalny związek. Czynnościami pozostającymi w ścisłym związku z prowadzoną działalnością gospodarczą są zwłaszcza umowy kwalifikowane podmiotowo, np. umowy agencyjna, umowa kredytu zawierane w związku z przedmiotem prowadzonej przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej. Z kolei czynnościami mającymi pośredni związek są te zawierane okazyjnie, ale w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, np. umowa najmu lokalu, ubezpieczenia, sprzedaży samochodów przedsiębiorcy wykorzystywanych wcześniej przez jego pracowników itp. (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 30 października 2019 r. V ACa 149/19). Wskazuje się, iż o tym, który termin przedawnienia, spośród przewidzianych w art. 118 k.c., powinien mieć zastosowanie, powinno przesądzać wyłącznie to, czy roszczenie zgłaszającego je podmiotu związane jest z prowadzeniem przezeń działalności gospodarczej. (…) o istnieniu takiego związania można mówić wtedy, gdy czynności określonego podmiotu pozostają w funkcjonalnym związku z zakresem jego działalności gospodarczej i są realizacją jego zadań w celu osiągnięcia określonych korzyści. Do kwalifikacji roszczenia jako związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej w rozumieniu art. 118 k.c., nie ma znaczenia prawny charakter leżącego u jego podstaw zdarzenia - może ono być czynnością prawną, czynem niedozwolonym lub jakimkolwiek innym zdarzeniem, nie wyłączając bezpodstawnego wzbogacenia, czy korzystania z cudzej rzeczy, lecz związek z działalnością gospodarczą (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 4 września 2019 r. I AGa 49/19).

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie zachodzi sytuacja umożliwiająca zakwalifikowanie dochodzonego roszczenia jako pozostającego w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej a przez to ulegającej przedawnieniu trzyletniemu. Powodowa spółka jest przedsiębiorcą a jej przedmiot działalności jest ściśle określony (chociażby w Krajowym Rejestrze Sądowym). Jako przedsiębiorca nie działa charytatywnie. Wszelkie dokonywane przez nią czynności winny mieć na celu osiągnięcia zysku rozumianego jako przewagę przychodów nad kosztami ich uzyskania; uzyskanie z danego przedsięwzięcia większej ilości środków pieniężnych aniżeli zostało w nie zaangażowanych. W ocenie Sądu omawiana umowa kryteria te spełnia. Powodowa spółka udzieliła pożyczki w wysokości 164 000 złotych na określony procent (co wyklucza jej koleżeński charakter); wskazując termin jej zwrotu; zakładając iż do tego czasu udzielone środki finansowe do niej wrócą powiększone o ustalone w umowie odsetki umowne. Nie ma znaczenia faktyczny cel zawarcia umowy (wynikający z protokołów przesłuchań w (...) kupno mieszkania); osoba dłużnika (tutaj wspólnik spółki). Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, iż tamtego roku (w 2007 roku) spółka udzieliła przynajmniej trzech pożyczek (o większej ilości zeznający przed (...) na tą okoliczność członek jej zarządu nie miał wiedzy); należy domniemywać iż również w celu osiągnięcia zysku. Nie można wykluczyć, iż tego rodzaju umów spółka zawarła w większej ilości; nie jest wykluczone, iż na tamtym etapie działalności spółka planowała zarabiać również i w taki sposób a zatem, iż umowy pożyczek nie miały okazyjnego charakteru. W ocenie Sądu zachodzi związek pomiędzy zawartą umową pożyczki a prowadzoną przez powodową spółkę działalnością gospodarczą. Z uwagi na powyższe należało uznać, iż można względem tej umowy zastosować trzyletni termin przedawnienia określony w art. 118 k. c.

W umowie zastrzeżono termin zwrotu 30 lipca 2009 roku a zatem dzień 31 lipca 2009 roku jest dniem wymagalności roszczenia, termin trzyletni upływał zatem 31 lipca 2012 roku. Pozew został złożony w dniu 13 września 2019 roku (data nadania przesyłki z pozwem na poczcie – k. 25) a zatem po upływie trzyletniego terminu przedawnienia. Zatem roszczenie w chwili wnoszenia pozwu, a tym bardziej w chwili zamykania rozprawy, było przedawnione.

Z uwagi na powyższe powództwo należało oddalić. Uznanie zarzutu przedawnienia za skuteczny zwalnia z badania pozostałych zarzutów; w szczególności zarzutu złożenia podpisu przez osobę nieuprawnioną. Marginalnie można wskazać, iż karalność sugerowanego przez powodową spółkę przestępstwa z art. 270 par. 1 kk, jakiego miał się zdaniem powódki dopuścić J. P., również ustała – a miało to miejsce z upływem 10 lat od domniemywanego przez powódkę podrobienia podpisu – w listopadzie 2017 roku (art. 101 par. 1 pkt 3 kk, art. 270 par. 1 kk) zakładając, iż chodzi o przestępstwo w typie podstawowym, nie zaś o wypadek mniejszej wagi a nadto iż w okresie 10 – letniego przedawnienia karalności nie wszczęto w tej sprawie postępowania karnego (brak tego typu informacji w aktach sprawy). Wynagrodzenie pełnomocnikowi powoda z urzędu przyznano na zasadzie art. 29 Prawa o adwokaturze w zw. z par. 8 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu.