Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 grudnia 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Tadeusz Bulanda

Protokolant: sekretarz sądowy Karolina Stańczuk

po rozpoznaniu w dniu 6 listopada 2023 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa P. K. i A. K.

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę, ewentualnie zapłatę, ewentualnie zapłatę

I.  Oddala powództwo w zakresie roszczeń głównych;

II.  Zasądza od (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz P. K. i A. K. kwoty po 74 476,47 zł (siedemdziesiąt cztery tysiące czterysta siedemdziesiąt sześć złotych i czterdzieści siedem groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie:

i.  od kwot po 33 430,80 zł (trzydzieści trzy tysiące czterysta trzydzieści złotych i osiemdziesiąt groszy) od dnia 20 października 2018 r. do dnia zapłaty,

ii.  od kwot po 41 045,67 zł (czterdzieści jeden tysięcy czterdzieści pięć złotych i sześćdziesiąt siedem groszy) od dnia 13 lutego 2020 r. do dnia zapłaty;

II.  Oddala powództwo w zakresie roszczeń ewentualnych w pozostałym zakresie;

III.  Znosi koszty procesu między stronami;

IV.  Na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie tytułem zwrotu wydatków:

a.  nakazuje ściągnąć od P. K. i A. K. ze świadczeń zasądzonych na ich rzecz w punkcie II wyroku kwoty po 437,26 zł (czterysta trzydzieści siedem złotych i dwadzieścia sześć groszy)

b.  zasądza od (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 874,54 zł (osiemset siedemdziesiąt cztery złote i pięćdziesiąt cztery grosze).

Sygn. akt I C 240/18

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 27 lutego 2018 r., zmodyfikowanym ostatecznie pismem z dnia 16 listopada 2022 r., skierowanym przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W., P. K. i A. K. wnieśli o:

1)  ustalenie, że umowa nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF z dnia 18 marca 2008 r., zmieniona aneksami z dnia 18 sierpnia 2008 r., 6 maja 2010 r., 22 grudnia 2011 r. i 14 marca 2016 r. jest nieważna;

2)  zasądzenie solidarnie na ich rzecz kwoty 114 887,58 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 26 grudnia 2017 r. do dnia zapłaty oraz kwoty 100 218,11 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 26 grudnia 2017 r. do dnia zapłaty, a gdyby Sąd nie dostrzegł solidarności o zasądzenie na rzecz każdego z powodów kwot 57 443,79 CHF i 50 109,05 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od ww. kwot od dnia 26 grudnia 2017 r. do dnia zapłaty;

a w przypadku braku uwzględnienia przez Sąd powyższego żądania o zapłatę kwoty wyrażonej w CHF i PLN i uznania, że pozwany ma obowiązek dokonać zwrotu powodom kwoty wyrażonej w całości w PLN, o:

3)  zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów solidarnie kwoty 529 781,85 zł wraz z wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 26 grudnia 2017 r. do dnia zapłaty, a gdyby Sąd nie dostrzegł solidarności powodowie wnieśli o zasądzenie na rzecz każdego z powodów kwoty 264 890,92 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od ww. kwot od dnia 26 grudnia 2017 r. do dnia zapłaty;

ewentualnie o:

4)  zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów solidarnie kwoty 146 933,80 zł wraz z wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 26 grudnia 2017 r. do dnia zapłaty, a gdyby Sąd nie dostrzegł solidarności o zasądzenie na rzecz każdego z powodów kwoty 73 466,90 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od ww. kwot od dnia 26 grudnia 2017 r. do dnia zapłaty;

a w przypadku uznania przez Sąd, że spłacone we frankach kwoty nie mogą być zaliczone na poczet sumy, jaką kredytobiorcy mają obowiązek zwrócić pozwanemu, o:

5)  zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów solidarnie kwoty 114 887,58 CHF z wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 26 grudnia 2017 r. do dnia zapłaty oraz kwoty 49 202,11 zł z wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 26 grudnia 2017 r. do dnia zapłaty, a gdyby Sąd nie dostrzegł solidarności, o zasądzenie na rzecz każdego z powodów kwot 57 443,79 CHF i 24 601,05 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od ww. kwot od dnia 26 grudnia 2017r. do dnia zapłaty;

ewentualnie o:

6)  zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów solidarnie kwoty 189 781,85 zł wraz z wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 26 grudnia 2017 r. do dnia zapłaty, a gdyby Sąd nie dostrzegł solidarności, o zasądzenie na rzecz każdego z powodów kwoty 94 890,92 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od ww. kwot od dnia 26 grudnia 2017 r. do dnia zapłaty,

a w przypadku uznania przez Sąd, że spłacone we frankach kwoty nie mogą być zaliczone na poczet sumy, jaką kredytobiorcy mają obowiązek zwrócić pozwanemu, o:

7)  zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów solidarnie kwoty 114 887,58 CHF z wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 26 grudnia 2017 r. do dnia zapłaty oraz 89 563,74 zł z wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 26 grudnia 2017 r. do dnia zapłaty, a gdyby Sąd nie dostrzegł solidarności, o zasądzenie na rzecz każdego z powodów kwot 57 443,79 CHF i 44 781,87 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od ww. kwot od dnia 26 grudnia 2017 r. do dnia zapłaty.

Ponadto powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego na ich rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Powodowie podnieśli, że zawarta przez nich umowa zawiera wady prawne, które odpowiadają przesłankom nieważności wskazanym w art. 58 k.c. w zw. z art. 353 ¹ k.c. i art. 69 ust. 1 Prawa bankowego, a także oceniane jako wadliwe na gruncie przepisów o postanowieniach niedozwolonych (art. 385 ¹ k.c.), ze względu na które jest nieważna lub pozostaje ważna, lecz bez niedozwolonych klauzul dotyczących waloryzacji. Szczegółowe wyjaśnienie swojego stanowiska powodowie przedstawili w uzasadnieniu pozwu i dalszych pism procesowych ( pozew – k. 10-32, replika – k. 594-601, modyfikacja powództwa z dnia 2 stycznia 2020 r. – k. 718-721, modyfikacja powództwa z dnia 2 marca 2020 r. – k. 779, modyfikacja powództwa z dnia 16 listopada 2022 r. – k. 971-981).

(...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości, podnosząc, że powództwo jest bezpodstawne tak co do zasady, jak i wysokości, a z ostrożności zarzut przedawnienia. Szczegółowe wyjaśnienie zajętego stanowiska pozwany przedstawił w uzasadnieniu odpowiedzi na pozew i dalszych pism procesowych ( odpowiedź na pozew – k. 234-384, pismo pozwanego z dnia 23 kwietnia 2019 r. – k. 637-657, odpowiedź na modyfikację powództwa z dnia 8 stycznia 2019 r. – k. 762-772, odpowiedź na modyfikację z dnia 16 listopada 2022 r. – k. 1000-1014v).

Do czasu zamknięcia rozprawy stanowiska stron nie uległy zmianie ( protokół rozprawy z dnia 6 listopada 2023 r. – k. 1070-1070v).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 29 stycznia 2008 r. A. J. (obecnie K.) i P. K. złożyli do (...) S.A. (obecna nazwa (...) S.A.) wniosek o udzielenie kredytu w wysokości 340 000 zł w walucie CHF, na okres 180 miesięcy, z przeznaczeniem na zakup lokalu mieszkalnego na rynku pierwotnym.

We wniosku kredytowym A. J. i P. K. upoważnili bank do udostępnienia ich danych zakładowi ubezpieczeń dla potrzeb ubezpieczenia niskiego wkładu własnego.

W trakcie procedury kredytowej A. J. i P. K. zostali poinformowani przez pracownika banku o ryzyku zmiany stopy procentowej oraz ryzyku zmiany kursów walutowych i ich skutkach (wniosek kredytowy – k. 59-67, oświadczenia dla kredytów i pożyczek hipotecznych – k. 408, zeznania powódki A. K. – k. 776v-778, zeznania powoda P. K. – k. 778-779v).

W dniu 18 marca 2008 r. A. J. i P. K. zawarli z (...) S.A. z siedzibą w W. umowę nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF, na mocy której bank udzielił im kredytu na finansowanie przedpłat na poczet budowy i nabycia od dewelopera lokalu mieszkalnego (wraz z przynależna komórką) usytuowanego na parterze wielorodzinnego budynku mieszkalnego oraz udziału w prawie własności garażu wielostanowiskowego (związanego z prawem wyłącznego korzystania z miejsca postojowego) realizowanych w W. (kwota 329 272,27 zł) oraz finansowanie opłat około kredytowych (kwota 10 727,73 zł), w kwocie 340 000 zł, waloryzowanej kursem kupna CHF z tabeli kursowej banku obowiązującym w dniu i godzinie wypłaty kredytu (§ 1 ust. 1-3, § 5, § 7 ust. 1 umowy).

Kwota udzielonego kredytu w walucie waloryzacji została w umowie określona na podstawie kursu kupna waluty z tabeli kursowej banku na koniec dnia 11 lutego 2008 r. na kwotę 153 804,39 CHF z zaznaczeniem, że kwota ta ma charakter informacyjny i nie stanowi zobowiązania banku, a wartość kredytu wyrażona w walucie obcej w dniu uruchomienia kredytu może być różna od podanej (§ 1 ust. 3A umowy).

Strony ustaliły okres kredytowania na 180 miesięcy od dnia 18 marca 2008 r. do 15 kwietnia 2023 r. oraz że spłata nastąpi w równych ratach kapitałowo-odsetkowych, z terminem spłaty raty do 15. dnia każdego miesiąca (§ 1 ust. 4-6 umowy).

Oprocentowanie kredytu zostało określone jako zmienne, przy czym w dniu wydania decyzji kredytowej wynosiło 3,56%, w związku z refinansowaniem składki w okresie ubezpieczenia pomostowego, oprocentowanie kredytu zostało podwyższone o 1 punkt procentowy i wynosiło 4,56%, a po zakończeniu okresu ubezpieczenia miało ulec obniżeniu począwszy od daty spłaty najbliższej raty (§ 1 ust. 8 umowy). Wysokość zmiennej stopy procentowej w dniu wydania decyzji kredytowej została ustalona jako stawka bazowa LIBOR 3M z dnia 30 stycznia 2008 r. powiększona o stałą w całym okresie kredytowania marżę banku w wysokości 0,90 % (§ 10 ust. 1 i 2 umowy).

W umowie ustalono, że bank dokonując co miesięcznego porównania aktualnie obowiązującej stawki bazowej ze stawką bazową ogłaszaną przedostatniego dnia roboczego poprzedniego miesiąca będzie miał możliwość dokonania zmiany wysokości oprocentowania kredytu w przypadku zmiany stawki bazowej LIBOR 3M o co najmniej 0,10 punktu procentowego. Zmiana wysokości oprocentowania kredytu mogła być dokonana najpóźniej piątego dnia roboczego miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonana została zmiana stawki bazowej. Bank w takim przypadku zobowiązany był do sporządzenia i wysłania harmonogramu spłat określającego nową wysokość rat spłaty. Ustalono, że informacja o każdej zmianie obowiązującego oprocentowania kredytu podawana będzie również do wiadomości w placówkach i na stronach internetowych banku. Informację o wysokości rat kapitałowo-odsetkowych można uzyskać również za pośrednictwem telefonu, internetu oraz poczty elektronicznej (§ 10 ust. 1-5 umowy).

Kredytobiorcy zobowiązali się do spłaty kapitału wraz z odsetkami miesięcznie w równych ratach kapitałowo-odsetkowych, w terminach i kwotach określonych w harmonogramie spłat sporządzonym w CHF (§ 1 ust. 5, § 11 ust. 1 i 2 umowy).

W umowie uzgodniono, że spłata kredytu nastąpi na podstawie nieodwołalnego, przez czas trwania umowy, zlecenia dokonywania przelewu z określonego rachunku bankowego, wygasającego po całkowitym rozliczeniu kredytu (§ 6 ust. 1 umowy).

W § 11 ust. 5 umowy postanowiono, że raty kapitałowo-odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu według kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) S.A. obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50.

W § 3 ust. 3 umowy strony postanowiły o objęciu kredytu ubezpieczeniem niskiego wkładu w (...) S.A. na okres 36 miesięcy, przy czym w przypadku, jeśli z upływem pełnych 36 miesięcy okresu ubezpieczenia nie nastąpiłaby całkowita spłata zadłużenia objętego ubezpieczeniem, ani inne zdarzenie kończące okres ubezpieczenia, ubezpieczenie podlegało automatycznej kontynuacji, przy czym łączny okres ubezpieczenia nie mógł przekroczyć 108 miesięcy licząc od miesiąca, w którym nastąpiła wypłata kredytu. Kredytobiorcy upoważnili bank do pobrania środków tytułem zwrotu kosztów ubezpieczenia w wysokości 3,50% kwoty kredytu objętej ubezpieczeniem w wysokości 1 655,97 zł oraz zwrotu kosztów z tytułu kontynuacji przedmiotowego ubezpieczenia z rachunku wskazanego w § 6 bez odrębnej decyzji ( decyzja kredytowa – k. 409-410, umowa kredytu – k. 68-72, , dyspozycja uruchomienia kredytu – k. 411, harmonogram spłat kredytu – k. 413-417, zaświadczenie – k. 93-97, zeznania powódki A. K. – k. 776v-778, zeznania powoda P. K. – k. 778-779v).

Z dniem 1 kwietnia 2009 roku zmianie uległy postanowienia regulaminu udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych dla osób fizycznych w ramach (...), stanowiącego integralną część umowy kredytu. Zmiany polegały m.in. na wprowadzeniu do ww. regulaminu w rozdziale III definicji spreadu walutowego i tabeli kursowej oraz zasad i przesłanek wyznaczania kursów walutowych i spreadu, ujętych w tabelach kursowych banku.

W dniu 1 lipca 2009 roku bank umożliwił kredytobiorcom spłatę kredytu w walucie waloryzacji poprzez zawarcie aneksu, wprowadzając stosownie postanowienia do § 27 regulaminu (pismo okólne z dnia 20 kwietnia 2009 r. wraz z regulaminem– k. 418-423, pismo okólne z dnia 30 czerwca 2009 roku– k. 424).

Aneksem nr 1 z dnia 18 sierpnia 2008 r. strony dokonały zmiany w zakresie c3lu kredytu i sposobu jego wypłaty (Aneks nr 1 z dnia 18 sierpnia 2008 r. – k. 73v-74).

Na podstawie Aneksu nr 2 z dnia 18 marca 2008 r. dokonano zmiany zapisów preambuły umowy nr (...) w zakresie wpisania A. K. jako drugiego kredytobiorcy (Aneks nr 2 z dnia 18 marca 2008 r. – k. 74v).

Dnia 22 grudnia 2011 r. strony zawarły Aneks nr 3, na podstawie którego umożliwiono im spłacanie kredytu bezpośrednio w walucie CHF (Aneks nr 3 z dnia 22 grudnia 2011 r. – k. 75-76v).

Aneksem z dnia 14 marca 2016 r. strony wydłużyły okres kredytowania do 360 miesięcy (Aneks z dnia 14 marca 2016 r. – k. 77-77v).

Pismem datowanym na dzień 4 grudnia 2019 r. A. K. i P. K. skierowali do (...) S.A. z siedzibą w W. ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty kwoty 275 975,75 zł w terminie 14 dni od daty otrzymania pisma – z uwagi na nieważności umowy oraz jej sprzeczności z naturą stosunku prawnego i z zasadami współżycia społecznego. Wezwanie zostało odebrane 11 grudnia 2019 r. (wezwanie do zapłaty – k. 83v, potwierdzenie nadania i odbioru – k. 84-84v).

Sąd ustalił stan faktyczny na podstawie wymienionych wyżej dokumentów, bowiem ich wartość dowodowa nie była kwestionowana przez strony i także Sąd nie znalazł podstaw do podważenia ich waloru dowodowego.

Zeznania powodów Sąd uwzględnił w zakresie, w jakim znajdują potwierdzenie w dokumentach zebranych w aktach sprawy. Sąd nie dał im wiary w zakresie, w jakim powodowie zaprzeczyli przedstawieniu im przez bank ryzyka związanego z wahaniami kursu CHF, bowiem z umowy wynika fakt przeciwny, a skoro zeznania powodów zostały złożone po upływie 12 lat od złożenia wniosku kredytowego i zawarcia umowy, wysoce prawdopodobne jest, że doszło do zatarcia się lub osłabienia pamięci powodów o faktach mających miejsce w tamtym czasie, zaś twierdzenie o braku poinformowania o ryzyku kursowym jest przejawem przyjętej przez powodów strategii procesowej.

Wysokość świadczenia nienależnego uiszczonego przez powodów Sąd ustalił także na podstawie opinii biegłego sądowego K. M. ( opinia – k. 809-825, 905-916, 945-950), która była rzetelna, poparta rzeczową, logiczną i spójną argumentacją oraz zgodna z określoną przez Sąd tezą dowodową.

Sąd pominął pozostały materiał, bowiem nie miał istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części.

Powodowie ostatecznie domagali się zapłaty kwot 114 887,58 CHF oraz 529 781,85 złotych z tytułu nieważności umowy kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 18 marca 2008 r. przy równoczesnym ustaleniu nieważności tej umowy (roszczenie główne), ewentualnie zapłaty kwot stanowiących różnicę pomiędzy sumą rat faktycznie pobranych przez bank w oparciu o niedozwolone postanowienia umowne, a suma rat należnych bankowi w razie wyeliminowania z umowy tych postanowień.

Podstawę prawną dochodzonego w tej sprawie roszczenia określa po pierwsze art. 189 k.p.c., zgodnie z którym powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny, a ponadto art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c., zgodnie z którymi ten kto spełnił świadczenie nienależne, może żądać zwrotu tego świadczenia lub jego wartości. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Będący przesłanką powództwa o ustalenie interes prawny jest obiektywną w świetle obowiązujących przepisów prawa, wywołaną rzeczywistym naruszeniem albo zagrożeniem określonej sfery prawnej, potrzebą uzyskania wyroku, który wprowadzi jasność co do konkretnego prawa lub stosunku prawnego w celu ochrony przed grożącym naruszeniem sfery uprawnień powoda (patrz: wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 1972 r., III CRN 607/71, OSNC 1973, nr 4, poz. 64 i z dnia 22 września 1999 r., I PKN 263/99, OSNAP 2000, nr 2, poz. 36 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2014 r., III CZP 121/13, orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 1987 roku, III CRN 57/87, OSNPG 1987, nr 7, poz. 27). Powód nie posiada interesu prawnego, gdy obok powództwa o ustalenie istnieje inna forma ochrony jego praw podmiotowych, a więc np. w procesie o świadczenie lub ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa (patrz: orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia z 6 czerwca 1997 roku, II CKN 201/97). Istnienie interesu prawnego należy oceniać na dzień orzekania (patrz: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2019 r., sygn. III CSK 237/18).

W ocenie Sądu powodowie posiadają interes prawny w żądaniu ustalenia, czy zawarta przez nich umowa kredytu jest nieważna, bowiem ostateczny termin spłaty kredytu przypada, po zmianie umowy aneksem z dnia 14 marca 2016 r. na 2038 r., a wyrok ustalający wprowadziłby jasność co do sytuacji prawnej powodów, w szczególności co do istnienia uprawnienia banku do dalszego żądania od nich spłaty zadłużenia.

Mimo posiadania przez powodów interesu prawnego uzasadniającego generalnie dochodzenie roszczenia o ustalenie, powództwo o ustalenie nieważności przedmiotowej umowy okazało się niezasadne, bowiem nie zostało wykazane, iżby umowa ta była dotknięta wadami wywołującymi taki skutek.

Zgodnie z art. 58 § 1 i 2 k.c. czynność sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż w miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Umowa kredytu bankowego jest umową nazwaną uregulowaną w art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe. Zgodnie z art. 69 ust. 1 i 2 w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia przez powodów umowy kredytu, przez zawarcie takiej umowy bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Zawarta przez powodów umowa kredytu zawiera elementy wskazane w art. 69 ust. 1 i 2 Prawa bankowego, w szczególności określa kwotę udzielonego kredytu (340 000 zł), cel kredytu [finansowanie przedpłat na poczet budowy i nabycia od dewelopera lokalu mieszkalnego (wraz z przynależna komórką) usytuowanego na parterze wielorodzinnego budynku mieszkalnego oraz udziału w prawie własności garażu wielostanowiskowego (związanego z prawem wyłącznego korzystania z miejsca postojowego) realizowanych w W. oraz finansowanie opłat około kredytowych], okres kredytowania, wysokość oprocentowania i warunki jego zmiany.

Zgodnie z art. 353 ¹ k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Poddanie świadczeń określonych w umowie nominalnie w PLN waloryzacji wartością CHF nie jest sprzeczne z przepisami regulującymi typ umowy kredytu. W dacie zawarcia umowy kredytu stanowiącej przedmiot niniejszej sprawy obowiązywał art. 358 ¹ § 2 k.c., zgodnie z którym strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. Chodzi tu o miernik inny niż pieniądz, w którym zobowiązanie zostało wyrażone. Miernikiem tym może być także inna waluta (M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz. Art. 1-44911. Warszawa, 2016). Brak jest też przepisów prawa powszechnie obowiązującego, które wyłączałyby zastosowanie waloryzacji w przypadku umów kredytu. Wreszcie, poddanie waloryzacji świadczeń stron umowy kredytu nie jest sprzeczne z funkcją tego typu umowy, która sprowadza się do odpłatnego (odsetki) sfinansowania przez bank określonego celu, który chce osiągnąć kredytobiorca.

Umowa nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Powodowie zdecydowali się na kredyt indeksowany oferowany przez pozwanego jako najkorzystniejszy w danej chwili produkt pod względem wysokości raty i oprocentowania. Bank zapewnił powodom możliwość zapoznania się z warunkami kredytu oraz ryzykami z nim związanymi, i to ostatecznie od A. K. i P. K. zależało zawarcie umowy kredytowej tego rodzaju. Powodowie oświadczyli, że są świadomi ryzyka kursowego i ryzyka zmiany stopy procentowej, mogącego wyrazić się we wzroście rat i całego zadłużenia (oświadczenie – k. 408, oświadczenie w § 29 umowy – k. 72). Powodowie nie wykazali, żeby ich decyzja była efektem nielojalnego postępowania banku, a w szczególności, aby przedstawiciel banku celowo skłonił powodów do zaciągnięcia kredytu tego rodzaju przewidując nieuchronną i znaczną aprecjację CHF względem PLN.

Zważyć nadto trzeba, mając na uwadze stanowiący element wiedzy powszechnej fakt, że po wejściu Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. kredyty hipoteczne powiązane z walutą obcą były udzielane na masową skalę, iż wg stanu na dzień zawarcia przedmiotowej umowy za dyskryminujące powodów można by uznać zachowanie banku polegające na tym, że kredytobiorcom świadomym ryzyka kursowego odmawia udzielenia kredytu indeksowanego kursem CHF, którego oprocentowanie, a zatem i obciążenie wynikające z comiesięcznej raty było znacząco niższe od obciążenia związanego z kredytem złotówkowym niepowiązanym z CHF – oprocentowanym w oparciu o wyższą stopę bazową WIBOR.

Skoro przedmiotowa umowa jest dopuszczalną w świetle prawa bankowego i cywilnego modyfikacją umowy kredytu, brak jest podstaw do przyjęcia, iżby miała stanowić przejaw obejścia prawa.

Przechodząc do rozważań dotyczących zarzutu abuzywności klauzul zawartych w umowie kredytu przyjąć należy, że zgodnie z art. 385 ¹ § 1 i 2 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne), nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, a przy tym jeżeli dane postanowienie umowy nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Wziąć należy pod uwagę także treść art. 22 ¹ k.c., zgodnie z którym za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Przyjąć należy, że zawierając umowę kredytu, której dotyczy niniejsze postępowanie, A. K. i P. K. działali jako konsumenci, bowiem z wniosku kredytowego, umowy kredytu i zeznań powodów jednoznacznie wynika, że kredyt miał służyć nie działalności gospodarczej kredytobiorców, lecz zaspokojeniu ich potrzeb mieszkaniowych.

Zawarte w przedmiotowej umowie postanowienia opierające przeliczenia na bankowej tabeli kursów są abuzywne, gdyż dają bankowi możliwość uzyskania korzyści finansowych stanowiących dla kredytobiorców dodatkowe koszty kredytu. Oszacowanie tych kosztów nie było zaś możliwe w dniu podpisania umowy. Czynniki obiektywne, a zatem poddające się weryfikacji z punktu widzenia konsumenta, jak wysokość rynkowych kursów wymiany CHF, tylko częściowo wpływają na ostateczny kurs z tabeli banku. Kurs CHF określony w tabeli kursowej banku zawiera dodatkowo marżę, której wartość jest zależna wyłącznie od decyzji zarządu banku. Taka regulacja stanowi naruszenie przez bank dobrych obyczajów, zgodnie z którymi ponoszone przez konsumenta koszty związane z zawarciem umowy powinny być możliwe do przewidzenia.

Powodowie zawarli umowę na podstawie wzorca sporządzonego przez pozwany bank, na którego treść nie mieli wpływu. W tych okolicznościach klauzule opierające przeliczenia świadczeń stron na kursie z tabeli banku nie wiążą powodów, skoro zaś, zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem sądów powszechnych, Sądu Najwyższego i TSUE, brak jest podstaw do zastąpienia kursu ustalanego przez bank innym kursem, należy przyjąć, że powodów nie wiążą w całości postanowienia umowne dotyczące indeksacji kredytu kursem CHF.

Umowa może być wykonywana z pominięciem klauzuli indeksacyjnej, a przy zachowaniu pozostałych postanowień umownych (w tym opierających zmienne oprocentowanie na stawce LIBOR), bowiem kontrakt ten zachowuje istotne warunki umowy kredytu, zgodnie z którymi bank oddaje kredytobiorcy określony kapitał za wynagrodzeniem w postaci odsetek. Wprawdzie w obrocie gospodarczym zasadniczo nie występują umowy o kredyt złotowy oprocentowany w oparciu o stopę bazową ustalaną dla waluty obcej, w tym CHF, jednakże funkcją instytucji prawnej uregulowanej w art. 385 ¹ k.c. nie jest przekształcenie umowy zawierającej postanowienia abuzywne w występującą w obrocie gospodarczym umowę pozbawioną tych postanowień, lecz eliminacja postanowień tego typu, co stanowi pewnego rodzaju dolegliwość dla przedsiębiorcy stosującego postanowienia abuzywne.

W ocenie Sądu wykładnia i zastosowanie instytucji prawnej uregulowanej w art. 385 ¹ § 2 k.c. w sposób prowadzący do nieważności umowy kredytu nie znajdują uzasadnienia w treści tego przepisu i jego funkcji. Przepis ten jednoznacznie wskazuje na potrzebę utrzymania umowy z pominięciem klauzul abuzywnych, jeżeli umowa oczyszczona z postanowień niedozwolonych nadal zawiera istotne elementy umowy, którą strony zawarły. Jak wcześniej zaznaczono, umowa o kredyt złotowy oprocentowany wg stawki LIBOR nadal odpowiada typowi umowy uregulowanej w art. 69 ustawy – Prawo bankowe, a zatem nie ma przeszkód, aby utrzymać w mocy umowę na takich okrojonych warunkach.

Wykładnię postanowień umowy w świetle art. 385 ¹ k.c. w sposób prowadzący do jej nieważności należy ocenić jako prowadzącą do skutków sprzecznych z zasadami współżycia społecznego. Na skutek takiej wykładni doszłoby bowiem do sytuacji, że sytuacja kredytobiorców, którzy zaciągnęli kredyt powiązany z walutą obcą na podstawie umowy, która zostanie uznana za nieważną bez konieczności zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, byłaby diametralnie korzystniejsza niż kredytobiorców spłacających w tym samym czasie zwykły kredyt złotowy, przy czym brak jest jakiegokolwiek racjonalnego, ekonomicznego i aksjologicznego uzasadnienia dla wprowadzenia takiej dysproporcji w sytuacji prawnej i ekonomicznej kredytobiorców realizujących podobny cel mieszkaniowy.

Z powyższych względów Sąd oddalił powództwo w zakresie roszczenia głównego, o czym orzekł w pkt I. wyroku, natomiast uznał za zasadne roszczenie ewentualne o zapłatę świadczenia nienależnego w kwotach po 74 476,47 złotych, stanowiącego różnicę pomiędzy sumą rat faktycznie pobranych przez bank w oparciu o postanowienia niedozwolone a sumą kwot bankowi należnych w razie wyeliminowania z umowy tych postanowień.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 455 k.c. zasądzając odsetki od kwot po 33 430,80 zł od dnia 20 października 2018 r. tj. od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty oraz od kwot 41 045,67 zł od dnia 13 lutego 2020 r. tj. od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanemu odpis modyfikacji powództwa z dnia 2 stycznia 2020 r. do dnia zapłaty, a w punkcie III wyroku oddalił powództwo w pozostałym zakresie, bowiem w świetle powyższych rozważań okazało się niezasadne.

Jako niezasadny ocenić należało zarzut przedawnienia roszczenia objętego pozwem. Przedmiotem żądania było spełnienie świadczenia polegającego na zwrocie spełnionego ratalnie świadczenia nienależnego (art. 405 k.c. w związku z art. 410 k.c.), a w tej sytuacji termin przedawnienia wynosi 10 lat [patrz: art. 118 k.c. w zw. z art. 5 ust. 3 ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw z dnia 13 kwietnia 2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 1104)]. Podnieść przy tym należy, że za początek biegu przedawnienia uznać należy nie datę zawarcia umowy, czy też uiszczenia przez kredytobiorcę pierwszej raty kapitałowo-odsetkowej, lecz dzień, w którym konsument powziął wiedzę lub powinien był racjonalnie rzecz biorąc powziąć wiedzę o abuzywnym charakterze klauzuli, mającym uzasadniać jego roszczenie restytucyjne ( patrz: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r., sygn. akt III CZP 6/21 oraz przywołane tam orzecznictwo TSUE). W ocenie Sądu pozwany nie wykazał, iżby powodowie już w dacie zawarcia przedmiotowej umowy mieli świadomość abuzywności odesłania do tabeli kursowej banku.

O kosztach procesu w pkt IV wyroku, znosząc je między stronami, Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. z uwagi na częściowe uwzględnienie pozwu.