Pełny tekst orzeczenia

WYROK ZAOCZNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 sierpnia 2024 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 6 sierpnia 2024 r. w Toruniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa E. D. Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego Niestandaryzowanego Funduszu Wierzytelności w G.

przeciwko G. G.

o zapłatę

I.  oddala powództwo,

II.  kosztami procesu obciąża powoda.

Sygn. akt I C 247/24 upr T., 19 września 2024 roku

UZASADNIENIE

Powód E. D. Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Niestandaryzowany Fundusz Wierzytelności z siedzibą w G. wniósł pozew o zapłatę kwoty 14 100,15 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 8 650,71 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 5 449,44 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Powód zażądał także zasądzenia na jego rzecz kosztów procesu według norm przepisanych oraz kosztów związanych z załączonym do pozwu wyciągiem notarialnym w wysokości 7,38 zł. Powód wskazał, że pozwana zawarła z (...) Finanse spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W. umowę pożyczki (...) na kwotę 18 000,00 zł. Powód podał, że umowa została zawarta w formie pisemnej, a umówiona kwota pożyczki została pozwanej przekazana zgodnie z zawartą umową. Powód podał, że pozwana nie wywiązywała się z umowy i nie dokonywała spłat rat pożyczki w umówionych terminach w efekcie czego poprzedni wierzyciel, (...) Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty wypowiedział pozwanej umowę pożyczki. Powód podał, że pozwana dokonała na poczet zadłużenia wpłat w łącznej wysokości 11 613,70 zł, które zostały zaliczone na poczet należności głównej, odsetek umownych i odsetek za opóźnienie. Według powoda na dochodzoną pozwem kwotę 14 100,15 złotych składają się kwota 8 650,71 zł z tytułu udzielonej pożyczki, 246,11 zł z tytułu naliczonych odsetek umownych za faktyczny okres kredytowania w wysokości 10% w skali roku oraz kwota 5 203,33 zł tytułem odsetek umownych za opóźnienie w wysokości maksymalnych odsetek za opóźnienie liczonych od dnia 6 sierpnia 2020 r. do dnia sporządzenia pozwu. Powód w zażaleniu z dnia 19 marca 2024 roku na zarządzenie w przedmiocie zwrotu pozwu (k. 114-115) wskazał też, że naliczył odsetki umowne za opóźnienie w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od kwoty 8 650,71 zł od dnia 6 sierpnia 2020 roku do dnia 6 grudnia 2023 roku. Ponadto powód wskazał w tym zażaleniu, że odsetki kapitałowe były naliczane od kwoty pożyczki, czyli od kwoty 18 000 złotych.

Sąd Okręgowy w Toruniu postanowieniem z dnia 14 czerwca 2024 roku wydanym w sprawie VIII Cz 159/24 uchylił zaskarżone przez powoda zażaleniem z dnia 19 marca 2024 roku zarządzenie przewodniczącego z dnia 12 lutego 2024 roku w przedmiocie zwrotu pozwu.

Pozwana nie złożyła odpowiedzi na pozew.

Sąd ustalił, co następuje:

26 czerwca 2018 roku G. G. zawarła z (...) Finanse spółką z ograniczoną odpowiedzialnością we W. umowę pożyczki o nr (...). Pożyczkodawca udzielił pozwanej pożyczki w kwocie 9000 złotych. Pozwana zobowiązała się do zwrotu pożyczkodawcy kwoty 20 903,65 złotych w 36 miesięcznych ratach, z czego 35 rat po 580,65 złotych każda i ostatnia, 36 rata w wysokości 408,10 złotych, płatnych w okresie od 31 lipca 2018 roku do 30 czerwca 2021 roku. Na powyższą kwotę poza kapitałem składały się także: 2 250 złotych tytułem opłaty za udzielenie pożyczki, 6 750 złotych opłaty prowizyjnej oraz odsetki kapitałowe w łącznej kwocie 2 903,65 złote. Pożyczka, zgodnie z § 3 ust. 1 umowy, była oprocentowana według stałej stopy procentowej wynoszącej 10,00 % w stosunku rocznym na dzień zawarcia umowy, przy czym zgodnie z § 3 ust. 3 umowy, w przypadku gdy wysokość oprocentowania pożyczki będzie wyższa niż dwukrotność wysokości odsetek ustawowych pożyczkodawca obniży nominalną stopę oprocentowania pożyczki do dwukrotności wysokości odsetek ustawowych, a następnie w przypadku wzrostu wysokości odsetek ustawowych – podwyższy ją, ale nie więcej niż do wysokości oprocentowania wskazanego w § 3 ust. 1. Łączny koszt pożyczki wynosił 11 903,65 złotych. Zgodnie z § 6 ust. 1 umowy pożyczki dokonane przez pożyczkobiorcę spłaty zaliczane są w pierwszej kolejności na pokrycie zapadłych (wymagalnych) spłat w następującej kolejności: pozostałe należności, odsetki karne, odsetki umowne, kapitał – należność główna. Zgodnie z treścią § 6 ust. 2 umowy pożyczki, za okres opóźnienia w spłacie pożyczki lub spłacie raty albo jej części pożyczkodawca naliczać będzie odsetki od zadłużenia przeterminowanego (odsetki karne). Stopa odsetek karnych jest zmienna, na dzień zawarcia umowy wynosi 14,00 % i jest równa dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie.

Dowód : umowa pożyczki – k. 24-27, harmonogram spłat – k. 116, potwierdzenie wykonania transakcji płatniczej – k. 30

Pozwana dokonała z tytułu przedmiotowej umowy pożyczki wpłat w okresie od dnia 31 lipca 2018 roku do 2 marca 2020 roku na łączną kwotę 11 613,70 złotych.

Bezsporne, a nadto dowód : wykaz wpłat - k. 32-32v

Wobec opóźnienia w spłacie należności (...) Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty pismem z dnia 5 czerwca 2020 roku wypowiedział G. G. umowę pożyczki z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia. Pismo zawierające oświadczenie o wypowiedzeniu umowy pożyczki zostało wysłane pozwanej za pośrednictwem poczty w dniu 8 czerwca 2020 roku, lecz korespondencja nie została podjęta i została zwrócona w dniu 6 lipca 2020 roku. Pozwana nie uregulowała zadłużenia w całości.

Dowód : pismo z dnia 5 czerwca 2020 roku – k. 31

11 września 2015 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka jawna we W. zawarła z (...) Niestandaryzowanym Sekurytyzacyjnym Funduszem Inwestycyjnym Zamkniętym w W. umowę przelewu wierzytelności, mocą której (...) Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty w W. nabył pakiet wierzytelności, w tym również wierzytelności z pożyczek zawieranych przez cedenta i dłużników od dnia 14 września 2015 roku. Wierzytelności te miały stanowić przedmiot cyklicznych przelewów poczynając od dnia 14 września 2015 roku (§ 2 ust 2 umowy). W czynności zawarcia umowy przelewu wierzytelności (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością spółkę jawną we W. reprezentował wspólnik – (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością we W.. W dniu 28 czerwca 2018 roku zostało sporządzone oświadczenie o dokonaniu cesji praw, w którym działający za cedenta, (...) Finanse spółkę z o.o. we W. J. M. oświadczył, że w dniu 28 czerwca 2018 roku na mocy umowy przelewu wierzytelności z dnia 11 września 2015 roku zawartej z cesjonariuszem, cedent dokonał na rzecz cesjonariusza przelewu wierzytelności wynikającej z umowy pożyczki nr (...) z dnia 26 czerwca 2018 roku zawartej z pozwaną.

Dowód: odpis wyciągu umowy przelewu wierzytelności z dnia 11 września 2015 r. – k. 33-43, oświadczenie o dokonaniu cesji praw z dnia 28 czerwca 2018 r. – k. 77

Z informacji wynikających z rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego wynika, że (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka jawna we W. została wykreślona z rejestru przedsiębiorców z dniem 14 marca 2016 roku. Powodem wykreślenia tego podmiotu z rejestru było jego przekształcenie w inną spółkę – spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka jawna we W. przekształciła się w (...) Finanse spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością we W. o numerze wpisu w Krajowym Rejestrze Sądowym (...). Uchwała wspólników (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki jawnej we W. o przekształceniu jej w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością została podjęta 18 grudnia 2015 roku.

Dowód: odpis pełny z Krajowego Rejestru Sądowego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki jawnej we W. (nr KRS: (...)) oraz (...) Finanse spółki z ograniczoną odpowiedzialnością we W. (nr KRS: (...)) – dostępne w rejestrze publicznym na stronie internetowej https://wyszukiwarka-krs.ms.gov.pl

21 września 2020 roku (...) Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty w K. zbył na rzecz (...) Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego Niestandaryzowanego Funduszu Sekurytyzacyjnego w G. pakiet wierzytelności. W wyciągu z załącznika nr 1 do tej umowy wskazano numer umowy, imię i nazwisko pozwanej, jej numer PESEL, numer dowodu osobistego, a także kwoty kapitału w wysokości 4 624,71 zł, odsetek umownych w wysokości 246,11 zł, odsetek karnych w wysokości 61,98 zł, opłaty prowizyjnej w wysokości 3 018,00 zł i opłaty za udzielenie pożyczki w wysokości 1 008,00 zł składające się na sumę wierzytelności w wysokości 8 958,80 zł. W dniu 24 września 2020 roku zostało sporządzone oświadczenie o dokonaniu cesji praw, w którym działająca za cedenta, (...) Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty w K. A. B. oświadczyła, że w dniu 24 września 2020 roku na mocy umowy przelewu wierzytelności z dnia 21 września 2020 roku zawartej z cesjonariuszem, cedent dokonał na rzecz cesjonariusza przelewu wierzytelności wynikającej z umowy pożyczki nr (...) z dnia 26 czerwca 2018 roku zawartej z pozwaną, a następnie przelaną na cedenta w dniu 28 czerwca 2018 roku.

Dowód: odpis wyciągu umowy przelewu wierzytelności z dnia 21 września 2020 r. – k. 81-89, wyciąg z załącznika nr 1 do umowy cesji wierzytelności – k. 96, oświadczenie o dokonaniu cesji praw z dnia 28 czerwca 2018 r. – k. 90, oświadczenie o zapłacie ceny z dnia 6 października 2020 r. – k. 91

Powód pismem z dnia 15 października 2020 roku zawiadomił pozwaną o cesji wierzytelności oraz wezwał ją do zapłaty kwoty 9 160,60 złotych. Pozwana nie uregulowała zadłużenia.

Dowód: zawiadomienie o przeniesieniu wierzytelności z dnia 15 października 2020 r. – k. 92-95

Nazwa powoda w związku ze zmianą ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi zmieniła się: poprzednia nazwa powoda to (...) Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Niestandaryzowany Fundusz Sekurytyzacyjny w G., zaś aktualnie powód nazywa się: (...) Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Niestandaryzowany Fundusz Wierzytelności.

Dowód: fakt bezsporny.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z dyspozycją art. 339 § 2 k.p.c. Sąd przyjął za prawdziwe twierdzenia powoda o faktach zawarte w pozwie. W pozostałym zakresie Sąd dokonał ustaleń faktycznych w oparciu o załączone do pozwu dowody z dokumentów, w szczególności –umowę pożyczki (k. 24-27) oraz historię spłat (k. 32). Sąd uznał złożone przez powoda do akt sprawy dokumenty za wiarygodne.

Podkreślić należy, że przewidziane w art. 339 § 2 k.p.c. domniemanie prawdziwości twierdzeń powoda dotyczy jednie ustaleń faktycznych nie zaś materialnoprawnej oceny zgłoszonego roszczenia. Wydanie wyroku zaocznego nie przesądza zatem o uwzględnieniu powództwa. Przewidziane w art. 339 § 2 k.p.c. domniemanie prawdziwości twierdzeń powoda dotyczy wyłącznie strony faktycznej wyroku i nie obowiązuje w zakresie prawa materialnego. Wydanie wyroku zaocznego nie przesądza zatem o uwzględnieniu powództwa. Domniemanie to zastępuje jedynie postępowanie dowodowe i to tylko wówczas, gdy twierdzenia powoda nie budzą uzasadnionych wątpliwości.

Na tle poczynionych ustaleń nie było wątpliwości, iż strony łączyła umowa o kredyt konsumencki w rozumieniu art. 720 § 1 k.c. oraz art. 3 ust. 1 i 2 pkt 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (T.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 1028 ze zm.). Zgodnie z art. 720 § 1 k.c., przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim w art. 3 ust. 1 stanowi, iż przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550,00 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Natomiast wedle przepisu art. 3 ust. 2 pkt 1 wskazanej ustawy, za umowę o kredyt konsumencki uważa się również umowę pożyczki.

Wymaga podkreślenia fakt, iż Sąd obowiązany jest z urzędu badać ewentualne istnienie niedozwolonych klauzul w umowach. Takie stanowisko znajduje swoje uzasadnienie w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który stwierdza, że charakter i znaczenie interesu publicznego, jaki stanowi ochrona konsumentów znajdujących się w słabszej pozycji od przedsiębiorców, dyrektywa 93/13 WE, zobowiązuje państwa członkowskie, co wynika z jej art. 7 ust. 1 w zw. z jej motywem dwudziestym czwartym, do zapewnienia stosownych i skutecznych środków „mających na celu zapobieganie stałemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych przez sprzedawców i dostawców z konsumentami” (wyrok (...) z dnia 21 grudnia 2016 r., G. N. i in., C-154/15, C-307/15 i C-308/15, EU:C:2016:980, pkt 56 i przytoczone w nich orzecznictwo). W tym celu do sądu krajowego należy wyłącznie i jedynie wykluczenie stosowania nieuczciwego warunku umownego, tak aby nie mógł on wywoływać wiążącego skutku wobec konsumenta, przy czym sąd ów nie jest uprawniony do zmiany treści tego warunku. W tym konkteście wymaga zaakcentowania fakt, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, sąd krajowy zobowiązany jest do zbadania z urzędu czy dane warunki umowy wchodzące w zakres stosowania Dyrektywy 93/13 mają nieuczciwy charakter, a także do tego, by dokonawszy badania, zniwelować brak równowagi między konsumentem a przedsiębiorcą, o ile sąd ów posiada niezbędne ku temu informacje dotyczące stanu prawnego i faktycznego (por. wyrok z dnia 21 kwietnia 2016 r. R. i R., C-377/14, EU:C:2016:283, pkt 52, z dnia 21 grudnia 2016 r., G. N. i in., C-154/15). Przy braku skutecznej kontroli potencjalnie nieuczciwego charakteru warunków danej umowy nie może zostać zagwarantowane przestrzeganie praw przyznanych w drodze Dyrektywy 93/13.

Zgodnie z art. 22 ¹ k.c. za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Odnosząc powyższe do niniejszej sprawy należy wskazać, że pozwana zawarła przedmiotową umowę jako konsument. Z materiału dowodowego nie wynikało, by przedmiotowa umowa wiązała się z jakąkolwiek działalnością gospodarczą pozwanej, czy też była zawarta na potrzeby działalności zawodowej, wobec czego należy przyjąć, że pozwana w umownym stosunku pożyczki jest konsumentem.

Zgodnie z treścią przepisu art. 353 § 1 k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Cytowany przepis jednoznacznie zakreśla granicę swobody umów wskazując, iż ta jest ograniczona w szczególności przepisami ustawy. Stosownie do art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Należy zauważyć, że w umowie strony uzgodniły, że pożyczkodawca nalicza odsetki kapitałowe od kwoty pożyczki (§ 3 umowy pożyczki). Odsetki kapitałowe naliczone są za cały okres obowiązywania umowy w wysokości 10% w stosunku rocznym. Odsetki zwiększają sumę zadłużenia z tytułu pożyczki i spłacane są łącznie z kwotą pożyczki w terminie spłaty. W umowie strony uzgodniły, że jeżeli kwota odsetek należnych za cały okres obowiązywania umowy wynosi 2 903,65 zł.

Strony zastrzegły w umowie pożyczki prowizję w wysokości 9 000 zł. Zastrzeżenie tego rodzaju opłaty przy jednoczesnym zastrzeżeniu odsetek kapitałowych w wysokości maksymalnej (zgodnie z § 3 umowy) jest w istocie rzeczy próbą obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych. Instytucja odsetek maksymalnych uregulowana w art. art. 359 § 2 ¹ k.c. ma przeciwdziałać ocenianemu negatywnie w świetle zasad współżycia społecznego zjawisku lichwy oraz chronić interesy słabszych uczestników obrotu gospodarczego, jakimi zazwyczaj są konsumenci. Dokonując analizy treści umowy, Sąd ustalił, że pożyczkodawca zastosował zabieg podwyższenia prowizji przy jednoczesnym naliczaniu odsetek umownych za czas korzystania z kapitału. Powód podjął próbę obejścia przepisu art. 359 § 2 ¹ k.c. poprzez zastosowanie wynagrodzenia w postaci prowizji, znacznie przekraczającej odsetki maksymalne. Mając na względzie, że w niniejszym przypadku chodzi o obrót konsumencki, taki zabieg prowadzi do istotnego naruszenia interesów konsumenta. Należy przy tym zauważyć, że okoliczność, że pozaodsetkowe koszty kredytu konsumenckiego nie przekraczają wysokości określonej w art. 36a ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, nie wyłącza oceny, czy postanowienia określające te koszty są niedozwolone (art. 385 ¹ § 1 k.c.). Wynagrodzenie prowizyjne (prowizja), stanowiące wynagrodzenie z tytułu udzielenia pożyczki, przewidziane w umowie pożyczki, do której mają zastosowanie przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (tekst jedn.: Dz. U. z 2019 r. poz. 1083 z późn. zm.), nie jest natomiast świadczeniem głównym w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. (tak Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 października 2021 r., III CZP 43/20, LEX nr 3246823), a tym samym tego rodzaju postanowienia mogą nie wiązać konsumenta jeżeli mają charakter niedozwolonych postanowień umownych.

Dokonując analizy postanowień umowy Sąd miał więc na względzie, iż postanowienia umowne dotyczące prowizji nie dotyczą głównych świadczeń stron umowy pożyczki. Za postanowienia określające główne świadczenia stron każdej umowy uznać należy bowiem jedynie, takie elementy konstrukcyjne umowy, bez których uzgodnienia nie doszłoby do jej zawarcia - czyli tzw. essentialia negotii. W przypadku umowy pożyczki są to: zobowiązanie pożyczkodawcy do przeniesienia na własność pożyczkobiorcy pieniędzy lub rzeczy oznaczonych co do gatunku oraz zobowiązanie pożyczkobiorcy do zwrotu tej samej ilości pieniędzy albo tej samej ilości rzeczy tego samego gatunku oraz jakości. Natomiast postanowienia określające wysokość kosztów dodatkowych związanych z udzieleniem pożyczki i jej obsługą, do poniesienia których zobowiązany jest pożyczkobiorca, nie mogą zostać uznane za postanowienia określające główne świadczenia stron, gdyż nie warunkują one bytu umowy pożyczki. W umowie pozornie pozaodsetkowe koszty udzielenia pożyczki zostały ukształtowane jako druga transza umowy przeznaczona na pokrycie opłaty prowizyjnej oraz opłaty za udzielenie pożyczki, lecz w praktyce jest to pozaodsetkowy koszt uzyskania kredytu na co zresztą wskazuje sama umowa pożyczki, która w § 4 pkt 2 wskazuje, że całkowity koszt pożyczki wynosi 11 903,65 zł i składają się nań odsetki za okres kredytowania, opłata prowizyjna oraz opłata za udzielenie pożyczki.

Przesądziwszy powyższe, Sąd doszedł do przekonania, że zastrzeżona w umowie, z której roszczenie swoje wywodził powód, prowizja pożyczkodawcy w sposób rażąco niekorzystny kształtuje sytuację pożyczkobiorcy.

Należy zwrócić uwagę, że choć łączna kwota kosztów pozaodsetkowych (9000 złotych), którymi została obciążona pozwana w umowie pożyczki, nie przekraczała limitu określonego w art. 36a ust. 2 u.k.k. (w brzmieniu obowiązującym w dniu zawarcia umowy), to wynosiła ona 100% całkowitej kwoty pożyczki (a zatem stanowiła maksymalną kwotę, jaką mogą wynosić pozaodsetkowe koszty kredytu).

Obydwie zastrzeżone w umowie prowizje budziły poważne wątpliwości w świetle przepisów o zobowiązaniach umownych i ochronie konsumenta przed niedozwolonymi klauzulami umownymi. Jeśli chodzi o opłatę prowizyjną w kwocie 6 750 złotych, to zasadność obciążenia pożyczkobiorcy opłatą prowizyjną ukształtowaną na tak wysokim poziomie w relacji do kwoty pożyczki musi być każdorazowo podyktowana ściśle określonymi względami związanymi z procesem zawarcia konkretnej umowy pożyczki. To na stronie powodowej spoczywał obowiązek wykazania, że istniały uzasadnione podstawy do ustalenia kosztów kredytu na takim poziomie. Powód nie sprostał jednak ciężarowi dowodu w tym zakresie, nie wykazał bowiem zasadności naliczenia prowizji w kwocie 6 750 zł, ani opłaty za udzielenie pożyczki w kwocie 2 250 zł, które łącznie stanowią równowartość 100 % kwoty udzielonej pozwanej pożyczki (9000 zł). Powód nie wykazał zasadności naliczenia wynagrodzenia prowizyjnego w kwocie 6 750 złotych, które stanowi równowartość 75 % kwoty udzielonej pozwanej pożyczki (9000 złotych). Podobnie jest z opłatą za udzielenie pożyczki w wysokości 2 250 zł. Umowa, jak i dokumenty do niej dołączone nie przewidują jakiegokolwiek uzasadnienia ani dla naliczenia opłat w powyższej wysokości, ani nawet uzasadnienia dla rozdzielenia opłaty prowizyjnej i opłaty za udzielenie pożyczki. Tabela opłat i prowizji dla pożyczek gotówkowych przewiduje prowizje i opłaty za czynności po zawarciu umowy pożyczki, ale które zarazem nigdy nie zostały podjęte, w związku z czym nie zostały naliczone. Nie wiadomo zatem z jakiego powodu określone opłaty zostały rozdzielone, ani za jakie usługi zostały naliczone. Powód twierdzi, że opłata za udzielenie pożyczki to opłata za pokrycie kosztów związanych z koniecznością pozyskania kapitału pożyczki przez pożyczkodawcę z zewnątrz, a opłata prowizyjna pokrywa koszty związane z obsługą pożyczki w czasie jej trwania. Powód nie udowodnił poniesienia tychże kosztów co do wysokości. Jako wysoce nieprawdopodobne należy uznać twierdzenia powoda jako pożyczkodawca za w celu uzyskania kwoty 9000 złotych dla pozwanej musiał wcześniej wydatkować kwotę 2 250 złotych. Brak jest zresztą jakiegokolwiek potwierdzenia wydatkowania takiej sumy. Podobnie zresztą brak jest potwierdzenia poniesienia przez pożyczkodawcę kosztów obsługi umowy pożyczki w czasie jej trwania w wysokości 6 750 złotych. Na marginesie warto zauważyć, że dwa dni po zawarciu umowy pożyczki doszło do scedowania uprawnień pożyczkodawcy na rzecz następcy prawnego, z całą pewnością nie sposób uznać, że przez wspomniane dwa dni pożyczkodawca poniósł koszty związane z obsługą pożyczki, a trudno też założyć, że przewidział jakie koszty związane z obsługą pożyczki poniesie jego następca prawny. Wspomniane koszty obsługi pożyczki nie zostały zresztą w żaden sposób udokumentowane, ani nawet szczegółowo określone. Mając na względzie, że w obrocie bardzo częste są przypadki niemożności odzyskania należności przez pożyczkodawców udzielonych pożyczkobiorcom pożyczek jako całkowicie nieprawdopodobne jawi się twierdzenie powoda, że występujący po stronie pożyczkodawcy koszt udzielenia pozwanej pożyczki w kwocie 9000 złotych wynosił również 9000 złotych. W działalność podmiotów trudniących się udzielaniem pożyczek (a takim jest wierzyciel pierwotny) wpisuje się ryzyko niemożność odzyskania udzielonej pożyczki i całkowicie nierentowna i nieracjonalna byłaby działalność zakładająca poniesienie kosztów udzielenia pożyczki tożsamych z udostępnioną pożyczkobiorcy sumą. Poza tym powód zdaje się sugerować, że opłata prowizyjna stanowi konieczny dla pożyczkodawcy zysk. Nie jest tak – zysk jaki przedsiębiorca uzyskuje w związku z udzieloną pożyczką stanowią odsetki kapitałowe. Nie sposób uznać świadczenia pożyczkobiorcy za ekwiwalentne otrzymanej kwocie pożyczki. Prowizja pozostawała bez jakiegokolwiek związku z rzeczywistymi kosztami umowy pożyczki przez co rażąco naruszała interes konsumenta i dobre obyczaje. Tym samym postanowienie umowne kształtujące wysokość prowizji na takim poziomie stanowiło klauzulę niedozwoloną i nie mogło być wiążące dla pozwanej.

Ustalenie opłaty prowizyjnej w wysokości ponad 1/4 kwoty kapitału przekazanego pożyczkobiorcy, przy jednoczesnym oprocentowaniu umowy pożyczki w maksymalnej wysokości, ma charakter klauzuli abuzywnej. W ocenie Sądu powyższe postanowienie umowne pod postacią opłaty pobieranej formalnie na poczet pokrycia kosztów udzielenia pożyczki, w rzeczywistości stanowi dla pożyczkodawcy źródło (zamiast odsetek) zysku, ukryte przed konsumentem i pozwalające mu omijać przepisy dotyczące wysokości odsetek maksymalnych. Nie można bowiem uznać, że czynności związane z zawarciem i obsługą pożyczki generują koszty w takiej wysokości. Jest to kwota rażąco wygórowana, która wiąże się z uzyskaniem dodatkowego wynagrodzenia za świadczone usługi od konsumenta. Taki zapis wzorca umowy kształtuje zatem prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i jednocześnie narusza rażąco jego interesy (tak Sąd Rejonowy w Kaliszu w wyroku z dnia 25 kwietnia 2018 r., I C 3648/17, LEX nr 2514699).

Podsumowując powyższe uwagi, Sąd uznał, że postanowienie umowne w zakresie ustalenia prowizji ma charakter klauzuli abuzywnej, narusza zasadę ekwiwalentności świadczeń i godzi w równowagę kontraktową stron umowy. Strona powodowa w żaden sposób nie wykazała, że prowizja służy pokryciu kosztów świadczeń związanych z zawarciem bądź obsługą pożyczki. W przedmiotowym stosunku obligacyjnym zachodzi istotna i nieusprawiedliwiona dysproporcja praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta. Zastrzeżenie takich opłat, zmierzające do obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych jest niedopuszczalne, a zatem jako sprzeczne z ustawą – nieważne (art. 58 § 1 k.c.).

Sąd ustalił, iż powodowi należały się odsetki umowne od kapitału liczone od kwoty faktycznie udostępnionej pożyczkobiorcy. Eliminacji podlegały więc odsetki umowne w zakresie, w jakim naliczane były od kwoty przekraczającej kapitał pożyczki.

Wyjaśnić wszakże trzeba, że odsetki kapitałowe (art. 359 § 1 k.c.) to takie, które stanowią wynagrodzenie za korzystanie z cudzego kapitału, w tym przypadku zgodnie z zawartą umową kredytu. O ile kredytobiorca spłaca kredyt zgodnie z umową, odsetki kapitałowe naliczane są przez cały okres kredytowania (właśnie jako wynagrodzenie za korzystanie z kapitału udostępnionego przez pożyczkobiorcę). O ile dojdzie do wypowiedzenia umowy kredytu, niespłacony na dzień wypowiedzenia umowy kapitał staje się wymagalny, zaś odsetki kapitałowe po upływie okresu wypowiedzenia nie są już naliczane. Tym samym po wypowiedzeniu umowy zadłużenie kredytobiorcy obejmuje niespłacony kapitał oraz niespłacone do końca okresu wypowiedzenia odsetki kapitałowe (naliczane są więc one do dnia wypowiedzenia umowy kredytu). Należy jednak zauważyć, że w przedmiotowej sprawie pożyczka była spłacana ratalnie – w 36 ratach. Każda rata zawierała w sobie oprócz określonej kwoty udostępnionego kapitału także odsetki kapitałowe oraz nienależną prowizję. Odsetki kapitałowe były jednak ustalone w niewłaściwej wysokości, bowiem naliczano je zarówno od kwoty udostępnionego faktycznie pozwanej kapitału, jak i nienależnej pożyczkodawcy prowizji. Poza tym wymaga podkreślenia fakt, iż odsetki kapitałowe można było naliczać wyłącznie od kwot, które jeszcze nie stały się wymagalne, w okresie do upływu terminu określonej raty. Po upływie tego terminu udzielony kapitał stawał się należnością przeterminowaną, a pożyczkodawca nie mógł już naliczać odsetek kapitałowych, a jedynie odsetki za opóźnienie.

Powód dochodził pozwem kwoty 246,11 zł z tytułu naliczonych odsetek umownych za faktyczny okres kredytowania, wynikających z harmonogramu umowy pożyczki w wysokości 10% w skali roku. Powód nie podał za jaki konkretnie okres naliczał te odsetki (co w rozumieniu powoda oznacza „faktyczny okres kredytowania”), ani od jakiej kwoty, więc sąd nie mógł zweryfikować czy podana kwota jest powodowi należna. Niemniej jednak powód podał, że odsetki kapitałowe były naliczane od kwoty 18 000 złotych, a zatem nie tylko od kwoty udostępnionego pozwanej kapitału, ale również od kwoty nienależnej prowizji. Nie wiadomo także w jaki sposób zostały zarachowane kwoty wpłacone przez pozwaną na poczet umowy pożyczki. Nie sposób było zatem uznać, że powód udowodnił roszczenie w tym zakresie co do wysokości. W świetle powyższych rozważań, nie było możliwości ustalenia wysokości należnych powodowi odsetek kapitałowych za okres obowiązywania umowy. Niezależnie natomiast od powyższych okoliczności należy podkreślić, że suma odsetek kapitałowych wyliczonych w umowie pożyczki jest nadmiernie wysoka w stosunku do udzielonej pozwanej kwoty pożyczki wynoszącej 9000 złotych. Gdyby nawet posłużyć się prostym wyliczeniem odsetek kapitałowych od kwoty 9000 złotych za okres od dnia udzielenia pożyczki do dnia upływu terminu wypowiedzenia pożyczki, tj. do dnia 5 sierpnia 2020 roku, to kwota odsetek kapitałowych wynosiłaby 1 901,10 złotych. Jak już jednak wyżej wspomniano odsetki kapitałowe naliczane były przez pożyczkodawcę od kwoty udzielonego kapitału oraz nienależnej prowizji, a ponadto strony ustaliły spłatę ratalną, w ramach której różne były terminy wymagalności poszczególnych rat kapitałowo-odsetkowych, a nie wiadomo jaka część raty obejmowała kapitał udzielony pozwanej, wobec czego nie da się także ustalić od jakiej kwoty w kolejnych miesiącach możliwe było naliczanie odsetek kapitałowych. Należy także zauważyć, że pozwana dokonywała spłaty pożyczki ratami od dnia 31 lipca 2018 roku do 2 marca 2020 roku. Nie wiadomo jakie kwoty zostały zarachowane w toku tych sukcesywnych spłat dokonywanych przez pozwaną w okresie na poczet kapitału udostępnionej pożyczki, ani na poczet odsetek kapitałowych, ani w jakim okresie. Biorąc pod uwagę fakt, iż powód dochodził kwoty 246,11 zł tytułem odsetek umownych, należy przyjąć, że przynajmniej część wpłat dokonanych przez pozwaną została zarachowana na poczet odsetek kapitałowych, lecz jak już wskazywano wcześniej, wysokość tych odsetek została określona nieprawidłowo, bowiem naliczono je także od nienależnej powodowi prowizji, a co za tym idzie również wpłaty dokonane przez pozwaną zostały nieprawidłowo dokonane – na poczet należności nieprzysługujących powodowi.

Jeśli chodzi o kwotę 8 650,71 zł z tytułu udzielonej pożyczki, również w tym wypadku powód nie wskazał co składa się na dochodzoną kwotę, tj. czy dochodzi kwoty kapitału czy prowizji, ani na poczet której z tych sum były zarachowane wpłaty dokonywane wpłaty przez pozwaną. W tym zatem zakresie powód także nie udowodnił swojego roszczenia co do wysokości. Jeśli natomiast na kwotę tę składają się sumy wskazane w załączniku do umowy przelewu wierzytelności, tj. 4 624,71 zł tytułem kapitału udostępnionej pożyczki, 3 018 zł tytułem opłaty prowizyjnej oraz 1 008 zł tytułem opłaty za udzielenie pożyczki, to powód dochodzi sum mu nienależnych, bowiem wynikających z nienależnej prowizji. Co więcej oznaczałoby to również, że przynajmniej część wpłat dokonanych przez pozwaną była zarachowana na poczet nienależnej prowizji.

Jeśli chodzi o skapitalizowane odsetki za opóźnienie, powód dochodził ich, zgodnie z twierdzeniami zawartymi w uzasadnieniu zażalenia od zarządzenia o zwrocie pozwu w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od kwoty 8 650,71 zł od dnia 6 sierpnia 2020 roku do dnia 6 grudnia 2023 roku. Powód określił ich wysokość na kwotę 5 203,33 zł. Po pierwsze jednak powód nieprawidłowo obliczył wysokość tych skapitalizowanych odsetek (kwota odsetek maksymalnych za opóźnienie za wskazany okres od kwoty 8 650,71 zł wynosić bowiem powinna 5 200,67 zł), a po drugie nie wiadomo z jakiego powodu naliczono wskazane odsetki od tej właśnie kwoty – nie wiadomo co składa się na tę kwotę i w jakiej wysokości (nie wiadomo czy składa się na nią kwota udostępnionego kapitału, prowizji bądź odsetek i w jakich kwotach), a jeżeli na kwotę, od której naliczono odsetki za opóźnienie składają się sumy wskazane w załączniku do umowy przelewu wierzytelności, tj. 4 624,71 zł tytułem kapitału udostępnionej pożyczki, 3 018 zł tytułem opłaty prowizyjnej oraz 1 008 zł tytułem opłaty za udzielenie pożyczki, to odsetki za opóźnienie nie były naliczane we właściwej wysokości, bowiem naliczano je od sum, które pożyczkodawcy (a co za tym idzie także powodowi jako jego następcy prawnemu) nie były należne.

Również z uwagi na to, że nie wiadomo w jaki sposób zarachowane były wpłaty pozwanej (czy i w jakiej konkretnie wysokości były zarachowane na poczet nienależnej prowizji) Sąd nie mógł ustalić na poczet jakich należności zostały zarachowane sumy wpłacone przez pozwaną. Ewentualne zarachowanie ich również na poczet nienależnej powodowi prowizji powoduje, że wszystkie kwoty dochodzone przez powoda zostały określone nieprawidłowo i są nienależne.

Dodatkowo należy zaznaczyć, że postępowanie w przedmiotowej sprawie prowadzone było w trybie art. 458 ¹⁴ -458 ¹⁶ k.p.c., czyli w trybie postępowania z udziałem konsumentów. Zgodnie z treścią art. 458 ¹⁵ § 1 k.p.c., przedsiębiorca będący powodem jest obowiązany powołać wszystkie twierdzenia i dowody w pozwie, a będący pozwanym - w odpowiedzi na pozew. Zgodnie z kolei z art. 458 ¹⁵ § 4 k.p.c., twierdzenia i dowody powołane z naruszeniem § 1 i 3 podlegają pominięciu, chyba że strona będąca przedsiębiorcą uprawdopodobni, że ich powołanie nie było możliwe albo że potrzeba ich powołania wynikła później. W takim przypadku dalsze twierdzenia i dowody na ich poparcie powinny być powołane w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym ich powołanie stało się możliwe lub wynikła potrzeba ich powołania. Powód już w pozwie powinien zatem powołać wszystkie twierdzenia i dowody. Ma to istotne znaczenie również w sytuacji wydania wyroku zaocznego, bowiem przytoczone w pozwie twierdzenia i dowody do niego dołączone powinny wystarczyć do tego, by przedstawić stan faktyczny w sposób niebudzący wątpliwości. Powód tego nie uczynił biorąc pod uwagę powołane powyżej okoliczności.

W świetle poczynionych uwag nie było potrzeby szerszego odnoszenia się do kwestii dotyczących ważności umów cesji, z których powód wywodził swoje roszczenie. Godzi się jednak zasygnalizować, że Sąd co do zasady nie znalazł podstaw, aby kwestionować ważność zawartych umów cesji wierzytelności. Powód przedstawił odpisy przedmiotowych umów wraz z wyciągami z załączników oraz oświadczeniami o dokonaniu cesji praw wynikających z umowy pożyczki łączącej pozwaną z pożyczkodawcą i tym samym w sposób dostateczny wykazał fakt ich zawarcia. Wprawdzie umowa cesji wierzytelności z dnia 11 września 2015 roku została zawarta przez (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością spółkę jawną we W., ale podmiot ten uległ przekształceniu w (...) Finanse spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością we W. – pożyczkodawcę, który udzielił pozwanej pożyczki w ramach umowy z dnia 26 czerwca 2018 roku. Spółce przekształconej przysługują wszystkie prawa i obowiązki spółki przekształcanej (art. 553 § 1 k.s.h.), w tym również z tytułu zawartych umów bez potrzeby sporządzania jakichkolwiek aneksów. Brak było także przeszkód, by umowa cesji obejmowała wierzytelności przyszłe – zgodnie z § 2 ust. 2 umowy cesji przedmiot umowy stanowić miały także wierzytelności z pożyczek zawieranych od dnia 14 września 2015 roku, które miały stanowić przedmiot cyklicznych przelewów. Przelew wierzytelności z tytułu umowy pożyczki nr (...) na rzecz (...) Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego został przez powoda wykazany. Podobnie wątpliwości nie budziło zawarcie umowy przelewu wierzytelności z dnia 21 września 2020 roku pomiędzy (...) Niestandaryzowanym Sekurytyzacyjnym Funduszem Inwestycyjnym Zamkniętym a powodem oraz objęcia nią wierzytelności z tytułu umowy pożyczki z dnia 26 czerwca 2018 roku – wskazuje na to treść wyciągu z załącznika nr 1 do umowy przelewu wierzytelności. Powyższe rozważania pozostają jednak bez wpływu na treść rozstrzygnięcia z uwagi na abuzywność postanowień umownych w zakresie prowizji, a co za tym idzie brak przedmiotu cesji, bowiem pozwana dokonując spłat w łącznej kwocie 11 613,70 złotych przed przejście uprawnień z tytułu umowy pożyczki nr (...) uregulowała dług doprowadzając do jego wygaśnięcia jeszcze przed zawarciem umowy cesji z dnia 21 września 2020 roku.

Podsumowując, za należną powodowi jako następcy prawnemu pożyczkodawcy z tytułu zawartej z pozwaną umowy pożyczki, Sąd uznał kwotę 9000 złotych. Przy uwzględnieniu sumy spłat dokonanych przez pozwaną w łącznej kwocie 11 613,70 złotych należało uznać, że spłaciła ona już więcej aniżeli to, do czego była zobowiązana. W ocenie Sądu powód nie ma podstaw, by żądać od pozwanej spłaty w większym wymiarze, wobec czego powództwo podlegało oddaleniu.

Z powyższych względów mając także na uwadze treść art. 6 k.c., Sąd orzekł jak w punkcie I wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł w punkcie II wyroku na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Powód przegrał proces w całości, wobec czego zobowiązany był do zwrotu poniesionych przez pozwaną kosztów procesu. Niemniej jednak pozwana nie poniosła w przedmiotowym postępowaniu kosztów, w związku z tym Sąd nie zasądził na jej rzecz żadnej kwoty. Sąd orzekł jedynie, że kosztami procesu obciąża powoda, natomiast wszystkie koszty procesu w instancji zostały już przez powoda poniesione.

asesor sądowy Paweł Kamiński