Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 30 grudnia 2022 r.

W pozwie wniesionym w dniu 15 grudnia 2017 r. strona powodowa Skarb Państwa - Sąd Okręgowy w Krakowie (SO), reprezentowany przez pełnomocnika, wniosła o zasądzenie od pozwanego A. K. ((...)) kwoty 13.884,05 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 6 maja 2017 r. do dnia zapłaty. Wniosła także o zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazała, że w wyniku rozstrzygnięcia przetargu pozwany zobowiązał się do opracowania wielobranżowej dokumentacji projektowej dla zadania inwestycyjnego pn. Budowa budynku dla Wydziałów Karnych Sądu Okręgowego i Sądów Rejonowych w Krakowie wraz z przewiązkami łączącymi projektowany budynek z istniejącym budynkiem sądu. W związku ze stwierdzonymi przy odbiorze przez Państwową Straż Pożarną wadami dokumentacji projektowej, powód zobowiązany był do poniesienia dodatkowych kosztów związanych z przebudową korytarzy łączących się z klatką schodową KS-4 w celu wydzielenia z nich przedsionków w wysokości 50.168,95 zł. Prace te były niezbędne do wykonania celem uzyskania pozytywnego stanowiska Państwowej Straży Pożarnej (PSP) stanowiącego podstawę wydania pozwolenia na użytkowanie obiektu. Prace te wykonał wykonawca zadania inwestycyjnego (...) S.A. z siedzibą w R.. Wysokość tych kosztów została ustalona na podstawie kosztorysu wykonawcy robót budowlanych, a następnie zweryfikowana przez inwestora zastępczego. Pomimo kilkukrotnych wezwań pozwany nie ustosunkował się do tych kosztorysów, odmówił też wykonania kosztorysów inwestorskich. W dniu 24 marca 2017 r. powód zawarł z wykonawcą (...) z siedzibą w R. aneks nr (...) do umowy nr (...) w którym zlecił wykonawcy wykonanie robót dodatkowych na łączną kwotę 358.543,41 zł. Wykonawca wykonał przedmiotowe roboty, a następnie wystawił fakturę VAT z dnia 27 października 2017 r. opiewającą m.in. na kwotę z tytułu robót dodatkowych. Wśród robót tych znalazły się roboty związane z przebudową korytarzy łączących się z klatką KS-4, których konieczność wykonania wynikała wyłącznie z błędu pozwanego, jako projektanta. Pismem z dnia 25 kwietnia 2017 r. pozwany został bezskutecznie wezwany do zapłaty m.in. kwoty 50.168,95 zł w terminie do 5 maja 2017 r. Wobec jednak faktu, że strona powodowa zaspokoiła część swojego roszczenia z gwarancji należytego wykonania umowy z 3 marca 2014 r. tj. kwotą 36.284,90 zł zapłaconą przez gwaranta w dniu 29 sierpnia 2017 r., do zapłaty pozostaje różnica dochodzona żądaniem pozwu (k. 2-5, 575-580).

Nakazem zapłaty z dnia 22 grudnia 2017 r. (sygn. VI Nc 2976/17/S) Sąd Rejonowy dla Krakowa - Śródmieścia w Krakowie orzekł zgodnie z żądaniem (k. 220).

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.

Wskazał, że jako projektant nie był informowany o harmonogramie robót, jaki przygotował wykonawca mimo, że nadzór autorski powinien wynikać z postępu robót (§ 4 pkt 1 umowy), co utrudniało wykonywanie bieżącego nadzoru autorskiego. Podniósł, że nie brał udziału w czynnościach kontrolno-rozpoznawczych PSP w ramach zgłoszenia obiektu do odbioru a strona powodowa nie przedstawiła żadnego dokumentu potwierdzającego, że PSP stwierdziła wady dokumentacji projektowej. Rozwiązania w zakresie zastosowania wentylacji mechanicznej (a nie grawitacyjnej) zostały przez inwestora narzucone i nie były przedmiotem uzgodnień z projektantem w ramach dostosowania projektu do wymogów p.poż. Z dokumentacji budowy ponadto wynika, że wykonawca robót wykonał przedsionki do 27 lutego 2017 r. i z tego tytułu nie zgłaszał roszczeń finansowych ani nie wskazywał na żadne dodatkowe koszty, co wynika także z raportów miesięcznych. Podniósł, że powódka podpisała z wykonawcą robót umowę, na mocy której wykonawca przyjął na siebie ryzyko dotyczące wykonania robót nieujętych w projekcie a wynikających z przepisów (§ 8 ust. 3). W dniu 17 stycznia 2017 r. powódka zażądała jedynie określenia szacunkowych kosztów, podobnie jak inwestor zastępczy w piśmie z 18 stycznia 2017 r., który zarazem wezwał go do podpisania protokołu konieczności niezgodnego z prawdą, czego odmówił. Zwrócił uwagę, że w świetle zapisów umowy nr (...) wartość robót dodatkowych powinna być ustalana w oparciu o wynegocjowane stawki przy uwzględnieniu składników cenotwórczych zawartych w kosztorysie ofertowym (§ 24 pkt 4). Pomimo wielokrotnych wezwań, powód nie przedstawił wysokości tych stawek, przez co nie było możliwe przygotowanie kosztorysu na roboty dodatkowe. Wskazał, że na konieczność poniesienia kosztów w wysokości 50.168,95 zł powód wskazał dopiero w piśmie z 25 kwietnia 2017 r. a inwestor zastępczy w piśmie z 27 lutego 2017 r. W odróżnieniu od innych, kosztorys na roboty budowlane przy przedsionkach nie został sporządzony, przedstawiona została jedynie wstępna kalkulacja wykonawcy a inwestor zastępczy z niewiadomych powodów nie zażądał kosztorysu od wykonawcy zawierającego stawki, roboczogodziny i wszystkie elementy konieczne do wykonania kosztorysu, jakie obowiązują w ramach zamówienia publicznego. W innych przypadkach inwestor uszczegóławiał wyceny, w tym wypadku zaakceptował kwotę bez podstaw pomiarowych. Pozwoliło to wykonawcy na oszacowanie kwoty robót na poziomie kilkakrotnie przewyższającym wartość kosztorysu inwestorskiego, w oparciu o wycenę niezgodną z wymogami zamówień publicznych, o czym inwestor jak też inwestor zastępczy byli wielokrotnie informowani. Nie było więc podstaw aby działający w imieniu Skarbu Państwa powód w dniu 24 marca 2017 r. podpisał aneks do umowy na roboty już wykonane, które wykonawca zaczął realizować już 27 stycznia 2017 r. zaś sam obiekt w dacie podpisywania aneksu posiadał już pozwolenie na użytkowanie, został podpisany później (k. 223-227, 638-641, 972-974).

(...) S.A., które zgłosiło interwencję po stronie pozwanego jako jego ubezpieczyciel, wyniosło oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda kosztów procesu według norm przepisanych z uwzględnieniem kosztów zastępstwa procesowego.

Kwestionując żądanie co do zasady i wysokości, podniósł, że pomimo obowiązku wynikającego z artykułu 6 k.c. powód nie wykazał przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej, w tym wysokości szkody. Przychylając się do stanowiska pozwanego wskazał, że już na etapie projektowania Komisja Techniczno-Ekonomiczna nie zgłaszała uwag do projektu, który był konsultowany z inwestorem. Zgodnie z raportem sporządzonym przez niezależnego rzeczoznawcę - (...) s.c. zweryfikowany koszt dodatkowych robót budowlanych na skutek ponownego zaprojektowania klatki schodowej KS-4 wynosi 23.824,89 zł i nie przekracza kwoty odszkodowania wypłaconej przez (...) S.A. (k. 442-442, 767, 868, 894-895, 967-968).

Postanowieniem z dnia 28 lutego 2020 r. Sąd Okręgowy w Krakowie w trybie art. 44 ² pkt 1 k.p.c. wyznaczył do rozpoznania nin. sprawy Sąd Rejonowy w Nowym Sączu (k. 559).

Strony nie wyraziły zgody na mediację i nie doszły do porozumienia.

W zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia, Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 30 kwietnia 2012 r. w wyniku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego w trybie przetargu nieograniczonego z aukcją elektroniczną, przeprowadzonego zgodnie z ustawą z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych, Skarb Państwa - Sąd Okręgowy w Krakowie (Zamawiający) zawarł z A. K. prowadzącym działalność gospodarczą pod nazwą Biuro (...) z siedzibą w S. ((...)) umowę, na podstawie której pozwany zobowiązał się do opracowania kompletnej wielobranżowej dokumentacji projektowej dla zadania inwestycyjnego pn. „Budowa budynku dla Wydziałów Karnych Sądu Okręgowego i Sądów Rejonowych w Krakowie wraz z przewiązkami łączącymi projektowany budynek z istniejącym budynkiem sądu na działce (...) obr.(...) Ś., zgodnie z programem funkcjonalno-użytkowym, z założeniami do projektowania budynków sądów powszechnych i powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury z kwietnia 2009 r., wraz z uzyskaniem pozwolenia na budowę oraz pełnienia nadzoru autorskiego podczas przyszłej realizacji przedmiotowej inwestycji”. (...)udzielił Zamawiającemu rękojmi na przedmiot umowy na okres 36 miesięcy od dnia podpisania końcowego projektu przekazania dokumentacji, z zastrzeżeniem ust. 2 (ust. 1). Strony m.in. zastrzegły, że przyjęte rozwiązania projektowe odpowiadać muszą zasadom wiedzy technicznej, obowiązującym Polskim Normom, prawu budowlanemu i dyrektywom Unii Europejskiej oraz przepisom i normom techniczno-budowlanym w zakresie realizacji przedmiotu umowy jak również rygorom ochrony środowiska (§ 4). BAK był m.in. obowiązany do uzyskania wszelkich wymaganych dla obiektu i robót opinii, sprawdzeń i uzgodnień, niezbędnych do uzyskania pozwolenia na budowę i późniejszego użytkowania zgodnie ze szczegółowymi przepisami (§ 5).

Strony ustaliły, że odpowiedzialność (...)z tytułu rękojmi zostaje rozszerzona w ten sposób, że okres rękojmi kończy bieg z upływem okresu rękojmi na roboty budowlane realizowanych na podstawie tej dokumentacji, nie wcześniej jednak niż po prawomocnym rozstrzygnięciu roszczeń Zamawiającego z tytułu rękojmi lub ostatecznym ich zaspokojeniu przez (...) robót realizowanych na podstawie przedmiotowej dokumentacji projektowej (ust. 2). W przypadku stwierdzenia wad dokumentacji projektowej (błędów, braków lub niedoróbek projektowych) w trakcie realizacji inwestycji, a także wprowadzenia nieuzgodnionych przez Zamawiającego lub bez jego wiedzy rozwiązań zamiennych,(...) będzie ponosić odpowiedzialność za ich skutki, w szczególności zaś miał niezwłocznie i nieodpłatnie wykonać i przedłożyć Zamawiającemu poprawne rozwiązania projektowe. Zgodnie z § 9 Zamawiający miał zawiadomić (...) o zauważonych wadach w opracowaniach w terminie 7 dni od ich ujawnienia i uprawniony był do wyznaczenia terminu ich usunięcia, przy czym Zamawiający nie był zobowiązany dokonywać sprawdzenia jakości przedmiotowych opracowań przy ich odbiorze. Zgodnie z załącznikiem nr 11 do umowy - prawa i obowiązki w zakresie sprawowania nadzoru autorskiego, pozwany miał sprawować nadzór autorski zgodnie z jego warunkami, w sposób zgodny z umową zawartą z wykonawcą robót budowlanych oraz wynikający z zaistniałych potrzeb rozwiązywania problemów wynikłych na tle realizacji zadania, nieprzerwanie od pierwszego dnia rozpoczęcia robot budowlanych objętych projektem wykonawcy do czynności odbioru końcowego i uzyskania prawomocnej decyzji na użytkowanie. Pozwany miał pełnić nadzór autorski uczestnicząc w czynnościach wymagających nadzoru wynikających z postępu robót, a także na każde wezwanie powoda lub działającego w jego imieniu inspektora nadzoru (§ 4).

Zgodnie z umową, pozwany zobowiązany był przedstawić Zamawiającemu skutki finansowe proponowanych zmian w dokumentacji w stosunku do rozwiązań poprzednich i uzyskać protokolarną zgodę Zamawiającego na ich wprowadzenie. (...) ponosił wszelkie skutki finansowe zmian, które wprowadził bez wiedzy i zgody zamawiającego, jak również wynikające z poprawiania błędów projektowych, likwidacji kolizji między branżami lub uzupełnienia rysunków bądź opisu technologii wykonania, nie zawartych w dokumentacji autorskiej - bez prawa do odrębnego wynagrodzenia.

(bezsporne, umowa nr (...) z 30.04.2012 r. z załącznikami k. 7-19 i wykazem dokumentacji projektowej k. 583-584, ogłoszenie o zamówieniu k. 27-32, założenia MS do projektowania budynków dla sądów i prokuratury k. 33-64, protokoły ze spotkań z 29.05.2012 r. k. 65, z 29.05.2012 r. k. 65, z 5.07.2012 r. k. 66, z 19.07.2012 r. k. 67-69, z 2.10.2012 r. k. 70-71, protokół zdawczo-odbiorczy z 16.12.2013 r. k. 72-73, pierwsza strona projektu z 15.01.2014 r. z harmonogramami k. 228-238, decyzja z 8.05.2013 r. k. 585-586)

W dniu 8 maja 2013 r. Prezydent Miasta w K. zatwierdził projekt budowlany i udzielił pozwolenia na budowę dla przedmiotowego zamierzenia budowlanego, przy czym odbiór dokumentacji projektowej w ostatecznej wersji miał miejsce 16 grudnia 2013 r., w dniu spisania protokołu zdawczo-odbiorczego.

(bezsporne, decyzja z 8.05.2013 r. k. 585-586)

W dniu 3 marca 2014 r. (...) S.A. udzieliło gwarancji ubezpieczeniowej należytego wykonania kontraktu, z datą obowiązywania do dnia 30 stycznia 2018 r. Gwarancja zabezpieczała roszczenia powoda z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania przez pozwanego umowy nr (...) r. z 30 kwietnia 2012 r. zgodnie z jego treścią - z dnia wystawienia gwarancji, do kwoty 36.284,90 zł.

(bezsporne, gwarancja ubezpieczeniowa k. 209-210)

W dniu 22 lipca 2014 r. Zamawiający Skarb Państwa - Sąd Okręgowy w Krakowie zawarł z (...) S.A. z siedzibą w R. (wykonawcą) umowę na zadanie inwestycyjne (dalej: zadanie (...)) polegające na budowie budynku Wydziałów Karnych Sądu Okręgowego i Sądów Rejonowych w Krakowie na działce (...) obr. 5 Ś. przy ul. (...), realizowane w oparciu o wykonaną przez pozwanego dokumentację projektową, z realizacją z uzyskaniem ostatecznej decyzji o pozwoleniu na użytkowanie obiektu w terminie 45 miesięcy od daty podpisania umowy, tj. do dnia 31 grudnia 2017 r. Budżet inwestycji został ustalony ryczałtowo na 70.700.000 PLN brutto za wszelkie koszty i opłaty związane z realizacją przedmiotu umowy, w szczególności: roboty objęte dokumentacją projektową, w tym w szczególności projektem budowlanym, projektem wykonawczym, projektami wyburzeń, przedmiarami robót, specyfikacjami technicznymi wykonania i odbioru robót, oraz przepisami obowiązującymi w tym zakresie (§ 8 pkt 1), roboty nie objęte dokumentacją projektową a konieczne do wykonania przedmiotu umowy z uwagi na zastosowane technologie, normy i przepisy (§ 8 pkt 2) i wszystkie inne niż wymienione w 21 punktach koszty realizacji przedmiotu umowy, które mogą wystąpić w związku z jego realizacją, zgodnie z warunkami umowy, przepisami technicznymi i prawnymi oraz sztuką budowlaną. Zastrzeżono, że wynagrodzenie obejmuje wszelkie ryzyko i odpowiedzialność wykonawcy za prawidłowe oszacowanie wszystkich kosztów związanych z realizacją przedmiotu umowy.

(bezsporne, umowa nr (...) z 22.07.2014 r. k. 274-285, pismo powoda do BAK z 23.11.2012 r. k. 374)

Od początku współpracy odbywały się cykliczne narady przedstawicieli uczestników procesu budowlanego; szczegółowe rozwiązania projektowe były uzgadniane z przedstawicielami inwestora a Kierownik Inspektorów Nadzoru co miesiąc sporządzał raporty. W dniu 18 lipca 2014 r. pozwany został poinformowany o rozpoczęciu robót budowlanych z dniem 24 lipca 2014 r. Pierwotny harmonogram robót budowlanych był w trakcie realizacji inwestycji stopniowo skracany.

(bezsporne, protokół z 20.12.2012 r. k. 254, protokół z narady koordynacyjnej nr 12 z 14.12.2016 r. k. 251-253, e-mail z 18.07.2014 r. k. 587-594, korespondencja stron z 2014-2017 k. 595-601, pismo SO z 5.12.2016 r. k. 616, pismo BAK z 9.12.2016 r. k. 617, korespondencja k. 618-624, zeznania św. I. P. k. 652, I. C. k. 652v, B. Ł. k. 654v, S. B. k. 666, zeznania pozwanego k. 1047)

Pismem z 15 grudnia 2016 r. wykonawca (...) S.A. z siedzibą w R. zawiadomił Komendanta Miejskiego Państwowej Straży Pożarnej w K. o zakończeniu budowy inwestycji i zamiarze przystąpienia do użytkowania. W związku ze zauważonymi w trakcie czynności kontrolno-rozpoznawczych nieprawidłowościami, pismem z 27 grudnia 2016 r. wykonawca wycofał wniosek. Wątpliwości strażaka dotyczyły braku przedsionków p.poż. i urządzeń oddymiających w obrębie klatki KS-4, zabezpieczeń przejść instalacyjnych, lokalizacji zaworów hydrantowych w związku z przyjętym podziałem budynku wysokiego na strefy pożarowe i zabezpieczenia pomieszczenia z akumulatorami serwerowni na parterze.

Z czynności nie był sporządzany protokół. W trakcie czynności nie były proponowane szczegółowe rozwiązania.

(bezsporne, pismo do K. (...) z 15.12.2016 r. k. 2, pismo z 27.12.2016 r. k. 26, zeznania św. S. Ś. k. 662v, I. C. k. 652, M. G. k. 653-654, B. Ł. k. 654v, Z. P. k. 654v, D. W. k. 665v, S. B. k. 666, B. R. k. 748, zeznania pozwanego k. 1045v)

W związku z informacją o wycofaniu zawiadomienia o zakończeniu budowy i zamiarze przystąpienia do użytkowania budynku, w dniu 17 stycznia 2017 r. pozwany przesłał powodowi rysunki aranżacji przedsionków przy klatce schodowej, który wezwał pozwanego do wyjaśnień o przyczyny braków projektowych. Reprezentujący powoda Dyrektor Sądu Okręgowego B. R. zwrócił się do powoda o bliższe informacje nt. zaproponowanych rozwiązań, przedstawienie analizy konsekwencji jakie wynikną w zakresie robót instalacyjnych i budowlanych, oraz określenie szacunkowych kosztów, na co pozwany odpowiedział pismami z 17 i 20 stycznia 2017 r.

(bezsporne, pismo (...) do (...) z 29.12.2016 r. k. 74, pismo SO do (...) z 5.01.2017 r. k. 76, e-mail z pismem BAK do SO z 17.01.2017 r. k. 90-91, pismo SO do (...) z 17.01.2017 r. k. 92, e-mali SO do (...) z 9.01.2017 r. k. 396, pismo (...) do SO z 20.01.2017 r. k. 604-605, zeznania św. I. C. k. 652, B. Ł. k. 654v, S. B. k. 666, zeznania pozwanego k. 1046)

W związku z koniecznością wykonania robót dodatkowych nie objętych projektem i kosztorysem ofertowym wykonawcy, w tym samym w dniu odbyło się spotkanie z udziałem przedstawicieli inwestora i wykonawcy, spisany został protokół konieczności nr (...) r. Ustalono, że szczegółowe określenie wartości i ilości robót dodatkowych zostanie określone po wykonaniu przez Biuro (...) dokumentacji określającej szczegółowe warunki wykonania prac. Wycenę szczegółową stanowić miała oferta wykonawcy jako załącznik nr 1 z kosztorysem do protokołu konieczności nr (...), opracowana w oparciu o dokumentację projektową. Ustalenia, przy udziale P. D. (z ramienia Oddziału (...)), I. C. (Inwestora Zastępczego, Kierownika Zespołu Inspektorów Nadzoru), B. Ł. (Inspektora Nadzoru Inwestorskiego Branży Konstrukcyjno-Budowlanej), M. G. (wykonawcy i Dyrektora Budowy) oraz M. S. (Kierownika Budowy), czynione były bez udziału przedstawiciela pozwanego.

(bezsporne, protokół konieczności nr (...) k. 141-143, zeznania św. I. C. k. 652, M. G. k. 653v, P. D. k. 663)

Wezwaniu ponowionemu pismem z 18 stycznia 2017 r., towarzyszyły ustalenia na temat pozostałych rozwiązań projektowych. W dniu 18 stycznia 2017 r. w biurze Zamawiającego odbyło się spotkanie na którym uczestniczyli m.in. przedstawiciele zamawiającego, wykonawcy (...) i pozwany, który następnie zobowiązany został do przedłożenia rozwiązań wentylacji przedsionków w terminie do 23 stycznia 2017 r. Ostateczną wersję rzutów z naniesionymi przedsionkami pozwany przesłał do akceptacji w dniu 19 stycznia 2017 r.; w tym samym dniu projekt zaopiniowany został przez Oddział Inwestycji Sądu Okręgowego. W trakcie spotkania w dniu 24 stycznia 2017 r. pozwany zobowiązał się do wykonania projektu w ramach nadzoru autorskiego obejmującego niedopuszczenie do zadymienia klatki KS-4.

(bezsporne, e-mail z 16.01.2017 r. k. 93, pismo SO do (...) z 18.01.2017 r. k. 94, protokół z narady koordynacyjnej nr 16 z 18.01.2017 r. k. 95-96 z uzupełnieniem i listą obecności k. 97-98, e-maile z rzutami i naniesionymi przedsionkami z 19.01.2017 r. k. 99-114, e-mail z 19.01.2017 r. k. 115-116, korespondencja (...) i SO z 20.01.2017 r. k. 117-120, z 24.01.2017 r. k. 121 i 25.01.2017 r. k. 123, notatka ze spotkania z 24.01.2017 r. k. 122, pismo z 23.01.2017 r. k. 289, zeznania św. M. G. k. 653v, B. Ł. k. 654v-655, P. D. k. 663, Z. P. k. 665, S. B. k. 666, zeznania pozwanego k. 1045v-1055)

Prace budowlane w obrębie klatki KS-4 rozpoczęte zostały w dniu 27 stycznia 2017 r.

(bezsporne, dziennik budowy wydany 27.01.2017 r. k. 238-250, e-mail z 26.01.2017 r. k. 290)

Pismami z 13 lutego 2017 r. i 15 lutego 2017 r., powód jako inwestor wezwał pozwanego do przedłożenia kompletnego rozwiązania zamiennego w obrębie konwojowej klatki KS-4, w oparciu o § 3 załącznika nr 11 do umowy nr (...) z 30 kwietnia 2012 r., zarazem informując pozwanego, że nie posiada informacji odnośnie oferty kosztorysu ofertowego, gdyż sposób obliczania ceny uregulowany był w formie ryczałtu.

Skorygowany projekt oddymiania klatki bez kosztorysu z wyjaśnieniami pozwany przesłał w dniu 17 lutego 2017 r. wskazując, że cena materiału na ścianki przedsionków (ok. 60 m ²) wynosi ok. 700 zł. W odpowiedzi, powód wezwał pozwanego do wyeliminowania z projektu podwójnego sposobu wentylacji przedsionków p.poż. za pomocą wentylacji grawitacyjnej i systemu mechanicznego napowietrzania klatki schodowej, kolizji pomiędzy skrzydłami drzwiowymi przedsionków i przyległych sanitariatów na poziomach 0, +1, +2 w trybie nadzoru autorskiego - w terminie do 23 lutego 2017 r. pod rygorem zastosowania kar umownych opisanych w § 6 załącznika nr 11 do umowy.

W dniu 28 lutego 2017 r. pozwany przesłał powodowi rysunki z zaznaczonym systemem napowietrzania klatki KS-4 via e-mail.

(bezsporne, korespondencja k. 124-126, korespondencja z 17.02.2017 r., w tym projekt napowietrzania klatki z 17.02.2017 r. k. 127-130, 291-293, korespondencja od 15.02.2017 r. do 27.02.2017 r. k. 137, 286, e-mail BAK z 28.02.2017 r. k 138-140, pismo z 27.02.2017 r. k. 378-379, zeznania św. P. D. k. 663v)

W międzyczasie, w dniu 16 lutego 2017 r. przedstawiciele wykonawcy i inwestora uczestniczyli w spotkaniu, z przebiegu którego sporządzony został protokół konieczności nr (...), w którym stwierdzono konieczny zakres prac do wykonania wobec nieujęcia w projekcie. Zakres koniecznych prac do wykonania objął: 1) wentylację napowietrzającą klatkę schodową KS-4 (ok. 54.000 zł brutto, z dostawą urządzeń 159.000 zł), 2) roboty budowlane, przedsionki (ok. 26.000 zł brutto), 3) oddymianie klatki schodowej (ok. 90.000 zł brutto) i 4) instalacje elektryczne związane z dostosowaniem klatki schodowej (ok. 45.000 zł brutto). Na tej podstawie wstępna kalkulacja wzrostu kosztów realizacji inwestycji określona została na ok. 215.000 zł, z tym zastrzeżeniem, że Zamawiający zwróci się do Wykonawcy o przedstawienie oferty szczegółowej, która będzie postawą do przeprowadzenia negocjacji. Pozwany odmówił podpisania protokołu ze względu na podnoszone uwagi co do treści odnoszące się do zakresu prac koniecznych do wykonania.

(bezsporne, protokół konieczności nr (...) k. 144-146, e-mail z 17.02.2017 r. k. 353, pismo pozwanego z 28.04.2017 r. k. 356, pismo SO z 28.04.2017 r. k. 610, zeznania św. P. D. k. 663v, zeznania pozwanego k. 1045v)

Pismami z 27 lutego 2017 r. I. C. przesłał do SO zestawienie kosztorysów na roboty dodatkowe związane z zamiennymi rozwiązaniami projektowymi w obrębie klatki schodowej KS-4 na sumę 358.543,41 zł, obejmujących m.in. wycenę prac dodatkowych w zakresie robót związanych z wykonaniem przedsionków na p.poż. na kwotę brutto 50.168,95 zł, wskazując że kosztorys obejmuje wykonanie przedsionków oraz wszelkich przeróbek klatki schodowej KS-4 w zakresie robót budowlanych tj. m.in. wykonanie ścian z płyt gipsowo-kartonowych z wypełnieniem wełną mineralną, wykonanie sufitów ognioodpornych, roboty demontażowe, ponowne tapetowanie ścian itp.

W oparciu o przedstawione kosztorysy, strona powodowa Skarb Państwa w K. - Sąd Okręgowy w Krakowie zawarła z wykonawcą spółką (...) aneks do umowy nr (...) z dnia 22 lipca 2014 r. zwiększający wynagrodzenie ryczałtowe za wykonanie przedmiotu umowy do sumy 71.058.543,41 zł, w tym o wartość robót dodatkowych o kwotę 358.543,41 zł, z mocą od 24 marca 2017 r.

(bezsporne, pisma Kierownika Zespołu Inspektorów Nadzoru I. C. z 27.02.2017 r. k. 147 z wycenami i kosztorysami k. 148 i k. 149-150, 151-203, aneks nr (...) k. 206, faktura z 27.10.2017 r. k. 207, raport z miesiąc luty 2017 r. k. 256-273, zeznania św. P. D. k. 664v)

Między stronami kontynuowana była korespondencja dotycząca szczegółów przyjętych rozwiązań, jednostronnej zmiany przez powódkę harmonogramu rzeczowego robót objętych nadzorem autorskim pozwanego, sposobu rozliczeń oraz terminu zakończenia zadania inwestycyjnego, skróconego do I kw. 2017 r. w związku z odgórną decyzją Ministerstwa Sprawiedliwości związaną z utworzeniem prokuratur regionalnych i obowiązkiem przekazania na jej siedzibę budynku przy ul. (...).

(bezsporne, korespondencja z 21.02.2017 r. k. 255, 294-303, 314, 315-319, 354-365, 369, 376 protokół z narady koordynacyjnej z 1.03.2017 r. k. 375, protokół z narady koordynacyjnej nr 26 z 8.03.2017 r. k. 377, protokół z narady koordynacyjnej nr 24 z 22.02.2017 r. k. 381, protokół z narady koordynacyjnej nr 26 z 8.03.2017 r. k. 377, protokół z narady koordynacyjnej nr 35 z 4.05.2017 r. k. 383-384, pismo powoda z 24.03.2017 r. k. 385, zeznania św. P. D. k. 664, S. B. k. 666, B. R. k. 751-753)

W dniu 6 marca 2017 r. Kierownik Budowy wpisał do dziennika budowy informację o zakończeniu budowy i stwierdził, że budynek nadaje się do eksploatacji. W tym samym dniu inwestor wpisem do dziennika budowy potwierdził zakończenie robót budowlano-montażowych i fakt, że budynek nadaje się do eksploatacji. W dniu 15 marca 2017 r. budynek został zgłoszony do odbioru przez nadzór budowlany i w dniu 17 marca 2017 r. wydane zostało pozwolenie na użytkowanie budynku. Pozwolenie na użytkowanie stało się prawomocne w dniu 2 kwietnia 2017 r., przy czym przez kolejne miesiące trwały na obiekcie czynności odbiorowe.

(przyznane k. 576, pismo z 21.04.2017 r. o terminie końcowego odbioru robót k. 321, korespondencja k. 322, e-mail z 16.05.2017 r. k. 613, pismo SO z 23.05.2017 r. k. 614, z 28.07.2017 r. k. 615, zeznania pozwanego k. 1045v)

Pismem z 25 kwietnia 2017 r. powód zwrócił się do pozwanego o zapłatę kwoty 73.157,08 zł wg wyceny wykonawcy, w tym 50.168,95 zł, w związku z wadami dokumentacji projektowej wykrytymi w trakcie realizacji zadania inwestycyjnego, których następstwem była potrzeba wykonania ponownych robót budowlanych (rozebrano wniesione zgodnie z projektem ściany, a następnie zbudowano je ponownie w innym położeniu), co pociągnęło za sobą dodatkowe koszty ze strony zamawiającego, które obciążają projektanta.

W piśmie z 2 maja 2017 r. pozwany nie zgodził się z naliczonymi kosztami. Wskazał, że koszty te są niezgodne z prawem zamówień publicznych a zgodnie z łączącą strony umową roboty dodatkowe powinny być ustalane w oparciu o wynegocjowane stawki, których pomimo pisemnego wezwania, nie otrzymał. Poinformował, że do wykonawcy występował pisemnie, zarazem go informując o tym, że przedstawiane kwoty kilkukrotnie przekraczają wartość kosztorysu inwestorskiego.

(bezsporne, pismo z 25.04.2017 r. k. 298-299, pismo (...) do SO k. 300, zeznania św. S. B. k. 666, zeznania pozwanego k. 1046)

W międzyczasie organizowane były narady i spotkania, a strony prowadziły obszerną korespondencję prezentując własne stanowiska w kwestii robót dodatkowych i dostrzeżonych innych problemów m.in. w związku z odprowadzaniem wody deszczowej z dachu, miejsca do mycia samochodów, otwierania drzwi łazienek na trzech piętrach czy brakiem możliwości otwierania okien. W korespondencji pozwany wzywał do przesłania określonych protokołów, dokumentacji fotograficznej robót zakrytych i rysunków powykonawczych projektu a także wszystkich raportów robót interwencyjnych; zwracał wagę, że projektantowi odmawia się przekazania dokumentów: raportów interwencyjnych i raportów miesięcznych.

Pismem z 10 maja 2017 r. (...) S.A. M. G. poinformował, że koszt przesunięcia trzech odcinków ścianek w obrębie klatki schodowej KS-4 to łączna kosztorysowa kwota 3.081,33 zł. W tym samym dniu S. B. zapoznała się z dokumentacją budowy, w ty, protokołami konieczności i kosztorysami dot. koniecznych zmian w klatce schodowej KS-4, raportami miesięcznymi Inwestora Zastępczego od października 2016 r. i korespondencją, wykonując dokumentację fotograficzną wybranych dokumentów.

(bezsporne, pisma od lutego 2017 r. do maja 2017 r. k. 204, 294-297, 300-309, 328, 331, 332-333-335, 338, 344-348, pismo z 10.05.2017 r. k. 307, 309, protokół z narady koordynacyjnej nr 28 z 22.03.2017 r. k. 310-312, raport miesięczny za marzec 2017 r. k. 313, pismo pozwanego z 4.05.2017 r. k. 323, e-mail pozwanego z 11.04.2017 r. k. 324, korespondencja z 27.06.2017 r., 18.07.2021 r., 21.07.2021 r., 25.07.2021 r., 31.07.2017 r., 1.08.2017 r. k. 325-327, 336-337, 339-340, protokół z narady koordynacyjnej nr 29 z 28.03.2017 r. k. 371-373, pisma pozwanego z 21.04.2017 r. k. 387-389, z 2.05.2017 r. k. 390, notatka z przeglądania dokumentów z 10.05.2017 r. k. 611, zeznania św. S. B. k. 666v, zeznania pozwanego k. 1046v)

Pismem z dnia 10 maja 2017 r. Dyrektor Sądu Okręgowego w Krakowie zwrócił się do gwaranta (...) S.A. z siedzibą w Ł. o zapłatę kwoty 36.284,90 zł z tytułu nienależytego wykonania umowy nr (...) z dnia 30 kwietnia 2012 r. przez zobowiązanego pozwanego Biuro (...), która mimo wezwania do zapłaty, nie została uiszczona. Do pisma załączono 3 dokumenty: 1) oświadczenie z 8 maja 2017 r., 2) kopię pisma z 25 kwietnia 2017 r. z potwierdzeniem wysłania i 3) kopię pisma Ministra Sprawiedliwości z 24 stycznia 2002 r.

W uwzględnieniu wniosku, w dniu 29 sierpnia 2017 r. gwarant wypłacił żądaną kwotę 36.284,90 zł.

(bezsporne, pismo z 10.05.2017 r. k. 208, 211, gwarancji ubezpieczeniowa należytego wykonania kontraktu z 3.03.2014 r. k. 209-210, pismo z 25.04.2017 r. SO do BAK k. 212-213, oświadczenie z 10.05.2017 r. k. 214, potwierdzenia nadania k. 215-216, decyzja (...) k. 217, zestawienie operacji na rachunku z 29.08.2017 r. k. 218, wezwanie z 25.04.2017 r. k. 298)

Wyliczony koszt robót dodatkowych przeróbek w obrębie klatki schodowej KS-4 w zakresie wynikającym z zaleceń p.poż. tj. wykonania przedsionków p.poż przy klatce schodowej Ks-4 wynosi 26.973,48 zł netto ( 33.177,38 zł brutto). Kosztorys ten opracowano metodą szczegółową na podstawie rysunków, przy zastosowaniu czynników cen odtwórczych zawartych w kosztorysach przedstawionych inwestorowi i przy uwzględnieniu, że inwestor zastępczy zaakceptował wykonawcy robót kwoty bez jakiegokolwiek uzasadnienia obmiarami robót z natury lub rozliczeniem kosztorysowym. Brak jest dokumentów źródłowych w tym zakresie. Nie istnieją żadne obmiary robót, nie ma księgi obmiarów, a po analizie akt sprawy - nie stwierdzono istnienia kosztorysów tych robót. Tabela wyceny robót dodatkowych nie jest oparta na żadnych kwalifikacjach z odpowiednich katalogów nakładów rzeczowych lub przywołaniu jakichkolwiek podstaw wyliczenia. Samo wstawienie przybliżonych obmiarów robót (nie wiadomo, na jakiej podstawie) nie jest wiarygodne, nie jest też sprawdzalne. Zagadką są także ceny jednostkowe netto (brak podstaw ich uznania). Do wyliczeń przyjęto czynniki z kosztorysów (...) S.A.

Na niektórych kosztorysach nie ma podpisu M. G. ale na wszystkich są akceptacje I. C.. Merytoryczny problem związany z kosztorysami wynika z braku wszystkich obmiarów szczątkowych robót za, które zapłacił zamawiający oraz roli Inspektora Nadzoru B. Ł.. Zadaniem biegłego w takich przypadkach jest sprawdzenie tych wymiarów in situ po okazaniu przez akceptujących. Na żadnym kosztorysie nie ma podpisu autora i materiał ten wydaje się wątpliwy. Podczas oględzin strona pozwana i powodowa współpracowała z biegłym, lecz z uwagi na brak kluczowych osób: I. C. i B. Ł. nie można było ustalić szczegółowych szczegółów wykonanych robót. W związku z tym zaszła konieczność opracowania szczegółowego kosztorysu robót dodatkowych z pominięciem kosztorysów akceptowanych przez I. C..

W przypadku wentylacji grawitacyjnej w tabeli wyceny robót dodatkowych brak pozycji dotyczącej wykonania kanałów wentylacji grawitacyjnej w przedsionkach p.poż., także w kosztorysach na kwoty 90.005,29 zł, 130.000 zł i 44.555,84 zł. W przypadku ustalenia danych do opracowania kosztorysu w zakresie tej wentylacji, biegły zastrzegł wykonanie opinii uzupełniającej.

Koszt utylizacji gruzu (lub jego wbudowania w podłoże) możliwy będzie po przedłożeniu karty przekazania odpadów; brak faktur utylizacji powstałych odpadów uniemożliwia ich wliczenie do kosztorysu.

Dodatkowy kosztorys na sumę 36.109,32 zł uwzględnia gruntowanie i malowanie, dodatkowe gładzie i koszt osłony posadzek. Wycena ubytku wartości dla parametrów funkcjonalno-użytkowych budynku nie jest kosztorysowalna jako roboty budowlane. Za przygotowanie obiektu do odbioru odpowiada wykonawca, nie inwestor; koszty te są składnikiem kosztów ogólnych przedsiębiorstwa wykonującego prace.

(dowód: opinia biegłego inż. T. P. z kosztorysem k. 789-849, uzupełnienie z 20.08.2021 r. k. 886-887, uzupełnienie z 30.11.2021 r. k. 905-906, uzupełnienie z 15.08.2022 r. k. 987-1009)

Powyższy stan faktyczny, zasadniczo bezsporny co do przebiegu inwestycji, Sąd ustalił w oparciu o dokumenty przedłożone do akt sprawy, w tym dokumentację kontraktową oraz korespondencję między stronami w zakresie realizacji zadania wynikającego z zawartej umowy i udzielonej gwarancji. Zeznania świadków i stron, odnosiły się do przebiegu procesu inwestycyjnego i co do zasady brak było podstaw do odmowy ich wiarygodności.

Zeznania strażaka S. Ś. odnosiły się do okoliczności towarzyszących czynnościom kontrolno-rozpoznawczym w grudniu 2016 r., w związku z pierwszym zgłoszeniem obiektu do obioru. Świadek nakreślił czego dotyczyły zgłaszane przez niego uwagi dotyczące przepisów p.poż., zarazem przyznając, że problem ujawnił się na tle zmiany stanu prawnego dotyczącego tzw. budynku wysokiego jakiego dotyczyła opinia.

I. C., od października 2016 r. Kierownik Zespołu Inspektorów Nadzoru i zarazem Inspektor Nadzoru z zakresu instalacji sanitarnych przyznał, że nie uczestniczył w czynnościach PSP, tym niemniej potwierdził i szczegółowo opisał przebieg późniejszych ustaleń stron w celu dostosowania klatki KS-4 do wymogów p.poż. W istotnym zakresie przyznał, że weryfikował kosztorys wykonawcy stanowiący podstawę wystąpienia do gwaranta i aktualnego żądania pozwu. Sąd odmówił wiarygodności zeznaniom świadka jedynie w części w jakiej twierdził, że z czynności PSP sporządzony został protokół, co jednak pozostawało bez znaczenia dla całościowej oceny jego zeznań. W zasadniczej części zeznania te znalazły potwierdzenie w zeznaniach B. Ł., jego współpracownika, równocześnie Inspektora Nadzoru z zakresu konstrukcyjno-budowlanego.

M. G., Dyrektor kontraktu i wykonawca budowy, odniósł się do okoliczności związanych z przeprojektowaniem klatki KS-4 przyznając, że problemem była kwestia zaprojektowania klatki jako technicznej - służącej do bezpiecznego wprowadzania i wyprowadzania podsądnych. Wskazał, że dla dostosowania jej do wymogów wystarczające były stosunkowo drobne prace związane z wykonaniem przedsionków o wartości ok. 3.000 zł ale po tym jak zgłoszone zostały zastrzeżenia przedstawiciela PSP, przedstawiciel inwestora - Dyrektor Sądu Okręgowego stwierdził, że klatka ta ma spełniać wymogi klatki ewakuacyjnej, co - jak zeznał - spowodowało szereg związanych z tym problemów i poszerzyło zakres koniecznych prac. Wprost przyznał, że zastosowane ostatecznie rozwiązanie z jednej strony uwzględniało wymogi strażaka, z drugiej - inwestora. Przyznał także, że kosztorys weryfikowany był przez inwestora zastępczego, I. C. a pozwany jako projektant nie miał wpływu na przyjęte wartości; sam nie miał informacji czy projektant miał możliwość zapoznania się z kosztorysami.

P. D., przedstawiciel inwestora zatrudniony w Oddziale Inwestycji i Remontów SO opisał przebieg ustaleń w których miał okazję uczestniczyć od lutego 2017 r. Zeznania te znajdowały odzwierciedlenie w dokumentacji, analogicznie jak zeznania świadka Z. P., pracownika SO w Krakowie, uczestnika procesu inwestycyjnego we wcześniejszym okresie, do lutego 2017 r.

Świadek D. W. wewnętrzy audytor - niezwiązany zawodowo z żadną ze stron - przyznał, że analizował treść umów, audytem nie były natomiast objęte zadania związane z ew. błędami projektowymi, jego audyt nie dotyczył też robót dodatkowo płatnych. W istotnym zakresie przyznał, że zastrzeżenia dotyczące konieczności wydzielenia dodatkowych klatek nie były jednoznaczne.

Świadek S. B., architekt i współpracowniczka pozwanego w całym okresie inwestycji, odniosła się do przebiegu procesu inwestycyjnego wskazując, że klatka KS-4 nie była nigdy projektowana jako klatka ewakuacyjna, a po zgłoszeniu zastrzeżeń przez strażaka na tym tle pojawiły się rozbieżności interpretacyjne. Jej zeznania miały pełne potwierdzenie w zeznaniach pozwanego.

Zeznania I. P. miały pomocnicze znaczenie. Świadek przyznała, że jako Kierownik Oddziału Administracyjnego SO w Krakowie nie uczestniczyła w rozmowach z pozwanym ani w procesie inwestycyjnym poza incydentalną reprezentacją Dyrektora SO w czasie jego nieobecności; o naradach dowiadywała się z dnia na dzień, przy czym bazowała na informacjach przekazanych przez Oddział Inwestycji. Szerszymi informacjami nie dysponowała.

W świetle zgromadzonych w sprawie dokumentów, zeznania pozwanego jak też słuchanego w charakterze świadka B. R. miały uzupełniające znaczenie w sprawie; odnosiły się one głównie do przebiegu procesu inwestycyjnego na przestrzeni lat, a które w okresie od stycznia 2017 r. znajdowały potwierdzenie we wzajemnej korespondencji (zob. pisma z 24 stycznia 2017 r. i 25 stycznia 2017 r. k. 122-123). A. K. konsekwentnie przy tym wskazywał, że uzgodnienia projektowe co do charakteru klatki KS-4, projektowanej jako klatka techniczna, były znane konsultowane z przedstawicielami inwestora, zaś w ostatnim okresie współpracy atmosfera współpracy była napięta z uwagi na skrócony okres realizacji inwestycji.

Rozstrzygające znaczenie miała opinia biegłego zlecona na okoliczność kosztów związanych z wykonaniem robót budowlanych - przeróbek w obrębie klatki KS-4 w zakresie wynikającym z zaleceń p.poż. tj. wykonania przedsionków p.poż. przy tej klatce i wentylacji grawitacyjnej, a co potwierdziło postępowanie, w tym zeznania świadków - stanowiącej wymóg minimum dla pozytywnej opinii p.poż. Po przeprowadzeniu oględzin obiektu i konsultacjach z obecnymi w trakcie oględzin przedstawicielami uczestników procesu budowalnego, biegły dokonał ustaleń własnych. Opinia biegłego z kosztorysami była rzetelna i fachowa, drugi kosztorys jak zastrzegł biegły, uwzględniał z ostrożności procesowej wymagane przez powoda pozycje, do których zgłaszał zastrzeżenia w zarzutach. Biegły przeanalizował dostępny materiał dowodowy i dokonał oględzin nieruchomości, w oparciu o które dokonał ostatecznej weryfikacji zakresu robót budowlanych przeprowadzonych i prac koniecznych w obrębie klatki KS-4, bez uwzględnienia dostawy drzwi systemowych, co uwzględniła sama powódka dochodzone żądanie na sumę 52.099,42 zł obniżając o kwotę 11.311.65 zł (por. tabela wyceny robót dodatkowych k. 813). Przy uwzględnieniu wiedzy i doświadczenia biegłego opinia ta pozwoliła ona na wyciągnięcie jednoznacznych wniosków co do wysokości szkody związanej z koniecznymi robotami dodatkowymi na skutek błędnej dokumentacji projektowej pozwanego w tym zakresie. Biegły szczegółowo odniósł się do podniesionych zarzutów podtrzymując wnioski opinii głównej, konsekwentnie podkreślając brak dokumentacji źródłowej umożliwiającej bardziej szczegółową weryfikację i wyliczenia. Zwracało uwagę, że pomimo braków w dokumentacji, na którą biegły zwrócił w opinii głównej z czerwca 2021 r., powód nie przedłożył żadnej nowej - poszerzającej lub doprecyzowującej tą złożoną do akt przed zleceniem opiniowania. Powód nie zgłosił przy tym żadnych wniosków dowodowych, nie wnosił nawet o uzupełniające przesłuchanie w charakterze świadków I. C. i B. Ł., których biegły uznał za osoby kluczowe dla ustalenia szczegółów wykonanych robót. Z tych względów postanowieniem z dnia 23 listopada 2022 r. Sąd pominął wniosek powoda o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego (k. 1030).

Zastrzeżenia przy tym wymagało, że prywatny raport firmy (...) dotyczący weryfikacji szkody w związku z otrzymanym przez pozwanego wezwaniem do zapłaty opiewającym na kwotę 73.157,08 zł netto, w tym 50.168,95 zł tytułem dodatkowych robót budowlanych na skutek błędnego zaprojektowania klatki schodowej KS-4 nie miał przymiotu obiektywnego dowodu z tego względu, że jego wykonanie zostało zlecone przez stronę mającą interes w uzyskaniu korzystnego dla siebie rozstrzygnięcia. Jako pozasądowa ekspertyza stanowiła jednak część argumentacji faktycznej przytoczonej przez pozwanego i interwenienta.

Wobec cofnięcia, Sąd pominął dowód z zeznań świadków M. S., S. M. i B. W.. Pełnomocnik pozwanego nie podtrzymał wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu prawa autorskiego.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo okazało się niezasadne.

Nie budziło wątpliwości, że w wyniku rozstrzygnięcia przetargu na wykonanie zadania inwestycyjnego pod nazwą „Budowa budynku dla Wydziałów Karnych Sądu Okręgowego i Sądów Rejonowych w Krakowie wraz z przewiązkami łączącymi projektowany budynek z istniejącym budynkiem sądu (..)” strony podpisały umowę, w której pozwany zobowiązał się do zaproponowania rozwiązań projektowych zgodnych z obowiązującymi przepisami prawa budowlanego, w tym wymogów bezpieczeństwa. W świetle § 1 umowy nr (...) z 22 lipca 2014 r. potwierdzonych zeznaniami świadków, w tym I. C. i P. D. a także samego pozwanego, nie mogło budzić wątpliwości, że przedmiot umowy zawartej przez stronę powodową ze spółką (...) realizowany był w oparciu o dokumentację projektową autorstwa pozwanego, opracowaną w oparciu o umowę nr (...) z 30 kwietnia 2012 r.

W okolicznościach sprawy strona powodowa domagała się od pozwanego odszkodowania w kwocie 13.884,05 zł z tytułu nienależytego wykonania umowy o dzieło w postaci projektu architektoniczno-budowlanego w zakresie rozwiązań dotyczących klatki KS-4, jednej z czterech zaprojektowanych w budynku przeznaczonym dla siedzib kilku sądów. Postępowanie nie dotyczyło innych kwestii między stronami spornych, o których wspominał świadek S. Ś. i tych, które pojawiały się w korespondencji stron (dot. rozwiązań systemu odprowadzania wody i zabezpieczenia przestrzeni dachu, miejsc do mycia samochodów, otwierania drzwi łazienek na trzech piętrach, możliwości otwierania okien na pełną szerokość w pomieszczeniach biurowych, czy zasadności zastosowania wobec pozwanego kar umownych).

W światle ustaleń faktycznych, nie ulega wątpliwości, że sporządzony przez pozwanego projekt budowlany zawierał wadliwe rozwiązanie w postaci braku przedsionków i instalacji wentylacji, które uniemożliwiły uzyskanie w terminie pozytywnej opinii p.poż. Postępowanie bezsprzecznie wykazało, że w związku ze zgłoszeniem obiektu do odbioru, po przeglądzie przedodbiorowym budynku przez PSP, zaszła konieczność wyjaśnienia rozwiązań budowlanych związanych z bezpieczeństwem w obrębie klatki KS-4, przy czym sama kontrola p.poż. nie narzucała konkretnych rozwiązań, które - po uzgodnieniach stron, uwzględniających także nowe wymagania Dyrektora SO - wymagały prac rozbiórkowych i ponownego wykonania części elementów wymagających dostosowania i modyfikacji, w stosunku do pierwotnego projektu. Powód przyznał, że z samych zastrzeżeń PSP wynikało, że klatka KS-4 powinna być wyposażona w przedsionki i wentylację minimum grawitacyjną (k. 578). O ile postępowanie wykazało, że po wystarczającym rozwiązaniem doprowadzenia klatki KS-4 do wymogów p.poż. było dobudowanie przedsionków zabezpieczonych w mechanizm oddymiania (minimum wentylację grawitacyjną), o tyle rozwiązaniem wybranym przez inwestora była wentylacja mechaniczna, co w bezpośredni sposób wpływało na zakres i koszt robót dodatkowych.

Wprawdzie przedstawiciele projektanta nie uczestniczyli w czynnościach kontrolno-rozpoznawczych PSP końcem grudnia 2016 r., z którego nie został sporządzony protokół, to jednak o stwierdzonej wadzie pozwany został niezwłocznie zawiadomiony, a na skutek tego zawiadomienia podjął działania mające na celu dostosowanie projektu wskazując inwestorowi różne rozwiązania problemu. Ostatecznie, w toku nin. postępowania, pozwany uznał zasadność zmian w dokumentacji projektowej co do przyjętych rozwiązań odnośnie klatki KS-4 i konieczności jej dostosowania do wymagań p.poż. Postępowanie wykazało, że obowiązujące wówczas przepisy wymagały by przy każdej z klatek schodowych były przedsionki, ze względu na strefy pożarowe obowiązujące w tzw. budynku wysokim. Na rozprawie w dniu 3 grudnia 2020 r. pozwany uznał żądanie co do zasady, kwestionując wysokość żądania. Odpowiedzialność pozwanego, którą co do zasady konsekwentnie kwestionował interwenient, ostatecznie potwierdził biegły.

Poza sporem była okoliczność, że powód zapłacił wykonawcy wynagrodzenie za roboty dodatkowe z tytułu dostosowania klatki KS-4 do wymagań określonych przez przepisy p.poż. w zakresie przedsionków w kwocie 50.168,95 zł (40.787,77 zł netto + Vat), wyjściowo w oparciu o tabelę wyceny robót dodatkowych, a z tego tytułu gwarant wypłacił kwotę 36.284,90 zł. W ramach roszczenia regresowego powód domagał się względem pozwanego zasądzenia różnicy.

Odpowiedzialność pozwanego strona powodowa wiązała z odpowiedzialnością na zasadach ogólnych z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania umowy o dzieło uregulowanej w art. 627 k.c. W myśl art. 471 k.c., dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Pozwany nie wykazał wystąpienia okoliczności zwalniających go od odpowiedzialności za nienależyte wykonanie umowy. Nie budziło przy tym wątpliwości, że inwestycja miała szczególny charakter ze względu na przeznaczenie, jak wskazał pozwany - był to pierwszy modelowy w Polsce wydział karny, jak z kolei podał świadek P. D. - nie było większej ani podobnej inwestycji SO. Przedmiot umowy dotyczył budynku użyteczności publicznej, tzw. budynku wysokiego o pow. 10.000 m ², z 32 salami rozpraw, w tym 8 połączonymi bezpośrednio ze sporną klatką KS-4. Pierwotny termin zakończenia prac wyznaczony pierwotnie do 31 grudnia 2017 r. (pismo powoda z 23 listopada 2012 r. k. 374), uległ skróceniu do I kw. 2017 r. (pismo powoda z 24 lutego 2017 r. k. 319), co w oczywisty sposób wpływało na rosnącą presję uczestników procesu inwestycyjnego, co potwierdzili świadkowie. O ile problematyczna była kwestia jaka ujawniła się przy odbiorze związana była m.in. ze zmianą stanu prawnego ze względu na p.poż. i ogólnobudowlane dot. klatek schodowych (ewakuacyjnych/strefy pożarowe) w budynkach wysokich oraz zmianę przepisów - na co zwracał uwagę pozwany i strażak, o tyle ewentualne nawet ustalenia z powodem, na jakie powoływał się pozwany (co jednak wprost nie wynika z protokołu z 20 grudnia 2012 r.), że klatka schodowa KS-4 ma inne przeznaczenie niż pozostałe, dla jego odpowiedzialności, pozostawały bez znaczenia. Zgodnie z zawartą umową, pozwany ponosił odpowiedzialność za przyjęte rozwiązania projektowe, a jako projektant zobowiązany był do wykonania projektu zgodnego z przepisami prawa i warunkami łączącej z inwestorem umowy. Sama nawet pozytywna weryfikacja dokumentacji jeszcze na etapie konsultacji założeń dokonywana przez inwestora i jego przedstawicieli nie zwalniała projektanta z odpowiedzialności za zgodność projektu z obowiązującymi przepisami p.poż. Bez wpływu na odpowiedzialność pozwanego z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania względem powoda z tytułu wadliwości przyjętych rozwiązań projektowych pozostawała także treść umowy powoda z wykonawcą, na mocy której wykonawca zobowiązał się przyjąć na siebie ryzyko dotyczące wykonania robót nieujętych w projekcie (§ 8 ust. 3).

Przy przesądzeniu odpowiedzialności pozwanego, na powodzie spoczywał ciężar dowodu w zakresie istnienia względem pozwanego roszczenia, także co do wysokości (art. 6 k.c.). W sytuacji, gdy pozwany i interwenient konsekwentnie kwestionowali wysokość dochodzonej kwoty, w zakresie niepokrytym wypłaconą gwarancją, na powodzie spoczywał ciężar udowodnienia twierdzeń przedstawionych w pozwie.

Biegły przesądził, że w kwestii wysokości, nadmierne znaczenie strona powodowa przywiązywała do zaakceptowanej przez I. C. i B. Ł. tabeli wyceny robót dodatkowych przygotowanej przez wykonawcę reprezentowanego przez M. G.. Biegły jednoznacznie wskazał, że wyliczenia na sumę 40.787,77 zł netto (50.168,96 zł brutto) stanowiące podstawę żądania pozwu, nie mają uzasadnienia w dokumentacji źródłowej obmiarów robót, opierają się na niepełnej dokumentacji i są nieweryfikowalne, także przy uwzględnieniu, że dostawę i montaż 9 drzwi systemowych sama strona powodowa uznała za składowy koszt inwestycji w sytuacji gdyby błędu projektowego nie było.

W świetle dwóch wariantów opinii sporządzonych w oparciu o dostępną dokumentację należało w konsekwencji przyjąć, że wypłacona z gwarancji kwota wyczerpuje w całości zakres prac jaki był konieczny do przebudowy klatki KS-4, niezależnie od wariantu wyceny biegłego jaki przyjąć należy za bardziej miarodajny (na potrzeby sprawy Sąd przyjął wariant wyceny korzystniejszy dla powoda).

W każdym przypadku wycena mieści się w kwocie wypłaconej gwarancji 36.284,90 zł, co musiało skutkować oddaleniem powództwa w całości.

Istotne przy tym pozostawało, że wprawdzie strona powodowa przewidziała w umowie z wykonawcą całościowy ryczałtowy charakter wynagrodzenia za wykonanie przedmiotu umowy, tym niemniej strony umowy nr (...) równocześnie szczegółowo ustaliły obowiązujące warunki w razie konieczności wykonania nieprzewidzianych wcześniej robót dodatkowych (zob. § 24 umowy z 22 lipca 2014 r. k. 285). Poza protokolarnym stwierdzeniem konieczności wykonania tych robót w protokole konieczności podpisanym przez inwestora i wykonawcę - jak wynika z umowy - wartość robót budowlanych miała być ustalana w oparciu o wynegocjowane stawki przy uwzględnieniu składników cenotwórczych zawartych w kosztorysie ofertowym i przy uwzględnieniu średnich krajowych cen materiałów cennika S. z kwartału poprzedzającego datę konieczności wykonania robót dodatkowych (dla materiałów nie występujących w cenniku miały być ustalone średnie ceny rynkowe podlegające negocjacjom). Zgodnie z wiążącymi ustaleniami, roboty dodatkowe, których wykonanie stało się konieczne w toku realizacji procesu budowlanego a nie były możliwe do zweryfikowania na etapie projektu budowlanego, spełniając przesłanki zamówienia z wolnej ręki określonego w art. 67 ust. 1 pkt 5 ustawy z 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych, stanowić miały zamówienie dodatkowe.

Warunki te nie zostały dochowane. Pomimo zastrzeżenia w protokole konieczności nr (...) z 17 stycznia 2017 r., że wycenę szczegółową stanowić będzie oferta wykonawcy z kosztorysem opracowana w oparciu o dokumentację projektową, na wątpliwości zgłaszane przez pozwanego, już piśmie z 15 lutego 2017 r. powód poinformował go, że nie posiada informacji odnośnie oferty kosztorysu ofertowego, gdyż sposób obliczania ceny w postępowaniu przetargowym z wykonawcą uregulowany był w formie ryczałtu (k. 286). Także jednak z protokołu konieczności nr (...) sporządzonego w dniu 16 lutego 2017 r. wynika tylko wstępna kalkulacja wzrostu kosztów realizacji inwestycji (na ok. 215.000 zł), z zastrzeżeniem, że zamawiający powód zwróci się do wykonawcy o przedstawienie oferty szczegółowej, która będzie postawą do przeprowadzenia negocjacji. Z powołanych dokumentów wynika zatem, że strony przewidywały konieczność przygotowania szczegółowych kosztorysów robót stanowiących podstawę do całościowego rozliczenia za zamówienie dodatkowe, objęte późniejszym aneksem do umowy z wykonawcą. Trafnie zwracał uwagę pozwany, że sam aneks z 24 marca 2017 r. do umowy z 22 lipca 2014 r. zwiększający wartość umowy o wartość robót dodatkowych został podpisany już po ich wykonaniu, bez należytej weryfikacji.

Postępowanie wykazało, że koszty odzwierciedlone w konsekwentnie przez pozwanego kwestionowanej tabeli wyceny robót dodatkowych zostały naliczone niezgodnie z prawem zamówień publicznych, pomimo zaś wezwań ze strony pozwanego, powód nie przedstawił obmiaru robót ani wysokości przyjętych stawek, przez co nie było możliwe przygotowanie kosztorysu na roboty dodatkowe i ustalenie szczegółów wykonanych robót. Od początku pozwany zwracał uwagę na wątpliwości co do wysokości związanych z tym kosztów (vide: pismo z 17 lutego 2017 r. k. 130), wysokość zasygnalizowanej kwoty należności z tytułu robót dodatkowych pozwany wprost kwestionował w korespondencji z przedstawicielami inwestora (powoda) od kwietnia 2017 r. Wątpliwości pozwanego w tym względzie były uzasadnione o tyle, że także w raportach miesięcznych w okresach kiedy budynek był dopuszczany do użytkowania nie były sygnalizowane jakiekolwiek dodatkowe roszczenia wykonawcy, zgodnie z warunkami wiążących umów. W piśmie z 13 maja 2017 r. powód sam przyznał, że wysokość żądanej kwoty za powtórne roboty budowlane jest wyliczeniem wykonawcy, której nie zweryfikował. Równocześnie, z samej informacji wykonawcy - (...) S.A. M. G. z dnia 10 maja 2017 r. wynikało, że koszt przesunięcia trzech odcinków ścianek zamyka się w kosztorysowej kwocie 3.081,33 zł (k. 307). Biegły jednoznacznie przy tym wskazał, że ani inspektor nadzoru ani inwestor zastępczy nie wykonali w tym względzie swoich obowiązków umownych należycie, co uniemożliwiło bardziej szczegółowe kosztorysowanie robót faktycznie wykonanych na potrzeby nin. postępowania.

Z wyżej wymienionych przyczyn, przy uwzględnieniu że kwota wypłaconej gwarancji wyczerpuje w całości koszt robót koniecznych do przebudowy klatki KS-4, Sąd oddalił powództwo, o czym orzekł jak w pkt I.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1, 1 ¹ i 3 k.p.c. Sąd zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3.617 zł, na która złożyło się wynagrodzenie ustalone w oparciu o § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. poz., 1800) wraz z opłatą skarbową (17 zł). Na koszty zasądzone na rzecz interwenienta ubocznego, obok kosztów zastępstwa procesowego, złożyła się dodatkowo opłata od interwencji (pkt II i III). Równocześnie, Sąd nakazał ściągnąć od przegrywającego powoda na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Nowym Sączu kwotę 671,23 zł odpowiadającą wydatkom tymczasowo poniesionym przez Skarb Państwa (3.671,23 zł) niepokrytym z uiszczonej przez powoda zaliczki (3.000 zł).

ZARZĄDZENIE

1.  Odnotować uzasadnienie,

2.  Odpis uzasadnienia z odpisem wyroku proszę doręczyć pełnomocnikom stron,

3.  K.. 2 tyg.

N., dn. 25.01.2023 r.