Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 lutego 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Andrzej Kuryłek

Protokolant: Agata Chmielewska

po rozpoznaniu w dniu 19 stycznia 2024 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa I. C. (1)

przeciwko Skarbowi Państwa - Wojewodzie (...)

o zapłatę

I zasądza od pozwanego Skarbu Państwa reprezentowanego przez Wojewodę (...) na rzecz powódki I. C. (1) kwotę 11.726.000 (jedenaście milionów siedemset dwadzieścia sześć tysięcy) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 9 lutego 2023 r. do dnia zapłaty;

II oddala powództwo w pozostałym zakresie;

III ustala, iż powódka wygrała proces w 68 % i stosownie do tego wyniku szczegółowe wyliczenie kosztów pozostawić referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się wyroku.

Sygn. akt I C 321/14

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 21 marca 2014 r. (data stempla, k. 282) I. C. (2) C. wniosła o zasądzenie od Skarbu Państwa – Wojewody (...) na jej rzecz kwoty 17.128.000,00 zł wraz z odsetkami od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty. Ponadto, powódka wniosła o zasądzenie od pozwanego na rzez strony powodowej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu, powódka wskazała, że nieruchomość położona w W. przy dawnej ul. (...), ozn. Nr Hip. (...), „(...)" (obecnie rejon ul. (...)) w dniu 21 listopada 1945 r., tj. w dniu wejścia w życie dekretu z dnia 26 października 1945 r., o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze (...) W. (Dz. U. Nr 50 poz. 279) - dalej „dekret (...)" o łącznej powierzchni 10.350 m ^{( 2)} należała do S. S., której powódka jest następczynią prawną. Zdaniem powódki w dniu 16 lutego 1949 r. został skutecznie złożony wniosek dekretowy, a wobec wydania orzeczenia administracyjnego Prezydium Rady Narodowej (...) W. z dnia 22 marca 1960 r. odmawiającego przyznania prawa własności czasowej do gruntu przedmiotowej nieruchomości, w zakresie w jakim doszło do stwierdzenia jego nieważności na podstawie decyzji SKO, powódka ma roszczenie odszkodowawcze. Ponadto strona powodowa podniosła, iż istnieje adekwatny związek przyczynowy pomiędzy wydaniem nieważnej decyzji, a szkodą w majątku powódki.

(pozew, k. 2-36)

W odpowiedzi na pozew z dnia 5 czerwca 2014 r. (data stempla, k. 286v.) Skarb Państwa reprezentowany przez Wojewodę (...) wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany w pierwszej kolejności podniósł zarzut przedawnienia roszczenia powódki. Zdaniem pozwanego brak jest również normalnego/adekwatnego związku przyczynowego, a powódka nie udowodniła ażeby pomiędzy zdarzeniem, które w przekonaniu powódki jest źródłem szkody, a uszczerbkiem w postaci utraconych działek, zachodził związek przyczynowy. Dodatkowo, zdaniem pozwanego właściwym trybem dochodzenia przez powódkę odszkodowania za wskazaną nieruchomość jest tryb administracyjny z art. 215 u.g.n., a nie sądowy.

(odpowiedź na pozew, k. 287-303)

Wyrokiem wstępnym z dnia 29 stycznia 2015 roku wydanym w sprawie z powództwa I. C. (1) przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Wojewodę (...) o zapłatę Sąd Okręgowy w Warszawie uznał roszczenie za usprawiedliwione co do zasady. W wyroku wstępnym sąd rozstrzygnął m.in. zarzut winy, przedawnienia roszczenia oraz zarzut braku związku przyczynowego (wyrok SO w Warszawie k. 377, transkrypcja wygłoszonego uzasadnienia, k. 383-391).

Pismem z dnia 19 marca 2020 r. (data stempla pocztowego, k. 780) powódka uszczegółowiła roszczenie odsetkowe, w ten sposób, że wniosła o zasądzenie wskazanej w pozwie kwoty wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia powództwa do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz od dnia 1 stycznia 2016 r., do dnia zapłaty z odsetkami ustawowymi za opóźnienie.

(pismo procesowe powódki, k. 781-789)

Do zamknięcia rozprawy strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Nieruchomość położona w W. przy dawnej ul. (...), ozn. Nr Hip. (...), „ (...) (obecnie rejon ul. (...)) w dniu 21 listopada 1945 r., tj. w dniu wejścia w życie dekretu z dnia 26 października 1945 r., o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze (...) W. (Dz. U. Nr 50 poz. 279) - dalej „dekret (...)" o łącznej powierzchni 10.350 m ^{( 2)} należała do S. S..

( zaświadczenia Sądu Rejonowego dla Warszawy Mokotowa X Wydział Ksiąg Wieczystych z dnia 4 lutego 2003 r.- k. 38-38v.; zaświadczenia Sądu Grodzkiego w W. Oddział Ksiąg Wieczystych z dnia 16 lutego 1949 r. Nr (...) – k. 39 – okoliczność bezsporna )

Z dniem 21 listopada 1945 roku tj. z dniem wejścia w życie dekretu, nieruchomości (...), w tym grunt przedmiotowej nieruchomości, na podstawie art. 1 dekretu przeszły na własność gminy (...) W., a od 1950 roku z chwilą likwidacji gmin na własność Skarbu Państwa. Następnie grunt przedmiotowej nieruchomości z dniem 27 maja 1990 roku stał się własnością D. - Gminy W. - M., co potwierdził Wojewoda (...) decyzjami: (...) z dnia 6 czerwca 1991r., nr (...) z dnia 13 marca 1992r., nr (...) z dnia 12 czerwca 1996r., nr (...) z dnia 13 sierpnia 1996r., nr (...) z dnia 8 listopada 1996r. oraz Wojewoda (...) decyzjami: nr (...) z dnia 26 kwietnia 2002r., nr (...) z dnia 23 marca 2006r. Obecnie zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 15 marca 2002 roku o ustroju miasta stołecznego Warszawy grunt przedmiotowej nieruchomości stanowi własność miasta stołecznego W.. W części zaś, stanowi własność Skarbu Państwa oraz osoby prawnej.

( ustalenia SKO w decyzji z dnia 25 września 2003 r., (...) – k. 76-86)

I. C. (2) C. jest następczynią prawną S. S..

(przebieg następstwa prawnego – k. 113-143, k. 148-152v., k. 158-281 - okoliczność bezsporna - oświadczenie strony pozwanej z protokołu rozprawy z 15.01.2015 r., nagranie 00:25:02, k. 358)

W dniu 16 lutego 1949r. adw. T. P., pełnomocnik S. S. złożył wniosek o przyznanie prawa własności czasowej do (...) w terminie przewidzianym w art. 7 ust. 1 dekretu (...). Objęcie niniejszego gruntu przez gminę nastąpiło w dniu 16 sierpnia 1948 roku, tj. z dniem ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Nr 20 Rady Narodowej i Zarządu Miejskiego (...) W., a więc termin do złożenia wniosku upływał w dniu 16 lutego 1949 roku.

(wniosek dekretowy z dnia 16 lutego 1949 r. – k. 40)

Wniosek dekretowy został rozpoznany orzeczeniem administracyjnym Prezydium Rady Narodowej w (...) W. z dnia 22 marca 1960r. ((...)), którym odmówiono S. S. przyznania prawa własności czasowej do gruntu nieruchomości (...) położonej przy ul. (...), nr hip. (...) „(...)". W uzasadnieniu orzeczenia z dnia 22 marca 1960 r., Prezydium Rady Narodowej stwierdziło, iż na podstawie planu zagospodarowania przestrzennego teren nieruchomości (...) przy ul. (...) przeznaczony został pod budownictwo mieszkaniowe wielokondygnacyjne, co zdaniem organu nie dało się pogodzić z korzystaniem z przedmiotowego gruntu przez dotychczasowego (przeddekretowego) właściciela.

( orzeczenie administracyjne Prezydium Rady Narodowej w (...) W. z dnia 22 marca 1960r. ((...)) – k. 41-42; ustalenia SKO w decyzji z dnia 25 września 2003 r., ((...)) – k.76-86)

W wyniku rozpoznania wniosku z dnia 21 marca 2003 r., spadkobierców S. S. - decyzją z dnia 25 września 2003r. ((...)) Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. orzekło o:

1.  stwierdzeniu nieważności powyższego orzeczenia w części dotyczącej działek ewidencyjnych nr (...) z obrębu (...) z obrębu (...), z wyłączeniem 0,601 części działki nr (...) przypadającej na lokale mieszkalne nr (...) w budynku przy ul. (...); 0,657 części działki nr (...) przypadającej na lokale mieszkalne nr (...) w budynku przy ul. (...); 0,672 części działki nr (...) przypadającej na lokale mieszkalne nr (...) w budynku przy ul. (...); 0,563 części działki nr (...) przypadającej na lokale mieszkalne nr (...) w budynku przy ul. (...);.

2.  stwierdzeniu, iż powyższe orzeczenie w części dotyczącej 0,601 części działki nr (...) przypadającej na lokale mieszkalne nr (...) w budynku przy ul. (...) części działki nr (...) przypadającej na lokale mieszkalne nr (...) w budynku przy ul. (...) części działki nr (...) przypadającej na lokale mieszkalne nr (...) w budynku przy ul. (...) części działki nr (...) przypadającej na lokale mieszkalne nr (...) w budynku przy ul. (...) - wydane zostało z naruszeniem prawa, jednakże wobec ustalenia, iż orzeczenie to we wskazanym zakresie wywołało nieodwracalne skutki prawne - odmówiło stwierdzenia jego nieważności w tej części;

3.  na podstawie art. 65 § 1 k.p.a. w zw. z art. 157 § 1 k.p.a. przekazano sprawę w części dotyczącej działek nr (...) z obrębu (...) oraz działki nr (...) z obrębu (...) Prezesowi Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast- zgodnie z właściwością.

(Decyzja z dnia 25 września 2003 r., ((...)) – k.76-86)

Powyższa Decyzja SKO z dnia 25 września 2003 r. ((...)) stała się ostateczna z datą doręczenia decyzji pełnomocnikowi powodów, tj. z dniem 2 października 2003 r.

(okoliczność bezsporna - oświadczenie strony pozwanej z protokołu rozprawy z 15.01.2015 r., nagranie 00:25:02, k. 358)

W wyniku rozpoznania wniosku dekretowego złożonego przez adw. T. P. - pełnomocnika S. S., o przyznanie prawa własności czasowej do gruntu nieruchomości położonej przy ul. (...), ozn. nr hip. (...) wydano następujące decyzje administracyjne:

1.  ostateczną decyzję z dnia 1 marca 2007 r. Nr (...) Prezydenta (...) W. – w której ustanawiano na 99 lat prawo użytkowania wieczystego gruntu o pow. 641 m ^{( 2)}, oznaczonego jako działka ewidencyjna nr (...) w obrębie (...), uregulowanego w KW Nr (...). (wniosek o urządzenie nowej księgi został złożony w dniu 19.10.2006r. - Dz.Kw (...)) położonego przy ul. (...) róg (...) na rzecz spadkobierców S. S. w stosownych udziałach;

2.  ostateczną decyzję Prezydenta (...) W. z dnia 15 lutego 2011 r., Nr (...) – gdzie odmówiono spadkobiercom S. S. przyznania prawa użytkowania wieczystego do gruntu stanowiącego obecnie działki ewidencyjne w obrębie (...): nr(...), położonego w rejonie ulic: (...)

3.  ostateczną decyzję z dnia 4 marca 2011 r., Nr (...) Prezydenta (...) W. uchylającą na skutek odwołania własną decyzję (...) z dnia 15 lutego 2011 r., - w części dotyczącej działki nr (...) z obrębu (...);

4.  ostateczną decyzję z dnia 5 grudnia 2012 r., Nr (...) Prezydenta (...) W., w której ustanowiono na lat 99 prawo użytkowania wieczystego gruntu o pow. 1254 m ², oznaczonego jako działka ewidencyjna nr (...) w obrębie (...), uregulowanego w KW nr (...) cz. położonego przy ul. (...), a także gruntu o powierzchni 1044 m ² i oznaczonego jako działka ewidencyjna nr (...) w obrębie (...), uregulowanego w KW Nr I (...) cz. położonego przy ul. (...) - na rzecz spadkobierców S. S. w stosownych udziałach oraz odmówiono przyznania prawa użytkowania wieczystego gruntu stanowiącego część działki ewidencyjnej nr (...) w obrębie (...), położonego przy ul. (...).

We wszystkich w/w decyzjach Prezydenta (...) W. wskazane zostało, iż aktualnie przedmiotowy grunt nie jest objęty żadnym obowiązującym miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. Natomiast zgodnie z Uchwałą nr (...) Rady (...) W. z dnia 10.10.2006r. w sprawie studium uwarunkowań kierunków zagospodarowania przestrzennego (...) W., nieruchomość ta położona jest w strefie M1.30 - tereny o przewadze mieszkalnictwa wielorodzinnego, dla której ustala się priorytet dla lokalizowania funkcji mieszkaniowej i niezbędnych inwestycji celu publicznego z zakresu infrastruktury społecznej. Wyłączną przyczyną odmowy ustanowienia prawa wieczystego użytkowania gruntu do działek nr (...) ((...) (część) oraz nr (...), położonego w rejonie ulic: (...) było rozdysponowanie nieruchomości bądź takie nowe ukształtowanie terenu, iż nie było możliwe ustanowienie prawa wieczystego użytkowania nieruchomości. Prezydent m.st W. w w/w decyzjach stwierdził, iż mimo spełnienia warunków wynikających z art.7 dekretu (...) tj. wniosek został złożony w terminie oraz grunt nie jest przeznaczony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego pod cel publiczny, nie ma możliwości ustanowienia prawa użytkowania wieczystego przedmiotowego gruntu na rzecz następców prawnych dawnych właścicieli, z przyczyn wyżej wskazanych.

(Decyzja z dnia 1 marca 2007 r. Nr (...) Prezydenta (...) W. – k. 91-97; Decyzja Prezydenta (...) W. z dnia 15 lutego 2011 r., Nr (...), k. 99-103; Decyzja z dnia 4 marca 2011 r., Nr (...) Prezydenta (...) W., k. 104-104v.; Decyzję z dnia 5 grudnia 2012 r., Nr (...) Prezydenta (...) W., k. 105-109v.)

Na podstawie ostatecznej decyzji Prezydenta (...) W. z dnia 21 listopada 2011r., r. Nr 61/2011 r., działka Nr (...) została podzielona na działkę (...) oraz działkę (...), a także na podstawie ostatecznej decyzji Prezydenta (...) W. Nr (...) z dnia 6 kwietnia 2012 r., działka Nr (...) o powierzchni 0,6723 ha została podzielona na działkę Nr (...) o powierzchni 0,1044 ha oraz działkę (...) o powierzchni 0, (...).

(Decyzja Prezydenta (...) W. z dnia 21 listopada 2011r., r. Nr 61/2011 r., k. 146-147; Decyzja Prezydenta (...) W. Nr (...) z dnia 6 kwietnia 2012 r., k. 144-145)

Wnioskiem z dnia 25 września 2006 r. następcy prawni S. S. wystąpili do Samorządowego Kolegium Odwoławczego o przyznanie odszkodowania z tytułu szkody doznanej przez S. S. w skutek wydania z naruszaniem prawa orzeczenia administracyjnego Prezydium Rady Narodowej z dnia 22 marca 1960 r. ((...)) odmawiającego ustanowienia na rzecz S. S. prawa własności czasowej do gruntu nieruchomości położonej w W. przy ul. (...) rej H. (...) wchodzącej obecnie w skład działek o nr (...), z obrębu (...) oraz nr (...) z obrębu (...) oraz 1/1 z obrębu (...) oraz wnieśli o zawieszenie postępowania o odszkodowanie na podstawie art. 97 § 1 pkt 4 k.p.a. do czasu rozpoznania wniosku o ustanowienie prawa własności czasowej (obecnie użytkowania wieczystego) nieruchomości (...) położonej w W. przy ul. (...) Hip (...) Hip (...)

(Wniosek o wydanie decyzji ustalającej odszkodowanie z dnia 25 września 2006 r. – k. 43-54)

Decyzją z dnia 20 marca 2008 r. ( (...)) Samorządowego Kolegium Odwoławczego odmówiono w trybie art. 160 § 4 k.p.a. w zw. z art. 17 pkt 1 k.p.a. przyznania odszkodowania z tytułu szkody poniesionej przez S. S. w wyniku wydania z naruszaniem prawa orzeczenia administracyjnego Prezydium Rady Narodowej z dnia 22 marca 1960 r. ((...)) odmawiającego ustanowienia na rzecz S. S. prawa własności czasowej do gruntu nieruchomości położonej w W. przy ul. (...) rej H. (...) wchodzącej obecnie w skład działek o nr (...), z obrębu (...) oraz nr (...) z obrębu (...) oraz (...)z obrębu (...). W uzasadnieniu rozstrzygnięcia SKO dokonując wykładni art. 5 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r., o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2004 r., Nr 162 poz. 1692) uznało swoją kognicje do wydania decyzji merytorycznej. Jednocześnie SKO odmówiło zawieszenia postępowania na podstawie art. 97 § 1 pkt 4 k.p.a. z uwagi, iż zdaniem SKO rozpoznanie wniosku dekretowego nie jest uzasadnieniem wstępnym.

(Decyzja z dnia 20 marca 2008 r. ( (...)) Samorządowego Kolegium Odwoławczego – k. 87-90)

Powyższa Decyzja SKO z dnia 20 marca 2008 r. ( (...)) stała się ostateczna z datą odebrania - w dniu 7 kwietnia 2008 r.

(okoliczność bezsporna - oświadczenie strony pozwanej z protokołu rozprawy z 15.01.2015 r., nagranie 00:25:02, k. 358)

Wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej w postępowaniu pojednawczym nadanym w polskiej placówce pocztowej dnia 21 marca 2011 r. następcy prawni S. S., w tym również powódka I. C. (2) C., na podstawie art. 184 k.p.a. w zw. art. 185 k.p.a wezwali Skarb Państwa - Wojewodę (...) do zawarcia ugody kończącej spór dotyczący przysługującego wzywającym od Skarbu Państwa na podstawie art. 160 § 1 i 6 k.p.a. w zw. z art. 5 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r., o zmianie ustawy kodeks cywilny i niektórych ustaw (Dz. U. Nr 169 poz. 1692) roszczenia o odszkodowanie z tytułu szkody rzeczywistej za wydanie z naruszaniem prawa orzeczenia administracyjnego Prezydium Rady Narodowej z dnia 22 marca 1960 r. Wzywający wskazali również kwoty roszczenia odszkodowawczego składającą się na ogólną kwotę w wysokości 60 750 000.00 złotych, które przedstawiali do negocjacji Skarbowi Państwa.

Skarb Państwa pismem z dnia 17 marca 2011 r., oświadczył, iż nie widzi możliwości zawarcia ugody, zaś wzywający poparli wniosek.

(Wniosek o zawezwanie do próby ugodowej wraz z załącznikami, k. 55-75; protokół rozprawy głównej z dnia 31 maja 2011 r. VI Co 618/11, k. 98)

Łączna powierzchnia działek ewidencyjnych wchodzących w skład dawnej nieruchomości hipotecznej Hip. Nr (...), tj. obejmująca:

- całość działek (...) z obrębu (...),

- część działek (...) z obrębu (...),

- część działek (...) z obrębu (...)

wynosi 4.510 m ².

(opinia biegłego sądowego inż. S. M. z 30.10.2015 r., k. 422-459; wyjaśnienia biegłego protokół rozprawy z 10.06.2016 r., k. 520-521 – mapa k. 425)

W uzasadnieniu Decyzji z dnia 25 września 2003 r. ((...)) Samorządowe Kolegium Odwoławcze wskazało, iż w dniu wydania badanego orzeczenia administracyjnego dla przedmiotowej nieruchomości obowiązywał Plan zatwierdzony uchwałą Prezydium Rządu PRL z dnia 2 lipca 1956 r., a nieruchomość gruntowa znajdowała się w strefie określonej jako teren zabudowy skupionej.

(Decyzja z dnia 25 września 2003 r., ((...)) – k.76-86)

Plan Generalny na lata 1955-1965 zatwierdzony przez Prezydium Rządu w lipcu 1956 r. zawierał m.in. wytyczne programowe dla dzielnic, zadania dla resortów. Zgodnie z legendą teren gruntów d. księgi 7368, w zakresie przedmiotowych działek, jest przeznaczony pod zabudowę skupioną. Przeznaczeniem terenu działek była zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna o wyższej intensywności zabudowy, wysokości budynków – do 7 kondygnacji tj. do 22m, z usługami bez definiowania sposobu zabudowy (podobnie jak obecnie definiuje obszary planistyczne MW/U w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego).

(opinia biegłej sądowej mgr inż. arch. M. M. (3), k. 728-751; opinia uzupełniająca biegłej sądowej mgr inż. arch. M. M. (3), k. 797-802; opinia biegłego sądowego mgr inż. A.. T. G., k. 536-552).

Wartość prawa wieczystego użytkowania gruntu nieruchomości położonej w W. przy ul. (...), obejmującego działki ewidencyjne nr (...) z obrębu (...) oraz działki nr (...) z obrębu (...) w części wchodzącej w skład dawnej nieruchomości hipotecznej „(...) Hip nr (...), według stanu nieruchomości (poszczególnych działek) z 22 marca 1960 r., tj. daty wydania orzeczenia administracyjnego Prezydium Rady Narodowej (...) W. z 22 marca 1960 r., ((...)), ale cen aktualnych w dacie sporządzenia operatu szacunkowego, według przeznaczenia Nieruchomości (poszczególnych działek wchodzących w skład Nieruchomości) jako teren zabudowy skupionej na podstawie Planu Generalnego na lata 1955-1965 zatwierdzonego przez Prezydium Rządu w lipcu 1956 r., o łącznej powierzchni 4510 m ^{( 2 )}z uwzględnieniem, iż część działki nr (...) z obrębu (...) w zakresie powierzchni 135 m ^{( 2)} (KW nr (...)) oraz część działki nr (...) w zakresie powierzchni 129 m ^{( 2)} z obrębu (...) (KW (...)) została faktycznie zagospodarowana jako pas gruntu o przeznaczeniu pieszo-jezdnym (nie skategoryzowany jako droga publiczna) – wynosi 11.726.000 zł.

(opinia mgr inż. E. W., k. 845-890; uzupełniająca opinia wraz z aktualizacją z 20.01.2023 r., k. 955-998; ustne wyjaśnienia biegłej E. W. – protokół rozprawy z 24.11.2023 r., k. 1045-1046)

Powyższy stan faktyczny, Sąd ustalił na podstawie wskazanych wyżej dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, które nie pozostawały ze sobą w sprzeczności. Dowody z dokumentów – w znacznej części decyzje administracyjne oraz orzeczenia sądów, w związku z tym, że korzystają z domniemania zgodności z prawdą ustanowionego w art. 244 k.p.c., stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone, brak więc było podstaw do żądania przez Sąd z urzędu złożenia wyżej wymienionych dokumentów w oryginale.

W niniejszej sprawie, Sąd w pierwszej kolejności dopuścił dowód z opinii biegłego celem ustalenia powierzchni nieruchomości (postanowienie, k. 415). Biegły sądowy inż. S. M. po przeprowadzeniu odpowiednich transformacji współrzędnych granic dawnej hipoteki H. (...) wykonał mapę (k. 425) dawnej przedmiotowej nieruchomości w stosunku do obecnej ewidencji gruntów, która posłużyła do ustalenia łącznej powierzchni działek ewidencyjnych, tj. działki o nr (...) z obrębu (...) oraz działki nr (...) z obrębu (...) w części wchodzącej w skład dawnej nieruchomości hipotecznej „Dobra Wierzba lit A, Rej H. (...)” Hip nr (...) o łącznej powierzchni 4510 m ^{( 2)} (opinia biegłego sądowego inż. S. M. z 30.10.2015 r., k. 422-459; wyjaśnienia biegłego protokół rozprawy z 10.06.2016 r., k. 520-521).

Następnie, celem ustalenia przeznaczenia przedmiotowych działek ewidencyjnych wchodzących w skład dawnej nieruchomości hipotecznej H. (...), których powierzchnia została rozliczona w opinii z dnia 30 października 2015 r. (w opinii biegłego inż. S. M.), Sąd posłużył się opinią biegłego sądowego mgr inż. arch. T. G. oraz biegłej sądowej mgr inż. architekt M. M. (3). Biegły mgr inż. arch. T. G. w opinii z dnia 1 września 2016 r. stwierdził, że przedmiotowe działki wg Planu Zagospodarowania Przestrzennego zatw. dn. 2 lipca 1956 r. najprawdopodobniej w całości usytuowane są na terenie, dla którego plan określał przeznaczenie „zabudowa skupiona” (opinia biegłego sądowego mgr inż. A.. T. G., k. 536-552). Biegła sądowa mgr inż. architekt M. M. (3) również określiła, iż nieruchomość stanowiła teren zabudowy skupionej, co zgodnie z opinią biegłej odpowiada zabudowie o wyższej intensywności zabudowy, wysokości budynków – do 7 kondygnacji tj. do 22m, z usługami bez definiowania sposobu zabudowy (opinia biegłej sądowej mgr inż. arch. M. M. (3), k. 728-751; opinia uzupełniająca biegłej sądowej mgr inż. arch. M. M. (3), k. 797-802)

Wobec ustalenia powierzchni oraz przeznaczenia działek, Sąd zlecił wykonanie opinii biegłego ds. wyceny nieruchomości. Opinię sporządziła biegła mgr inż. E. W. (opinia mgr inż. E. W., k. 845-890; uzupełniająca opinia wraz z aktualizacją z 20.01.2023 r., k. 955-998; ustne wyjaśnienia biegłej E. W. – protokół rozprawy z 24.11.2023 r., k. 1045-1046). Biegła poczyniła ustalenia w kilku wariantach wskazanych przez sąd w postanowieniu (k. 833-834). Jeden z wariantów wykonania opinii (pkt I b. postanowienia z k. 833-834) dotyczył ustalenia wartości prawa wieczystego użytkowania gruntu nieruchomości położonej w W. przy ul. (...), obejmującego działki ewidencyjne nr (...) z obrębu (...) oraz działki nr (...) z obrębu (...) w części wchodzącej w skład dawnej nieruchomości hipotecznej „Dobra Wierzba lit A, Rej H. (...)” Hip nr (...), o łącznej powierzchni 4510 m ^{( 2)}, których powierzchnia została rozliczona względem dawnej nieruchomości hipotecznej na podstawie opinii z 30 października 2015 r. wraz z mapą celów sądowych sporządzoną przez geodetę uprawnionego S. M., według stanu nieruchomości (poszczególnych działek) z 22 marca 1960 r., tj. daty wydania orzeczenia administracyjnego Prezydium Rady Narodowej (...) W. z 22 marca 1960 r., ((...)), ale cen aktualnych w dacie sporządzenia operatu szacunkowego, według przeznaczenia (...) (poszczególnych działek wchodzących w skład (...)) określonej na podstawie opinii z zakresu architektury M. M. (3) oraz na podstawie opinii z zakresu architektury T. G. - na podstawie Planu Generalnego na lata 1955-1965 zatwierdzonego przez Prezydium Rządu w lipcu 1956 r.,; nieruchomość stanowiła teren zabudowy skupionej, co zgodnie z opinią biegłej M. M. (3) odpowiada zabudowie o wyższej intensywności zabudowy, wysokości budynków – do 7 kondygnacji tj. do 22m, z usługami bez definiowania sposobu zabudowy (podobnie jak obecnie definiuje obszary planistyczne MW/U w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego), do całej powierzchni nieruchomości 4510 m ^{( 2)}, oraz przy przyjęciu założenia, iż część działki nr (...) z obrębu (...) w zakresie powierzchni 135 m ^{( 2)} (KW nr (...)) oraz część działki nr (...) w zakresie powierzchni 129 m ^{( 2)} z obrębu (...) (KW (...)) została faktycznie zagospodarowana jako pas gruntu o przeznaczeniu pieszo-jezdnym (nie skategoryzowany jako droga publiczna). Biegła mgr inż. E. W. wskazała, iż w tym wariancie wartość prawa wieczystego użytkowania gruntu przedmiotowej nieruchomości wynosi 11.726.000 zł.

Opinie biegłych sądowych w niniejszej sprawie zostały sporządzone przez osoby posiadające należyte kwalifikacje oraz doświadczenie zawodowe w oparciu o dane zawarte w aktach sprawy oraz niezbędne dane zgromadzone we własnym zakresie przez biegłych. Przygotowane przez biegłych opinie są zgodne z zasadami logiki, wyczerpujące i zrozumiałe. Biegli odpowiedzieli także w sposób dokładny i wyczerpujący na zarzuty zgłoszone przez strony, w opiniach uzupełniających oraz opiniach ustnych.

Na postawie art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c. Sąd pominął wniosek strony pozwanego o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego ds. wyceny nieruchomości, niż biegła E. W.. W ocenie Sądu jest to wniosek służący jedynie przedłużeniu postępowania albowiem strona pozwana nie wykazała uzasadnionej potrzeby przeprowadzenia dowodu z opinii innego biegłego.

Wskazane dowody wzajemnie się uzupełniają, nie stoją ze sobą w sprzeczności, tworzą spójny stan faktyczny. W związku z powyższym brak zdaniem Sądu przesłanek do odmówienia im mocy dowodowej w zakresie, w jakim stanowiły podstawę ustaleń faktycznych dokonanych w niniejszej sprawie.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części.

Sąd w niniejszej sprawie wydał wyrok wstępny (art. 318 k.p.c.), który jest prawomocny. Moc wiążąca wyroku wstępnego oznacza, że po jego uprawomocnieniu się nie można podważać zasadności dochodzonego roszczenia (wyrok S.N. z dnia 1 grudnia 1999 roku, I PKN 401/99, OSNP 2001, nr 8, poz.259). Ustalony w wyroku wstępnym stosunek prawny lub prawo stanowi podstawę roszczenia, którego wysokość zostaje określona na dalszym etapie postępowania.

W prawomocnym wyroku wstępnym z dnia 29 stycznia 2015 r. (wyrok, k. 377, transkrypcja wygłoszonego uzasadnienia, k. 383-391) wydanym w niniejszej sprawie Sąd uznał roszczenie o zapłatę za usprawiedliwione co do zasady. Sąd rozstrzygnął m.in. legitymację stron w procesie oraz przesądził o skuteczności złożenia w dniu 16 lutego 1949 r. wniosku dekretowego. Ponadto, zdaniem Sądu roszczenie odszkodowawcze nie jest przedawnione. Istnieje również adekwatny związek przyczynowy pomiędzy wydaniem nieważnej decyzji dekretowej, a szkodą w majątku powódki.

W dalszym toku postępowania rzeczą Sądu było zwymiarowanie szkody i ustalenie wysokości należnego powódce odszkodowania.

Jak już wskazał Sąd w uzasadnieniu wyroku wstępnego do zaistniałego stanu faktycznego znajduje zastosowanie art. 160 § 1, 2, 3 i 6 k.p.a. (w niniejszym przypadku nie stosuje się art. 160 § 4 i 5 k.p.a.) w zw. art. 5 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw. W art. 160 k.p.a. nie zostały określone przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej, dlatego też zastosowanie znajdzie dodatkowo art. 417 k.c.

W przedmiotowej sprawie w prawomocnym wyroku wstępnym przesądzono więc, że zdarzeniem wywołującym szkodę (źródłem powstania szkody) powódki było orzeczenia administracyjne Prezydium Rady Narodowej (...) W. z dnia 22 marca 1960 r. odmawiające przyznania prawa własności czasowej do gruntu przedmiotowej nieruchomości. Co istotne, ostateczną decyzją Prezydenta (...) W. z dnia 15 lutego 2011 r. odmówiono przyznania prawa użytkowania wieczystego do gruntu stanowiącego obecnie działki ewidencyjne w obrębie (...): nr (...), położonego w rejonie ulic: (...). W części dotyczącej działki nr (...) z obrębu (...), na skutek odwołania, decyzją z dnia 4 marca 2011 r. uchylono decyzję dnia 15 lutego 2011 r. w tym zakresie. Należy wskazać, że wyłączną przyczyną odmowy ustanowienia prawa wieczystego gruntu do działek nr (...) ((...) było rozdysponowanie nieruchomości bądź takie nowe ukształtowanie terenu, iż nie było możliwe ustanowienie prawa wieczystego użytkowania nieruchomości. Prezydent (...) W. w w/w decyzjach stwierdził, że mimo spełnienia warunków wynikających z art. 7 dekretu (...), tj. wniosek został złożony w terminie oraz grunt nie jest przeznaczony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego pod cel publiczny, nie ma możliwości ustanowienia prawa użytkowania wieczystego przedmiotowego gruntu na rzecz następców prawnych dawnych właścicieli, z powyższych przyczyn.

Szkodę rozumieć należy, jako powstałą wbrew woli poszkodowanego różnicę między obecnym jego stanem majątkowym, a takim stanem, jaki zaistniałby, gdyby nie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Szkodę rzeczywistą, jaką poniosła powódka stanowi uszczerbek majątkowy, polegający na definitywnej utracie prawa wieczystego użytkowania gruntu do części nieruchomości położonej przy dawnej ul. (...), nr hip. (...) „(...)”.

Zgodnie z treścią art. 361 § 1 k.c. zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła.

Zgodnie z art. 160 § 2 k.p.a. poszkodowany może domagać się naprawienia szkody poniesionej w wyniku wydania z rażącym naruszeniem prawa decyzji administracyjnej, według swego wyboru, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej (art. 363 § 1 k.c.).

Wobec przesądzenia przez Sąd w wyroku wstępnym o zaistnieniu niezbędnych przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej, tj. powstanie szkody, zdarzenia powodującego szkodę oraz adekwatnego związku przyczynowo skutkowego należało dokonać zwymiarowania szkody i tym samym określenia wysokości odszkodowania należnego powódce.

Sąd w pierwszej kolejności dokonał ustalenia łącznej powierzchni działek ewidencyjnych, tj. działki o nr (...) z obrębu (...) oraz działki nr (...) z obrębu (...) w części wchodzącej w skład dawnej nieruchomości hipotecznej „Dobra Wierzba lit A, Rej H. (...)” Hip nr (...). Na podstawie mapy wykonanej przez biegłego sądowego inż. S. M. (k. 425) Sąd ustalił, iż łączna powierzchnia przedmiotowych działek ewidencyjnych wynosi 4510 m ^{( 2)}.

W ocenie Sądu, zasadnym jest przyjęcie, jak wskazywała strona powoda, iż w dacie orzeczenia administracyjnego z dnia 22 marca 1960 r. obowiązywał Plan zatwierdzony Uchwałą Prezydium Rządu PRL z dnia 2 lipca 1956 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w uzasadnieniu decyzji z dnia 25 września 2003 r. wskazało, iż właśnie ten plan był ówcześnie obowiązujący, co w sprawie niniejszej jest dla sądu wiążące (jak wskazano również w wyroku wstępnym). Sąd nie widzi uzasadnionego powodu, aby w sprawie niniejszej, sąd aktem subsumpcji miałby modyfikować ustalenia władzy administracyjnej, gdzie określono postanowienia obowiązującego planu.

Oceniając przeznaczenie przedmiotowych działek ewidencyjnych, Sąd przyjął ustalenia poczynione w opinii biegłego sądowego mgr inż. arch. T. G. oraz biegłej sądowej mgr inż. architekt M. M. (3), w których biegli wskazali, iż przedmiotowe działki wg Planu Zagospodarowania Przestrzennego zatw. dn. 2 lipca 1956 r. usytuowane są na terenie, dla którego plan określał przeznaczenie „zabudowa skupiona” (opinia biegłego sądowego mgr inż. A.. T. G., k. 536-552). Biegła sądowa mgr inż. architekt M. M. (3) wskazała, iż nieruchomość stanowiła teren zabudowy skupionej, co zgodnie z opinią biegłej odpowiada zabudowie o wyższej intensywności zabudowy, wysokości budynków – do 7 kondygnacji tj. do 22m, z usługami bez definiowania sposobu zabudowy (opinia biegłej sądowej mgr inż. arch. M. M. (3), k. 728-751; opinia uzupełniająca biegłej sądowej mgr inż. arch. M. M. (3), k. 797-802).

Spornym pomiędzy stronami była kwestia faktycznego zajęcia części nieruchomości pod urządzenie ciągu pieszo drogowego. W Planie z 1956 r. żadna z aktualnych działek wchodzących w skład nieruchomości nie była przewidziana pod urządzenie drogi publicznej tylko pod zabudowę „skupioną”. Bez znaczenia dla ustalenia wysokości szkody, ma ewentualne zajęcie, nawet przed datą orzeczenia dekretowego, części działki nr (...) z obrębu (...) w zakresie powierzchni 135 m ^{( 2 )} oraz część działki nr (...) w zakresie powierzchni 129 m ^{( 2 )}z obrębu (...), pod ciąg pieszo – drogowy bądź pas gruntu urządzony pod drogę niepubliczną. Rację ma strona powodowa, iż miarodajne dla ustalenia przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej oraz rozmiaru szkody są wyłącznie kwestie związane z przeznaczeniem nieruchomości w planie zagospodarowania przestrzennego, a nie faktyczny sposób zagospodarowania nieruchomości, w tym nawet pod pas gruntu o przeznaczeniu pieszo jezdnym.

Dopiero po ustaleniu powyższego, możliwym stało się ustalenie należnego powódce odszkodowania, które zostało obliczone w oparciu o metodologię zaproponowaną w opinii biegłej E. W. ( opinia mgr inż. E. W., k. 845-890; uzupełniająca opinia wraz z aktualizacją z 20.01.2023 r., k. 955-998; ustne wyjaśnienia biegłej E. W. – protokół rozprawy z 24.11.2023 r., k. 1045-1046).

Sąd kierując się dyrektywami wskazanymi w art. 363 § 2 k.c. uznał, że ustalenie wysokości odszkodowania powinno nastąpić według stanu nieruchomości (poszczególnych działek) z 22 marca 1960 r., tj. daty wydania orzeczenia administracyjnego Prezydium Rady Narodowej (...) W. z 22 marca 1960 r., ((...)), ale cen aktualnych w dacie sporządzenia operatu szacunkowego.

Powyższy mechanizm odpowiada poglądom wyrażonym w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Zgodnie bowiem z wyrokiem Sądu Najwyższego z 14 marca 2014 r., III CSK 152/13 (Legalis) „uszczerbek majątkowy obejmujący utratę prawa własności nieruchomości podlega oszacowaniu według jej stanu w dacie wydania decyzji, a cen aktualnych w dacie orzekania. Rzeczywista szkoda polega bowiem na uszczerbku w dobrach poszkodowanego, polegającym na różnicy między ich stanem będących wynikiem zdarzenia szkodzącego a stanem jaki istniałby, gdyby zdarzenie to nie wystąpiło (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 1963 r., III PO 31/63, OSNCP 1964 nr 7-8, poz. 128, uchwałę (7) Sądu Najwyższego z dnia 12 lipca 1968 r., III PZP 26/68, OSNCPUS 1969, nr 2, poz. 18, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lipca 1957 r., 2 CR 304/57, OSN 1958 nr III, poz. 76)”.

Wysokość odszkodowania winna zatem wyrównać różnicę pomiędzy obecnym stanem majątkowym poszkodowanych a tym stanem, jaki by istniał gdyby nie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Przywołana teoria różnicy pozwala określić szkodę jako różnicę dwóch stanów w sferze majątkowej: hipotetycznego i obecnego – w chwili orzekania, będącego następstwem zdarzenia, które szkodę wywołało (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 08 czerwca 2004 roku, I CK 644/03, LEX numer 424269).

Wysokość należnego powódce odszkodowania Sąd ustalił w oparciu o uzupełniającą opinię biegłej E. W. z dnia 20 stycznia 2023 r. (k. 955-998), której aktualność biegła potwierdziła na rozprawie w dniu 24 listopada 2023 r. (k. 1045-1046).

Na podstawie Planu Generalnego na lata 1955-1965 zatwierdzonego przez Prezydium Rządu w lipcu 1956 r., przedmiotowa nieruchomość stanowiła teren zabudowy skupionej, co odpowiada zabudowie o wyższej intensywności zabudowy, wysokości budynków – do 7 kondygnacji tj. do 22m, z usługami bez definiowania sposobu zabudowy (podobnie jak obecnie definiuje obszary planistyczne MW/U w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego), do całej powierzchni nieruchomości 4510 m ^{( 2)}, oraz przy przyjęciu założenia, iż część działki nr (...) z obrębu (...) w zakresie powierzchni 135 m ^{( 2)} (KW nr (...)) oraz część działki nr (...) w zakresie powierzchni 129 m ^{( 2)} z obrębu (...) (KW (...)) została faktycznie zagospodarowana jako pas gruntu o przeznaczeniu pieszo-jezdnym (nie skategoryzowany jako droga publiczna) - wartość prawa wieczystego użytkowania gruntu przedmiotowej nieruchomości wynosi 11.726.000 zł.

Sąd jednocześnie oddalił powództwo w części dotyczącej roszczenia ubocznego w postaci żądania zasądzenia odsetek ustawowych naliczanych od wskazanych w pozwie terminów. W ocenie Sądu przyjęcie daty naliczania odsetek ustawowych od terminu wskazanego przez powódkę nie było w całości zasadne. Przyjęcie przez Sąd odmiennej daty początkowej naliczania odsetek wynikało z tego, że roszczenie powódki ma odszkodowawczy charakter (por. art. 363 § 2 k.c.). Wobec powyższego należało zasądzić od pozwanego na rzecz powódki odsetki ustawowe liczone od dnia w którym wysokość świadczenia odszkodowawczego uległa skonkretyzowaniu, a tym samym od dnia w którym dłużnik znając ostatecznie wysokość swojego zobowiązania pozostaje w opóźnieniu. W niniejszej sprawie za okres początkowy do naliczania odsetek ustawowych należało zatem przyjąć dzień 9 lutego 2023 r. albowiem w dniu 7 lutego 2023 r. (data odbioru przez pozwanego odpisu opinii uzupełniającej biegłej E. W., zpo k. 1010) pozwany dowiedział się ostatecznie o zwymiarowaniu szkody, a więc powinien niezwłocznie spełnić świadczenie w dniu następnym, tj. 8 lutego 2023 r. Wymagalność samego świadczenia zgodnie z art. 455 k.c. wynikająca z właściwości zobowiązania określa data uzyskania przez zobowiązanego do naprawienia szkody (czyli pozwanego) wiedzy o rozmiarze ustalonej w tym trybie szkody. Uwzględniając jego instytucjonalny wymiar oraz szczególny charakter sprawy wynikający z odpowiedzialności realizowanej za tzw. delikt władzy winien spełnić świadczenie. Odsetki za opóźnienie należą się zatem od dnia następnego, tj. od dnia 9 lutego 2023 r.

Z tych względów należało orzec jak w punkcie I sentencji wyroku.

W pozostałym zakresie żądań, tj. w zakresie żądania odsetkowego za okres poprzedzający datę 9 lutego 2023 r. oraz w zakresie przekraczającym uwzględnioną w wyroku kwotę odszkodowania należało orzec jak w punkcie II sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł w pkt III wyroku na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. Biorąc pod uwagę wysokość kwot zasądzonych na rzecz powódki, należało uznać, że powódka wygrała proces w 68%. Stosownie do art. 108 § 1 k.p.c. szczegółowe wyliczenie kosztów postępowania Sąd pozostawił referendarzowi sądowemu.

Sędzia Andrzej Kuryłek