Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Pozwem złożonym w dniu 23 kwietnia 2020 r. powódka B. K.
wniosła o:

a)  ustalenie, że umowa kredytu nr (...) zawarta w dniu 22 października 2004 r. pomiędzy B. K. a (...) Bank (...) S.A. w W. - obecnie Bank (...) S.A. z siedzibą w G. jest nieważna,

b)  zasądzenie od pozwanego Banku (...) S.A. z siedzibą w G. (dalej: Bank) na swoją rzecz kwoty 111.800,28 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty,

c)  zasądzenie od pozwanego Banku (...) S.A. z siedzibą w G. na swoją rzecz kwoty 900 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty,

ewentualnie o:

a)  zasądzenie od pozwanego Banku (...) S.A. z siedzibą w G. na swoją rzecz kwoty 111.800,28 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty,

b)  zasądzenie od pozwanego Banku (...) S.A. z siedzibą w G. na swoją rzecz kwoty 900 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty,

ewentualnie o:

a) ustalenie, że postanowienia umowne zawarte w § 1 ust. 1 zdanie trzecie, § 7 ust. 2, § 10 ust. 6, § 17 umowy nr (...) zawartej w dniu 22 października 2004 r. pomiędzy powódką, a (...) Bank (...) S.A. w W. - obecnie Bank (...) S.A. z siedzibą w G. stanowią niedozwolone postanowienia umowne,

b) zasądzenie od pozwanego Banku (...) S.A. z siedzibą w G. na swoją rzecz kwoty 50.000,00 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty,

ewentualnie o:

zasądzenie od pozwanego Banku (...) S.A. z siedzibą w G. na swoją rzecz kwoty 50.000,00 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

W każdym ww. wypadku powódka wniosła o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych, o ile nie zostanie złożony spis kosztów.

W uzasadnieniu pozwu wskazała, że w dniu 22 października 2004 r. zawarła umowę z (...) Bank (...) S.A. w W. o numerze (...). Umowa została zawarta według standardowego wzorca umownego przedstawionego przez pozwanego, a jej poszczególne postanowienia nie zostały indywidualnie uzgodnione między stronami. Kwota kredytu została wypłacona w PLN i w takiej walucie była spłacana, z tym że w trakcie trwania umowy kursy kupna i sprzedaży (...) ustalał pozwany.

Powódka wskazała, że postanowienia zawarte w § 1 ust. 1 zdanie trzecie, § 7 ust. 2, § 10 ust. 6, § 17 umowy są niejednoznaczne, kształtują jej prawa i obowiązku w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jej interesy, w konsekwencji stanowią niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.p.c. Powódka przez zawarciem umowy była zapewniana o bezpieczeństwie umowy oraz niewielkim ryzyku związanym z możliwością zmiany kursu (...). Nie został powódce wyjaśniony sposób ustalania kursów (...), proces indeksacji, pojęcie spreadu walutowego oraz jak bank tworzy tabele kursowe. Bank wykorzystał swoją przewagę informacyjną oraz uprzywilejowaną pozycję profesjonalisty przy zawieraniu umowy kredytowej z powódką. Postanowienia umowy dotyczące mechanizmy waloryzacji nie są transparentne, przejrzyste i są trudne do zrozumienia, a przez możliwość dowolnego kształtowania przez bank kursu wymiany walut skutkują rażącą dysproporcją uprawnień kontraktowych na niekorzyść kredytobiorcy i w sposób oczywisty godzą w dobre obyczaje. Umowa jest sprzeczna z przepisem art. 69 ust. 1 prawa bankowego oraz art. 358 ¹ § 2 k.c. z uwagi na niewłaściwe zastosowanie w umowie mechanizmu waloryzacji.

W ocenie powódki utrzymanie umowy po wyeliminowaniu ww. postanowień umowy nie jest możliwe. Nieważność umowy ze skutkiem ex tunc powoduje, że świadczenie uiszczone przez powódkę tytułem spłaty rat kapitałowo-odsetkowych uiszczonych w złotówkach, a także opłat dodatkowych i prowizji było świadczeniem nienależnym. Na dzień 29.01.2020 r. powódka na rzecz pozwanego zapłaciła łącznie kwotę 111.800,28 zł i 900 CHF. W zakresie zgłoszonego roszczenia ewentualnego żądana przez powódkę kwota 50.000,00 zł stanowi sumę nadpłaconych rat kredytu (k. 4-13).

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na jego rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, z uwzględnieniem uiszczonej opłaty skarbowej od złożonego pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu swojego stanowiska wskazał, że kwestionuje żądanie powodów zarówno co do zasady, jak i wysokości. Wskazał, że powódka nie posiada interesu prawnego w żądaniu ustalenia nieważności umowy i ewentualnie ustaleniu, że poszczególne postanowienia umowy jej nie wiążą. Powódce przysługuje bowiem dalej idące powództwo o zwrot uiszczonych kwot przeznaczonych na spłatę kredytu ewentualnie o zapłatę rzekomo nadpłaconych rat. Pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczeń dochodzonych pozwem wskazując, że termin przedawnienia upłynął 26 października 2014 r., bądź najpóźniej (jak podał) 15 lipca 2005 r. (k.76). W ocenie pozwanego sposób ustalania przez Bank (...) kursów walut został precyzyjnie określony w umowie kredytu. Podniósł, że nawet jeżeli przyjąć, iż kwestionowane w pozwie postanowienia umowy kredytu mogą wypełniać przesłanki abuzywności to nie przesądza to o zasadności roszczeń powódki. Strony, po eliminacji postanowień uznanych za abuzywne, w dalszym ciągu związane byłyby umową kredytu indeksowanego do (...), która winna być rozliczana albo według kursów średnich NBP, które zostały przewidziane wprost w umowie albo jak dotychczas według kursów (...) publikowanych przez pozwany bank. Niezależnie od powyższego pozwany wskazał, że w przypadku dokonywania badania charakteru postanowień odnoszących się do sposobu przeliczeń walutowych na potrzeby wykonywania umowy, istnieje także możliwość wyłączenia spod badania i pozostawienia w zapisach § 17 umowy tej części postanowień, które odnoszą się do zastosowania kursu średniego NBP. Pozwany wskazał, że nie był w jakimkolwiek stopniu wzbogacony kosztem powódki, a nawet jeżeli hipotetycznie założyć, iż umowa kredytu jest nieważna to świadczenie powódki traktować należy jako czyniące zadość zasadom współżycia społecznego lub też jako spełnione na poczet niewymagalnej wierzytelności Banku względem powódki o zwrot własnego świadczenia wzajemnego.

Jednocześnie pozwany zaprzeczył temu, że:

a)  umowa zawiera niedozwolone postanowienia w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. lub jest nieważna w całości albo jakiejkolwiek części,

b)  powódka w okresie objętym żądaniem pozwu spłaciła na rzecz Banku kwotę 11.800,28 zł oraz 900 CHF tytułem spłaty kredytu oraz rzekoma nadpłata wynosi 50.000,00 zł,

c)  powódka nie została należycie poinformowana o prawach i obowiązkach wynikających z umowy oraz o ryzyku związanym z zaciągniętym kredytu indeksowanego do waluty obcej,

d)  bank udzielał powódce zapewnień co do bezpieczeństwa umowy oraz stabilności kursu (...),

e)  bank nie wyjaśnił powódce sposobu tworzenia Tabeli Kursów Walut, nie poinformował że stosuje spread oraz że wysokość rat i kapitału będzie uzależniona od (...),

f)  bank ustala kursy w oparciu o nieweryfikowalne kryteria i miał w tym zakresie dowolność,

g)  powódka nie miała możliwości podjęcia próby negocjacji z Bankiem co do treści umowy i jej warunków, a ostateczny kształt umowy nie był wynikiem wyborów powódki i indywidualnych uzgodnień stron,

h)  powódka nie miała zdolności kredytowej dla kredytu w PLN,

i)  kredyt powódki jest kredytem złotowym oraz, że można zastosować do niego stawkę referencyjną LIBOR 3M ( (...)), a zawarta przez strony umowa nie ma walutowego charakteru,

j)  brak jest podstaw do zastosowania dwóch różnych kursów ( kurs kupna i kurs sprzedaży waluty) do rozliczenia wpłaty i spłaty kredytu oraz, że Bank nie wyjaśnił powódce, że stosuje dwa różne kursy do rozliczenia umowy,

k)  5 banków wymienionych w § 17 umowy kredytu w 2004 r. i w następnych latach ogłaszało kilka tabel walutowych dziennie,

l)  Bank nie ponosi ryzyka kursowego,

m)  nie doszło do wymiany walutowej w dacie uruchomienia kredytu oraz datach spłaty przez powoda kolejnych rat kredytu.

(odpowiedź na pozew k. 68- 121)

Strona powodowa wskazała, że kwota wpłacona przez powódkę w (...) została przeliczona na dzień wniesienia pozwu według kursu średniego NBP. Wskazana w pozwie kwota 50.000,00 zł jest kwotą częściową wpłaconą przez powódkę tytułem nadpłaconych rat w okresie od dnia zawarcia umowy do dnia 23 grudnia 2019 r.

(protokół rozprawy – k. 743v)

Wyrokiem wstępnym i częściowym z dnia 30.07.2021 r. Sąd ustalił, że umowa kredytu nr (...) zawarta w dniu 22.10.2004 r. pomiędzy powódką, a poprzednikiem prawnym pozwanego jest nieważna. Sąd uznał za usprawiedliwione co do zasady roszczenie powódki o zapłatę.

(wyrok k. 1049)

Pozwany wywiódł apelację od ww. wyroku. Sąd Apelacyjny w B. w sprawie (...) wyrokiem z dnia 16 stycznia 2023 r. oddalił apelację pozwanego i zasądził od pozwanego na rzecz powódki tytułem zwrotu kosztów instancji odwoławczej kwotę 4.050 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 24 stycznia 2023 r. do dnia zapłaty.

(wyrok k. 1141)

Pozwany pismem z dnia 02.01.2023 r. podniósł zarzut zatrzymania świadczeń spełnionych przez powódkę na rzecz Banku, które miałyby podlegać zwrotowi na wypadek stwierdzenia przez Sąd, że umowa kredytu jest nieważna (trwale bezskuteczna) – do czasu zaofiarowania przez powódkę zwrotu świadczenia spełnionego przez Bank na rzecz powódki w postaci zapłaty kwoty 80.000 zł tj. wartości kapitału udostępnionego powódce na podstawie umowy kredytu.

(pismo procesowego pozwanego – k. 1129-1131, oświadczenie pozwanego – k. 1132)

Powódka pismem z dnia dokonała modyfikacji powództwa w zakresie roszczenia głównego z pkt 1 pozwu w ten sposób, że wniosła o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kwoty 138.225,13 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kwoty 1083,14 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

(pismo powódki z dnia 24.07.2023 r. – k. 1180)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwany jest następcą prawnym (...) Bank (...) S.A. z/s w W..

(bezsporne, wydruk z KRS k. 126-151)

Powódka B. K. w dniu 11 października 2004 r. złożyła wniosek kredytowy o kredyt w kwocie 80.000 zł, jako walutę kredytu oznaczyła (...). Kredyt miał być przeznaczony na nabycie lokalu mieszkalnego na rynku pierwotnym. We wniosku powódka wskazała, że jest zatrudniona na umowę o pracę.

Powódka nie posiadała zdolności kredytowej do zaciągnięcia zobowiązania w PLN.

(dowód: wniosek kredytowy k. 153-157, zeznania powódki – k. 862v)

Następnie powódka, jako konsument, w dniu 26 października 2004 r. zawarła z poprzednikiem prawnym pozwanego Banku (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. – umowę kredytu nr (...), sporządzoną 22 października 2004 r.

Zgodnie z § 1 ust.1 umowy pozwany udzielił powódce kredytu w kwocie 80.960,00 PLN indeksowanego kursem (...), zastrzegając w zdaniu trzecim tego ustępu, że w dniu wypłaty saldo jest wyrażone w walucie do której indeksowany jest kredyt według kursu kupna waluty do której indeksowany jest kredyt, podanego w tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych (...) Banku (...) S.A., opisanej szczegółowo w § 17, następnie saldo walutowe przeliczane jest dziennie na złote polskie według kursu sprzedaży waluty do której indeksowany jest kredyt, podanego w tabeli kursów kupna/sprzedaży (...) Banku (...) S.A., opisanej szczegółowo w § 17.

Zgodnie z § 1 ust. 2 kredyt przeznaczony był na pokrycie części ceny budowy samodzielnego lokalu mieszkalnego, realizowanego przez Spółdzielnię Mieszkaniową (...) w O., która zawarła z kredytobiorcą umowę zobowiązującą do wybudowania tego budynku oraz do ustanowienia po zakończeniu budowy, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego.

Oprocentowanie kredytu jest zmienne i ulega zmianie w tym samym dniu kalendarzowym, w jakim nastąpiła wypłata I transzy kredytu najbliższego miesiąca następującego po ostatniej zmianie indeksu L3 ( § 8 ust. 1 umowy) Szczegółowy sposób wyliczenia indeksu L3 został określony w § 8 ust. 2 umowy. Oprocentowanie kredytu na dzień sporządzania umowy wynosiło 3,550% w skali roku i stanowi sumę marży Banku w wysokości 2,990 punktu procentowego oraz aktualnie obowiązującego indeksu L3. Do czasu przedstawienia przez kredytobiorcę odpisu księgi wieczystej zawierającego prawomocny wpis hipoteki na rzecz banku zgodnie z postanowieniami umowy, oprocentowanie będzie podwyższone o 2 punkty procentowe ( §2 ust. 1 i ust. 2 umowy).

Umowa przewidywała, że kredyt zostanie wypłacony w transzach po spełnieniu warunków w niej określonych i po złożeniu pisemnego wniosku o wypłatę, przelewem na rachunek wskazany przez kredytobiorcę ( §1 ust. 4 oraz § 7 ust. 3 umowy). Zgodnie z § 7 ust. 3. Umowy zastrzeżono, że każdorazowo wypłacona kwota złotych polskich zostanie przeliczona na walutę do której indeksowany jest kredyt według kursu kupna waluty kredytu podanego w tabeli kursów kupna/sprzedaży (...) Banku (...) S.A. ogłoszonego przez Bank w dniu dokonania wypłaty przez Bank.

Wszelkie opłaty i prowizje podawane są w walucie, do której indeksowany jest kredyt, a ich zapłata odbywa się poprzez doliczenie opłaty do salda zadłużenia, chyba że strony podejmą odmienne ustalenia w tym zakresie (§ 9 ust. 7 umowy).

Spłata kredytu wraz z odsetkami miała następować w 240 miesięcznych ratach kapitałowo-odsetkowych, nie później niż w tym samym dniu kalendarzowym każdego miesiąca, w którym nastąpiła wypłata pierwszej transzy kredytu. Rozliczenie każdej wpłaty dokonanej przez kredytobiorcę, miało następować według kursu sprzedaży waluty dla której jest indeksowany kredyt, podanego w tabeli kursów kupna/sprzedaży (...) Banku (...) S.A. ogłoszonego przez Bank w dniu wpływu środków do banku ( § 1 ust. 6 umowy, §10 ust. 1 oraz § 10 ust. 6 umowy).

Po wypłacie ostatniej transzy kredytu i upływie terminu określonego w § 1 ust. 3 umowy, Bank miał przesłać kredytobiorcy oraz jeżeli było ustanowione poręczenie, także poręczycielom, harmonogram spłat kredyt; harmonogram będzie stanowił integralną część umowy. Niedostarczenie powyższego dokumentu nie zwalniało kredytobiorcy z obowiązku zapłaty raty (§10 ust. 2 pkt c).

Zgodnie z § 10 ust. 6 umowy, rozliczenie każdej wpłaty dokonanej przez kredytobiorców miało następować według kursu sprzedaży waluty do której jest indeksowany kredyt, podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży (...) Bank (...) S.A., ogłoszonego przez Bank w dniu wpływu środków Banku.

Powódka w § 11 ust. 3 umowy wpisano, że powódka oświadczyła, iż postanowienia umowy zostały z nią indywidualnie uzgodnione.

Zgodnie z § 12 ust. 1 umowy kredytu kredytobiorca oświadczył, że ustanawia na nieruchomości na rzecz banku hipotekę kaucyjną w złotych polskich do kwoty stanowiącej 170% kwoty kredytu określonej w § 1 ust. 1 umowy, dla zabezpieczenia spłaty kapitału kredytu, odsetek, opłat, prowizji i innych należności mogących powstać w wykonaniu umowy, w tym szczególności różnic kursowych.

W § 17 umowy wskazano zaś, że:

1.  do rozliczenia transakcji wypłat i spłat kredytu stosowane są odpowiednio kursy kupna/sprzedaży (...) Banku (...) S.A. walut zawartych w ofercie banku,

1.  kursy kupna określa się jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP minus marża kupna,

2.  kursy sprzedaży określa się jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP plus marża sprzedaży,

3.  do wyliczenia kursów kupna/sprzedaży stosuje się kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP w ostatnim dniu roboczym poprzedzającym ogłoszenie kursów kupna/sprzedaży (...) Banku (...) S.A. przez Bank oraz marże kupna/sprzedaży wyliczone na bazie danych z ostatniego roboczego dnia miesiąca poprzedzającego ogłoszenie kursów kupna/ sprzedaży przez GE Bank (...),

4.  marża kupna/sprzedaży ustalane są raz w miesiącu. Wyliczenie ww. marż polega na obliczeniu różnicy pomiędzy średnimi kursami złotego do danych walut ogłoszonymi w tabeli kursów średnich NBP, w przedostatnim dniu roboczym miesiąca poprzedzającego okres obowiązywania wyliczonych marż, a średnią arytmetyczną z kursów kupna/sprzedaży stosowanych do transakcji detalicznych z pięciu banków na ostatni dzień roboczy miesiąca poprzedzającego okres obowiązywania wyliczenia marż. Ww. banku to (...) S.A., (...) S.A., Bank (...) S.A., (...) Bank S.A. i (...) S.A.,

5.  w przypadku gdyby którykolwiek z ww. banków zaprzestał ogłaszania kursów kupna/sprzedaży walut, (...) Banku (...) S.A. podejmie decyzję o dołączeniu do listy banków referencyjnych innego banku. Zmiana w tym zakresie nie będzie wymagała pisemnego aneksu do umowy,

6.  marże kupna/sprzedaży (...) Banku (...) S.A. ustalane są z dokładnością do czwartego miejsca po przecinku,

7.  kursy kupna/sprzedaży (...) Banku (...) S.A. będą podawane codziennie poprzez wywieszenie ich w siedzibie banku oraz publikowane na stronie internetowej banku ( §17 umowy).

(dowód: umowa kredytu k. 17-24 oraz k. 158-165, uchwała zarządu banku nr (...) – k. 171-172)

Na wniosek powódki kredyt został wypłacony w następujących transzach:

- 30.005,01 zł stanowiącą równowartość kwoty 10.842,31 CHF po kursie 2, (...)

- 29.996,99 zł stanowiącą równowartość kwoty 12.252,17 CHF po kursie 2, (...)

- 19.988,00 zł stanowiącą równowartość kwoty 7.743,66 CHF po kursie 2, (...).

Powódka spłacała kredyt do 29.07.2019 r. w PLN, zaś od 20.08.2019 r. w (...).

(dowód: wnioski o wypłatę k. 180-181, zestawienie k. 38-49 oraz 185-187, potwierdzenie transakcji – k. 182-184)

Bank (...) S.A. wskazał, że nie posiada informacji o wysokości kursów walut obowiązujących dla klienta detalicznego w październiku 2004r.

Narodowy Bank Polski wskazał, że obowiązującą podstawą do wyliczania i ogłaszania bieżących kursów waluty obcych w złotych jest Uchwała nr (...)Zarządu Narodowego Banku Polskiego z dnia 23 września 2002 r. w sprawie sposoby wyliczania i ogłaszania bieżących kursów walut. W październiku 2004 r. NBP publikował kursy kupna i sprzedaży do obrotu kasowego z klientami NBP. Kursy kupna i sprzedaży publikowane w tabeli C służą rozliczeniom NBP z jego klientami, a tabela publikowana jest raz dzień w każdy roboczy dzień miesiąca o godz. 8:15.

Bank (...) S.A. wskazał, że w październiku 2004 r. tabele kursów kupna i sprzedaży dostępne były w placówkach banku i były one w ww. okresie jednorodne dla wszystkich transakcji ( zarówno dla klientów detalicznych jak i firm). Była wówczas dostępna jedna tabela w ciągu dnia, wyjątek stanowiła sytuacja gdy były duże zmiany kursów.

(...) Bank (...) S.A. wskazał, że w październiku 2004, w (...) Bank S.A. tabela kursowa była sporządzona w każdym dniu roboczym o godzinie 8:00 i 14:40 i wartość tabeli była określana na podstawie kursów rynkowych. W (...)/S. Bank (...) standardowymi godzinami generowania tabeli kursowej 7:10, 10:10 oraz 15:10 , a wartości były określane na podstawie kursów bankowych.

( dowód : pismo Banku (...) S.A. – k. 878, pismo Narodowego Banku Polskiego – k. 888, pismo Banku (...) – k. 929, k. 956, pismo Banku (...) S.A. wraz z załącznikami – k. 958-973v, pismo (...) Bank (...) S.A. – k. 973, tabele banków – k. 933-950)

Powódka w okresie od 26.10.2004 r. do 29.01.2020 r. kwotę 111.800,18 zł oraz 1.083,14 CHF.

(dowód: zestawienie k. 38-49 oraz 185-187, oświadczenie pozwanego – k. 1176, okoliczność bezsporna)

Powódka w okresie od dnia 29.01.2020 r. do 16.01.2023 r. uiściła na rzecz pozwanego kwotę 26.424,85 zł.

(dowód: wydruk listy operacji z rachunku powódki – k. 1183-1184, zestawienie spłat – k. 1188-1190)

Pozwany w dniu 03.08.2022 r. oświadczył, że na podstawie art. 497 k.c. w zw. z art. 496 k.c. korzysta z prawa zatrzymania kwot wpłaconych na rzecz banku z tytułu umowy kredytu do czasu zwrotu przez powódkę kwoty 80.000 zł stanowiącej równowartość wypłaconego kapitały kredytu.

(dowód: oświadczenie pozwanego z dnia 03.08.2022 r. – k. 1132)

Sąd zważył, co następuje:

W związku z prawomocnym rozstrzygnięciem o nieważności umowy wyrokiem wstępnym i częściowym z dnia 30.07.2021 r., na dalszym etapie postępowania sądowego konieczne stało się ustalenie czy wysokość dochodzonego przez powódkę roszczenia znajduje uzasadnienie w zgromadzonym materiale dowodowym. Ponadto pozwany podniósł zarzut przedawnienia oraz zatrzymania, które również polegały rozpoznaniu w niniejszej sprawie.

Powódka ostatecznie dochodziła zapłaty kwoty 138.225,13 zł oraz 1083,14 CHF tytułem zwrotu uiszczonych świadczeń przez nią na rzecz pozwanego w okresie od dnia 26.10.2004 r. do 16.01.2023 r.

Do akt sprawy zostało złożone zestawienie spłat dokonanych przez powódkę w okresie od 26.10.2004 r. do 29.01.2020 r. oraz w okresie od 29.10.2004 r. do 23.01.2023 r. sporządzone przez pozwanego jak również potwierdzenie operacji na rachunku powódki w okresie od 30.03.2020 r. do 03.01.2023 r. Autentyczność powyższych dokumentów nie była kwestionowana przez strony postępowania i to na ich podstawie została ustalona przez Sąd wysokość należnych powódce kwot. Dokonanie zsumowania wpłat dokonanych przez powódkę nie stanowiło skomplikowanego działania matematycznego. Z tego względu Sąd pominął wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu bankowości i rachunkowości jako nieistotny dla rozstrzygnięcia.

Pozwany potwierdził (k.1176), że powódka w okresie od 26.10.2004 r. do 29.01.2020 r. uiściła na jego rzecz kwotę 111.800,18 zł oraz 1.083,14 CHF. Natomiast z zestawień złożonych do akt sprawy oraz historii rachunku powódki wynika, że od dnia 29.01.2020 r. do 16.01.2023 r. uiściła na rzecz pozwanego kwotę 26.424,85 zł.

Tym samym, powódka uiściła tytułem spłaty rat kapitałowo-odsetkowych od dnia zawarcia umowy do dnia 23.01.2023 r. kwoty 138.225,13 zł oraz 1083,14 CHF.

Z uwagi na powyższe w oparciu o art. 410 § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Sąd zasądził od pozwanego na rzecz na rzecz powódki kwotę 138.225,13 zł oraz 1083,14 CHF, o czym orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku końcowego.

Zgodnie z poglądem przyjętym przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7.05.2021 r. w sprawie (...), w przypadku następczej nieważności umowy kredytowej po obu jej stronach powstają odrębne roszczenia o zwrot świadczeń nienależnie spełnionych. Ostatecznie zatem świadczenia te podlegają zwrotowi niezależnie od siebie, bez konieczności badania z urzędu, czy ich wzajemna wysokość prowadzi do powstania stanu wzbogacenia, który byłby miarą zwrotu różnicy między tymi świadczeniami. Sąd Najwyższy nadał wskazanej uchwale moc zasady prawnej, co oznacza, że będzie ona stosowana przez ten sąd również w innych sprawach.

Bezzasadne jest powoływanie się na przez Bank na brak obowiązku zwrotu świadczenia z uwagi na przepisy art. 411 k.c., gdyż w pkt. 1 tej regulacji wyraźnie wskazano, że nie dotyczy on sytuacji, w której zwrot ma dotyczyć świadczenia spełnionego m.in. w wykonaniu nieważnej czynności prawnej – jak w sprawie niniejszej.

Strona powodowa spłacając kredyt nie spełniała również świadczeń z tytułu umowy przed nadejściem terminu ich wymagalności (art. 411 pkt 4 k.c.), skoro z uwagi na nieważność umowy nie była zobowiązana do takich spłat, a co najwyżej do zwrotu świadczenia nienależnego, jakim stała się wypłacona jej kwota kredytu.

Podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia roszczenia o zapłatę nie zasługuje na podzielenie. Pobranie środków z rachunku bankowego powódki przez Bank następowało w wyniku nieważnej czynności prawnej, dlatego nie można tego określić jako świadczenia okresowego. Zastosowanie zatem znajdzie co do zasady w niniejszej sprawie dziesięcioletni termin przedawnienia, albowiem roszczenie powódki powstało przed zmianą przepisów wprowadzonych ustawą z 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 poz. 1104). Zgodnie bowiem z art. 5 ust. 3 ww. ustawy do przysługujących konsumentowi roszczeń powstałych przed dniem wejścia jej w życie i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, których terminy przedawnienia są określone w art. 118 i art. 125 § 1 kodeksu cywilnego, stosuje się jego przepisy w brzmieniu dotychczasowym. Skoro zatem powodowie dochodzą roszczenia z tytułu pobranych im środków w okresie od 26.10.2004 r. do 16.01.2023 r. to w dacie wejścia w życie zmienianych przepisów – 9 lipca 2018 r. – dziesięcioletni termin przedawnienia nie upłynął, a zatem ma on zastosowanie w dalszym ciągu w zakresie roszczeń powodów z tytułu zapłaty. Należy odwołać się też do wyroków (...) z dnia 22.04.2021 r. w sprawie(...)i z dnia 10.06.2021 r. w sprawie(...) oraz w połączonych sprawach od (...) uznając w tej mierze zarzut za bezskuteczny. Zgodnie z wyrokami (...), przepisy dyrektywy (...) w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich sprzeciwiają się przedawnieniu roszczeń konsumenckich, mających na celu stwierdzenie, że dane postanowienia umowne mają charakter nieuczciwy, jednak nie sprzeciwiają się przedawnieniu roszczeń restytucyjnych będących następstwem takiego stwierdzenia. Co więcej, bieg terminu przedawnienia takich roszczeń nie może się skończyć przed datą powzięcia przez konsumenta wiedzy o niedozwolonym charakterze takiego postanowienia, względnie przed dniem, w którym przy zachowaniu przeciętnej staranności wiedzę taka mógł obiektywnie rzecz biorąc powziąć. „Należy zauważyć, że termin przedawnienia może być zgodny z zasadą skuteczności tylko wtedy, gdy konsument miał możliwość poznania swoich praw przed rozpoczęciem biegu lub upływem tego terminu.” (teza 46 do wyroku (...) (...)). Nie oznacza to jednak, że zdarzenie to nie może nastąpić później to jest pomiędzy dowiedzeniem się o wadach umowy np. od adwokata, a momentem złożenia pozwu w sądzie.

Wskazano tam również, że zasadę skuteczności ochrony praw konsumentów „…należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie krajowemu uregulowaniu przewidującemu, że wytoczone przez konsumenta powództwo o zwrot kwot nienależnie wypłaconych na podstawie nieuczciwych warunków umownych w rozumieniu dyrektywy (...) lub warunków sprzecznych z wymogami dyrektywy (...) podlega trzyletniemu terminowi przedawnienia rozpoczynającemu bieg w dniu, w którym nastąpiło bezpodstawne wzbogacenie.” (teza 66 do wyroku (...) z dnia 22.04.2021 r. w sprawie w sprawie (...)). Podnoszono jednak, ze z uwagi na tak krótki okres przedawnienia w prawie krajowym – 3 lata, nie można tego uznać za czas możliwy na podjęcie stosownej reakcji przez konsumenta. Podobnie wcześniej omawiany wyrok (...) dotyczy 5 letniego okresu przedawnienia liczonego w prawie francuskim od dnia zawarcia umowy. W prawie polskim okres przedawnienia tego typu roszczeń wynosił 10 lat tak więc jest w ocenie Sądu dostatecznym na pozyskanie stosownej wiedzy i podjęcie kroków procesowych przez konsumenta.

Podobne stanowisko do wyroku (...), w dniu 7 maja 2021 r zajął polski Sąd Najwyższy. Sąd uznał, iż rozpoczęcie biegu terminu przedawnienie rozpoczyna się w momencie zakwestionowania umowy frankowej - złożenia reklamacji, wystosowanie wezwania do zapłaty, złożenia pozwu w Sądzie.

Powódka żądała zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie od kwot 138.225,13 zł oraz 1083,14 CHF od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty i to żądanie zostało uwzględnione jedynie w części – co do zasądzenie odsetek za opóźnienie jednakże od innej daty początkowej. Żądanie powódki w zakresie odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 111.800,28 zł i 900 CHF zostało uznane przez Sąd za zasadne od dnia 30 lipca 2021 r. tj. od dnia wydania wyroku wstępnego i częściowego, który przesądził zasadę. Z uwagi na skomplikowany charakter sprawy, konieczność pouczenia powódki przez Sąd o skutkach uznania umowy za nieważną, mnogość zarzutów oraz rozbieżność orzecznictwa pozwany dopiero po przeprowadzeniu całego postępowania dowodowego miał dostateczną wiedzę, która pozwalała mu na ocenę zasadności roszczeń powódki. Z jednej strony porwany bank mógł ocenić już w tym momencie zasadność roszczenia powódki, z drugiej jednak strony do tego czasu powódka mogła zgodnie ze swoim rozumieniem podtrzymać wolę częściowego lub całkowitego kontynuowania umowy.

Należy tu podkreślić, iż rozwiązanie to nie statuuje powódki jako konsumenta w sytuacji gorszej niż innych uczestników obrotu. Jest ono właśnie konsekwencją wynikającą z uprzywilejowania ich pozycji, w wyniku którego jednostronnym oświadczeniem może spowodować rozerwanie węzła prawnego albo też utrzymanie zobowiązania.

Natomiast żądanie powódki w zakresie odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 26.424,85 zł i 183,14 CHF zostało uznane przez Sąd za zasadne od dnia 4 sierpnia 2023 r. tj. od dnia doręczenia pozwanemu pisma rozszerzającego powództwo o wskazane wyżej kwoty. Dopiero w dacie doręczenia pisma pozostawał w opóźnieniu w spełnieniu świadczenia w kwocie 26.424,85 zł i 183,14 CHF. Z tego względu powódka mogło dochodzić odsetek ustawowych za opóźnienie od wyżej wskazanych kwot od dnia 04.08.2023 r.

W związku z tym, Sąd na podstawie art. 481 § 1 k.c. zasądził odsetki za opóźnienie od kwoty 111.800,28 zł i 900 CHF r. od dnia 30.07.2021 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 26.424,85 zł i 183,14 CHF od dnia 04.08.2023 r. do dnia zapłaty, o czym orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku, zaś w pozostałym zakresie żądanie o zasądzenie odsetek oddalił, o czym orzekł w punkcie II sentencji wyroku.

Pozwany podniósł również zarzut zatrzymania świadczeń spełnionych przez powódkę na rzecz Banku, które miałyby podlegać zwrotowi na wypadek stwierdzenia przez Sąd, że umowa kredytu jest nieważna (trwale bezskuteczna) – do czasu zaofiarowania przez powódkę zwrotu świadczenia spełnionego przez Bank na rzecz powódki w postaci zapłaty kwoty 80.000 zł tj. wartości kapitału udostępnionego powódce na podstawie umowy kredytu. Powyższy zarzut nie został uwzględniony przez Sąd. Zgodnie z wyrokiem (...) z dnia 14.12.2023 r. w sprawie (...), przepisy dyrektywy (...) w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich „ stoją na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą w sytuacji gdy umowa kredytu hipotecznego zawarta przez przedsiębiorcę z konsumentem nie może już pozostać wiążąca po usunięciu nieuczciwych warunków zawartych w tej umowie, przedsiębiorca ten może powołać się na prawo zatrzymania umożliwiające mu uzależnienie zwrotu świadczeń otrzymanych od tego konsumenta od przedstawienia przez niego oferty zwrotu świadczeń, które sam otrzymał od tego przedsiębiorcy, lub gwarancji zwrotu tych ostatnich świadczeń, jeżeli wykonanie przez tego samego przedsiębiorcę tego prawa zatrzymania powoduje utratę przez rzeczonego konsumenta prawa do uzyskania odsetek za opóźnienie od momentu upływu terminu nałożonego na danego przedsiębiorcę do wykonania świadczenia po tym, jak przedsiębiorca ten otrzyma wezwanie do zwrotu świadczeń zapłaconych mu w wykonaniu tej umowy.”. Wobec orzeczenia (...) Sąd będąc związanym orzeczeniem (...) odstąpił od dotychczasowego poglądu uznającego za skuteczny zarzut zatrzymania. Tym samym w niniejszej sprawie Sąd nie uwzględnił już podniesionego przez pozwanego zarzutu zatrzymania.

Uwzględnienie tego żądania dezaktualizuje potrzebę odnoszenia się do żądania ewentualnego.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. poprzez obciążanie pozwanego obowiązkiem ich zwrotu na rzecz powódki w całości. Powódka uległa swemu żądaniu w nieznacznym zakresie tj. odnośnie odsetek ustawowych za opóźnienie od kwot 111.800,28 zł i 900 CHF r. od dnia 23.04.2020 r. do dnia 29.07.2021 r. oraz od kwoty 26.424,85 zł i 183,14 CHF do dnia 24.04.2020 r. do 03.08.2023 r.

Koszty procesu po stronie powódki obejmowały uiszczoną opłatę od pozwu (1.000 zł), opłatę za pełnomocnictwo (17 zł), wynagrodzenie pełnomocnika (radca prawny) w stawce wynikającej z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (5.400 zł). Zważywszy, że Sąd II instancji orzekając o oddaleniu apelacji od wyroku wstępnego i częściowego samodzielnie rozstrzygnął o kosztach postępowania odwoławczego, w wyroku końcowym Sąd I instancji nie uwzględnił już tych kosztów.

O odsetkach od zasądzonych kosztów procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c.

Z tego względu Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 6.447 zł, o czym orzekł jak w punkcie III sentencji wyroku.