Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I C 389/23

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 marca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Ewa Ligoń-Krawczyk

Protokolant: sekretarz sądowy Ewa Kocielnik

po rozpoznaniu w dniu 20 lutego 2024 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa Gminy (...)

przeciwko Skarbowi Państwa - Prezesowi Głównego Urzędu Statystycznego

o zapłatę

I. oddala powództwo,

II. zasądza od Gminy (...) na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 10.800 (dziesięć tysięcy osiemset) złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt I C 389/23

UZASADNIENIE

W dniu 2 lutego 2023 r. (data nadania przesyłki, k. 177) Gmina (...), zastępowany przez profesjonalnego pełnomocnika, skierowała wobec Skarbu Państwa – Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego pozew wnosząc o:

1. wydanie nakazu zapłaty i orzeczenia nim, że pozwany w terminie 2 tygodni od dnia doręczenia nakazu zapłaty zapłaci na rzecz powoda kwotę 1.249.1000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 16 czerwca 2022 r. do dnia zapłaty oraz koszty postępowania według norm przepisanych wraz z kosztami zastępstwa procesowego,

w przypadku wniesienia sprzeciwu wniosła o:

2. zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 1.249.100 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 16 czerwca 2022 r. do dnia zapłaty oraz kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa prawnego.

W uzasadnieniu strona powodowa wskazała, że w grudniu 2019 r. Burmistrz Gminy (...) ustalił, że na terenie gminy(...) znajdują się budynki położone w miejscowości P. – na obszarze (...) gminy, które posiadają ustalone numery porządkowe wskazujące na położenie w granicach administracyjnych miasta C., zidentyfikowano następujące błędy:

- budynek oznaczony jako nr (...) przy ul. (...) w C. położony na działce ewid. Nr(...) w miejscowości P.;

- budynek oznaczony jako nr (...) ul. (...) w C. położony na działce ewid. Nr (...) w miejscowości P.;

- budynek oznaczony jako nr (...) ul. (...) w C. położony na działce ewid. Nr(...) w miejscowości P.;

- budynek oznaczony jako nr (...) ul. (...) w C. położony na działce ewid. (...) w miejscowości P.;

- budynek oznaczony jako nr (...) ul. (...) w C. położony na działce ewid. Nr (...) w miejscowości P.;

- budynek oznaczony jako nr (...) ul. (...) w C. położony na działce ewid. Nr(...) w miejscowości P..

Strona powodowa wskazała, że w przedmiotowych budynkach zostało zameldowane (...) osoby, które były wykazywane w statystyce mieszkańców miasta C., pomimo zamieszkiwania na obszarze (...) gminy (...). Tym samym do liczby mieszkańców miasta C. przypisani zostali mieszkańcy, którzy faktycznie na terenie tego miasta nie zamieszkują, a którzy powinni być uwzględnieni w zestawieniu ludności miejscowości P.. W związku z ujawnionymi błędami w rejestrach Burmistrz Gminy (...)po konsultacjach z Urzędem Statystycznym w P. Oddział w K. podjął decyzję o zmianie z urzędu numerów porządkowych nieruchomości i ustalenie nowych numerów zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym. W dniu 30 grudnia 2019 r. dokonano aktualizacji danych meldunkowych osób zameldowanych w przedmiotowych budynkach. W związku z dokonanymi zmianami na dzień 31 grudnia 2019 r. na terenie miasta C. było zameldowanych (...) osób na pobyt stały i czasowy, a powód dopełnił wszelkich formalności związanych z aktualizacją stanu ludności do 31 grudnia 2019 r. Prezes GUS ustalił jednak w marcu 2020 r. liczbę ludności miasta C. wg stanu na dzień 31 grudnia 2019 r. na (...) osób. Ustalona liczba mieszkańców nie odpowiadała rzeczywistości, dlatego też Burmistrz Gminy (...) wystosował pisma do Urzędu Statystycznego w P. Oddział w K. oraz Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z żądaniem wyjaśnień i sprostowania danych. Minister Cyfryzacji i Prezes GUS odmówili dokonania korekty ustalonej przez GUS liczby ludności. W związku z błędnie ustaloną liczbą ludności C. na dzień 31 grudnia 2021 r. Burmistrz Gminy (...) podjął stosowane działania, aby zaniechanie pozwanego nie przełożyło się na uszczerbek finansowy dla gminy. W piśmie z dnia 7 października 2020 r. do Ministra Finansów Burmistrz Gminy (...) zwrócił się o uwzględnienie przy ustalaniu subwencji ogólnej rzeczywistej liczby ludności miasta. W odpowiedziach organy centralne wskazywały, iż są związane danymi ustalonymi przez pozwanego. W dniu 14 grudnia 2020 r. Minister Edukacji i Nauki wystąpił do Burmistrza Gminy (...) o zweryfikowanie danych w systemie informacji oświatowej wykorzystywanych do kalkulacji części oświatowej subwencji ogólnej na rok 2021. Pismem z dnia 18 stycznia 2021 r. Burmistrz Gminy (...) odmówił potwierdzenia danych jako niezgodnych ze stanem faktycznym. Minister Edukacji i Nauki odmówił uwzględnienia rzeczywistej liczby ludności miasta C.. W dniu 22 kwietnia 2021 r. Burmistrz Gminy (...)wystąpił do Ministra – Członka Rady Ministrów M. D. o interwencję w sprawie zaniżonej części oświatowej subwencji ogólnej, jednak pismo pozostało bez odpowiedzi. Minister Edukacji i Nauki wskazał, że część oświatowa subwencji ogólnej za rok 2021 zostanie powodowi wypłacona w pełnej wysokości z posiadanej rezerwy w przypadku potwierdzenia stanu rzeczywistego na dzień 31 grudnia 2019 r. Pozwany kategorycznie odmówił jednak takiego potwierdzenia. Powód ustalił, iż bezpodstawna odmowa sporządzenia korekty za rok 2019 oraz brak potwierdzenia stanu faktycznego przez pozwanego spowodowała u powoda stratę w kwocie (...) zł. Pozwany odpowiada więc wobec powoda za wyrządzoną szkodę w kwocie (...) zł. Jedynym podmiotem odpowiedzialnym za ten stan rzeczy jest pozwany – istnieje więc adekwatny związek przyczynowo-skutkowy między działaniem pozwanego a powstałą szkodą (pozew, k. 3-21).

W odpowiedzi na pozew Skarb Państwa reprezentowany przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, zastępowany przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej, wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej. W uzasadnieniu pozwany wskazał, iż powództwo jest nieuzasadnione co do zasady i co do wysokości. Powód nie wykazał zaistnienia żadnej z przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa, tj. niezgodnego z prawem działania, szkody i jej wysokości oraz związku przyczynowego pomiędzy działaniem pozwanego a szkodą. Zdaniem strony pozwanej, zmiany dokonane przez Burmistrza Gminy(...) w grudniu 2019 r. miały charakter wyłącznie porządkowy i nie wiązało się ze zmianą granic administracyjnych gminy. Zmiana granic administracyjnych gminy, mająca wpływ na bilans ludności, powinna zostać dokonana w trybie wynikającym z art. 4 i nast. Ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. W sytuacji gdy gmina nie przeprowadziła zmiany granic administracyjnych w trybie wynikającym z ww. ustawy o samorządzie gminnym, a także nie zostały dokonane czynności meldunkowe, GUS nie miał podstaw do przenoszenia osób z określonego obszaru administracyjnego do innego ze stanem na określony okres liczonym wstecz. Metodologia stosowana przez GUS przy określaniu liczby ludności w danym okresie i na danym obszarze zakłada, że zmiana administracyjna adresu (dokonywana w toku czynności materialno-technicznej) nie wiąże się z migracją osoby tj. zmianą miejsca zameldowania połączonego z przekroczeniem granicy administracyjnej podstawowej jednostki terytorialnej. Dokonana przez stronę powodową zmiana w gminnej ewidencji ludności, ulic i adresów na podstawie przepisów ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne mogło stanowić podstawę do zmiany danych w prowadzonym przez statystykę publiczną systemie identyfikacji adresowej ulic, nieruchomości, budynków i mieszkań ( (...)), jednak nie skutkowało zmianą danych dotyczącą ludności w innych systemach statystyki publicznej. Nadto strona pozwana wskazała, że przedłożone przez powoda dokumenty nie wskazują na odpowiedzialność pozwanego co do zasady, ani nie wykazują wysokości rzekomej szkody. Z pisma Ministra Cyfryzacji z dnia 26 maja 2020 r. jednoznacznie wynika, że działania GUS były prawidłowe i sama zmiana adresu w trybie zastosowanym przez Burmistrza Gminy (...)nie ma wpływu na dane dotyczące bilansu ludności. W przedmiotowym piśmie wskazano, że zmiana adresu „nie wiąże się z migracją osoby tj. zmianą miejsca zameldowania połączonego z przekroczeniem granicy administracyjnej podstawowej jednostki terytorialnej, informacje o wykonanych zmianach administracyjnych adresów nie są przekazywane do GUS w zbiorach dotyczących migracji”. Pozwany podkreślił, że stanowisko zawarte w piśmie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 2 grudnia 2020 r. co do zmiany liczby mieszkańców miasta C.przez GUS nie była nigdy konsultowana z GUS i może być traktowana wyłącznie jako opinia Ministerstwa Edukacji Narodowej, nie jest to jednak dowód niezgodnych z prawem działań Prezesa GUS ani też dowód na istnienie obowiązku prawnego Prezesa GUS uwzględnienia żądań powoda, co do stosowanej przez statystykę metodologii obliczania ludności. Analogicznie należy ocenić kolejne pisma z Ministerstwa Edukacji Narodowej i Nauki z dnia 14 grudnia 2020 r. zawierające ogólny opis działania systemu informacji oświatowej (SIO) oraz sposobu obliczania subwencji oświatowej wynikający z ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego oraz pismo Ministerstwa Edukacji i Nauki z dnia 17 lutego 2021 r. Z żadnego z tych dokumentów – w ocenie pozwanego – nie wynika, by pozwany Prezes GUS miał obowiązek uwzględnić żądanie powoda, co do liczby ludności Gminy (...). Strona pozwana wskazała przy tym, że władze Gminy (...) zastosowały ww. tryb zmiany granic administracyjnych w roku 2021 i od stycznia 2022 r. granice miasta C. uległy zmianie. W gminie (...)włączono do dotychczasowego obszaru miasta części obszaru obrębu ewidencyjnego P., obejmującego również działki ewidencyjne wskazane w pozwie z dnia 31 stycznia 2023 r. m. in. działki ewidencyjne nr (...). W ocenie pozwanego strona powodowa nie wykazała, że Prezes GUS działał niezgodnie z przepisami prawa (odpowiedź na pozew, k. 194-203).

Do zamknięcia rozprawy strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska w sprawie (protokół rozprawy z 20 lutego 2024 r., k. 242).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Gmina (...) położona jest w województwie (...), powiecie (...), stanowi jednostkę o charakterze miejsko-wiejskim, czyli na jej terenie jedna z miejscowości ma status miasta (miasto C.), a pozostały teren tej gminy stanowi jej obszar wiejski (m. in. miejscowość P.) (bezsporne). Od końca 2014 r. funkcję Burmistrza Gminy (...) pełni K. M. (1) (zeznania K. M. (1) – Burmistrza Gminy (...), protokół rozprawy z 20 lutego 2024 r., k. 241, nagranie 00:25:41).

Na przełomie roku 2018-2019 pojawiły się sygnały od mieszkańców gminy dotyczące nieprawidłowości związane z błędnym nadaniem numerów porządkowych nieruchomości (zeznania K. M. (1) – Burmistrza Gminy (...), protokół rozprawy z 20 lutego 2024 r., k. 241, nagranie 00:25:58). W grudniu 2019 r. Burmistrz Gminy(...) ustalił, że na terenie gminy znajdują się budynki położone w miejscowości P. – na obszarze wiejskim gminy, które posiadają numery porządkowe wskazujące na położenie w graniach administracyjnych miasta C.. W związku z błędnym nadaniem numerów porządkowych nieruchomości:

- budynek oznaczony jako nr (...) przy ul. (...) w C. położony na działce ewid. Nr (...) w miejscowości P.;

- budynek oznaczony jako nr (...) ul. (...) w C. położony na działce ewid. Nr (...)w miejscowości P.;

- budynek oznaczony jako nr (...) ul. (...) w C. położony na działce ewid. Nr (...) w miejscowości P.;

- budynek oznaczony jako nr(...) ul. (...) w C. położony na działce ewid. Nr(...) w miejscowości P.;

- budynek oznaczony jako nr (...) ul. (...) w C. położony na działce ewid. Nr (...) w miejscowości P.;

- budynek oznaczony jako nr(...) ul. (...) w C. położony na działce ewid. Nr (...) w miejscowości P.;

- budynek oznaczony jako nr (...) ul. (...) w C. położony na działce ewid. Nr (...) w miejscowości P.,

Mieszkańcy ww. budynków zostali zameldowani jako mieszkańcy miasta C. pomimo, że w rzeczywistości nie zamieszkiwali na terenie ww. miasta, lecz w miejscowości P., przynależnej do terenu wiejskiego. Powyższe skutkowało również ujawnieniem w statystyce Głównego Urzędu Statystycznego danych niezgodnych z rzeczywistością, tj. na dzień 31 grudnia 2018 r. liczba mieszkańców miasta C.wynosiła (...) osób (mapa, k. 45; Uchwała nr (...)Rady Narodowej Miasta i Gminy w C. z dnia 17 stycznia 1977 r. w sprawie nadania nazw ulicom, k. 46-48; Uchwała nr (...)Rady Narodowej Miasta i Gminy w C. z dnia 22 marca 1984 r., k. 49-53; Uchwała Rady Miasta i Gminy w C. z dnia 30 czerwca 1987 r., k. 53-56; uchwała nr(...) Rady Miejskiej w C. z dnia 12 grudnia 2003 r., k. 57-58).

W dniu 30 grudnia 2019 r. odbyło się spotkanie Burmistrza gminy (...), r. pr. P. M., A. Ż. – kierownika Referatu Spraw Obywatelskich podczas których omówiono skutki zmiany numeracji porządkowej w rejonie ul. (...) dla stanu ludności na dzień 31 grudnia 2019 r. i jej uwidocznienia w systemach teleinformatycznych GUS. Prowadzone były również konsultacje telefoniczne z Urzędem Statystycznym w K. (notatka służbowa z 3 grudnia 2019 r., k. 64).

W dniu 30 grudnia 2019 r., na podstawie art. 47a ust. 5 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (dz. U. z 2019 r. poza. 725, 730 i 1309) oraz § 9 ust. 1 pkt 1 i 6 Rozporządzenia Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 9 stycznia 2012 r. w sprawie ewidencji miejscowości, ulic i adresów (Dz. U z 2012 r. poz. 125) zawiadomiono, że:

- dla budynku usytuowanego na nieruchomości oznaczonej działką o numerze ewidencyjnym (...), obręb P. ustala się nowy numer porządkowy (...) w miejscowości P., w miejsce starego numeru porządkowego C.,(...) w miejscowości C. (zawiadomienia z dnia 30 grudnia 2019 r. o zmianie numeru porządkowego, k. 65-78; Internetowy Manager Punktów Adresowych – C., k. 79-85).

Informacje dotyczące wprowadzonych zmian w systemie (...) przyporządkowujących budynkom nowe adresy, a tym samym przeniesienie w systemie statystycznym GUS budynku do miejscowości P., czyli poza obszar miasta C., zostały tego samego dnia przesłane elektronicznie do GUS K. z prośbą o pilne wprowadzenie zmiany w systemie GUS (notatka służbowa z 3 grudnia 2019 r., k. 64; (zawiadomienia z dnia 30 grudnia 2019 r. o zmianie numeru porządkowego, k. 65-78; wydruk wiadomości e-mail z 30 grudnia 2019 r., k. 86-87). Zmiana administracyjna adresów, która znalazła odzwierciedlenie w rekordach rejestru PESEL, została wykonana 30 grudnia 2019 r. (pismo dyrektora Departamentu Zarządzania Systemami w Ministerstwie Cyfryzacji z 26 maja 2020 r., k. 98).

Pismem z dnia 14 maja 2020 r. Burmistrz Gminy (...) zwrócił się do Urzędu Statystycznego w P. Oddział w K. o potwierdzenie dokonania czynności związanych z wprowadzeniem zmian adresowych budynków w systemach GUS na stan 31 grudnia 2019 r. przez GUS Oddział w K., skutkujących zmianami na dzień 31 grudnia 2019 r. (pismo Burmistrza Gminy (...) z 14 maja 2020 r., k. 93).

W odpowiedzi Urząd Statystyczny w P. Oddział K. poinformował, że zmiany adresowe budynków polegające na przeniesieniu budynków z Miasta C. do Gminy (...)zostały dokonane w bazie (...) (system (...)) w dniu 30 grudnia 2019 r., niezwłocznie po otrzymaniu informacji telefonicznej potwierdzonej mailowo załącznikiem z Urzędu Miasta i Gminy C.. Oddział K. zobowiązał się do przekazania sprawy do Urzędu Statystycznego w P. w celu sprawdzenia możliwości wygenerowania raportu z zaistniałych korekt (korespondencja e-mail z 14 maja 2020 r., k. 94).

Pismem z dnia 18 maja 2020 r. Burmistrz gminy (...)zwrócił się do Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego o dokonanie sprostowań danych Głównego Urzędu Statystycznego co do stanu ludności miasta C. na dzień 31 grudnia 2019 r. W piśmie Burmistrz gminy (...)wskazał, że w danych opublikowanych przez GUS wskazano, że na terenie miasta C. w dniu 31 grudnia 2019 r. stan ludności wynosił (...) osób. W piśmie opisał czynności podjęte w dniach 30-31 grudnia 2019 r., które miały na celu wprowadzenie prawidłowych danych co do liczby ludności miejscowości na terenie gminy (...). Jednocześnie wskazano, że ustalona przez GUS liczba ludności miasta ma wielką doniosłość dla gospodarki finansowej gminy (...) Wobec powyższego Burmistrz gminy (...) wniósł o zmianę danych i zamieszczenie prawidłowych danych zgodnie z którymi liczba mieszkańców miasta C. wg stanu na dzień 31 grudnia 2019 r. wynosi (...) osób (pismo Burmistrza gminy (...) z 18 maja 2020 r., k. 95-97).

Pismem z dnia 20 maja 2020 r. Kierownik Wydziału Rejestrów Urzędu Statystycznego w P. wskazano, że samo wprowadzenie zmian do bazy (...) nie rozwiązuje sprawy dotyczącej zmiany stanu ludności w innych systemach GUS. Corocznie, w związku z wejściem w życie rozporządzeń wprowadzających zmiany w podziale terytorialnym kraju, przekazywane są do Departamentu Badań Demograficznych dane dotyczące zmian ludności, pozyskiwane na zestawieniach przekazywanych przez urzędy gmin. Dane te są wykorzystywane do przygotowania bilansu ludności. W przypadku gminy (...), która nie uczestniczyła w zmianach administracyjnych w 2019 r., a porządkowała jedynie ewidencje gminne, takie informacje nie zostały przekazane. Samo wprowadzenie zmian w bazie (...) nie skutkuje zmianą danych dotyczących ludności w innych systemach GUS (pismo z 20 maja 2020 r. Kierownika Wydziału Rejestrów Urzędu Statystycznego w P., k. 206).

W piśmie z dnia 26 maja 2020 r. Dyrektor Departamentu Zarządzania Systemami w Ministerstwie Cyfryzacji wskazał, że z uwagi na to, że zmiana administracyjna adresu nie wiąże się z migracją osoby, tj. zmianą miejsca zameldowania połączonego z przekroczeniem granicy administracyjnej podstawowej jednostki terytorialnej, informacje o wykonanych zmianach administracyjnych adresów nie są przekazywane do GUS w zbiorach dotyczących migracji (pismo Dyrektora Departamentu Zarządzania Systemami w Ministerstwie Cyfryzacji z 26 maja 2020 r., k. 98).

Pismem z dnia 2 czerwca 2020 r. Dyrektor Departamentu Zarządzania Systemami w Ministerstwie Cyfryzacji wskazał, że dane o zmianach w rejestrze PESEL przekazywane są do GUS zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów w sprawie programu badań statystycznych statystyki publicznej na dany rok. Do GUS przekazywane są informacje m. in. o migracjach w danym kwartale, ale również niezależnie od tego, przekazywane są dane dotyczące osób zameldowanych na pobyt stały lub na pobyt czasowy na terenie kraju według stanu na określony dzień. Nadmieniono, że wszelkie dane na potrzeby programu badań statystycznych są przekazywane w sposób uzgodniony z GUS. Jeśli natomiast GUS zwróci się do Ministerstwa Cyfryzacji z wnioskiem o zmianę tych ustaleń, zostanie przeprowadzona analiza możliwości realizacji i wdrożenia zmiany po stronie Systemu Rejestrów Państwowych (pismo Dyrektora Departamentu Zarządzania Systemami w Ministerstwie Cyfryzacji z 2 czerwca 2020 r., k. 104-105).

Pismem z dnia 30 czerwca 2020 r., skierowanym do Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, Burmistrz Gminy (...) wniósł o interwencję w przedmiotowej sprawie poprzez:

- pilne ujawnienie aktualnych danych, w bazach i systemach GUS w ten sposób, że wprowadzona zostanie prawidłowa liczba mieszkańców miasta C., tj. poniżej(...) mieszkańców, zgodnie z danymi liczbowymi znajdującymi się w ewidencji ludności;

- pilne sprostowanie/skorygowanie danych, w bazach i systemach GUS w ten sposób, że wprowadzona zostanie prawidłowa liczba mieszkańców miasta C. według stanu na 31 grudnia 2019 r. (pismo Burmistrza Gminy (...) z 30 czerwca 2020 r., k. 108-111).

W odpowiedzi na ww. pismo, w związku ze zgłoszoną przez Burmistrza Gminy (...)uwagą do stosowania przez Główny Urząd statystyczny standardowej metodologii określania liczby ludności, Dyrektor Departamentu Badań Demograficznych Głównego Urzędu Statystycznego wyjaśnił, że zmiany w liczbie ludności są uwzględniane wyłącznie przy zaistnieniu jednego ze składników bilansu lub dokonaniu formalnych zmian administracyjnych, mających swoje odzwierciedlenie w Rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast oraz nadania niektórym miejscowościom statusu miasta. Na podstawie tych dwóch informacji, zgodnie z procedurami stosowanymi przez statystykę publiczną przy określaniu wielkości, działania polegające na zmianie adresów budynków – bez dokonania formalnej zmiany administracyjnej uwzględnionej w Rozporządzeniu Rady Ministrów – nie skutkują zmianą liczby ludności na obszarze gminy, na terenie której zostały dokonane. Metodologia stosowana przez GUS przy określaniu liczby ludności w danym okresie i na danym obszarze zakłada, że zmiana administracyjna adresu (dokonywana w toku czynności materialno-technicznej) nie wiąże się z migracją osoby, tj. zmianą miejsca zameldowania połączonego z przekroczeniem granicy administracyjnej podstawowej jednostki terytorialnej. W piśmie wyjaśniono również, że w świetle obecnie funkcjonujących zasad dotyczących opracowywania danych o liczbie ludności według gmin, jak również w obliczu dwóch dostępnych (urzędowych) sposobów dokonywania zmian w tej liczbie (zameldowania/wymeldowania oraz formalne zmiany administracyjne) – Główny Urząd Statystyczny nie ma podstaw do przenoszenia osób z określonego obszaru administracyjnego do innego w sytuacji, kiedy gmina nie zgłaszała formalnych zmian administracyjnych, jak również nie zostały dokonane czynności meldunkowe – co miało miejsce w przypadku gminy (...). Nadto zaznaczono, że referencyjny charakter stosowanej przez GUS metodologii jest kluczowy dla zapewnienia badaniom statystycznym neutralności i niezależności, jak również przewidywalności opracowywanych wyników poprzez opieranie się w toku ich realizacji na umocowanych w prawie decyzjach administracyjnych i jednoznacznych założeniach metodologicznych (pismo Dyrektora Departamentu Badań Demograficznych z 22 lipca 2020 r., k. 112-113).

Pismem z dnia 30 września 2020 r. Burmistrz Gminy (...) ponownie zwrócił się do Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego o doprowadzenie do zgodności z rzeczywistością danych statystycznych Głównego Urzędu Statystycznego. W piśmie wskazano, że przyjęta przez pracowników GUS metodologia ustalania zmiany liczby ludności na terenie poszczególnych jednostek statystycznych nie bierze pod uwagę możliwości zaistnienia błędów i ich korygowania. Burmistrz gminy (...) zaznaczył, że utrzymywanie takiego stanu tj. błędnej liczny ludności miasta C., całkowicie niweczy wartość danych statystycznych, a dodatkowo, poprzez powiązanie danych GUS z mechanizmami finansowania jednostek samorządu terytorialnego, powoduje bardzo duże straty finansowe po stronie Gminy (...), na szkodę jej mieszkańców (pismo Burmistrza Gminy (...) z 30 września 2020 r., k. 114-115).

W dniu 7 października 2020 r. Burmistrz Gminy (...) zwrócił się do Ministra Finansów Funduszy i Polityki Regionalnej o uwzględnienie przy naliczaniu kwoty subwencji dla Gminy (...)na rok 2021 zmiany liczby mieszkańców miasta C. jaka dokonała się pod koniec 2019 r. Niniejsza zmiana skutkowała zmniejszeniem liczby mieszkańców miasta C. do liczby poniżej (...) (dokładnie (...) stale zameldowanych). W piśmie wskazano, że ustalenie właściwej liczby mieszkańców miasta C. ma niebagatelne znaczenie dla naliczenia i wpłaty prawidłowych kwot subwencji na rok 2021, co leży w domenie zarządzanego przez Ministra Finansów Funduszy i Polityki Regionalnej Urzędu (pismo Burmistrza Gminy (...) do Ministra Finansów Funduszy i Polityki Regionalnej z 7 października 2020 r., k. 125-126).

W dniu 2 grudnia 2020 r. odbyło się spotkanie zdalne, a także rozmowa telefoniczna przeprowadzona z M. B. Kierownikiem Referatu Planowania Przestrzennego i Gospodarki Przestrzennej z D. S. Dyrektorem Departamentu Badań Demograficznych (pismo Burmistrza Gminy(...) z 21 grudnia 2020 r., k. 118).

Pismem z dnia 21 grudnia 2020 r. Burmistrz Gminy(...) poprosił o potwierdzenie poczynionych w dniu 2 grudnia 2020 r. ustaleń, tj. dokonanie przez Główny Urząd Statystyczny korekty liczby mieszkańców miasta C.oraz obszaru wiejskiego gminy (...) na dzień 31 grudnia 2020 r. zgodnie ze stanem wynikającym z dokonanych przez Burmistrza Gminy (...)w dniu 30 grudnia 2019 r. korekt błędnie nadanych adresów zamieszkania mieszkańców miejscowości P. w gminie (...) (pismo Burmistrza Gminy (...) z 21 grudnia 2020 r., k. 118).

W odpowiedzi na ww. pismo Prezes Głównego Urzędu Statystycznego potwierdził wprowadzenie rozwiązania polegającego na uwzględnieniu w bilansie ludności (stan na 31 grudnia 2020 r.) zmian porządkowych dokonanych przez Burmistrza Gminy (...) w gminie(...) w grudniu 2019 r. Zaznaczył, że powyższe działania będą polegały na uwzględnieniu informacji uzupełniających pochodzących z systemu (...) rejestru (...), co oznacza, że (...) osoby zostaną przeniesione z miejskiej części gminy (...) do jej części wiejskiej. Podkreślono przy tym, że dotychczasowa korespondencja oraz spotkanie z Burmistrzem Gminy (...), jakie miało miejsce w dniu 2 grudnia 2020 r., dotyczyło wyłącznie powyższego przypadku. Zatem dokonane zmiany w tym zakresie będą miały tryb wyłącznie jednorazowej korekty o charakterze interwencyjnym. Podkreślono przy tym, że przedmiotowe procedury jako stały element metody bilansowej dla wszystkich gmin w Polsce, zostały uwzględnione i wskazane w I zmianie do Programu Badań Statystycznych Statystyki Publicznej na 2021 r. Dopiero po opublikowaniu w Dz. U. rozporządzenia Rady Ministrów zmieniającego rozporządzenie w sprawie pbssp na 2021 r., będzie możliwe wdrożenie i uwzględnienie w bilansie ludności zmian porządkowych. Tym samym do momentu przeprowadzenia spisu 2021 określenie liczby ludności będzie dokonywane zgodnie z obecnie przyjętymi, standardowymi podstawami metodologicznymi, tj. z uwzględnieniem zmian jakie wynikają z: urodzeń i zgonów, przemieszczeń ludności oraz formalnych zmian administracyjnych. Tym samym – zgodnie z deklaracją o przeprowadzeniu jednorazowej korekty – Prezes GUS poinformował, że zmiany danych ewidencyjnych w adresach budynków wprowadzone w dniach 28 i 29 grudnia 2020 r. w systemach adresowych i rejestru PESEL obsługiwanych przez Urząd Gminy w C., nie będą miały swojego odzwierciedlenia w bilansie ludności według stanu na dzień 31 grudnia 2019 r. (pismo Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z 22 stycznia 2021 r., k. 123).

Pismem z dnia 30 grudnia 2020 r. (data złożenia podpisu elektronicznego, k. 119) Podsekretarz Stanu R. S. – z upoważnienia M. D. Ministra – Członka Rady Ministrów w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów przesłał wyjaśnienia Głównego Urzędu statystycznego dotyczące rozbieżności między danymi ewidencji ludności a danymi statystycznymi w Gminie (...) wraz z informacją o wypracowanym rozwiązaniu:

1. Zgodnie z procedurami stosowanymi przez statystykę publiczną przy określaniu liczby ludności gminy, działania polegające na zmianie adresów budynków - bez dokonania formalnej zmiany administracyjnej uwzględnionej w Rozporządzeniu Rady Ministrów – nie skutkują zmianą liczby ludności na obszarze gminy, na terenie której zostały dokonane. Bilans ludności opracowywany przez GUS jest wskazany w ustawie o samorządzie gminnym jako podstawa dla określenia przez Ministerstwo Finansów wysokości subwencji ogólnej dla każdej gminy, a także subwencji oświatowej, funduszu sołeckiego, funduszu rehabilitacyjnego i innych decyzji. Tym samym metodologia stosowana przez statystykę publiczną jest transparentna, powszechnie znana i akceptowana;

2. Proponowane przez Pana Burmistrza włącznie do metody opracowywania bilansu ludności dodatkowego czynnika, tj. informacji uzupełniających pochodzących z systemu (...) rejestru (...) wymagałoby dokonania licznych modyfikacji w bieżącym procesie przetwarzania danych i tym samym organizacji badania. Wprowadzenie w tej chwili obecnej modyfikacji w metodologii w zakresie bilansu ludności odnośnie wyłącznie do jednego roku (tj. 2021 r.) wydaje się być nieuzasadnione w kontekście złożonych działań legislacyjnych, organizacyjnych i merytorycznych.

W piśmie wskazano, że wychodząc naprzeciw zgłaszanym oczekiwaniom i jednocześnie dbając o jakość danych statystycznych we współpracy z Głównym Urzędem Statystycznym zostało wypracowane następujące rozwiązanie ww. problemu:

3. W świetle planowanych zmian metodologicznych przy określaniu liczby ludności po przeprowadzonym w przyszłym roku Narodowym Spisie Powszechnym Ludności i Mieszkań, Główny Urząd Statystyczny podejmie prace nad włączeniem do metody opracowywania bilansu ludności informacji uzupełniających pochodzących z systemu (...) rejestru (...).

GUS podkreślił również konieczność m. in. pozyskania informacji z systemu PESEL o liczbie osób zamieszkujących budynki uczestniczące w zmianie „porządkującej ewidencje”. Działania te wymagają wprowadzenia również niezbędnych zmian w programie badań statystycznych statystyki publicznej (Pbssp) na dany rok, nad którego projektem prace toczą się z dwuletnim wyprzedzeniem.

4. Do momentu przeprowadzenia spisu powszechnego w 2021 r., który jest podstawą do szacowania liczby ludności, określenie liczby ludności będzie dokonywane przez GUS zgodnie z obecnie przyjętymi, podstawami metodologicznymi.

Wskazano, że w kwietniu 2022 r. planowane jest opublikowanie szczegółowych wyników w zakresie stanu i struktury ludności z uwzględnieniem najmniejszych jednostek terytorialnych. Wyniki spisu są podstawą do sporządzenia szacunków ludności w okresach międzyspisowych. Pierwszy bilans ludności – bazujący na wynikach (...) – zostanie opracowany i upowszechniony w sierpniu 2022 r. według stanu w dniu 31 grudnia 2021 r. Będzie on uwzględniał zmiany, jakie wynikając z urodzeń i zgonów, z przemieszczeń ludności, formalnych zmian administracyjnych, ale także informacji uzupełniających pochodzących z systemu (...) rejestru (...) (tj. wynikających z dokonanych zmian w adresach w prowadzonej przez gminy ewidencji miejscowości, ulic i adresów) (pismo z Kancelarii Prezesa Rady Ministrów z 30 grudnia 2020 r., k. 119-121).

Liczba mieszkańców zamieszkałych w Gminie(...) na dzień 31 grudnia 2019 r., ustalona przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, według stanu do dnia 31 maja 2020 r., przyjęta do wyliczenia subwencji ogólnej na 2021 r. wynosiła (...) osób (pismo Departamentu Finansów Samorządu Terytorialnego w Ministerstwie Finansów z 19 października 2020 r., k. 128).

W piśmie Dyrektora Departamentu Współpracy z Samorządem Terytorialnym w Ministerstwie Edukacji Narodowej z dnia 2 grudnia 2020 r. wskazano, że liczba mieszkańców obszaru miejskiego Gminy (...) według stanu na dzień 31 grudnia 2019 r. ustalona przez Główny Urząd Statystyczny była wyższa niż (...). Wstępna kwota części oświatowej subwencji określonej na rok 2021 dla miasta-gminy (...) została określona w wysokości (...) zł i jest wyższa od kwoty naliczonej na rok 2020 ((...) zł) o ok. (...), przy jednoczesnym wzroście liczby uczniów rzeczywistych o(...). W piśmie wskazano, że zmiana liczby mieszkańców miasta C. może zostać dokonana tylko przez GUS. Jeżeli taka korekta będzie miała miejsce, wówczas Ministerstwo Edukacji Narodowej będzie mogło przyjąć skorygowaną liczbę ludności do wyliczenia odpowiednich wag podziału ostatecznej części oświatowej subwencji ogólnej na rok 2021 (pismo Dyrektora Departamentu Współpracy z Samorządem Terytorialnym w Ministerstwie Edukacji Narodowej z 2 grudnia 2020 r., k. 134-135).

Pismami z dnia 14 grudnia 2020 r. i 13 stycznia 2021 r. Ministerstwo Edukacji Narodowej zwróciło się o weryfikację oraz potwierdzenie danych zgromadzonych w systemie informacji oświatowej (SIO), które miały być wykorzystane do kalkulacji części oświatowej subwencji ogólnej na rok 2021 (pisma Ministerstwa Edukacji Narodowej z 14 grudnia 2020 r. k. 138-143 oraz z 13 stycznia 2021 r., k. 147-148; metryczka subwencji oświatowej 2021, k. 165-168).

W piśmie z dnia 18 stycznia 2021 r., skierowanym do Ministerstwa Edukacji Narodowej, Burmistrz Gminy (...)zakwestionował nieprzypisanie uczniów ze Szkoły Podstawowej im. (...)przy ul. (...) w C. do wagi (...); Przedszkola Samorządowego w C., Przedszkola (...) w C. oraz Niepublicznego Przedszkola (...)w C. odpowiednio do wagi (...). Liczba mieszkańców miasta C. na dzień 31 grudnia 2019 r. wynosiła (...) według ewidencji ludności. Burmistrz Gminy(...)wniósł o uwzględnienie faktu przy ustalaniu ostatecznej kwoty części oświatowej subwencji ogólnej na rok 2021, iż liczba mieszkańców obszaru miejskiego według stanu na dzień 31 grudnia 2019 r. była niższa niż(...) (pismo z 18 stycznia 2021 r. Burmistrza Gminy (...) skierowane do Ministerstwa Edukacji Narodowej, k. 150).

Kolejnym pismem z dnia 9 lutego 2021 r. skierowanym do Ministerstwa Edukacji Narodowej, Burmistrz Gminy (...) wskazał, że GUS dokonał korekty danych liczby mieszkańców miasta C. wg stanu na dzień 31 grudnia 2020 r. o (...) osoby, wobec czego liczba mieszkańców miasta wynosi (...) osób. Prezes GUS wskazał, że korekty dokonał na podstawie zmian porządkowych dokonanych przez Burmistrza Gminy (...)w grudniu 2019 r., tym samym korektę tę należy uwzględnić również do danych na dzień 31 grudnia 2019 r. W związku z powyższym przy ustalaniu ostatecznej kwoty części oświatowej subwencji ogólnej na rok 2021 należy wziąć pod uwagę fakt, iż liczba mieszkańców obszaru miejskiego według stanu na dzień 31 grudnia 2019 r. była niższa niż (...) (pismo z 9 lutego 2021 r. Burmistrza Gminy (...) skierowane do Ministerstwa Edukacji Narodowej, k. 151).

W odpowiedzi na ww. pismo Ministerstwo Edukacji Narodowej wskazało, że do kalkulacji kwoty części oświatowej subwencji ogólnej na rok 2021 przyjęto liczbę mieszkańców danej jednostki samorządu terytorialnego, tj. według stanu na 31 grudnia 2019 r., pozyskane ze źródła określonego w ustawie z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Liczba mieszkańców obszaru miejskiego miasta-gminy C. według stanu na dzień 31 grudnia 2019 r. ustalona przez GUS była wyższa niż (...). Z kolei z informacji zawartych w piśmie GUS wynika, że dokonana korekta polegająca na przeniesieniu części mieszkańców do obszaru wiejskiego według stanu na 30 grudnia 2020 r. miała charakter jednorazowy i interwencyjny. Nie będzie zatem miała odzwierciedlenia w bilansie ludności według stanu na 31 grudnia 2019 r., a więc nie może być uwzględniona przez MEiN do kalkulacji części oświatowej subwencji ogólnej (pismo Ministerstwa Edukacji i Nauki z 17 lutego 2021 r., k. 134-135).

W dniu 22 kwietnia 2021 r. Burmistrz Gminy (...)wystąpił do Ministra – Członka Rady Ministrów M. D. o interwencję w sprawie zaniżonej części oświatowej subwencji oświatowej dla Gminy(...) opartej o statystykę liczby ludności wg danych na dzień 31 grudnia 2019 r. (pismo z 22 kwietnia 2021 r., k. 156-157). Pismo pozostało bez odpowiedzi.

Pismem z dnia 10 września 2021 r. Burmistrz Gminy (...) po raz kolejny zwrócił się do Prezesa GUS o wsparcie działań zmierzających do przyznania Gminie należnej subwencji oświatowej za rok 2021 (pismo z 10 września 2021 r. Burmistrza Gminy (...) skierowane do Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, k. 158-159).

W odpowiedzi D. S. – Dyrektor Departamentu Badań Demograficznych – działająca z up. Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego wskazała, że wprowadzone w gminie(...) w grudniu 2019 r. zmiany porządkowe zostały uwzględnione w bilansie ludności według stanu na 31 grudnia 2020 r. Dokonane zmiany miały tryb wyłącznie jednorazowej korekty o charakterze interwencyjnym i mogły być odzwierciedlone w bilansie ludności według stanu na 31 grudnia 2020 r. Oznacza to, że przedmiotowe działanie nie wpłynęło na zmianę liczby ludności za 2019 rok i tym samym liczba ludności opracowana przez Główny Urząd Statystyczny według stanu na 31 grudnia 2019 r. w mieście C. wynosi (...) osób (pismo Głównego Urzędu Statystycznego skierowane do Burmistrza Gminy(...) z 2 listopada 2021 r., k. 164).

Wezwaniem do zapłaty z dnia 27 maja 2022 r., skierowanym do Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, Gmina (...), zastępowana przez profesjonalnego pełnomocnika, wezwała do zapłaty łącznej kwoty 1.249.100 zł tytułem odszkodowania za szkodę wyrządzoną w majątku Gminy(...) bezprawnym nieuwzględnieniem w sporządzonych danych statystycznych rzeczywistej liczby ludności miasta C. na dzień 31 grudnia 2019 r. co spowodowało naliczeniem Gminie (...) części oświatowej subwencji ogólnej na rok 2021 w zaniżonej o wyżej wskazaną kwotę wysokości (wezwanie do zapłaty z 27 maja 2022 r., k. 169). Wezwanie zostało odebrane 1 czerwca 2022 r. (książka nadawcza, k. 170; wydruk z portalu śledzenia przesyłek Poczty Polskiej, k. 171-172).

Władze Gminy (...)w trybie art. 47 a ustawy Prawo geodezyjne i kartograficzne, w roku 2021 dokonały zmiany granic administracyjnych i od stycznia 2022 r. granice miasta C. uległy zmianie. Zgodnie z § 3 pkt 7 ppkt b rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2021 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast oraz nadania niektórym miejscowościom statusu miasta (Dz. U. poz 1395) w gminie (...)włączono do dotychczasowego obszaru miasta części obszaru obrębu ewidencyjnego P., obejmującego również działki ewidencyjne nr (...) (zeznania K. M. (1) – Burmistrza Gminy (...), protokół rozprawy z 20 lutego 2024 r., k. 241, nagranie 00:27:53-00:31:08).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie złożonych do akt sprawy dokumentów. Sąd w całości dał wiarę dokumentom wymienionym w stanie faktycznym, bowiem żadna ze stron nie kwestionowała ich autentyczności, a Sąd nie miał podstaw do podważenia ich wiarygodności bądź zawartej w nich treści z urzędu.

Dokonując ustaleń faktycznych Sąd oparł się również częściowo na dowodzie z przesłuchania K. M. (1) – występującego za powoda Burmistrza Gminy (...) (protokół rozprawy z 20 lutego 2024 r., k. 239-242). Za wiarygodne Sąd uznał zeznania świadka w zakresie okoliczności, które znalazły potwierdzenie w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, tj. czynności podjętych przez powoda w celu administracyjnej zmiany numerów porządkowych budynków, czynności korygujących w tym zakresie podjętych przez powoda, działań podejmowanych w celu uzyskania wyższej dotacji oświatowej. Twierdzenia Burmistrza Gminy (...) w zakresie wydanego przez Prezesa GUS polecenia o indywidulanym skorygowaniu danych (liczby mieszkańców) na dzień 31 grudnia 2019 r., które miało paść w czasie wideokonferencji z Prezesem GUS nie znalazły jednak potwierdzenia w zebranym w sprawie materiale dowodowym, zaś Prezes GUS zaprzeczył, aby takie polecenie zmiany danych na dzień 31 grudnia 2019 r. padło z jego strony w czasie spotkania on-line (zeznania D. R. – Prezesa GUS, protokół rozprawy k. 242, nagranie 00:40:57-00:46:39).

Sąd dał wiarę zeznaniom D. R. – Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego (protokół rozprawy z 20 lutego 2024 r., k. 242-243) w zakresie wskazanym w ustalonym stanie faktycznym. Prezes GUS wyjaśnił, że dokonana w 2020 r. zmiana liczby ludności była jednorazowa, miała charakter incydentalny i stanowiła przygotowanie do spisu powszechnego. Zaprzeczył też, by wydał polecenie zmiany liczby mieszkańców na dzień 31.12.2019 r., a jedynie polecenie rozważenia i sprawdzenia zgłaszanej kwestii odpowiedniemu departamentowi GUS.

Na rozprawie w dniu 20 lutego 2024 r. Sąd, na podstawie art. 235^{(

2 )}§ 1 pkt 2 k.p.c., oddalił wniosek strony powodowej o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków M. B., A. Ż., N. B. czy K. M. (2) – pracowników Gminy (...), jako nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy (protokół rozprawy z 20 lutego 2024 r., k. 243). Świadkowie ci mieli zeznawać na fakt błędnego ustalenia adresów części budynków na terenie gminy (...), czynności dokonanych w zakresie ustalenia prawidłowych numerów porządkowych czy wpływu ustalenia liczby ludności na wysokość części oświatowej subwencji ogólnej, które to okoliczności wynikają z dokumentacji przedłożonej przez strony stanowiącą korespondencję pomiędzy stroną powodową a Głównym Urzędem Statystycznym, Urzędem Statystycznym w P., Kancelarią Prezesa Rady Ministrów, Ministrem Finansów czy Ministrem Edukacji i Nauki.

Na rozprawie w dniu 20 lutego 2024 r. Sąd, na podstawie art. 235²§ 1 pkt 2 k.p.c., oddalił również wniosek strony powodowej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z dziedziny rachunkowości na okoliczność ustalenia różnicy pomiędzy przyznaną powodowi częścią oświatową subwencji ogólnej w roku 2021, a należną częścią oświatową subwencji ogólnej w przypadku przyjęcia liczby ludności miasta C. poniżej (...) mieszkańców według stanu na dzień 31 grudnia 2019 r. (pozew, k. 9), jako nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie, dlatego podlegało oddaleniu w całości.

Strona powodowa – Gmina (...)domagała się w niniejszej sprawie zasądzenia od pozwanego Skarbu Państwa – Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na rzecz powoda kwoty 1.249.100 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 16 czerwca 2022 r. do dnia zapłaty tytułem szkody jaką powód poniósł w związku z brakiem przyznania gminie (...) części oświatowej subwencji ogólnej w wysokości 1.249.100 zł, wynikającej z błędnego przyjęcia na podstawie nieprawidłowych danych GUS, że na terenie miasta C. zamieszkuje ponad(...) osób w sytuacji, gdy faktycznie na tym terenie było zameldowanych (...) osób na pobyt stały i czasowy, a powód na dzień 31 grudnia 2019 r. dopełnił wszelkich formalności związanych z aktualizacją stanu ludności do 31 grudnia 2019 r. jednak Główny Urząd Statystyczny odmówił sporządzenia korekty dotyczącej liczby mieszkańców miasta C..

W pierwszej kolejności wskazać należy, że subwencja ogólna dla gmin jest ustalana według zasad określonych w ustawie z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. z 2020 r. poz. 23, z późn. zm.). Jednym z parametrów służących do wyliczenia subwencji ogólnej jest liczba mieszkańców.

Zgodnie z art. 2 pkt 4 ww. ustawy, przez liczbę mieszkańców rozumie się liczbę mieszkańców faktycznie zamieszkałych na obszarze danej jednostki samorządu terytorialnego lub obszarze kraju, według stanu na dzień 31 grudnia roku poprzedzającego rok bazowy, ustaloną przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego do dnia 31 maja roku bazowego.

Dane o liczbie i strukturze ludności w przekroju terytorialnym są opracowywane przez GUS według faktycznego miejsca zamieszkania, tzn. ujmowana jest ludność zameldowana na pobyt stały w danej jednostce samorządu terytorialnego (gminie) i faktycznie tam zamieszkała oraz ludność przebywająca tam czasowo (zameldowana na pobyt czasowy powyżej 3 miesięcy).

Z kolei do wyliczenia części wyrównawczej i równoważącej subwencji ogólnej przyjmowana jest liczba mieszkańców całej gminy, bez rozróżnienia na obszar wiejski i miejski (art. 20-21a ww. ustawy).

Z uwagi na wyższe jednostkowe koszty kształcenia uczniów w szkołach położonych na terenach wiejskich i w miastach do 5000 mieszkańców, w kalkulacji części oświatowej subwencji ogólnej uwzględnia się specyfikę takich szkół. W algorytmicznym podziale kwoty części oświatowej subwencji ogólnej, analogicznie jak w latach ubiegłych, uwzględniono dodatkowe wagi dla uczniów (wychowanków) szkół i placówek zlokalizowanych na terenach wiejskich lub w miastach do 5000 mieszkańców (por. rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 grudnia 2019 r. w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2020, Dz. U. z 2019 r., poz. 2446 ze zm.).

Stosownie do treści art. 25 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej, do zadań Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego należy organizowanie i prowadzenie badań statystycznych oraz ustalanie ich metodologii.

W pierwszej kolejności należy podkreślić, iż podjęte przez Burmistrza powodowej gminy czynności – zmiany administracyjne adresów dokonane w rekordach PESEL w dniu 30 grudnia 2019 r., były prawidłowe i pozwoliły na aktualizację danych adresowych w dotychczasowym rekordzie meldunkowym. Dokonane zmiany nie doprowadziły jednak do migracji zewnętrznej pomiędzy gminami, jako podstawowymi jednostkami terytorialnymi. Zaistniała migracja wewnętrzna pomiędzy miejscowościami Gminy(...) – miejscowością P. a miastem C. – skutkująca zmianą administracyjną adresów, która nie jest jednak przekazywana do GUS w zbiorach dotyczących migracji, co potwierdza pismo Dyrektora Departamentu Zarządzania Systemami w Ministerstwie Cyfryzacji z dnia 26 maja 2020 r. (k. 98). W toku postępowania ustalono, że adresy, których dotyczyła zmiana zostały błędnie nadane przyporządkowując je do miasta C., a sytuacja trwała od kilkudziesięciu lat. Jednocześnie już w 2020 r. Burmistrz Gminy (...) podjął działania zmierzające do formalnego wyłączenia terenów których zmiana dotyczyła, do miasta C., które nastąpiło od stycznia 2022 r. kiedy to włączono do dotychczasowego obszaru miasta części obszaru obrębu ewidencyjnego P., obejmującego również działki ewidencyjne nr (...).

Już w dniu 20 maja 2020 r. powód został poinformowany przez Urząd Statystyczny w P., że samo wprowadzenie zmian do bazy (...) nie przekłada się na zmianę stanu ludności w innych systemach GUS. Wyjaśniono, że corocznie, w związku z wejściem w życie rozporządzeń wprowadzających zmiany w podziale terytorialnym kraju, przekazywane są do Departamentu Badań Demograficznych dane dotyczące zmian ludności, pozyskiwane na zestawieniach przekazywanych przez urzędy gmin, a dane te są wykorzystywane do przygotowania bilansu ludności. Wskazano również, że w przypadku gminy (...), która nie uczestniczyła w zmianach administracyjnych w 2019 r., a porządkowała jedynie ewidencje gminne, takie informacje nie zostały przekazane. Samo wprowadzenie zmian w bazie (...) nie skutkowało bowiem zmianą danych dotyczących ludności w innych systemach GUS (pismo z 20 maja 2020 r. Kierownika Wydziału Rejestrów Urzędu Statystycznego w P., k. 206). Dokonana w grudniu 2019 r. przez Burmistrza Gminy (...) zmiana w gminnej ewidencji miejscowości, ulic i adresów stanowiła podstawę do zmiany danych w prowadzonym przez statystykę publiczną systemie identyfikacji adresowej ulic, nieruchomości, budynków i mieszkań ( (...)), jednak nie skutkowała zmianą danych dotyczących ludności w innych systemach statystyki publicznej. Co istotne, obowiązująca w dacie podjętych przez Burmistrza Gminy (...) czynności administracyjnych metodologia przyjęta przez Główny Urząd Statystyczny opracowywania bilansu ludności nie przewidywała pozyskiwania informacji uzupełniających z systemu (...) rejestru (...), na które w licznych pismach powoływał się Burmistrz powodowej gminy.

Prezes Głównego Urzędu Statystycznego, do którego zadań Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego należy organizowanie i prowadzenie badań statystycznych oraz ustalanie ich metodologii, nie miał prawnego obowiązku uwzględnienia żądań powodowej gminy dotyczących zmiany metodologii ustalania liczby ludności. Metodologia przyjęta do ustalania liczby ludności nie miała bowiem normatywnego uregulowania, a jej określenie należało do wyłącznej kompetencji Prezesa GUS.

Ostatecznie, w wyniku licznych wystąpień Burmistrza Gminy (...)do Prezesa GUS i Ministerstwa Cyfryzacji, dokonano zmiany polegającej na uwzględnieniu w bilansie ludności (wg stanu na 31 grudnia 2020 r.) zmian porządkowych dokonanych przez Burmistrza Gminy (...)w gminie (...) w grudniu 2019 r. w trybie jednorazowej korekty o charakterze interwencyjnym i wynikała z ustalonego na 2021 r. spisu powszechnego, o czym strona powodowa została poinformowana zarówno na spotkaniu w dniu 2 grudnia 2020 r. (zeznania D. R. – Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, protokół z 20 lutego 2024 r., k. 242-243, nagranie 00:37:09-00:50:30), jak również wielokrotnie w pismach kierowanych do przedmiotowej Gminy zarówno przez GUS, jak również Ministerstwo Edukacji i Nauki oraz przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów. Powód był też informowany, że dokonane zmiany miały tryb wyłącznie jednorazowej korekty o charakterze interwencyjnym i mogły być odzwierciedlone w bilansie ludności według stanu na 31 grudnia 2020 r. co oznaczało, że przedmiotowe działanie nie wpłynęło na zmianę liczby ludności za 2019 rok i tym samym liczba ludności opracowana przez Główny Urząd Statystyczny według stanu na 31 grudnia 2019 r. w mieście C. wynosi (...) osób (pismo Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z 22 stycznia 2021 r., k. 123; pismo Ministerstwa Edukacji i Nauki z 17 lutego 2021 r., k. 134-13; pismo z Kancelarii Prezesa Rady Ministrów z 30 grudnia 2020 r., k. 119-121; pismo Głównego Urzędu Statystycznego skierowane do Burmistrza Gminy (...) z 2 listopada 2021 r., k. 164; pismo Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z 17 stycznia 2022 r., k. 212).

Stosownie do treści art. 417 § 1 k.c., za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.

Odpowiedzialność odszkodowawcza Skarbu Państwa na gruncie art. 417 § 1 k.c. wymaga spełnienia łącznie trzech przesłanek, a więc stwierdzenia bezprawności działania organu władzy publicznej oraz wykazania szkody i adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy poniesioną szkodą a bezprawnym działaniem organu władzy publicznej.

W sferze odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa za niezgodne z prawem działanie władzy publicznej przesłanka bezprawności oznacza naruszenie przepisów prawa, które stanowi warunek konieczny do powstania szkody i którego normalnym następstwem w danych okolicznościach jest powstanie szkody (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 28 kwietnia 2011 r., sygn. I ACa 144/11, Legalis nr 742983).

W realiach niniejszej sprawy Sąd nie dopatrzył się takiego wykonywania władzy publicznej przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, któremu można przypisać niezgodność z prawem o charakterze obiektywnym, a więc sprzeczności z przepisami bezwzględnie obowiązującymi. Strona powodowa nie wykazała również, by Prezes GUS działał niezgodnie z przepisami prawa, a więc by zaistniała przesłanka bezprawności działania organu władzy publicznej. Nie można też uznać, że brak dokonania korekty danych statystycznych dotyczących liczby mieszkańców miasta C. na dzień 31 grudnia 2019 r. stanowiło bezprawne zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej, gdyż obowiązek taki nie wynika z żadnych przepisów prawa. Sąd zauważa przy tym, że to z wieloletnich zaniechań włodarzy gminy (...)wynikały nieprawidłowości związane z błędnym nadaniem numerów porządkowych nieruchomości (zeznania K. M. (1) – Burmistrza Gminy (...), protokół rozprawy z 20 lutego 2024 r., k. 241, nagranie 00:25:58). Przez 4 lata nieprawidłowości tych nie dopatrzył się również K. M. (1), który od końca 2014 r. pełnił funkcję Burmistrza Gminy(...). Sygnały o nieprawidłowościach pojawiły się od samych mieszkańców, a faktyczne działania mające na celu dokonanie zmian administracyjnych adresów w rekordach PESEL zostały podjęte i zgłoszone dopiero w dniu 30 grudnia 2019 r. (zawiadomienia z dnia 30 grudnia 2019 r. o zmianie numeru porządkowego, k. 65-78). Nie sposób więc, zdaniem Sądu, czynić zarzutów pozwanemu odnośnie zaniechań w danych statystycznych GUS w sytuacji, gdy to brak działa porządkowych po stronie powodowej wynikał z wieloletnich zaniechań odpowiednich organów.

Tym samym, nie można uznać by brak uzyskania przez powodową gminę subwencji oświatowej (zaniżona część oświatowej subwencji oświatowej) dla Gminy (...) opartej o statystykę liczby ludności wg danych na dzień 31 grudnia 2019 r. stanowiło szkodę wynikającą z bezprawnego zaniechania pozwanego, a więc nie zaistniał też adekwatny związek przyczynowy pomiędzy poniesioną szkodą (zaniżoną częścią subwencji oświatowej) a bezprawnym działaniem organu władzy publicznej

Z przytoczonych wyżej przyczyn, powództwo podlegało oddaleniu w całości, o czym orzeczono jak w punkcie I wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł w punkcie II wyroku na podstawie art. 98 § 1 i § 1¹ k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800), w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia pozwu.

sędzia Ewa Ligoń-Krawczyk

I C 389/23

Podstawa prawna:

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE