Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 grudnia 2023 r.

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Przemysław Majkowski

Protokolant : Justyna Raj

po rozpoznaniu w dniu 18 grudnia 2023 r. w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa A. S.

przeciwko Powiatowi (...)

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego Powiatu (...) na rzecz powódki A. S. kwotę 275.544,11 ( dwieście siedemdziesiąt pięć tysięcy pięćset czterdzieści cztery 11/100 ) zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 15 stycznia 2021 r. do dnia zapłaty,

2.  w pozostałym zakresie powództwo oddala,

3.  zasądza od pozwanego Powiatu (...) na rzecz powódki A. S. kwotę 20.278,4 ( dwadzieścia tysięcy dwieście siedemdziesiąt osiem 40/100) zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 6.480,00 ( sześć tysięcy czterysta osiemdziesiąt ) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego,

4.  zasądza od powódki A. S. na rzecz Powiatu (...) kwotę 4.320,00 ( cztery tysiące trzysta dwadzieścia ) zł tytułem zwrotu kosztów procesu,

5.  nakazuje pobrać od powódki A. S. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu kwotę 1.067,75 ( jeden tysiąc sześćdziesiąt siedem 75/100) zł tytułem zwrotu obciążającej ją części wydatków w sprawie poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa,

6.  nakazuje pobrać od pozwanego Powiatu (...) na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu kwotę 1.601,62 ( jeden tysiąc sześćset jeden 62/100) zł tytułem zwrotu obciążającej go części wydatków w sprawie poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa.

Sygn. akt I C 428/20

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym do Sadu Okręgowego w Sieradzu w dniu 28 grudnia 2020 r. (data wpływu) powódka A. S. wniosła o:

1)  zasądzenie od pozwanego Powiatu (...) na rzecz powódki odszkodowania z tytułu należnej z budżetu Powiatu (...) na podstawie ustaw z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, a niewypłaconej powódce w pełnej wysokości dotacji oświatowej z tytułu prowadzenia przez powódkę niepublicznych placówek oświatowych – Uzupełniającego Liceum Ogólnokształcącego dla Dorosłych oraz Liceum Ogólnokształcącego dla Dorosłych w W. w łącznej wysokości 459.367,62 zł, na którą składa się:

- 215.486,08 zł z tytułu zaniżonej dotacji za rok 2011 należnych powódce jako organowi prowadzącemu szkół wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1 stycznia 2012 r. do dnia zapłaty;

- 107.566,79 zł z tytułu zaniżonej dotacji za rok 2012 należnych powódce jako organowi prowadzącemu szkół wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1 stycznia 2013 r. do dnia zapłaty;

- 136.314,75 zł z tytułu zaniżonej dotacji za rok 2013 należnych powódce jako organowi prowadzącemu szkół wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1 stycznia 2014 r. do dnia zapłaty

2)  zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki zwrotu kosztów niniejszego postępowania w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego oraz kosztów postępowania z zawezwania do próby ugodowej, według norm obowiązujących.

Pismem z dnia 09 maja 2023 r. (data wpływu) pełnomocnik strony powodowej zmodyfikował roszczenie, wnosząc ostatecznie o zasądzenie od pozwanego kwoty 362.712,63 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie:

- od kwoty 215.486,08 zł od dnia 1 stycznia 2012 r. do dnia zapłaty;

- od kwoty 92.963,39 zł od dnia 1 stycznia 2013 r. do dnia zapłaty;

- od kwoty 54.263,16 zł od dnia 1 stycznia 2014 r. do dnia zapłaty.

Strona pozwana nie uznała powództwa i wnosiła o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy ustalił co następuje:

Powódka A. S. w latach 2011-2013 jako osoba fizyczna prowadziła w W. Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych oraz Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych. W tych samych latach Powiat (...) prowadził na swoim terenie Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych, a następnie Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych kształcących w trybie zaocznym - w ramach Zespołu Szkół nr (...) w W..

W okresie pomiędzy styczniem 2011 roku a sierpniem 2013 roku pozwany nie prowadził trzyletniego Liceum Ogólnokształcącego dla Dorosłych. Prowadzenie tego typu szkoły pozwany rozpoczął we wrześniu 2013 roku.

(bezsporne)

Zgodnie z treścią art. 90 ust. 3 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie o światy (w brzmieniu nadanym ustawą z dnia z dnia 23 sierpnia 2001 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty, ustawy - Przepisy wprowadzające reformę ustroju szkolnego, ustawy - Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 111, poz. 1194 z późn. zm.). obowiązującym do dnia 31 grudnia 2012 r. (t.j. Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.): „dotacje dla niepublicznych szkół o uprawnieniach szkół publicznych niewymienionych w ust. 2a przysługują na każdego ucznia w wysokości nie niższej niż 50 % ustalonych w budżecie odpowiednio danej gminy lub powiatu wydatków bieżących ponoszonych w szkołach publicznych tego samego typu i rodzaju w przeliczeniu na jednego ucznia, pod warunkiem że osoba prowadząca niepubliczną szkołę poda organowi właściwemu do udzielania dotacji planowaną liczbę uczniów nie później niż do dnia 30 września roku poprzedzającego rok udzielania dotacji. W przypadku braku na terenie gminy lub powiatu szkoły publicznej danego typu i rodzaju podstawą do ustalenia wysokości dotacji są wydatki bieżące ponoszone przez najbliższą gminę lub powiat na prowadzenie szkoły publicznej danego typu lub rodzaju.”.

Zgodnie z treścią art. 90 ust. 3 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 27 lipca 2012 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 979) obowiązującym od dnia 1 stycznia 2013 r. do dnia 30 marca 2015 r. (t.j. Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.):

„dotacje dla szkół niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych niewymienionych w ust. 2a przysługują na każdego ucznia uczestniczącego w co najmniej 50% obowiązkowych zajęć edukacyjnych w danym miesiącu, w wysokości nie niższej niż 50% ustalonych w budżecie odpowiednio danej gminy lub powiatu wydatków bieżących ponoszonych w szkołach publicznych tego samego typu i rodzaju w przeliczeniu na jednego ucznia, pod warunkiem że osoba prowadząca szkołę niepubliczną poda organowi właściwemu do udzielania dotacji planowaną liczbę uczniów nie później niż do dnia 30 września roku poprzedzającego rok udzielania dotacji, z zastrzeżeniem ust. 3h oraz 3i. W przypadku braku na terenie gminy lub powiatu szkoły publicznej danego typu i rodzaju podstawą do ustalenia wysokości dotacji są wydatki bieżące ponoszone przez najbliższą gminę lub powiat na prowadzenie szkoły publicznej danego typu lub rodzaju.”.

(bezsporne)

Wysokość dotacji w Powiecie (...) na jednego ucznia dla niepublicznego liceum ogólnokształcącego dla dorosłych kształcącej w trybie zaocznym w latach 2011-2013 r. przysługiwała w wysokości 50% ustalonych w budżecie powiatu wydatków bieżących ponoszonych w Centrum (...) w S.. Zgodnie z informacjami z CKU w S., koszt w poszczególnych latach wyniósł odpowiednio:

w roku 2011 – 2.374,32 zł,

w roku 2012 – 2.464,32 zł,

w roku 2013 – 2.530,80 zł.

Wysokość miesięcznej dotacji dla jednego ucznia dla niepublicznego liceum ogólnokształcącego dla dorosłych kształcącej w trybie zaocznym wyniosła 50% tych kosztów, czyli odpowiednio:

w roku 2011 – 98,93 zł,

w roku 2012 – 102,68 zł,

w roku 2013 – 105,45 zł.

(pismo Starostwa Powiatowego w S. k. 153-153v)

W okresie od stycznia 2011 do sierpnia 2023 r. pozwany zapłacił powódce tytułem dotacji za prowadzenie LO dla Dorosłych w sumie 473.740,53 zł. Wobec dotacji należnej powódce za ten okres w wysokości 341.376,91 zł, pozwany zapłacił powódce więcej o 132.363,62 zł.

(opinia biegłej M. R. k. 354)

Wobec niemożności wskazania, jaka część planu wydatków Powiatu (...) w rozdziale 80120 w roku 2013 przypadała na Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych i Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych, opiniująca w sprawie biegła przyjęła założenie, iż utrzymanie ucznia w Uzupełniającym Liceum Ogólnokształcącym stanowiłoby średnią z lat 2011-2012 r., która wynosiła 511,79 zł.

Na podstawie sprawozdań Rb-28S ustalono plan „wydatków bieżących” w latach 2011-2013 w rozdziałach 80114, 80120, 80146 Powiatu (...). W wyniku powyższego ustalono, iż wydatki bieżące ustalone w budżecie Powiatu (...) ponoszone w szkołę tego samego typu i rodzaju (tj. Zespół Szkół nr (...) w W.) co szkoły prowadzone przez powódkę to łącznie 1.125.939,74 zł (gdy brać pod uwagę jedynie wydatki bieżące) oraz 1.130.362,30 zł (gdy brać pod uwagę wydatki bieżące oraz świadczenia na rzecz osób fizycznych).

Suma dotacji wypłacona na rzecz powódki w latach 2011-2013 to 850.395,63 zł, a zatem różnica pomiędzy wydatkami bieżącymi a wypłaconą dotacją wynosi 275.544,11 zł (gdy brać pod uwagę jedynie wydatki bieżące) oraz 279.966,67 zł (gdy brać pod uwagę wydatki bieżące oraz świadczenia na rzecz osób fizycznych).

(opinia biegłej M. R. k. 350-360 wraz z opinią uzupełniającą k. 390-399)

W latach objętych pozwem nieprawidłowo ujmowano w księgach rachunkowych i sprawozdaniach budżetowych Starostwa Powiatowego w S. wydatki, tj. przepisywano wydatki do niewłaściwych rozdziałów klasyfikacji budżetowych.

(bezsporne; informacja zawarta w opinii biegłej M. R. k. 353)

Stan faktyczny sprawy był pomiędzy stronami zasadniczo bezsporny w zakresie tego, kiedy i w jakich okresach powódka prowadziła szkoły w okresie objętym pozwem. Również pozostałe elementy stanu faktycznego mienią się jako bezsporne. Kwestią sporną były kwoty wydatkowane przez Powiat (...) na rzecz szkół prowadzonych w ramach Zespołu Szkół nr (...) w W., spór ten był jednakowoż z pogranicza sporu o stan faktyczny a o stan prawny. Za podstawę rozstrzygania można było bowiem uznać różne wartości, w zależności od przyjętej metodologii wyliczenia należnej dotacji. Ponieważ kwestia ta w ocenie Sądu była elementem prawidłowego ustalenia stanu faktycznego, wobec konieczności skorzystania z wiadomości specjalnych, podstawowe znaczenie w tym zakresie miała opinia biegłej M. R. przedłożona do akt sprawy. W ocenie Sądu opinia ta jest jasna, klarowna, zupełna i pozbawiona wewnętrznych sprzeczności. W sposób właściwy odpowiada na pytania Sądu i wykazuje, w oparciu o co biegła poczyniła stosowne wyliczenia. Biegła jako specjalistka wysokiej klasy brała już udział w opiniowaniu spraw o zbliżonym stanie faktycznym, zaś do jej pracy w przeszłości nie było zastrzeżeń. Podkreślić należy, że biegła posiada tytuł naukowy doktora co pozwala uznać, że posiada ona doświadczenie i wiedzę w przedmiocie objętym zakresem opinii w niniejszej sprawie. Z przyczyn powyżej przedstawionych opinię biegłej należało uznać za w pełni wiarygodną i przydatną. W konsekwencji to właśnie opinia biegłej stanowiła podstawę do dokonania w sprawie ustaleń istotnych z punktu widzenia jej rozstrzygnięcia. Biegła uzasadniła również przyjętą metodologię obliczeń. Wyjaśniła, z jakich przyczyn przyjęta przez nią metoda jest prawidłowa i prowadzi do uzyskania adekwatnych wyników. Przypomnieć w tym miejscu należy, że strona w toku postępowania może żądać przedstawienia dodatkowej opinii przez kolejnych biegłych, ale wyłącznie w uzasadnionych przypadkach. Wniosek strony o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego winien być trafnie i rzetelnie uargumentowany. Samo niezadowolenie strony z przygotowanego wcześniej opracowania nie jest wystarczającym powodem, by sporządzać kolejną opinię biegłych tej samej specjalności. Nie stanowi podstawy do przyjęcia, że sąd jest zobowiązany dopuścić dowodu z opinii kolejnego (kolejnych biegłych) w każdym przypadku to, iż złożona opinia jest niekorzystna dla strony domagającej się takiego uzupełnienia postępowania dowodowego, a samo niezadowolenie jej z przygotowanego już opracowania nie jest ku temu dostatecznym powodem. Nie jest dla takiego uzupełnienia wystarczającą przyczyną to, że w przekonaniu strony kolejna opinia pozwoli na udowodnienie korzystnej dla niej tezy, (patrz. wyrok SA w Krakowie z 14 kwietnia 2015 r., I ACa 119/15).

Podsumowując wskazać należy, że w ocenie sądu opinia biegłej została sporządzona w sposób prawidłowy, z zachowaniem wszelkich zasad nauk ekonomicznych. W konsekwencji nie można jej postawić zarzutu, że nie jest przydatna dla poczynienia ustaleń faktycznych w rozpoznawanej sprawie. Opinia ta została opracowana przez osobę posiadającą kwalifikacje i wiedzę z dziedziny finansów publicznych i finansowania oświaty, specjalisty o wieloletnim doświadczeniu na polu praktyki i teorii. Stąd też jej istotny walor pomocniczy przy rozstrzyganiu niniejszej sprawy. Przydatność złożonej opinii wynika również z tego, iż odpowiada ona postawionym tezom dowodowym, a autorka opinii jako osoba obca do stron niewątpliwie nie jest zainteresowana treścią rozstrzygnięcia, jakie zapadnie w niniejszej sprawie. Patrząc przez pryzmat pozostałego materiału dowodowego, uznanego za wiarygodny i spójny, znajdującego się w aktach sprawy, nie sposób kwestionować wywodów powyższej opinii, jej spójności i fachowości. Sąd nie znalazł ponadto żadnych podstaw, aby opinię tę zakwestionować z urzędu.

Biegła w oparciu o przedłożoną jej strony dokumentację dokonała stosownych wyliczeń, które przedstawiła w złożonej przez siebie opinii. Biegła nie opierała się w zakresie sposobu wyliczenia dotacji w roku 2013 dla LO dla dorosłych na wyjaśnieniach pozwanego, lecz na analizie ustawy o systemie oświaty. W związku z faktem, iż pozwany nie prowadził w okresie styczeń-sierpień 2013 r. LO dla dorosłych „podstawą do ustalenia wysokości dotacji są wydatki bieżące ponoszone przez najbliższy powiat na prowadzenie szkoły publicznej danego typu”. Jaka wskazywała sama strona pozwana, Powiat nigdy nie wyjaśnił na jakiej podstawie ustalono kwotę dotacji na jednego ucznia w LO dla dorosłych na kwotę 178,49 zł. Zgodnie z informacjami przekazanymi przez Powiat (...) wydatki na jednego ucznia w tym Powiecie wynosiły w roku 2013 r. – 210,90 zł, co daje dotację w wysokości 105,45 zł. Zatem opinia biegłej była w tym zakresie niewadliwa. Wszelkie powstałe wątpliwości biegła wyjaśniła w złożonej opinii uzupełniającej, w której dokonała również pewnych korekt w wyliczeniach. Biegła dokonała również hipotetycznego wyliczenia w razie przyjęcia przez Sąd zasadnych wyliczeń powódki, w myśl których niedopłata dotacji za okres wrzesień-grudzień 2013 r. dla LO dla dorosłych wynosiłaby 32.886,28 zł (bez świadczeń) lub 33.449,08 zł (ze świadczeniami). Z kolei kwestia ustalania „nadpłaconej” dotacji na LO zarówno w latach 2011-20112 jak i w roku 2013 r. pozostaje kwestią oceny prawnej dokonywanej przez Sąd i będzie przedmiotem rozważań w dalszej części uzasadnienia.

Ustalając stan faktyczny w sprawie Sąd oparł się również na dokumentach znajdujących się w aktach. Sąd uznał wszystkie złożone dokumenty za wiarygodne, przede wszystkim dokumenty urzędowe. Zostały sporządzone w odpowiedniej formie przez uprawnione do tego organy i w ramach ich kompetencji, odpowiadając tym samym dyspozycji art. 244 § 1 k.p.c. Zgodnie z treścią art. 244 § 1 k.p.c., dokumenty urzędowe, sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania, stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Dokumenty prywatne, a za takie uznać należy korespondencję wymienioną przez strony przed zawiśnięciem między nimi sporu, zostały również uznane za wiarygodne. W postępowaniu cywilnym dokument prywatny stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie - art. 245 k.p.c. Autentyczność dokumentów prywatnych i urzędowych oraz prawdziwość treści dokumentów urzędowych nie była kwestionowana przez żadną ze stron w oparciu o treść art. 232 k.p.c. w zw. z art. 252 k.p.c. i art. 253 k.p.c. Także Sąd nie znalazł podstaw do tego, aby uczynić to z urzędu. Tym samym okazały się one przydatne w sprawie, stając się podstawą powyższych ustaleń faktycznych. Okoliczność, że żadna ze stron nie kwestionowała treści kserokopii dokumentów znajdujących się w aktach sprawy pozwoliła na potraktowanie tych kopii jako dowodów pośrednich istnienia dokumentów o treści im odpowiadającej.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Powództwo zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

Zgodnie z przywołanym wcześniej brzemiennie art. 90 ust. 3 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie o światy w brzmieniu obowiązującym w okresie od 2011 do 2013 roku powódka była uprawniona do otrzymywania od Powiatu (...) dotacji na prowadzenie szkół. Okoliczność ta jest oczywiście bezsporna, zwłaszcza, że powódka przez lata otrzymywała takową dotację od pozwanego. Kwestią sporną była jedynie wysokość tak ustalonej dotacji oraz okoliczność, którą w pierwszej kolejności należy rozważyć, a zatem możliwość dochodzenia brakującej dotacji na drodze cywilnoprawnej, jak to ma miejsce w niniejszym procesie. W pierwszej kolejności należy zatem wyraźnie zaznaczyć, że dopuszczalna jest droga sądowa do dochodzenia roszczeń z tytułu dotacji na podstawie dawnego art. 90 ustawy o systemie oświaty, ale w odniesieniu do dotacji należnych za okres poprzedzający wejście w życie ustawy z 23 czerwca 2016 r. nowelizującej ustawę o systemie oświaty, tj. za okres przed 1 stycznia 2017 r., jak to ma miejsce w niniejszej sprawie. Jasnym jest bowiem, że przepis art. 90 ustawy o systemie oświaty kreuje pomiędzy jednostką samorządu terytorialnego właściwą do wypłaty dotacji, a osobą prowadzącą placówkę niepubliczną uprawnioną do otrzymania takiej dotacji stosunek cywilnoprawny odpowiadający cechom zobowiązania w rozumieniu art. 353 § 1 k.c.

W sprawach o odszkodowanie w związku z niewykonaniem zobowiązań, w tym takich, których natura jest publicznoprawna, droga postępowania przed sądem powszechnym była i jest dopuszczalna, gdyż do właściwości sądów administracyjnych spory tego rodzaju nie należą i niczego w tym zakresie nie zmieniły art. 90 ust. 11 u.s.o (stanowiący swego czasu, że przyznanie dotacji, o których mowa w art. 90 ust. 1a-8, stanowi czynność z zakresu administracji publicznej, o której mowa w art. 3 § 2 pkt 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi) i art. 47 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych. W świetle tych przepisów niewątpliwe stało się jedynie, że czynności organu dotującego zmierzające do ustalenia prawa do dotacji i jej wypłacenia stanowią czynności z zakresu administracji publicznej, o których mowa w art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a. Legalność podjęcia tego rodzaju czynności podlega zatem kontroli sądów administracyjnych, ale to nie wyłącza właściwości sądów powszechnych w sprawach dotyczących konsekwencji niewykonania obowiązku obliczenia i wypłacenia dotacji w wysokości określonej ustawą, pod warunkiem, że osiągnięty został cel jej przyznania. Sąd Najwyższy zaznaczył, że nie chodzi w tym przypadku o czyn niedozwolony, kwalifikowany na podstawie art. 417 lub 417 ¹ k.c., lecz o niewykonanie zobowiązania, którego źródłem był przepis ustawy. Także więc po wejściu w życie ustawy nowelizującej z 2016 r. podmioty, które nie domagają się zasądzenia dotacji należnej na konkretny rok budżetowy, lecz skompensowania im własnych wydatków, które poczyniły na realizację zadań publicznych w warunkach, gdy mogły słusznie oczekiwać ustalenia i wpłacenia im na ten cel dotacji, mogą dochodzić przysługujących im roszczeń przed sądami powszechnymi za ten okres (Wyrok SN z 17.08.2022 r., (...) 58/22, LEX nr 3513037). W realiach niniejszej sprawy należy zatem wskazać, że roszczenie o zapłatę kwoty odpowiadającej różnicy między kwotą dotacji należnej, a kwotą dotacji wypłaconej ma ze swej istoty charakter odszkodowawczy, a podstawę jego dochodzenia stanowi nie art. 417 k.c., lecz art. 471 k.c. w związku z art. 90 ust. 1 i 2b ustawy o systemie oświaty. Odnosząc się do przesłanek takiej odpowiedzialności, to w sytuacji, gdy konieczną przesłanką czynu niedozwolonego jest bezprawność, zachowanie będące źródłem szkody może uzasadniać odpowiedzialność wobec poszkodowanego jedynie wówczas, gdy narusza normę postępowania, której celem jest ochrona takich podmiotów jak poszkodowany, a nie normę chroniącą interes publiczny lub interes innej grupy podmiotów (Wyrok SN z 25.05.2023 r., (...), LEX nr 3557925).

Strona pozwana podnosiła w procesie, iż samo niewypłacenie należnej dotacji (z natury rzeczy: czynność administracyjnoprawna) nie stanowi jeszcze szkody w rozumieniu cywilnoprawnym. Zdaniem pozwanego, aby można było mówić o szkodzie, powódka musiałaby wykazać również jej zakres, a zatem wskazać na negatywne konsekwencje nieotrzymania dotacji (np. poprzez brak realizacji założonych przedsięwzięć, albo konieczność finansowania ich z innych źródeł). Takie podejście jest jednak błędne. Zdaniem Sądu Okręgowego już sam fakt wypłacenia dotacji w zaniżonej wysokości (niewypłacenia dotacji) stanowi o szkodzie powódki, której wyrównanie nastąpić może w drodze wypłaconego odszkodowania. Odszkodowanie to z kolei ma charakter w pełni cywilnoprawny, zatem Sąd w niniejszej sprawie może czynić ustalenia co do realnej wysokości tej szkody bacząc, aby nie doszło przy tym do wzbogacenia pozwanej – poszkodowanej (Wyrok SN z 15.06.2022 r., II CSKP 380/22, OSNC 2023, nr 2, poz. 19).

W tym miejscu należy zatem odnieść się do spornej kwestii „rozliczenia” dotacji, tj. uwzględniania przy ustalaniu wysokości należnego odszkodowania dotacji nadpłaconej przez pozwany Powiat w latach 2011-2013.

W okresie od stycznia 2011 do sierpnia 2023 r. pozwany zapłacił powódce tytułem dotacji za prowadzenie LO dla Dorosłych w sumie 473.740,53 zł. Wobec dotacji należnej powódce za ten okres w wysokości 341.376,91 zł, pozwany zapłacił powódce więcej o 132.363,62 zł. W roku 2011 dotacja wypłacona powódce była o 32.697,90 zł większa niż dotacja należna powódce za prowadzenie LO dla dorosłych; w roku 2012 dotacja wypłacona powódce była o 55.818,62 zł większa niż dotacja należna powódce za prowadzenie LO dla dorosłych, zaś w miesiącach styczeń-sierpień 2013 roku dotacja wypłacona powódce była o 43.847,10 zł większa niż dotacja należna powódce za prowadzenie LO dla dorosłych.

Zdaniem Sądu Okręgowego okoliczności tej nie można było przemilczeć, pomniejszając należne powódce odszkodowanie o kwoty nadpłaconej dotacji, dokonując – ze względów właściwych ustalaniu odszkodowania – swoistego rozliczenia dotacji. Warto jednakże zauważyć, iż tym samym Sąd nie dokonuje żadnego „potrącenia” w myśl art. 498 k.c., nie mamy bowiem dwóch wymagalnych roszczeń przeciwstawnych sobie stron, Sąd bacząc, ażeby nie doszło do bezpodstawnego wzbogacenia, miarkuje jedynie odszkodowanie, biorąc pod uwagę fakt, iż powódka w okresie objętym pozwem została wzbogacona, co ze względów słusznościowych musi rzutować na wymiar zasądzanego świadczenia. Skoro niniejsza sprawa toczyła się bowiem w rygorze odpowiedzialności cywilnoprawnej, zadaniem Sądu jest prawidłowe ustalenie nie tylko przesłanek odszkodowawczych, ale również wymiaru (skali) szkody mającej być naprawioną. Argumentacja, że skoro stawki pięćdziesięcioprocentowe są stawkami „minimalnymi” to wypłacenie wyższej dotacji nie stanowi żadnego „zawyżenia” dotacji jest naiwna i niezasługująca w realiach niniejszej sprawy na aprobatę. Nie ulega bowiem wątpliwości, iż zamiarem Powiatu było zrealizowanie minimum obowiązku ustawowego, co jest zresztą powszechnym zjawiskiem wśród jednostek samorządu terytorialnego jako organów prowadzących szkoły. Tym samym, zgodzić należy się z argumentacją strony powodowej, iż pozwany nie ma żadnego roszczenia o „wyrównanie” wypłaconych dotacji do poziomu najniższego jak też zgłoszenia zarzutu potrącenia. Kwestia ta zostaje w kompetencji Sądu, który musi ustalić odpowiednią wysokość zasądzanego odszkodowania.

Zarówno strona powodowa jak i strona pozwana zgłaszała zastrzeżenia pod kątem metodologii pracy biegłej, wskazując na konieczność przyjęcia innych wartości, aniżeli zamieszczonych w opinii biegłej i opinii uzupełniającej. Specyfika niniejszego procesu polega w dużej mierze na tym, że ustalenia stanu faktycznego (wyliczeń) są zależne od przyjętej oceny prawnej niektórych okoliczności. Ocena prawna zaś jest wyłączną domeną Sądu. W tym kontekście należy odnieść się informacji pochodzącej Naczelnika Wydziału (...), który poinformował biegłą, że w latach objętych pozwem nieprawidłowo ujmowano w księgach rachunkowych i sprawozdaniach budżetowych Starostwa Powiatowego w S. niektóre wydatki, tj. przepisywano wydatki do niewłaściwych rozdziałów klasyfikacji budżetowych. Zdaniem strony pozwanej, informacja taka miałaby obligować biegłą do dokonywania wyliczeń nie w oparciu o dostępne dokumenty, lecz w oparciu o te dokumenty korygowane „wyjaśnieniami” organu. Takie stanowisko należy uznać za oczywiście niegodne aprobaty. Dokonane w opinii wyliczenia zostały przeprowadzone w oparciu o oficjalne dokumenty sporządzone i podpisane przez osoby reprezentujące powoda i pozwanego. Nierzetelne prowadzenie ksiąg rachunkowych zagrożone jest odpowiedzialnością karnoskarbową oraz odpowiedzialnością przewidzianą w ustawie o rachunkowości. Zasady korygowania sprawozdań m. in. sprawozdań finansowych reguluje m. in. art. 54 ustawy o rachunkowości. Do takiego przewidzianego prawem korygowania sprawozdań jednakże nie doszło. Jednocześnie pozwany Powiat (...) nie przedłożył w tym zakresie żadnych dokumentów poza pismem Naczelnika Wydziału (...), który nie jest zresztą osobą uprawnioną do reprezentowania pozwanego. Co więcej, pisma wskazujące na swoiste „błędy” organu nie są dostępne Sądowi w aktach sprawy. Ponadto, w piśmie procesowym z dnia 8 czerwca 2021 r. sam pozwany wnioskował o ustalenie, na podstawie planów finansowych, wysokości należnej dotacji za lata objęte pozwem. W związku z powyższym nie można czynić zarzutu, jakoby stan faktyczny został ustalony niepoprawnie.. Również liczba uczniów w oparciu o którą biegła wyliczyła należną dotację pochodziła od pozwanego. Ponadto, analiza przedłożonych sprawozdań RB-28S za lata 2011-2013 wskazuje, iż zaplanowane kwoty zostały wykonane w pełnej wysokości, a zatem wykorzystane na kształcenie faktycznej liczby uczniów (a nie planowanej). Ponadto, w sprawozdaniach RB-28S wykazuje się plan wydatków po zmianach, a zatem dostosowany do potrzeb jednostki.

Strona powodowa podnosiła nadto, że przy obliczaniu wysokości należnej powódce dotacji należało uwzględniać również „świadczenia dla osób fizycznych”. W ocenie Sądu nie należy wliczać do „wydatków bieżących” tychże świadczeń na rzecz osób fizycznych wskazanych w paragrafie 3020, tj. wydatków osobowych niezaliczanych do wynagrodzeń. Zgodnie bowiem z rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (tj. Dz. U. 2022 r., poz. 513 z późn. zm.) w paragrafie 3020 klasyfikuje się, m. in.:

- świadczenia rzeczowe, wynikające z przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy (w tym profilaktyczne posiłki i napoje), oraz ekwiwalenty za te świadczenia, a także ekwiwalenty za pranie odzieży roboczej wykonane przez pracowników, ekwiwalenty za używanie własnej odzieży i obuwia roboczego,

- ekwiwalenty pieniężne za użyte przy wykonywaniu pracy narzędzia, materiały lub sprzęt, stanowiące własność wykonawcy,

- zasiłki na zagospodarowanie i zasiłki osiedleniowe, z wyłączeniem zasiłków na zagospodarowanie nauczycieli,

- dodatki mieszkaniowe i wiejskie dla nauczycieli,

- określone ustawowo: odprawy pieniężne, odszkodowania, rekompensaty lub inne świadczenia z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy albo restrukturyzacji zatrudnienia z przyczyn niedotyczących pracowników,

- odszkodowania przysługujące od pracodawcy za przedmioty utracone lub uszkodzone wskutek wypadku przy pracy,

- zasądzone i dobrowolnie wypłacone odszkodowania w sprawach o roszczenia ze stosunku pracy,

- wypłaty przeznaczone na pomoc zdrowotną dla nauczycieli,

- odprawy pośmiertne.

Szkoły prowadzone przez powódkę nie wypłacały takich świadczeń zatrudnionym nauczycielom, nie obowiązywały w nich przepisy Karty Nauczyciela i wliczanie tych wydatków do sumy na podstawie, której wylicza się dotację byłoby nieuzasadnionym i nieracjonalnym przysporzeniem na rzecz podmiotu prywatnego względem środków publicznych, z których przecież pochodzi dotacja. Powódka prowadząca szkołę niepubliczną nie miała takich samych obowiązków względem zatrudnionych jak podmiot publiczny, więc nie ma powodów do zrównywania ich pozycji w aspekcie finansowym, na etapie ustalania należnego odszkodowania. Nie bez powodu zresztą ustawodawca przewidział inne uregulowania dotyczące finansowania szkół publicznych, a inne szkół niepublicznych. Tym samym, nie można zgodzić się na zaliczenia do wydatków bieżących również ww. świadczeń na rzecz osób fizycznych, których zaliczanie, skutkowałoby przyjęciem łącznie wydatków bieżących (wyliczonej dotacji) na poziomie 1.130,362,30 zł.

Reasumując, wziąwszy pod uwagę dotację należną dla powódki za okres objęty pozwem w kwocie łącznej 1.125.939,74 zł (bez uwzględnienia ww. świadczeń) oraz sumę dotacji wypłaconych jej za sporny okres w kwocie łącznej 850.395,63 zł, Sąd w punkcie 1. wyroku zasądził od pozwanego Powiatu (...) na rzecz powódki A. S. kwotę 275.544,11 zł stanowiącą różnicę pomiędzy tymi kwotami, uwzględniając przy tym nadpłacone powódce dotacje w roku 2013 roku oraz oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt 2. wyroku).

O odsetkach sąd orzekł na podstawie art. 455 k.c. w związku z art. 481 k.c. Sąd Okręgowy w niniejszej podzielił pogląd wyrażony w wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 6 grudnia 2018 r., sygn. akt I ACa 209/18, zgodnie z którym zasądzone przez sąd powszechny świadczenie pieniężne tytułem nieuzasadnionego pomniejszenia dotacji oświatowej nie jest już dotacją w ścisłym tego słowa znaczeniu i nie podlega rygorom jej wykorzystania w roku budżetowym, w którym jest wypłacone. Jego charakter prawny zbliża się w istocie do odszkodowania. Zasądzone świadczenie nie ma charakteru świadczenia okresowego. Skoro jest to roszczenie o odszkodowanie i nie ma charakteru roszczenia okresowego, to przekształciło się ono w zobowiązanie bezterminowe, które powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu (art. 455 k.c.).

Wprawdzie strona powodowa pismami wzywała stronę pozwaną do zapłaty dochodzonych pozwem kwot, jednakże nie sposób uznać, ażeby uznać te pisma za wezwania w rozumieniu art. 455 k.c., w szczególności pisma te nie zawierają terminu w jakim A. S. oczekuje spełniania świadczenia, z tych względów, Sąd doszedł do przekonania, iż stronie powodowej należą się odsetki od dnia 15 stycznia 2021 r., tj. od dnia następnego po dniu doręczenia stronie pozwanej odpisu pozwu w niniejszej sprawie.

O kosztach procesu orzeczono na zasadzie art. 100 k.p.c., zgodnie z zasadą stosunkowego rozdzielania kosztów procesu w zależności od wyniku sprawy. Ponieważ strona powodowa wygrała sprawę w 60%, w takim też zakresie pozwany odpowiedzialny będzie za wygenerowane w procesie koszty, na które składają się: opłata od pozwu poniesiona przez stronę powodową w kwocie 22.969,00 zł oraz koszty zastępstwa procesowego profesjonalnego pełnomocnika w kwocie 10.800,00 zł (ustalone w oparciu o § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych). Tym samym, w punkcie 3. wyroku zasądzono od pozwanego na rzecz powódki 20.278,40 zł, na którą to kwotę składają się 13.781,40 zł tytułem obciążającej pozwanego części opłaty od pozwu (22.969,00 zł x 60%) oraz 6.480,00 zł tytułem obciążającej pozwanego części zwrotu kosztów zastępstwa prawnego powódki (10.800,00 zł x 60%).

Jednocześnie, z uwagi na fakt iż powódka uległa w sprawie w 40%, w takim też zakresie będzie ona odpowiedzialna za wygenerowane koszty procesu, na które składa się zwrot pozwanemu równowartości 40% kosztów zastępstwa procesowego profesjonalnego pełnomocnika (10.800,00 zł x 40%), z tych względów, w punkcie 4. wyroku zasądzono od powódki A. S. na rzecz pozwanego Powiatu (...) 4.320,00 zł.

W punkcie 5. wyroku na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 100 k.p.c., przyjmując wygraną strony powodowej w 60%, nakazano pobrać od powódki na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu kwotę 1.067,75 zł tytułem zwrotu obciążającej ja części wydatków poniesionych w sprawie tymczasowo przez Skarb Państwa, na które to wydatki składają się w całości koszty opinii oraz opinii uzupełniającej sporządzonej przez biegła M. R.. Kierując się tożsamymi zasadami, przyjmując wygraną pozwanego w 40%, w punkcie 6. wyroku nakazano pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu kwotę 1.601,62 zł.