Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 października 2023 r.

Sąd Okręgowy w Sieradzu – Wydział I Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Dagmara Kos

Protokolant: Kinga Brocka

po rozpoznaniu w dniu 29 września 2023 roku w Sieradzu na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.

przeciwko D. W.

o zapłatę

umarza postępowanie co do kwoty 162.538,31 (sto sześćdziesiąt dwa tysiące pięćset trzydzieści osiem złotych trzydzieści jeden groszy),

w pozostałym zakresie powództwo oddala,

zasądza od powoda (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz pozwanego D. W. kwotę 10.817,00 (dziesięć tysięcy osiemset siedemnaście) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 5/22

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 29 grudnia 2021 r. powód (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wnosił o zasądzenie od pozwanego D. W. na jego rzecz kwoty 235.740,60 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia następującego po dniu doręczenia pozwu do dnia zapłaty w tym kwoty 162.538,31 zł tytułem zwrotu kwoty wypłaconej pozwanemu pierwotnie w ramach wykonywania umowy kredytu nr (...)\ (...) z dnia 28 lipca 2008 r. zawartej przez pozwanego z (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. i kwoty 73.202,29 zł tytułem zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia w postaci równowartości kosztu korzystania przez pozwanego z kwoty 162.538,31 zł w okresie od dnia 11 sierpnia 2008 r. do dnia 30 września 2021 r. Wnosił on ponadto o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego zwrotu kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictw oraz odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

(pozew- k.3-22)

W piśmie procesowym z dnia 26 września 2022 r. kurator dla nieznanego z miejsca pobytu pozwanego wnosił o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych jak również wynagrodzenia kuratora według norm przepisanych.

(odpowiedź na pozew- k.118-119)

W piśmie procesowym z dnia 13 października 2022 r. pełnomocnik pozwanego wnosił o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Podnosił w nim zarzut przedawnienia roszczeń powoda.

(odpowiedź na pozew- k.122-132)

W piśmie procesowym z dnia 5 czerwca 2023 r. pełnomocnik pozwanego podniósł zarzut potrącenia wierzytelności powoda z tytułu kapitału w kwocie 162.538,31 zł z wierzytelnością pozwanego w kwocie 26.958,17 zł.

(pismo procesowe pełnomocnika pozwanego- k.167)

W piśmie procesowym z dnia 21 czerwca 2023 r. pełnomocnik powoda cofnął w części pozew wraz z zrzeczeniem się roszczenia w zakresie kwoty 162.538,31 zł i popierał powództwo w zakresie kwoty 73.202,29 zł.

(pismo procesowe pełnomocnika powoda- k.186)

Na rozprawie w dniu 29 września 2023 roku pełnomocnik powoda popierał powództwo w ograniczonym kształcie a pełnomocnik pozwanego wnosił o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu.

(protokół rozprawy z dnia 29 września 2023 r. na płycie CD 00:04:30 – 00:19:21- koperta k.206)

S ąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 28 lipca 2008 r. poprzednik prawny powoda (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. zawarł z pozwanym D. W. umowę kredytu nr (...)\ (...).

(bezsporne, zeznania powoda D. W.- protokół rozprawy na płycie CD z dnia 29 września 2023 r. 00:07:59 – 00:12:56- koperta k.206, wydruk z KRS- k.27-30, kserokopia umowy-38-43)

W wykonaniu umowy w dniu 11 sierpnia 2008 r. powód wypłacił pozwanemu kwotę 164.014,44 zł.

(potwierdzenia złożenia dyspozycji przelewów- k.60-61)

W dniu 20 kwietnia (...). pozwany złożył do kredytodawcy reklamację, w której kwestionował zgodność z prawem klauzul przeliczeniowych, modyfikacyjnych i indeksacyjnych zawartych w umowie kredytu nr (...)\ (...) z dnia 28 lipca 2008 r. W dniu 16 stycznia 2018 r. złożył on wniosek do Rzecznika (...), w którym wnosił o przeprowadzenie pozasądowego postępowania w sprawie sporu z powodem dotyczącego tej umowy. Postępowanie zainicjowane tym wnioskiem zostało zakończone z uwagi na nieosiągnięcie przez strony porozumienia.

(kserokopia reklamacji- k.135, kserokopia wniosku- k.136-137, kserokopia protokołu- k.138)

Z powództwa pozwanego toczyła się później przed Sądem Okręgowym w Sieradzu pod sygn. akt I C 303/20 sprawa przeciwko powodowi o ustalenie nieważności umowy kredytu nr (...)\ (...) z dnia 28 lipca 2008 r. i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kwoty wpłaconej przez pozwanego na podstawie tej umowy. Wyrokiem z dnia 10 czerwca 2022 r. wydanym w tej sprawie Sąd Okręgowy w Sieradzu ustalił, że umowa kredytu nr (...)\ (...) zawarta w dniu 28 lipca 2008 r. pomiędzy pozwanym a (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. jest nieważna z uwagi na to, że zawiera ona niedozwolone postanowienia umowne, których po wyeliminowaniu z umowy nie można niczym zastąpić oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 238.979,78 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 206.316,51 zł od dnia 3 października 2020 r. do dnia zapłaty i od kwoty 32.663,27 zł z od dnia 1 marca 2022 r. do dnia zapłaty a w pozostałym zakresie powództwo oddalił. Wyrokiem z dnia 13 kwietnia 2023 r. wydanym w sprawie sygn. akt I ACa 1717/22 Sąd Apelacyjny w Łodzi oddalił apelację powoda od tego wyroku.

(bezsporne, zeznania powoda D. W.- protokół rozprawy na płycie CD z dnia 29 września 2023 r. 00:07:59 – 00:12:56- koperta k.206, kserokopia pozwu- k.69-71, odpis wyroku Sądu Okręgowego w Sieradzu z dnia 10 czerwca 2022 r. wydanego w sprawie sygn. akt I C 303/20- k. 161, kserokopia kopia wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 13 kwietnia 2023 r.- k.171)

Pismem z dnia 16 maja 2023 roku pełnomocnik pozwanego wezwał powoda do wykonania prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Sieradzu z dnia 10 czerwca 2022 r. i jednocześnie wezwał go do zapłaty na jego rzecz kwoty 26.958,17 zł, na którą złożyły się raty kapitałowo – odsetkowe wpłacone powodowi przez pozwanego w okresie od 10 lutego 2022 r. do 17 kwietnia 2023 r. na podstawie umowy kredytu, której nieważność stwierdzono, w terminie 7 dni od otrzymania wezwania.

(kserokopia pisma- k.168-169, wydruk historii rachunku- k.171v-173)

Po uprawomocnieniu się wyroku Sądu Okręgowego w Sieradzu z dnia 10 czerwca 2022 r. wydanego w sprawie sygn. akt I C 303/20 pozwany rozliczył się z powodem co do kapitału wypłaconego mu na podstawie nieważnej umowy kredytu.

(zeznania powoda D. W.- protokół rozprawy na płycie CD z dnia 29 września 2023 r. 00:07:59 – 00:12:56- koperta k.206)

Powyższych ustaleń stanu faktycznego Sąd dokonał w oparciu o zeznania powoda oraz złożone do akt dokumenty, których treści strony nie kwestionowały.

Sąd pominął dowód z opinii biegłego z zakresu bankowości i rachunkowości na fakty wskazane w pozwie uznając, iż nie miały one znaczenia dla rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powód żądał w pozwie między innymi zasądzenia od pozwanego na jego rzecz kwoty 162.538,31 zł tytułem zwrotu kwoty kapitału kredytu wypłaconej mu na podstawie umowy kredytu nr (...)\ (...) z dnia 28 lipca 2008 r. Ponieważ w toku procesu po uprawomocnieniu się wyroku Sądu Okręgowego w Sieradzu z dnia 10 czerwca 2022 r. wydanego w sprawie sygn. akt I C 303/20 stwierdzającego nieważność umowy kredytu pozwany rozliczył się z powodem z kapitału kredytu, powód cofnął pozew co do tej kwoty ze zrzeczeniem się roszczenia w tym zakresie.

Zgodnie z art. 203 § 1 kpc pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia – aż do wydania wyroku. Ponieważ powód cofnął powództwo ze zrzeczeniem się roszczenia w zakresie żądania zwrotu kapitału kredytu w kwocie 162.538,31 zł na podstawie art. 355 kpc Sąd umorzył postępowanie co do tej kwoty.

Jeśli zaś chodzi o żądanie zasądzenia kwoty 73.202,29 zł to powód jako jego podstawę prawną wskazywał przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. Powód twierdził, iż pozwany na skutek korzystania z kapitału kredytu wypłaconego mu na podstawie nieważnej umowy kredytu jest bezpodstawnie wzbogacony, gdyż zaoszczędził on wydatków, które musiałby ponieść na uzyskanie do korzystania środków pieniężnych odpowiadających kwocie kapitału kredytu.

Pozwany podnosił zarzut przedawnienia tego roszczenia wobec czego należało w pierwszej kolejności ustalić czy jest ono przedawnione.

Jak wynika z art. 118 kc jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.

Wystąpienie przez powoda z żądaniem zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia w postaci równowartości kosztu korzystania przez pozwanego z kwoty 162.538,31 zł w okresie od dnia 11 sierpnia 2008 r. do dnia 30 września 2021 r. pozostaje w związku ze zgłoszonym przez pozwanego w sprawie Sądu Okręgowego w Sieradzu sygn. akt I C 303/23 żądaniem zapłaty opartym na przestankowym stwierdzeniu przez Sąd, iż umowa kredytu, na podstawie której pozwany otrzymał kredyt, była nieważna. Żądanie to powód zgłosił w pozwie złożonym we wrześniu 2020 r.

Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r., sygn. akt III CZP 6/21 termin przedawnienia roszczeń zarówno kredytobiorcy jak i banku może rozpocząć bieg dopiero po podjęciu przez kredytobiorcę konsumenta wiążącej świadomej, wyraźnej i swobodnej decyzji o tym, iż nie chce być związany umową.

Ponieważ decyzja co do związania abuzywnymi postanowieniami umowy kredytu i w konsekwencji umową kredytu zawierającą te postanowienia leżała w rękach pozwanego, do czasu wystąpienia przez niego z pozwem, w którym wyraźnie określił on, iż nie chce być związany abuzywnymi postanowieniami umowy kredytu, powód nie mógł wystąpić z żądaniem zwrotu przez pozwanego bezpodstawnego wzbogacenia w postaci równowartości kosztu korzystania przez niego z kwoty 162.538,31 zł w okresie od dnia 11 sierpnia 2008 r. do dnia 30 września 2021 r. Zatem bieg terminu przedawnienia tego roszczenia zaczął biec z dniem doręczenia powodowi pozwu złożonego przez pozwanego w sprawie Sądu Okręgowego w Sieradzu sygn. akt I C 303/23. Ponieważ pozew w tej sprawie powód złożył w dniu 29 grudnia 2022 r., jego roszczenie o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia w postaci równowartości kosztu korzystania przez pozwanego z kwoty 162.538,31 zł nie jest przedawnione.

Ponieważ zgłoszony przez pozwanego zarzut przedawnienia roszczenia banku okazał się niezasadny w dalszej kolejności należało ustalić czy roszczenie to jest zasadne.

Zgodnie z treścią art. 405 kc kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Z powyższego przepisu wynika wprost, że bank wskutek ustalenia nieważności umowy zawartej z konsumentem nie może od niego żądać więcej aniżeli to co na jego rzecz świadczył to jest kwoty wypłaconego kredytu. Inne rozumienie tego przepisu prowadziłoby do sytuacji, w której bank czerpałby zysk z nieważnej czynności prawnej co naruszałoby zarówno dobre obyczaje, jak również rażąco naruszałoby interesy konsumenta. Korzystanie przez pozwanego z pieniędzy przekazanych mu przez powoda było konsekwencją tego, że bank spełnił świadczenie w oparciu o nieważną umowę kredytu, którą sam skonstruował. Na marginesie nie można przy tym nie zauważyć, że powód nawet hipotetycznie nie wykazał, że środki wypłacone pozwanemu w dacie ich wypłaty mogły kredytodawcy posłużyć do zawarcia innej umowy, dzięki której uzyskałby korzyść a więc, że doszło do jego zubożenia na skutek tego, że nimi nie obracał.

W ocenie Sądu jedyną podstawą prawną, jaką powód mógłby wskazywać uzasadniając swoje żądanie zapłaty kwoty 73.202,29 zł jest przepis art. 481 § 1 i 2 kc bowiem roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału to w istocie rzeczy roszczenie o zapłatę odsetek. Zgodnie jednak z art. 359 § 1 kc odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu. W sytuacji korzystania z cudzego kapitału mamy do czynienia z zapłatą odsetek umownych, na co wskazuje np. art. 720 ¹ § 1 kc dotyczący umowy pożyczki bądź art. 69 ust. 1 prawa bankowego dotyczący umowy kredytu. Ponieważ umowa kredytu, na podstawie której kredyt został wypłacony pozwanemu, została uznana za nieważną, to brak jest czynności prawnej, na podstawie której powód mógłby sobie rościć prawo do zapłaty odsetek czyli inaczej wynagrodzenia za korzystanie z kapitału.

Dodatkowo wskazać należy, że konstrukcja wynagrodzenia za korzystanie z kapitału pozostaje w sprzeczności z wykładnią art. 7 Dyrektywy 93/13/EWG, która wskazuje, że skutki unieważnienia umowy w związku z niedozwolonymi postanowieniami umownymi zawieranymi z konsumentami winny mieć efekt odstraszający dla nieuczciwego przedsiębiorcy. Wykładnia prawa krajowego, zgodnie z którą instytucja kredytowa ma prawo żądać od konsumenta rekompensaty wykraczającej poza zwrot kapitału wypłaconego z tytułu umowy zawierającej klauzule abuzywne a tym samym otrzymania wynagrodzenia za korzystanie z tego kapitału przez konsumenta, przyczyniłaby się do wyeliminowania odstraszającego skutku wywieranego na przedsiębiorców poprzez uznanie takiej umowy za nieważną. Skuteczność ochrony przyznanej konsumentom przez dyrektywę 93/13 byłaby zagrożona, gdyby byli oni narażeni, w ramach powoływania się na swoje prawa wynikające z tej dyrektywy, na ryzyko konieczności zapłaty takiej rekompensaty. Taka wykładnia groziłaby stworzeniem sytuacji, w których bardziej korzystne dla konsumenta mogłoby się okazać kontynuowanie wykonywania umowy zawierającej nieuczciwy warunek niż skorzystanie z praw, które może on wywodzić z dyrektywy 93/13.

Zaprezentowane powyżej stanowisko potwierdza wyrok z dnia 5 czerwca 2023 r. wydany w sprawie C-520/21 przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który orzekł, że art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą instytucja kredytowa ma prawo żądać od konsumenta rekompensaty wykraczającej poza zwrot kapitału wypłaconego z tytułu wykonania tej umowy oraz poza zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę od dnia wezwania do zapłaty.

Mając na uwadze powyższe Sąd oddalił powództwo jako niezasadne.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc kierując się zasadą odpowiedzialności za wynik procesu i zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 10.817,00 zł, na którą to kwotę złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego w kwocie 10.800,00 ustalone stosownie do treści § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r., poz. 1964) i opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł.