Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 marca 2014 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Teresa Kołeczko - Wacławik (spr.)

Sędzia SO Barbara Braziewicz

Sędzia SR (del.) Anna Hajda

Protokolant Kornelia Dziambor

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 marca 2014 r. w Gliwicach

sprawy z powództwa K. K. i M. B.

przeciwko Powiatowi (...)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Tarnowskich Górach

z dnia 13 maja 2013 r., sygn. akt I C 1208/12

oddala apelację.

SSR (del.) Anna Hajda SSO Teresa Kołeczko - Wacławik SSO Barbara Braziewicz

Sygn. akt III Ca 1588/13

UZASADNIENIE

Powodowie K. K. i M. B. wnieśli o zasądzenie od pozwanego Powiatu (...) kwoty 425 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 stycznia 2012r. oraz kosztów procesu, tytułem niesłusznie pobranej opłaty za wydanie karty pojazdu.

Uzasadniając żądanie powodowie wskazali, iż w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 stycznia 2006r. ( sygn. U6/04) oraz treścią rozporządzenia Ministra Transportu i Budownictwa z 2006 r. opłata od karty pojazdu wynosi 75 zł, tymczasem od nich pobrano w dniu 13.9.2004r. opłatę w wysokości 500 zł w oparciu o uregulowanie zawarte w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z 28.7.2003 r. w sprawie wysokości opłat za kartę pojazdu, uznane następnie za niezgodne z Konstytucją i ustawą Prawo o ruchu drogowym. Ponieważ opłata którą uiścili była zawyżona w stosunku do obecnie obowiązującej, na zasadzie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c. domagali się zasądzenia nadpłaconej kwoty.

Nakazem zapłaty z dnia 1 czerwca 2012r. Sąd Rejonowy w Tarnowskich Górach uwzględnił powództwo.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany wniósł o oddalenie powództwa i obciążenie powodów kosztami postępowania. Wniósł też o odrzucenie pozwu z powołaniem się na niedopuszczalność drogi sądowej ( art. 199 ust. 1 pkt 1 k.p.c.), w związku z wejściem w życie z dniem 1 stycznia 2010r. ustawy o finansach publicznych.

Wskazał, że opłata została pobrana prawidłowo, zgodnie z obowiązującymi w chwili jej pobrania zasadami wynikającymi z rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 lipca 2003r. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego zapadło już po dacie pobrania opłaty, a skorzystanie z prawa niestosowania przepisu rangi podustawowej należy ocenić z punktu widzenia zasad współżycia społecznego. Zarzucił, że nie zachodzą po jego stronie przesłanki bezpodstawnego wzbogacenia, gdyż pobierając opłatę nie działał bezprawnie. Zarzucił też, że powodowie nie wykazali wysokości roszczenia, gdyż powinni wykazać wysokość należnej w ich ocenie opłaty od karty pojazdu w dniu dokonywania wpłaty, a nie poprzez odwołanie się do wysokości opłaty wynikającej z rozporządzenia z 2006r.

Postanowieniem z 17 października 2012r. Sąd Rejonowy odmówił odrzucenia pozwu w sprawie, a zażalenie pozwanego zostało oddalone postanowieniem Sądu Okręgowego z 29 stycznia 2013r. w sprawie III Cz 1546/12.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w Tarnowskich Górach uwzględnił powództwo i zasądził od pozwanego na rzecz powodów zwrot kosztów procesu.

Sąd I instancji ustalił, że bezspornym w sprawie było, że powodowie uiścili w dniu 13 września 2004r. na rzecz pozwanego opłatę w kwocie po 500 zł za wydanie karty pojazdu. Opłata została pobrana na podstawie przepisu § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 lipca 2003 r. Trybunał Konstytucyjny orzeczeniem z dnia 17 stycznia 2006 r. w sprawie U 6/04, stwierdził że przepis § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 lipca 2003 r. w sprawie wysokości opłat za kartę pojazdu ( Dz. U. nr 137, poz. 1310 ) jest niezgodny z art. 77 ust. 4 pkt 2 i ust. 5 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2005 r., nr 108, poz. 908) oraz art. 92 ust. 1 i art. 217 Konstytucji RP. W tej sytuacji istniały podstawy do pominięcia regulacji rozporządzenia z 2003r. i orzekania w przedmiocie wysokości opłaty na podstawie Konstytucji oraz ustawy Prawo o ruchu drogowym. Co prawda TK odroczył termin usunięcia z systemu prawnego niekonstytucyjnego przepisu rozporządzenia ustalającego wysokość opłaty, ale uczynił to dlatego, by dać ustawodawcy czas do ustalenia nowej prawidłowej opłaty. Dlatego uznał sąd I instancji, że nie można dopatrywać się w żądaniu powodów naruszenia zasad współżycia społecznego. Dalej wskazał, że w rozporządzeniu z dnia 28 marca 2006r., które weszło w życie z dniem 15 kwietnia 2006r. wysokość opłaty za wydanie karty pojazdu zmniejszona została do 75 złotych. Dlatego opłata uiszczona przez powodów w wysokości 500 złotych, stanowiąca dochód pozwanego, była zawyżona o nienależną kwotę 425 złotych. W granicach bezpodstawnego wzbogacenia pozwany był więc zobowiązany do zwrotu na podstawie art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c.

O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 k.p.c., a o kosztach procesu na podstawie przepisu art. 98 § 1 k.p.c.

W apelacji pozwany zarzucił:

- naruszenie art. 199 pkt 1 k.p.c. poprzez rozpoznanie sprawy pomimo niedopuszczalności drogi sądowej,

- naruszenie art. 7 Konstytucji tj. zasady praworządności poprzez uznanie, iż pobranie przez pozwanego opłaty na podstawie obowiązującego aktu prawnego może być uznane za działanie organu bez podstawy prawnej,

- naruszenie art. 7 Konstytucji poprzez niezastosowanie przez sąd aktu podstawowego, pomimo istnienia okoliczności przemawiających za jego zastosowaniem,

- naruszenie art. 77 ust. 3,4 i 5 ustawy Prawo o ruchu drogowym poprzez ustalenie wysokości opłaty na poziomie 75 zł. samodzielnie przez sąd I instancji, pomimo istnienia ustawowej kompetencji ku temu leżącej po stronie Ministra właściwego ds. Transportu,

- naruszenie art. 227 i 232 k.p.c. poprzez wydanie wyroku bez przeprowadzenia postępowania dowodowego na okoliczność wysokości roszczenia powodów i wydanie wyroku pomimo braku udowodnienia tej okoliczności przez powodów,

- naruszenie § 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie wysokości opłat za kartę pojazdu z 28.7.2003r. poprzez jego niezastosowanie,

- naruszenie rozporządzenia Ministra Transportu i Budownictwa w sprawie wysokości opłat za kartę pojazdu z 28.3.2006r., w szczególności jego § 1 ustalającego wysokość opłaty na 75 zł., poprzez jego zastosowanie do stanu faktycznego istniejącego w dniu rejestracji pojazdu przez powodów,

- naruszenie art. 405 k.c. poprzez uznanie, iż doszło do uzyskania korzyści majątkowej przez pozwanego bez podstawy prawnej,

- naruszenie art. 409 k.c. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy pozwany nie jest wzbogacony kosztem powodów,

- naruszenie art. 411 k.c. poprzez przyjęcie, że nie zachodzą przesłanki wyłączenia żądania zwrotu świadczenia na podstawie pkt. 2 tego artykułu,

- naruszenie art. 190 ust. 1 w zw. z art. 3 Konstytucji w zakresie w jakim sąd poprzez niezastosowanie w sprawie przepisu § 1 rozporządzenia z 28.7.2003r. odmówił powszechnej mocy obowiązującej wyrokowi TK, w którym TK określił termin utraty mocy obowiązującej przepisu rozporządzenia na dzień 1 maja 2006r.

Przedstawiając powyższe zarzuty wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez odrzucenie pozwu, a w sytuacji nieuwzględnienia tego wniosku o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie zwrotu kosztów procesu, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach procesu za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Apelacja pozwanego nie mogła odnieść skutku.

Sąd I instancji prawidłowo ustalił wszystkie okoliczności faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, które w zasadzie były bezsporne, dlatego też sąd odwoławczy przyjął je za własne. Podzielił również rozważania prawne Sądu Rejonowego.

Przede wszystkim podnieść należy, iż bezskuteczny jest zarzut naruszenia art. 199 pkt 1 k.p.c. poprzez rozpoznanie sprawy pomimo niedopuszczalności drogi sądowej i bezskuteczne jest zgłoszone ponownie w apelacji żądanie odrzucenia pozwu.

Prawidłowość wydanego w tym przedmiocie postanowienia sądu I instancji z dnia 17.10.2012r. poddana została kontroli instancyjnej. Sąd Okręgowy w sprawie III Cz 1546/12 oddalił zażalenie pozwanego. Dlatego zakresem kognicji sądu II instancji rozpoznającego apelację w sprawie, nie mogło być objęte ponownie – w oparciu o przepis art. 380 k.p.c. – prawomocne rozstrzygnięcie wiążące sąd I i II instancji.

Bezzasadne są też zarzuty naruszenia przepisów Konstytucji, ustawy Prawo o ruchu drogowym, przepisów rozporządzenia z 2003r. i 2006r. w przedmiocie opłaty za wydanie karty pojazdu, a także zarzuty naruszenia prawa materialnego w zakresie bezpodstawnego wzbogacenia oraz przepisów procesowych dotyczących postępowania dowodowego.

Przepis art. 178 ust. 1 Konstytucji RP. stanowi, że sędziowie w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości są związani tylko Konstytucją oraz ustawami. Konsekwencją tej normy jest więc możliwość pominięcia przez sąd, w konkretnej sprawie, normy prawnej rangi aktu podustawowego, który został uznany przez ten sąd za niezgodny z Konstytucją RP i na tej podstawie wydać rozstrzygnięcie wyłącznie w oparciu o przepisy Konstytucji i ustawy.

Regulacja § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 lipca 2003 r. przewidująca pobranie przez organ rejestrujący za wydanie karty pojazdu przy pierwszej rejestracji pojazdu na terytorium RP opłaty w wysokości 500 zł była niezgodna z art. 77 ust. 4 pkt 2 i ust.5 prawa o ruchu drogowym, bo zawyżając wysokość opłaty, wykraczała ona wartościowo poza zakres upoważnienia ustawowego zawartego w ustawie. Zatem ustalenie wysokości tej kwoty dokonane zostało niezgodnie z wytycznymi zawartymi w ustawie w postaci uwzględnienia rzeczywistego znaczenia karty pojazdu dla rejestracji pojazdu oraz kosztów związanych z drukiem i dystrybucją karty, dodatkowo zawierając w niej koszty innych zadań administracji publicznej, których w istocie ustawodawca nie przewidział w delegacji.

Tym samy przepis ten był niezgodny z art. 92 ust. 1 Konstytucji RP, który stanowi, iż rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie to powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu. Innymi słowy, w aspekcie niniejszej sprawy przepis ten należy rozumieć tak, iż nakazuje on wydanie rozporządzeń w celu wykonania ustaw i równocześnie wyklucza przejmowanie przez organ wydający rozporządzenie uprawnień ustawodawcy.

W istocie w ten sposób ustalona opłata w części wynikającej z jej podwyższenia stanowiła nową daninę publiczną , co w konsekwencji naruszać musiało art. 217 Konstytucji RP, która to regulacja nakłada na prawodawcę obowiązek w drodze ustawy m.in. nakładania podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych.

Z powyższych więc względów niekonstytucyjność § 1 rozporządzenia stwierdził Trybunał Konstytucyjny. Dlatego też z uwagi na sprzeczność tej regulacji rozporządzenia z Konstytucją jak i ustawą Prawo o ruchu drogowym, w rozpoznawanej sprawie ostatecznie odmówić należało zastosowania tego przepisu. Co prawda wyrok TK stwierdził niekonstytucyjność przepisu rozporządzenia ustalającego wysokość opłaty i odroczył termin jego usunięcia z systemu prawnego, na uwadze jednak należy mieć nie tylko samą sentencje wyroku, ale i motywy jakimi kierował się Trybunał.

W jego ocenie bowiem ustalona w tym przepisie opłata nie w całej części była nieprawidłowa

i nie można pozbawiać z tego tytułu jednostki samorządu terytorialnego całości dochodu do budżetu. TK nie jest jednak władny do oceny i ustalenia w jakiej wysokości opłata ta winna zostać uiszczana. Dlatego też odroczył termin usunięcia tej regulacji z systemu prawnego, aby umożliwić właściwemu organowi ustalenie nowej , prawidłowej wysokości opłaty za czynności związane z wydaniem karty pojazdu. Wysokość tej opłaty określona została w rozporządzeniu Ministra Transportu i Budownictwa z dnia 28 marca 2006 r. w sprawie wysokości opłat za kartę pojazdu (Dz. U. nr 59, poz. 421) jako adekwatna do upoważnienia ustawowego z art. 77 ust. 1 pkt 3 ustawy Prawo o ruchu drogowym. Dlatego zasadne było przyjęcie przez sąd I instancji takiej jej wysokości również do stanu z daty uiszczenia opłaty przez powodów, wyłącznie na podstawie art. 77 ust.1 pkt 3 ustawy Prawo o ruchu drogowym, a nie jak zarzuca skarżący na podstawie przepisu rozporządzenia z 2006r. Z tych przyczyn nie mógł odnieść skutku zarzut naruszenia przepisów art. 227 i 232 k.p.c.

W związku z powyższym powodowie uiszczając opłatę, zasilili w ten sposób budżet pozwanego, który zobowiązany był do jej zwrotu, w granicach bezpodstawnego wzbogacenia, tj. kwoty 425 zł. stanowiącej różnicę między opłatą zawyżoną w kwocie 500 zł, a obecnie obowiązującą w wysokości 75 zł określoną rozporządzeniem Ministra Transportu i Budownictwa z dnia28 marca 2006 r. w sprawie wysokości opłat za kartę pojazdu (Dz. U. nr 59, poz. 421) jako adekwatną do upoważnienia ustawowego z art. 77 ust. 1 pkt 3 ustawy Prawo o ruchu drogowym.

Sprzeczność rozporządzenia z 2003r., które stanowiło wprost podstawę pobierania opłaty, z aktami wyższego rzędu uzasadnia twierdzenie, że korzyść uzyskano bez podstawy prawnej. Stwierdzić zatem należało, że uiszczona faktycznie przez powodów opłata 425 zł. za wydanie karty pojazdu była nienależna w rozumieniu art. 410 k.c. i na mocy art. 405 k.c. podlegała zwrotowi. Nie wykazał przy tym pozwany, by obowiązek zwrotu wygasł w oparciu o przepis art. 409 k.c. Brak też było w okolicznościach faktycznych sprawy podstaw do uznania, iż zaistniały przesłanki z art. 411 pkt 2 k.c. wykluczające żądanie zwrotu świadczenia nienależnego.

Z tych względów, ponieważ zaskarżony wyrok jest prawidłowy, apelacja pozwanego została oddalona na mocy art. 385 k.p.c.

SSR (del.) Anna Hajda SSO Teresa Kołeczko-Wacławik SSO Barbara Braziewicz