Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 08 listopada 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia del. Agnieszka Onichimowska

Protokolant: Maksymilian Obrębski

po rozpoznaniu w dniu 08 listopada 2023 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa S. D.

przeciwko Skarbowi Państwa – Prezesowi Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

o zapłatę

oddala powództwo w całości;

odstępuje od obciążania powoda kosztami procesu;

przyznaje z sum Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Okręgowego w Warszawie na rzecz adwokat A. L. kwotę 1.800,00 (jeden tysiąc osiemset i 00/100) złotych plus należy podatek VAT, tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną świadczoną powodowi z urzędu;

przejmuje na rachunek Skarbu Państwa nieuiszczone koszty sądowe.

Sędzia del. Agnieszka Onichimowska

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 04 grudnia 2018 r. powód S. D. wniósł o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie kwoty 8.000,00 zł oraz o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów postępowania.

W uzasadnieniu powód wskazał, iż dochodzi powyższej kwoty z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie niezgodnego z prawem wyroku Sądu Okręgowego Warszawa Praga w Warszawie z dnia 04 grudnia 2015 r. w sprawie o sygn. IV Ca 1304/15. W ocenie powoda niezgodność z prawem powołanego orzeczenia wynika z wadliwego składu orzekającego, bowiem w składzie orzekającym orzekał sędzia wyłączony z ustawy od orzekania w tym postępowaniu, tj. SO Iwona Wróblewska – Pokora, jako że orzekała wcześniej w postępowaniu apelacyjnym dotyczącym tego samego pozwu w sprawie apelacyjnej o sygn. I Ca 646/13. Powód wyjaśnił, że przy pierwotnym rozpoznaniu sprawa została skierowana do ponownego rozpoznania, natomiast poniesiona starta wynika z faktu odrzucenia jego apelacji i wobec tego nieuwzględnienia istotnych dowodów mających wpływ na wynik procesu. (pozew k. 3)

W odpowiedzi na pozew Skarb Państwa reprezentowany przez Sąd Okręgowy Warszawa Praga w Warszawie, zastępowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym na rzecz PGRP kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany zakwestionował powództwo zarówno co do zasady, jak i co do wysokości, wskazując, że powód nie wykazał żadnej z przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa. Pozwany z ostrożności procesowej podniósł zarzut przedawnienia roszczeń strony powodowej dotyczących zdarzeń, które miały miejsce ponad 3 lata przed dniem faktycznego wniesienia pozwu do Sądu tj. przed 11 grudnia 2015 r. (odpowiedź na pozew k. 24-31)

W dalszym toku postępowania strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska procesowe.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wyrokiem z dnia 20 grudnia 2012 r. Sąd Rejonowy w Wołominie w sprawie z powództwa S. D. przeciwko Ł. D. toczącej się pod sygnatura III RC 702/11, uchylił obowiązek alimentacyjny ustalony wyrokiem Sądu Rejonowego w Wołominie z dnia 13 czerwca 2011 r. w sprawie o sygn. III RC 644/09 od S. D. na rzecz jego syna Ł. D. z dniem 20 grudnia 2012 r. Przewodniczącym jednoosobowego składu sędziowskiego uczestniczącego w wydaniu przedmiotowego orzeczenia była SSR Anna Wołkowycka – Kuźmińska.

Dowód: wyrok SR z dnia 20 grudnia 2012 r. – k. 20 – akt III RC 370/14

Na skutek apelacji powoda, Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie wyrokiem z dnia 3 października 2013 r., wydanym w sprawie o sygn. IV Ca 646/13, uchylił wyrok Sądu Rejonowego w Wołominie z dnia 20 grudnia 2012 r. i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Wołominie. Wyrok Sądu Okręgowego został wydany w składzie 3 osobowym tj. SSO Iwona Wróblewska – Pokora (Przewodniczący), SSO Elżbieta Gajewska oraz SSR del. Małgorzata Kamykowska (sprawozdawca).

Dowód: wyrok SO z dnia 3 października 2013 r. – k. 90 – akt III RC 370/14 (IV Ca 1304/15)

Postanowieniem z dnia 14 listopada 2013 roku Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie oddalił wniosek powoda o wyłączenie sędziów Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie: Iwony Wróblewskiej-Pokory oraz Elżbiety Gajewskiej od orzekania w sprawie o sygn..IV Ca 646/13.

Dowód: postanowienie SO z dnia 14 listopada 2013 r. – k. 101 – akt III RC 370/14

Po ponownym rozpoznaniu sprawy, wyrokiem z dnia 19 maja 2015 r., Sąd Rejonowy w Wołominie uchylił z dniem 31 sierpnia 2012 r. obowiązek alimentacyjny S. D. wobec Ł. D. ustalony wyrokiem Sądu Rejonowego w Wołominie z dnia 13 czerwca 2011 r. w sprawie o sygn. III RC 644/09. Przewodniczącym jednoosobowego składu sędziowskiego uczestniczącego w wydaniu przedmiotowego orzeczenia była SSO w SR Barbara Dudzińska – Półrolniczak.

Dowód: wyrok SR z dnia 19 maja 2015 r. – k. 199 – akt III RC 370/14

Wyrokiem z dnia 04 grudnia 2015 r., wydanym na rozprawie w sprawie o sygn. IV Ca 1304/15, Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie, na skutek apelacji obu stron, oddalił obie apelacje. Wyrok Sądu Okręgowego został wydany w składzie 3 osobowym tj. SSO Iwona Wróblewska – Pokora (Przewodniczący - sprawozdawca), SO Paweł Iwaniuk oraz SO Małgorzata Balcerak – Tkacz.

Dowód: wyrok SO z dnia 4 grudnia 2015 r. – k. 259 – akt III RC 370/14

S. D. wniósł skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, która została zarejestrowana pod sygnaturą IV WSC 49/17.

Dowód: pismo z dnia 14 grudnia 2017 r. – akt III RC 370/14

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wskazanych wyżej dowodów z dokumentów zgromadzonych w aktach niniejszej sprawy, które nie pozostawały ze sobą w sprzeczności i których autentyczności oraz zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy nie zakwestionowała żadna ze stron postępowania. Wobec niekwestionowania złożonych do akt kserokopii i wydruków dokumentów brak było podstaw do żądania złożenia wyżej wymienionych dokumentów w oryginale. Wskazane dowody wzajemnie się uzupełniają i potwierdzają, w zestawieniu ze sobą tworzą spójny stan faktyczny i brak jest zdaniem Sądu przesłanek do odmówienia im mocy dowodowej w zakresie, w jakim stanowiły one podstawę ustaleń faktycznych w sprawie. Pozostałe (a nie ujęte wyżej) zaprezentowane przez strony dowody, nie stanowiły w ocenie Sądu wartościowego materiału dowodowego pozwalającego na poczynienie istotnych w sprawie ustaleń faktycznych. Sąd pominął wniosek o przesłuchanie powoda w charakterze strony, albowiem okoliczności, na które miał zeznawać, były irrelewantne dla rozstrzygnięcia sprawy.

Tutejszy Sąd nie rozpoznawał ponownie wniosku o zawieszenie postępowania, albowiem takowy został uwzględniony postanowieniem z dnia 18 lipca 2019 roku (k. 67), które zostało podjęte w dniu 12 sierpnia 2020 roku (k. 80). Warto przy tym wyjaśnić, iż w ocenie Sądu Okręgowego brak było podstaw do zawieszania przedmiotowego postepowania, albowiem w aktach sprawy brak jest informacji, aby obecnie faktycznie toczyło się postępowanie o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia (k. 69).

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Powództwo podlegało oddaleniu.

W niniejszym postępowaniu powód domagał zasądzenia od pozwanego Skarbu Państwa odszkodowania za wydanie przez Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie w dniu 04 grudnia 2015 r., niezgodnego z prawem (zdaniem powoda) wyroku w sprawie o sygn. IV Ca 1304/15, z uwagi na fakt, iż w składach orzekających rozpatrujących obie apelacje powoda, tj. w sprawie o sygn.. akt IV Ca 646/13 i IV Ca 1304/15 zasiadała ta sama osoba, co w ocenie powoda miało wpływ na wynik zapadłego w sprawie rozstrzygnięcia.

Odpowiedzialność Skarbu Państwa została kompleksowo uregulowana w przepisach art. 417 i następnych kodeksu cywilnego.

Zgodnie z art. 417 ¹ § 2 k.c. jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich niezgodności z prawem, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej. Odnosi się to również do wypadku, gdy prawomocne orzeczenie lub ostateczna decyzja zostały wydane na podstawie aktu normatywnego niezgodnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą.

Komentowany przepis stanowi lex specialis w stosunku do przesłanek odpowiedzialności z art. 417 § 1 którymi są: szkoda, wyrządzenie jej przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej (w sferze imperium) oraz istnienie normalnego, adekwatnego związku przyczynowego między działaniem lub zaniechaniem przy wykonywaniu władzy a powstaniem szkody (art. 361 k.c.). Konieczność łącznego ich wystąpienia oznacza, że brak jednej z nich przesądza o braku odpowiedzialności na podstawie wskazanego przepisu. Ciężar dowodu w tym zakresie spoczywa, zgodnie z art. 6 k.c. na stronie powodowej.

W odniesieniu do regulacji art. 417 ¹ kc co do zasady znajdują zastosowanie ogólne reguły i przesłanki odpowiedzialności. Podstawową modyfikacją w zakresie konstrukcji art. 417 ¹ kc jest to, że dla powstania odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego konieczne staje się uzyskanie stosownego prejudykatu, stwierdzającego niezgodność z prawem działania lub zaniechania w zakresie tych przejawów wykonywania władzy publicznej. W konsekwencji regulacje zawarte w art. 417 ¹ § 1–3 kc prowadzą więc do ograniczenia zakresu stosowania art. 417 kc w ten sposób, że nie każda niezgodność z prawem aktu normatywnego, orzeczenia lub decyzji może stanowić podstawę odpowiedzialności odszkodowawczej, lecz jedynie ta niezgodność, która została uprzednio ustalona we właściwym postępowaniu (vide: J. Kremis, W. Dubis, w: Gniewek, Machnikowski, Komentarz KC 2017, s. 842 i n., a także w odniesieniu do art. 417 ¹ § 1 wyr. SA w Warszawie z 9.2.2017r., I ACa 2286/15, Legalis). Tym samym normy zawarte w art. 4171 ¹ § 1–3 ograniczają odpowiedzialność określoną w art. 417 przez to, że wprowadzają kwalifikowany sposób stwierdzenia bezprawności w przypadku określonych rodzajów aktów władczych. ( vide: L. Jantowski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. M. Balwicka-Szczyrba, A. Sylwestrzak, LEX/el. 2023, art. 417(1))

Stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku lub ostatecznej decyzji następuje według przepisów tego postępowania, w którym rozstrzygnięcie zostało wydane, natomiast uzyskanie stosownego prejudykatu potwierdzającego niezgodność z prawem prawomocnego orzeczenia sądu lub ostatecznej decyzji administracyjnej stanowi przesłankę sine qua non odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa. Brak takiego prejudykatu stanowi wystarczającą podstawę do oddalenia powództwa.

Przenosząc powyższe na grunt przedmiotowej sprawy wskazać należy, iż powód nie wykazał zarówno spełnienia przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej strony pozwanej tj. bezprawności judykacyjnej, jak również pozostałych przesłanek tj. szkody oraz normalnego związku przyczynowego.

Analiza zgromadzonego materiału dowodowego, jak też stanowisko strony powodowej (oświadczenie z dnia 29 marca 2023 r. – k. 132, stanowisko pełnomocnika powoda zaprezentowane na rozprawie w dniu 8 listopada 2023 r.– k. 139) bezspornie wskazuje, iż nie dysponuje ona prejudykatem, czyli orzeczeniem stwierdzającym, by wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z dnia 04 grudnia 2015 r. w sprawie o sygn. IV Ca 1304/15, był niezgodny z prawem. Co więcej z materiału dowodowego znajdującego się w aktach sprawy nie wynika, aby takowa skarga została skutecznie złożona i aby postepowanie aktualnie faktycznie się toczyło.

Podkreślić przy tym należy, że w postępowaniu odszkodowawczym Sąd nie może samodzielnie dokonywać ustaleń prejudycjalnych, a wystąpienie z roszczeniem odszkodowawczym powinno być poprzedzone stosownym rozstrzygnięciem stwierdzającym niezgodność z prawem orzeczenia stanowiącego źródło szkody. Postępowaniem, które zapewnia uzyskanie właściwego prejudykatu warunkującego odpowiedzialność Skarbu Państwa, jest postępowanie ze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia (art. 424 ¹ kpc), czy też m.in. orzeczenie Sądu Najwyższego wydane na skutek wniesienia skargi kasacyjnej (art. 424 ^1a § 2 kpc). Jedynie w przypadku prawomocnych orzeczeń, od których skarga nie przysługuje, odszkodowania z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem można domagać się bez uprzedniego stwierdzenia niezgodności orzeczenia z prawem w postępowaniu ze skargi, chyba że strona nie skorzystała z przysługujących jej środków prawnych (art. 424 (1b) kpc).

Jedynie na marginesie, warto zaznaczyć, że ujawnione w niniejszej sprawie okoliczności a także argumentacja strony powodowej nie dają żadnych podstaw do twierdzenia, że wyrok Sądu Okręgowego Warszawa Praga w Warszawie z dnia z dnia 4 grudnia 2015 r., mógł być uznany za niezgodny z prawem. Jako ugruntowane należy uznać stanowisko, obecne zarówno w orzecznictwie jak i w doktrynie, zgodnie z którym orzeczenie niezgodne z prawem w rozumieniu art. 417 ^{( 1 )}§ 2 kc to orzeczenie niewątpliwie sprzeczne z zasadniczymi i niepodlegającymi różnej wykładni przepisami, z ogólnie przyjętymi standardami rozstrzygnięć albo wydane w wyniku szczególnie rażąco błędnej wykładni lub niewłaściwego zastosowania prawa, które jest oczywiste i nie wymaga głębszej analizy prawniczej. Podkreśla się, że niezgodność z prawem rodząca odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa musi mieć charakter kwalifikowany, elementarny i oczywisty, gdyż tylko w takim przypadku orzeczeniu sądu można przypisać cechy bezprawności ( vide: wyrok SA w Gdańsku z dnia 29 czerwca 2020, V ACa 525/19)

Tymczasem powód, jako podstawę uznania za niezgodnego powołanego orzeczenia Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie, wskazywał fakt, że SSO Iwona Wróblewska – Pokora, orzekała wcześniej w postępowaniu apelacyjnym dotyczącym tego samego pozwu w sprawie apelacyjnej o sygn. IV Ca 646/13. Przedmiotowy zarzut jest całkowicie bezpodstawny, albowiem skład Sądu (3 osobowy) wydającego orzeczenie w sprawie o sygn. IV Ca 1304/15, nie naruszał przepisów prawa. Zgodnie bowiem z art. 379 pkt 4 k.p.c. nieważność postępowania zachodzi w przypadku jeżeli skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy. Art. 48 § 1 pkt 5 k.p.c. stanowi zaś, że sędzia jest wyłączony z mocy samej ustawy w sprawach, w których w instancji niższej brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia, jako też w sprawach o ważność aktu prawnego. Skoro więc SSO Iwona Wróblewska – Pokora nie brała udziału przy wydaniu zarówno pierwszego, jak i drugiego wyroku Sądu I instancji (Sądu Rejonowego w Wołominie), to tym samym nie podlegała wyłączeniu od rozpoznania sprawy na podstawie 48 § 1 pkt 5 k.p.c., zarówno w pierwszej sprawie apelacyjnej (IV Ca 646/13), jak i w drugiej sprawie apelacyjnej (IV Ca 1304/15). Warto przy tym nadmienić, iż skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia nie jest instrumentem służącym podważeniu prawomocnego orzeczenia w sytuacji, w której strona nie zgadza się z zapadłym rozstrzygnięciem.

Mając powyższe na uwadze, Sad nie czynił rozważań w kwestii podniesionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia.

Rekapitulując dokonane powyżej rozważania należy stwierdzić, iż w ocenie Sądu Okręgowego powództwo podlegało oddaleniu w całości, o czym orzeczono w pkt 1 wyroku.

Sąd odstąpił od obciążania powoda na podstawie art. 102 k.pc. mając na uwadze jego trudną sytuację finansową i majątkową co wykazał złożonym do akt sprawy oświadczeniem o stanie majątkowym będącym także podstawą zwolnienia go od ponoszenia kosztów sądowych.

Jednocześnie Sąd przyznał adwokat A. L. kwotę 1.800,00 złotych plus należy podatek VAT, tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną świadczoną powodowi z urzędu.

Mając powyższe na uwadze, orzeczono jak w sentencji.

Sędzia del. Agnieszka Onichimowska.