Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 stycznia 2023 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 10 stycznia 2023 roku w Gliwicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Syndyka masy upadłości J. A. D. (D.), G. D.

przeciwko T. Z., K. Z., B. D.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności i ustalenie

1.  pozbawia wykonalności tytuł wykonawczy - nakaz zapłaty Sądu Rejonowego w Bytomiu z dnia 3 czerwca 2002r. sygn. I Nc 242/02 zaopatrzony w klauzulę wykonalności w części obejmującej odsetki umowne przekraczające czterokrotną wysokość stopy kredytu lombardowego NBP za okres od dnia 20 lutego 2006 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku oraz dwukrotną wysokość odsetek ustawowych za okres od dnia 1 stycznia 2016 roku;

2.  w pozostałym zakresie powództwo oddala;

3.  nakazuje pobranie solidarnie od pozwanych na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Gliwicach kwoty 2.500zł (dwa tysiące pięćset złotych) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych;

4.  zasądza solidarnie od pozwanych na rzecz syndyka masy upadłości kwotę 10.800zł (dziesięć tysięcy osiemset złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego

SSO Wojciech Hajduk

IC 700/21

UZASADNIENIE

Powodowie G. D. i syndyk masy upadłości J. A. D. w ostatecznie sprecyzowanym żądaniu przeciwko pozwanym T. Z., B. D. (wcześniej Ł.-Z.) i K. Z. domagali się:

-pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w Bytomiu z dnia 3.06.2002 sygn. INc 242/02 zasądzającego od D. D. i G. D. rzecz D. Z. kwotę 18.000,00 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 11.03.2000 r. do dnia 11.07.2001 r., umownymi odsetkami w wysokości 1% za każdy dzień zwłoki od 12.07.2001 r. w zakresie odsetek za zwłokę.

-ustalenia, że pozwani jako wierzyciele pozostają w zwłoce co do kwoty 10.000zł z tytułu z tytułu umowy pożyczki kwoty 18.000zł z dnia 11.03.2000r. (pozew oraz pismo powódki G. D. z dnia 19.10.2022 k-197 i pismo syndyka masy upadłości J. D. z 25.10.2022 k-207).

Uzasadnili, że na początku 2000r. D. Z. udzielił powodm G. D. i J. D. czterech pożyczek. W dniu 11.03.2000r. pożyczył im kwotę 18.000zł, która jest przedmiotem niniejszej sprawy. Termin spłaty nie został określony. Po podpisaniu dwóch egzemplarzy umowy, D. Z. zabrał ze sobą oba egzemplarze , w celu, jak twierdził, przedłożenia ich do wglądu swojemu „wspólnikowi", który w części miał ją finansować. Następnie w dniach 29.08.2000r. pożyczył powodom kwotę 17.000zł, w dniu 22.11.000r pożyczył 35.000zł. Ostatnia pożyczka miała miejsce 16.06.2001 i obejmowała kwotę 20.000zł.

Powodowie od kwietnia 2000r. rozpoczęli spłatę pożyczki, kwoty przekazywali do rąk D. Z.. Do sierpnia 2000r. spłacili 5.000zł, Kwoty były wpisywane do terminarza D. Z.. Po zaciągnięciu kolejnych pożyczek spłacali wyższe kwoty. Od 16.09.2000r. do 22.11.2000r. spłacili 6.000zł, od 16.12.2000r. do 13.06.2001r. spłacili 28.000zł. Od 22.07.2001 do 24.09.2001 spłacili 14.000zł

Latem 2001r. D. Z. zaproponował pozwanemu J. D. wspólny zakup samochodu a. (...) za 100.000zł. Pozwany odpowiedział, że rozważy zakup po spłacie pozyczek. Nie doszło do tej umowy. D. Z. zarachował jednak spłatę raty w wysokości 10.000zł dokonanej w dniu 24.09.2001r. na wymyśloną przez siebie zaliczkę na poczet wspólnego zakupu samochodu. Powodowie poinformowali D. Z., że powstrzymują się ze spłatą rat pożyczek do czasu prawidłowego potwierdzenia wszystkich wpłat. D. Z. odmówił pokwitowań. Powoduje to, że pozostawał w zwłoce z zarachowaniem kwoty 10.000zł na rzecz pożyczki.

Nakazem zapłaty Sądu Rejonowego w Bytomiu z dnia 3.06.2002 sygn. INc 242/02 zasądzono od powodów na rzecz D. Z. kwotę 18.000zł z umownymi odsetkami w wysokości 1% dziennie. Odsetki te zostały dopisane o umowy przez pożyczkodawcę bez wiedzy powodów.

O nakazie dowiedzieli się od komornika w październiku 2002r. Mimo starań nie udało się skutecznie zaskarżyć nakazu zapłaty, który się uprawomocnił. Próby ugodowego załatwienia sprawy nie przyniosły rezultatu. Powodowie zgłosili przerobienie umowy pożyczki i dopisanie odsetek do Prokuratury. Postepowanie karne umorzono na skutek śmierci D. Z. 15.10.2009r. Pozwani są jego spadkobiercami. Okazało się, że w kolejnych umowach również dopisane zostały odsetki. Z roszczeniami wystąpili pozwani dopiero w 2011r., gdzie również nie rozliczyli wpłaty 10.000zł z dnia 24.09.2001r.

W świetle powyższego żądanie ustalenia pozostawania w zwłoce obecnie przez spadkobierców pierwotnego wierzyciela jest uzasadnione. Pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności co do odsetek jest uzasadnione gdyż w 2006r. nastąpiła zmiana Kodeksu cywilnego, gdy wprowadzono odsetki maksymalne, co umożliwia pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności.

Pozwany K. Z. w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa. Brak podstaw do uznania zwłoki wierzyciela, powodowie nie wykazali tego żadnymi dokumentami, ich twierdzenia są gołosłowne i niewiarygodne. Przyznali, że zaprzestali spłat pożyczki począwszy od 24.09.2001r. [k-99 i nast.]

Pozwany T. Z. w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa. Zakwestionował twierdzenia powodów. Przedstawił obszernie przebieg postepowań sądowych między stronami oraz wzajemnych relacji. Zaprzeczył by pożyczki zostały spłacone. Nie ma dowodu pokwitowania wpłaty 10.000zł w dniu 24.09.2001r. [odpowiedź na pozew [odpowiedź na pozew k-44-45]

Pozwana B. D. w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa. Zarzuciła, że okoliczności podnoszone przez powodów dotyczą okresu sprzed tytułu wykonawczego i nie mają wpływu na jego ocenę. O odsetkach wypowiedział się Sąd w Bytomiu i nie powinno być to podważane.

USTALENIA FAKTYCZNE

Nakazem Zapłaty Sądu Rejonowego w Bytomiu wydanym w postępowaniu nakazowym w dniu 3.06.2002 sygn. INc 242/02 zasądzono od J. D. i G. D. na rzecz D. Z. kwotę 18.000zł z ustawowymi odsetkami od dnia 11.03.2000r. do dnia 11.07.2001r. oraz umownymi odsetkami w wysokości 1% dziennie od dnia 12.07.2001r. [nakaz zapłaty k-17]. Roszczenie to wynikało z umowy pożyczki z dnia 11.03.2000r. zawartej pomiędzy D. Z. jako pożyczkodawcą i J. D. jako pożyczkobiorcą oraz G. D. jako poręczycielem, obejmującej 18.000zł. W dniu 15.10.2009r. D. Z. zmarł. Jego spadkobiercami są pozwani K. Z., T. Z. oraz B. D. [protokół dziedziczenia z 2.04.2010 znajdujący się w aktach SR w Gliwicach sygn. IC489/12 k- 11-13; akt małżeństwa B. D. k-55]. Z dniem 20.02.2006r. weszła zmiana przepisów kodeksu cywilnego, od którego obowiązuje przepis art. 359 § 2 ¹ kc określający wysokość odsetek maksymalnych

Postanowieniem z dnia 24.03.2022 Sąd Rejonowy w Gliwicach sygn.. XII GU 1148/21 ogłosił upadłość powoda J. D. oraz wyznaczył syndyka masy upadłości w osobie A. D. [postanowienie k-110].

Przeciwko powodom toczy się postępowanie egzekucyjne z wniosku pozwanych na podstawie spornego tytułu wykonawczego nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w Bytomiu z 3.06.2002 sygn. INc 242/02 obejmującego odsetki w wysokości przekraczającej maksymalne [postanowienie SR w Gliwicach o wyznaczeniu organu egzekucyjnego z 30.12.20034. ICo 4906/04 k-19, zawiadomienie komornika sądowego Rewiru VI z 2.10.2007 akta SO w Gliwicach ICo 85/20 k-8].

ROZWAŻANIA PRAWNE

Żądanie pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w zakresie odsetek jest częściowo uzasadnione. Zgodnie z art. 840§1pkt2 kpc dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności jeżeli po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane, gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może oprzeć powództwo także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, na zarzucie spełnienia, jeżeli zgłoszenie zarzutu było w sprawie niedopuszczalne z mocy ustawy, a także na zarzucie potrącenia. Powodowie zakwestionowali odsetki w tytule wykonawczym jako sprzeczne z obowiązującym obecnie art. 359§2 ¹ kc, który to przepis wszedł w życie po powstaniu tytułu egzekucyjnego- nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w Bytomiu INc 242/02.

Zgodnie z treścią art. 359 § 1 k.c. odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu. W myśl art. 359 § 2 ¹ k.c. maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym w okresie od dnia 20 lutego 2006r. do dnia 31 grudnia 2015r. przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego NBP (Dz.U. 2005 r. nr 157, poz. 1316), a w okresie od dnia 1 stycznia 2016r. nie może przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych (Dz.U. 2015r., poz.1830).

Należy przyjąć, że zmiana stanu prawnego, która miała miejsce z dniem 20.02.2006r. od którego obowiązuje przepis art. 359 § 2 ¹ kc, jest zdarzeniem, o którym mowa w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., bowiem spowodowała, że zobowiązanie stwierdzone tytułem wykonawczym w części dotyczącej odsetek przekraczających maksymalne nie może być egzekwowane. Przepis ten ma zastosowanie gdy nowe regulacje prawne wyraźnie retroaktywnie odnoszą się do określonych zobowiązań stwierdzonych tytułami wykonawczymi (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 października 1972 r., II CR 385/72, nie publ.) albo ingerują na przyszłość, tj. od dnia ich wejścia w życie, w stwierdzone takimi tytułami zobowiązania, w szczególności zobowiązania do świadczeń powtarzających się lub zobowiązania, których treścią są - działające na przyszłość - nakazy albo zakazy określonego zachowania się dłużnika. W takich przypadkach zmiana stanu prawnego kwalifikuje się jako zdarzenie, o którym mowa w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. Przepis art. 359 § 2 ¹ kc został wprowadzony ustawą z 7 lipca 2005 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Przepis art. 5 tej ustawy przesądza jedynie, że czynności prawne dokonywane od dnia 20.02.2006r. poddane były reżimowi jej przepisów. (…) Odrębną jednak kwestią jest reżim prawny stosunków prawnych wynikających z czynności prawnych dokonanych przed dniem 20.02.2006r., zastrzegających określone w nich odsetki. Zasadne jest pomocnicze odwołanie do reguł intertemporalnych wywodzonych z ustawy z dnia 23.04.1964 r. - Przepisy wprowadzające Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, póz. 94 z późn. zm., dalej jako: "p.w.k.c.", por. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 14.12.1990 r., III PZP 20/90, OSNCP 1991, Nr 7, póz. 79, z dnia 15.11.1991 r., III CZP 111/91, OSNCP 1992, Nr 6, póz. 95, z dnia 28.02.1994 r., III CZP 9/94, OSP 1995, Nr l, poz. 3, z dnia 20.09.1996 r., III CZP 106/96, OSNC 1997, Nr l, póz. 5). Obowiązek zapłaty odsetek za opóźnienie wynika z niewykonania zobowiązania pieniężnego w terminie, w związku z czym punktem odniesienia winien być art. XLIX § 3 p.w.k.c. Uznając każdy kolejny dzień niewykonania zobowiązania pieniężnego za odrębne zdarzenia oznaczające poszczególne wypadki niewykonania zobowiązania, wywieść należy z art. XLIX § 3 p.w.k.c. regułę, że prawem właściwym dla odsetek za opóźnienie powinno być prawo obowiązujące w dniu, za który należą się odsetki. W wypadku odsetek za opóźnienie każdy kolejny dzień opóźnienia jest okresem, za który należą się odsetki (…). W rezultacie w stosunkach prawnych, które powstały przed dniem 20 lutego 2006r., dopiero od tego dnia należą się odsetki nie wyższe niż odsetki maksymalne, wprowadzone ustawą z 2005 r., choćby strony zastrzegły odsetki wyższe [min SA w Katowicach VAca 611/17]. Tym samym żądanie pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w zakresie odsetek jest uzasadnione co do odsetek od dnia 20.06.2006r. w pozostałym zakresie jest bezzasadne.

Żądanie ustalenia pozostawania w zwłoce przez wierzyciela (D. Z. i jego następców prawnych) co do kwoty 10.000zł w związku z nieprzyjęcia tej kwoty na poczet spłaty pożyczki z dnia 18.03.2000r. jest bezzasadne

Zgodnie z art. 189kpc powód może żądać ustalenia przez Sądu istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Interes prawny, występuje wtedy, gdy zachodzi niepewność stosunku prawego lub prawa, a także, gdy doszło do naruszenia prawa powoda, a nie ma możliwości uzyskania ochrony prawnej w drodze innego powództwa. W niniejszej sprawie powodowie nie mają interesu prawnego w żądaniu ustalenia pozostawania wierzycieli w zwłoce z zarachowaniem uiszczonej w dniu 24.09.2001r. kwoty 10.000zł na spłatę pożyczki z 18.03.2000r. Pomiędzy stronami nie ma niepewności stosunku prawnego. Wynika on z prawomocnego orzeczenia sądu tj. nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w Bytomiu INc sygn. 242/02. Prowadzenie postepowania dowodowego i poczynanie ustaleń faktycznych w tym zakresie oraz uwzględnienie żądania prowadziłoby do obejścia przepisów o prawomocności orzeczeń i powadze rzeczy osądzonej (art. 365kpc i art. 366 kpc), a także do merytorycznego podważenia rozstrzygnięcia w sprawie osądzonej przez Sąd Rejonowy w Bytomiu sygn. INC 242/02. Jest to niedopuszczalne i wyklucza istnienie interesu prawnego. Powodowie powołują się na częściową spłatę pożyczki, sprzed powstania kwestionowanego tytułu egzekucyjnego. Powołane przez nich okoliczności mogły być przedmiotem badania przed Sądem Rejonowym w Bytomiu w ramach postępowania INc 242/02 (na skutek złożenia przewidzianych prawem środków odwoławczych). Ponowne merytoryczne badanie prawomocnie rozstrzygniętej sprawy, w innym nieprzewidzianym do tego postępowaniu, jest niedopuszczalne, gdyż zgodnie z art. 365kpc orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, ale również inne sądy i organy państwowe. Odmienne stanowisko prowadziłoby do sytuacji, w której wbrew normie art. 365kpc, można by podważać w nowym postępowaniu prawomocne orzeczenia (tj. żądać dokonania odmiennych ustaleń faktycznych i prawnych), bez ich wzruszenia w odpowiednim trybie przewidzianym przepisami procedury cywilnej. Jest to nie do pogodzenia z treścią art. 365 par 1kpc. Materiał dowodowy zebrany w postepowaniu karnym przeciwko D. Z., które zostało umorzone, pozostaje bez wpływu na ocenę niniejszej sprawy i z tej przyczyny na zasadzie art. 235 ² §1 pkt 2kpc pominięto dowód z zeznań D. Z. złożonych w sprawie karnej SR w Gliwicach sygn. IIIK 574/05

W związku z powyższym na zasadzie art. 15zzs ² ustawy z 2.03.2020r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych zamknąć rozprawę na posiedzeniu niejawnym i w pkt 1 wyroku na mocy art. 840§1pkt2 kpc pozbawiono wykonalności tytuł wykonawczy stanowiący zaopatrzony w klauzulę wykonalności nakaz zapłaty Sądu Rejonowego w Bytomiu z dnia 3 czerwca 2002r. sygn. I Nc 242/02, w części obejmującej:

- odsetki umowne przekraczające czterokrotną wysokość stopy kredytu lombardowego NBP za okres od dnia 20 lutego 2006 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku;

- dwukrotną wysokość odsetek ustawowych za okres od dnia 1 stycznia 2016 roku.

w pkt 2 wyroku pozostałą część żądania pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego oraz żądanie ustalenia oddalono, w pkt 3 na zasadzie art. 113 uksc nakazano pobranie solidarnie od pozwanych na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Gliwicach kwoty 2.500zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych, w pkt 4 na zasadzie art. 100kpc zasądzono od pozwanych na rzecz pełn. syndyka kwotę 10.800zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego. W zakresie kosztów postepowania w całości obciążono pozwanych z uwagi na fakt, że powodowie jedynie w nieznacznej części ulegli z żądaniem. Uwzględnione żądanie pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w przeważającej części wyczerpywało wartość przedmiotu sporu.