Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 marca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	sędzia Ewa Oknińska
Protokolant:	sekretarz sądowy Alicja Pniewska,

po rozpoznaniu w dniu 13 marca 2024 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa R. J., A. J.

przeciwko (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o ustalenie, zapłatę i nakazanie lub ustalenie

I.ustala, że umowa kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) z dnia (...). zawarta między powodami A. J. i R. J. a pozwanym (...) Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. jest nieważna,

II. zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 152.512,81 (sto pięćdziesiąt dwa tysiące pięćset dwanaście 81/100) zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 13 marca 2024 r. do dnia zapłaty,

III. nakazuje pozwanemu wydanie na rzecz powodów weksla własnego in blanco wraz z deklaracją wystawcy weksla, wskazanych w § 11 ust 1 pkt 4 oraz w § 11 ust 3 pkt 1 i 2 umowy kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) z dnia (...).,

IV. umarza postępowanie o zapłatę kwoty 713,67 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 27 maja 2022 r. do dnia zapłaty,

V.w pozostałym zakresie oddala powództwo główne,

VI. zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 11.834 zł tytułem kosztów procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

sędzia Ewa Oknińska

Sygn. akt I C 826/22

UZASADNIENIE

Powodowie A. J. i R. J. w pozwie domagali się od pozwanego (...) Bank (...) S.A. w W.:

1.ustalenia nieważności umowy kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) z dnia (...). zawartej między powodami a pozwanym,

2. zasądzenia łącznie na ich rzecz:

- kwoty 3.191,15 zł jako zwrotu nienależnego świadczenia z tytułu nieważnej umowy kredytu, stanowiącej różnicę pomiędzy kwotę wypłaconą przez bank (149.321,46 zł) a sumą uiszczonych rat i odsetek (152.512,81 zł ustalonych na podstawie zaświadczenia z dnia 27 kwietnia 2022 r.) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 27 maja 2022 r. do dnia zapłaty,

- kwoty 769,99 CHF jako zwrotu nienależnie pobranej prowizji w dniu 16 marca 2007 r. za udzielenie kredytu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 27 maja 2022 r. do dnia zapłaty,

- kwoty 150 zł jako zwrotu nienależnie pobranej opłaty za szacowanie nieruchomości wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 27 maja 2022 r. do dnia zapłaty,

- kwoty 200 zł jako zwrotu nienależnie pobranej opłaty w dniu 27 grudnia 2012 r. za szacowanie nieruchomości wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 27 maja 2022 r. do dnia zapłaty,

- kwoty 150 zł jako nienależnie pobranej opłaty za aneks w dniu 27 grudnia 2012 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 27 maja 2022 r. do dnia zapłaty,

- kwoty 200 zł jako nienależnie pobranej opłaty za kontrolę nieruchomości w dniu 27 grudnia 2012 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 27 maja 2022 r. do dnia zapłaty,

- kwoty 200 zł jako zwrotu nienależnie pobranej opłaty za wydanie 4 szt. zaświadczeń w dniu 9 listopada 2021 r., 8 grudnia 2021 r., 18 stycznia 2022 r., 02 marca 2022 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 27 maja 2022 r. do dnia zapłaty,

- kwoty 713,67 zł jako nienależnie pobranej składki ubezpieczenia kredytu do czasu ustanowienia hipoteki wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 27 maja 2022 r. do dnia zapłaty,

- kwoty 32,07 zł jako zwrotu nienależnie pobranej składki ubezpieczenia lokali mieszkalnych w stadium użytkowania kredytobiorców kredytów hipotecznych,

- kwoty 1.520 zł jako zwrotu nienależnie pobranej składki ubezpieczenia domu w stadium użytkowania dla kredytobiorców kredytów hipotecznych (pobranej po 152 zł w dniach: 27 grudnia 2012 r., 30 grudnia 2013 r., 30 grudnia 2014 r., 29 grudnia 2015 r., 28 grudnia 2016 r., 28 grudnia 2017 r., 28 grudnia 2018 r., 30 grudnia 2019 r., 29 grudnia 2020 r., 28 grudnia 2021 r.) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 27 maja 2022 r. do dnia zapłaty,

3. nakazanie pozwanemu wydania na rzecz powodów weksla własnego in blanco wraz z deklaracją wystawcy weksla, o którym mowa w § 11 ust. 1 pkt 4 oraz § 11 ust. 3 pkt 1 i 2 umowy kredytu,

ewentualnie, na wypadek nieuwzględnienia żądania głównego, wnieśli o:

4.ustalenie zapisów umowy § 1 ust. 7, § 5 ust. 4-5, § 7 ust. 5, § 10 ust. 5 zdanie drugie, § 13 ust. 7, § 18 ust. 1, § 19 pkt 1 i 2, § 22 ust. 1, § 22 ust. 2 za bezskuteczne wobec powodów, jako niedozwolone postanowienia umowne,

Ponadto powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów procesu według norm przepisanych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu strona powodowa wskazała, że umowa kredytu jest sprzeczna z przepisami ustawy kodeks cywilny i prawo bankowe. Sprzeczne z istotą każdej umowy jest uzgodnienie przez strony, że o zakresie obowiązków jednej z nich, zdecyduje na zasadzie uznania druga strona w toku wykonywania umowy. Kwota kredytu została określona w umowie w walucie obcej, lecz została wypłacona w złotych po przeliczeniu według kursu kupna dla dewiz, ustalonego przez bank. Wysokość rat wyrażana była w walucie obcej, a powodowie zobowiązani byli do spłaty rat kredytu w złotych. Potrącanie środków z rachunku oszczędnościowo – kredytowego następowało w wysokości kwoty kredytu lub raty w walucie wymienialnej, w której udzielony był kredytu, według obowiązującego w banku w dniu wymagalności kursu sprzedaży. Umowa nie precyzowała mechanizmu ustalania kursów. Bank sam ustalał wysokość środków jakie odda powodom do dyspozycji, a powodowie nie mieli rzeczywistego wpływu na wartość udzielonego im kredytu. Bank pozostawił sobie uprawnienie do dowolnego kształtowania wysokości rzeczywistej stopy procentowej. Ponadto całkowity koszt kredytu nie został precyzyjnie ustalony w umowie. Umowa nie precyzuje sposobu spłaty kredytu oraz wysokości rat. Postanowienia umowne określające główne świadczenie stron w postaci obowiązku zwrotu kredytu i uiszczenia odsetek nie były jednoznacznie określone w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. W ocenie powodów z uwagi na brak obligatoryjnych elementów umowy kredytu – jednoznacznego określenia kwoty kredytu, a także środków, które kredytobiorcy mają zwrócić, umowa jest nieważna. Umowa jest sprzeczna także z zasadami współżycia społecznego. Ponadto powodowie podnieśli, że klauzule waloryzacyjne odwołujące się do tabeli banków kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Kwestionowane zapisy umowy stanowią niedozwolone postanowienia umowne. Skutkiem abuzywności postanowień jest konieczność wyeliminowania powyższych zapisów z umowy. Po ich usunięciu, w umowie brak jest uregulowań dotyczących dokonywania rozliczeń pomiędzy stronami, w tym kwoty wypłaty kredytu w złotych i zasad jego spłaty, co powinno skutkować uznaniem, że umowa jest nieważna z uwagi na brak elementów przedmiotowo istotnych wskazanych w art. 69 ust.1 i 2 ustawy prawo bankowe.

Na skutek nieważności umowy środki pobrane przez pozwanego od strony powodowej stanowią świadczenie nienależne, których zwrotu strona powodowa domaga się na podstawie treści art. 405 k.c. w zw. z treścią art. 410 k.c.

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) Bank (...) S.A. w W. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie zwrotu kosztów procesu wg norm przepisanych wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia. Pozwany zaprzeczył wszelkim twierdzeniom strony powodowej a w szczególności, aby:



umowa kredytu była sprzeczna z jakimikolwiek przepisami prawa, czy też z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami,



powodowie posiadali interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie nieważności umowy kredytu,



umowa posiada jakiekolwiek postanowienia abuzywne,



umowa kredytu nie określa kwoty udzielonego kredytu,



w umowie występują klauzule waloryzacyjne.

Pozwany wskazał, że w umowie kredytu kwota została precyzyjnie określona. Waluta obca w takiej konstrukcji kredytu (kredytu denominowanego) nie jest miernikiem waloryzacji, lecz wyraża wartość zobowiązania pieniężnego. Transakcje uruchomienia kredytu i spłat kredytu odbywały się w walucie rachunku kontraktowego tj. CHF. Kwota wypłaconych środków została przeliczona na PLN zgodnie z ustalonymi między stronami kursami. Powodowie byli świadomi ryzyka kursowego istniejącego na etapie wypłaty i spłat kredytu. Zostali o nim pouczeni, o czym świadczą m.in. złożone przez nich oświadczenia we wnioskach kredytowych i w umowie. Korzystanie z tabeli kursów banku przy wypłacie i spłacie kredytu było fakultatywne i zależało od stron. Każdy klient banku uprawniony był do negocjowania kursu waluty CHF. W tym zakresie wystarczające było zawarcie z bankiem umowy ramowej. Nie istniały żadne przeszkody, aby powodowie spłacali raty bezpośrednio w walucie CHF. Ponadto pozwany zakwestionował wysokość roszczenia o zapłatę.

Powodowie pismem z dnia 5 lutego 2024 r. rozszerzyli powództwo o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów łącznie kwoty w wysokości 149.321,66 zł jako sumy rat zapłaconych w ramach spłaty kredytu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia doręczenia pozwanemu niniejszego pisma do dnia zapłaty. Wskazali, że podstawę ustalenia powyższej kwoty stanowi zaświadczenie banku z dnia 27 kwietnia 2022 r.

Ponadto powodowie cofnęli pozew wraz ze zrzeczeniem się roszczenia w zakresie żądania zapłaty kwoty 713,67 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 27 maja 2022 r, do dnia zapłaty jako zwrotu nienależnie pobranej składki ubezpieczenia kredytu do czasu ustanowienia hipoteki (pismo z dnia 05 lutego 2024 r. – k. 252- 256)

Pozwany pismem z dnia 11 marca 2024 r. wniósł o oddalenie powództwa.

Sąd ustalił, co następuje:

Powodowie działając jako konsumenci wystąpili w dniu 02 marca 2007 r. do pozwanego z wnioskiem o udzielenie kredytu w kwocie 150.000 zł. Jako walutę kredytu wskazali CHF. We wniosku zostało zawarte oświadczenie kredytobiorców, że poniosą ryzyko zmiany kursów walutowych. Powodowie zostali poinformowani, że w przypadku wzrostu kursów walut, podwyższeniu ulega zarówno rata spłaty i kwota zadłużenia, wyrażone w walucie polskiej. W przypadku wypłaty kredytu w walucie polskiej, kredyt jest wypłacany po ustalanym przez bank kursie kupna dla dewiz, w przypadku spłaty kredytu w walucie polskiej, kredyt jest spłacany po ustalanym przez bank kursie sprzedaży dla dewiz.

(dowód: wniosek kredytowy k. 139-140)

W dniu (...). strony zawarły umowę kredytu (...) nr (...), na podstawie której bank zobowiązał się postawić do dyspozycji powodów kredyt w kwocie 64.165,45 CHF z przeznaczeniem na zakup lokalu mieszkalnego oraz finansowanie kosztu prowizji od udzielonego kredytu (§ 2 ust. 1 umowy).

Zgodnie z § 5 ust. 2 umowy kredyt był wypłacany w walucie polskiej na finansowanie zobowiązań w kraju, według kursu kupna dla dewiz (aktualna Tabela Kursów) obowiązującego w (...) SA w dniu realizacji zlecenia płatniczego (§ 5 ust. 3 umowy).

W postanowieniach wstępnych umowy obejmujących definicję użytych pojęć, wskazano, że tabela kursów to tabela kursów (...) SA obowiązująca w chwili dokonywania przez (...) SA określonych w umowie przeliczeń kursowych, dostępna w (...) SA oraz na stronie internetowej (...) SA (§1 pkt 7 umowy).

W § 6 umowy wskazano, że odsetki od kredytu będą ustalane w walucie kredytu według zmiennej stopy procentowej stanowiącej sumę stawki referencyjnej i stałej marży. Odsetki miały być naliczane w stosunku rocznym, a wysokość stopy procentowej miała być ustalona w dniu rozpoczynającym każdy pierwszy i kolejny trzymiesięczny okres obowiązywania stawki referencyjnej. Stawkę referencyjną określono jako stawkę LIBOR publikowaną o godzinie 11:00 (...) lub 11:00 na stronie informacyjnej R. w drugim dniu poprzedzającym dzień rozpoczynający pierwszy i kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej, przy czym w § 1 ust. 7 umowy wskazano, że dla kredytów udzielanych w CHF stawką referencyjną jest stawka LIBOR dla międzybankowych depozytów trzymiesięcznych ((...)).

W dacie zawarcia umowy stopę procentową ustalono na poziomie 3,8225 %, co stanowiło sumę stawki referencyjnej – 2,2525 % i stałej marży – 1,57 p.p. (§ 7 ust. 1).

Zgodnie z § 7 ust. 5 umowy koszty wyrażone w walucie polskiej, do obliczenia stopy procentowej zostały przeliczone na równowartość kwoty wyrażonej w walucie przy zastosowaniu kursu sprzedaży dla dewiz (Tabela kursów), obowiązujący w chwili rejestracji umowy w systemie informatycznym.

W § 10 ust. 1 umowy określono, że prowizja Banku od udzielonego kredytu wynosi 1,2 % kwoty kredytu, tj. 769,99 CHF i zostanie potrącona przez bank z wypłacanego kredytu.

Szacunkowy całkowity koszt kredytu w dniu zawarcia umowy wynosił 93.467,83 zł (§ 10 ust. 4 umowy).

W myśl § 10 ust. 5 umowy szacunkowy całkowity koszt kredytu został wyliczony w sposób zgodny z ustawą z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim. Do obliczenia szacunkowego całkowitego kosztu kredytu – przy przeliczeniu kwot wyrażonych w walucie kredytu na równowartość kwot wyrażonych w walucie polskiej – (...) SA stosował kurs sprzedaży dla dewiz (Tabela kursów), obowiązujący w chwili rejestracji umowy w systemie informatycznym.

W § 13 ust. 1 umowy postanowiono, że spłata kredytu i odsetek będzie następować w drodze potrącania przez pozwany Bank wierzytelności ze wskazanego przez powodów rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego. Potrącenie miało następować w złotych w wysokości stanowiącej równowartość kwoty kredytu lub raty kredytu w walucie wymienialnej, w której udzielony jest kredyt, według obowiązującego w (...) SA w dniu wymagalności, kursu sprzedaży dla dewiz (aktualna Tabela kursów) (§ 13 ust. 7 umowy).

Niespłacenie przez Kredytobiorcę części albo całości raty w terminie umownym spowoduje, że należność z tytułu zaległej spłaty staje się zadłużeniem przeterminowanym i może zostać przez (...) S.A. przeliczona na walutę polską według kursu sprzedaży dewiz (aktualna Tabela kursów) obowiązującego w (...) S.A. w dniu o którym mowa w § 13 ust. 3. Jeżeli spłata zadłużenia przeterminowanego i odsetek nastąpi w walucie innej niż polska: 1) w formie bezgotówkowej – kwota wpłaty zostaje przeliczona na kwotę stanowiącą równowartość w walucie polskiej – według kursu kupna dla dewiz (aktualna Tabela kursów) obowiązującego w (...) S.A. w dniu wpływu środków, 2) w formie gotówkowej - kwota wpłaty zostaje przeliczona na kwotę stanowiącą równowartość w walucie polskiej – według kursu kupna dla pieniędzy (aktualna Tabela kursów) obowiązującego w (...) S.A. w dniu wpływu środków (§ 18 ust. 1 i § 19 pkt 1 i 2).

Zabezpieczeniem kredytu było m.in.:

- ustanowienie hipoteki zwykłej w kwocie 64.165,45 CHF oraz hipoteki kaucyjnej w wysokości 14.116,40 CHF na nieruchomości (§ 11 ust. 1 pkt 1 umowy),

- cesja praw do odszkodowania na rzecz banku z umowy ubezpieczenia lokalu mieszkalnego stanowiącego zabezpieczenie kredytu od ognia i innych zdarzeń losowych (§ 11 ust. 1 pkt 2 umowy),

- weksel własny in blanco wraz z deklaracją wekslową w związku z dokonanym ubezpieczeniem w (...) S.A. Weksel ten służyć będzie zabezpieczeniu wierzytelności (...) S.A. z tytułu wypłaty odszkodowania do czasu uprawomocnienia się wpisów hipotek zabezpieczających udzielony kredyt oraz spłaty kredytowanego wkładu finansowego (§ 11 ust. 1 pkt 4 umowy).

Dokumentację związaną z prawnym zabezpieczeniem stanowiły weksel własny in blanco i deklaracja wystawcy weksla (§ 11 ust. 3 pkt 1 i 2 umowy).

Kredyt miał być spłacany w ratach kapitałowo-odsetkowych do dnia 15.06.2037 r. (§ 12 ust. 1). Zgodnie z § 22 ust. 1 i 2 kredyt uważa się za spłacony, jeżeli zadłużenie po spłacie ostatniej raty wynosi „zero” albo jeżeli w wyniku ostatecznego rozliczenia na rachunku wystąpi nadpłata lub niedopłata, wyrażona w walucie polskiej przy zastosowaniu średniego kursu NBP (aktualna tabela kursów), obowiązującego w dniu wpłaty na rachunek w wysokości nie wyższej niż dwukrotność poleconej przesyłki. Nadpłata zostanie zwrócona w formie przelewu na wskazany rachunek w walucie polskiej, przy zastosowaniu kursu kupna dla dewiz (aktualna tabela kursów), obowiązującego w dniu wypłaty.

W § 30 ust. 1 pkt 1 a) i pkt 2 kredytobiorca oświadczył, że został poinformowany o ryzyku zmiany kursów waluty polegającym na wzroście wysokości zadłużenia z tytułu kredytu oraz wysokości rat kredytu, wyrażonych w walucie polskiej, przy wzroście kursów waluty kredytu oraz oświadczył, że ponosi to ryzyko.

(dowód: umowa k. 26-32)

W dniu 27 grudnia 2012 r. strony zawarły Aneks nr (...) do umowy. Strony postanowiły, że dla celów związanych z obsługą kredytu bank otworzył dodatkowy rachunek kredytu prowadzony w walucie kredytu.

(dowód: aneks nr (...) – k. 33)

Ponadto w dniu 27 grudnia 2012 r. strony zawarły aneks nr (...), Przedmiotem aneksu była zmiana przedmiotu zabezpieczenia hipotecznego na nieruchomość, objętą księgą wieczystą Kw Nr (...).

(dowód: aneks nr (...) – k. 34, odpis kw – k. 37-41)

W zaświadczeniu z dnia 27 kwietnia 2022 r. pozwany bank wskazał, że środki z kredytu zostały wypłacone w następujących transzach w dniu 19 marca 2007 r.:

- kwota 769,99 CHF tytułem prowizji za udzielenie kredytu,

- kwota 31.841,73 CHF, co stanowiło równowartość 75.000 zł (zastosowany kurs (...)),

- kwota 31.553,73 CHF, co stanowiło równowartość 74.321,66 zł (zastosowany kurs(...)) .

Powodowie w okresie od dnia 16 marca 2007 r. do 26 kwietnia 2022 r. wpłacili z tytułu rat kredytu łącznie 152.512,81 zł.

Bank pobrał następujące opłaty:

- w dniu 16 marca 2007 r. opłata za oszacowanie nieruchomości - 150 zł,

- w 27 grudnia 2012 r. opłata za szacowanie nieruchomości – 200 zł,

- w dniu 27 grudnia 2012 r. opłata za aneks kwoty 150 zł,

- w dniu 27 grudnia 2012 r. za kontrolę nieruchomości w kwocie 200 zł,

- za wydanie 4 szt. zaświadczeń w dniu 9 listopada 2021 r., 8 grudnia 2021 r., 18 stycznia 2022 r., 02 marca 2022 r. - 200 zł,

- w dniu 16 marca 2007 r. składka z tytułu ubezpieczenia wkładu finansowego – 86,17 zł,

- w dniu 16 marca 2007 r. składka ubezpieczenia kredytu do czasu ustanowienia hipoteki - 713,67 zł,

- w dniu 15 listopada 2012 r. składka ubezpieczenia lokali mieszkalnych w stadium użytkowania kredytobiorców kredytów hipotecznych - 152 zł, w dniu 30 stycznia 2013 r. bank dokonał zwrotu składki w kwocie 119,93 zł,

- pobrane po 152 zł w dniach: 27 grudnia 2012 r., 30 grudnia 2013 r., 30 grudnia 2014 r., 29 grudnia 2015 r., 28 grudnia 2016 r., 28 grudnia 2017 r., 28 grudnia 2018 r., 30 grudnia 2019 r., 29 grudnia 2020 r., 28 grudnia 2021 r. składki ubezpieczenia domu w stadium użytkowania dla kredytobiorców kredytów hipotecznych.

(dowód: zaświadczenie k. 43-47 v.)

Powodowie w chwili zawarcia umowy kredytu nie negocjowali kursu waluty do wypłaty i spłaty kredytu. Nie poinformowano powodów w jaki sposób bank ustala kursy. Powodowie nie wpłacali prowizji za udzielenie kredytu. O tym, że w umowie bank zastosował nieuczciwe warunki, powodowie dowiedzieli się w 2022 r.

Powodowie przeznaczyli środki z kredytu na zakup mieszkania, w którym zamieszkali. W kredytowanej nieruchomości nie była prowadzona działalność gospodarcza. Kredytowane mieszkanie zostało sprzedane w dniu 1 lutego 2022 r. Pieniądze ze sprzedaży mieszkania powodowie przeznaczyli na zakup kolejnego lokalu mieszkalnego. Powyższe wiązało się ze zmianą przedmiotu zabezpieczenia hipotecznego na nieruchomość, objętą księgą wieczystą Kw Nr (...), tj, zawarciem aneksu nr (...). Powodowie wpłacali składki na ubezpieczenie lokalu od zdarzeń losowych.

Po pouczeniu o możliwych konsekwencjach ustalenia nieważności, powodowie podtrzymali powództwo.

(dowód: akt notarialny – k. 211-220, , przesłuchanie powodów k. 248 v.-249 v.)

Pismem z dnia 9 maja 2022 r. powodowie wezwali pozwanego do zapłaty nienależnie pobranych środków, w związku z nieważnością przedmiotowej umowy. Wezwanie zostało doręczone bankowi w dniu 12 maja 2022 r.

W odpowiedzi na powyższe pozwany wskazał, że umowa kredytu realizowana jest w sposób prawidłowy, a bank nie widzi podstaw do uwzględnienia żądania. Bank wskazał, że w dniu (...). została opłacona składka w kwocie 713,67 zł i w drodzy wyjątku, podjął decyzję o zwrocie opłaconych składek. Ponadto na ubezpieczenie do czasu ustanowienia docelowego zabezpieczenia spłaty kredytu została opłacona składka w kwocie 86,17 zł. Bank podał, że w dniu 3 czerwca 2022 r. przekazał środki na rachunek służący do spłaty kredytu.

(dowód: wezwanie z dnia 09 maja 2022 r. - k. 48 - 52, odpowiedź banku z dnia 06 czerwca 2022 r. - k. 55-57)

Sąd zważył, co następuje:

Żądania powodów o ustalenie nieważności umowy kredytu, nakazanie wydanie pozwanemu weksla in blanco wraz z deklaracją wystawcy weksla zasługują na uwzględnienie, natomiast żądanie zapłaty zasługuje na uwzględnienie w zasadniczej części.

Stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił na podstawie niekwestionowanych przez strony dokumentów – w szczególności umowy kredytowej, wniosku kredytowego oraz zaświadczenia wystawionego przez pozwany Bank przedstawiającym historię spłat kredytu. Sąd dał wiarę również zeznaniom strony powodowej i świadka I. C. w takim zakresie w jakim znajdują potwierdzenie w zebranym materiale dowodowym. Podnieść należy, że świadek nie pamiętała czy uczestniczyła w zawieraniu umowy w powodami.

Sąd na podstawie 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c. pominął wniosek dowodowy strony pozwanej dotyczący przesłuchania świadka M. G., albowiem z uwagi na kierowane do niego wezwanie, przesyłka nie została odebrana. Pozwanego zobowiązano do wskazania aktualnego adresu świadka. W piśmie z dnia 5 grudnia 2023 r. pozwany podał tożsamy adres świadka. Wezwanie wysłane do świadka, wróciło ponownie nieodebrane. W związku z takim stanem rzeczy, kolejne próby wezwania świadka niewątpliwie przedłużyłyby postępowanie. Ponadto pozwany nie wykazał, aby dołożył starań w celu wezwania świadka na termin rozprawy.

Sąd pominął wniosek dowodowy strony pozwanej dotyczący dopuszczenia dowodu z opinii biegłego. Pominięcie dowodu zgłaszanego przez stronę jest bowiem dopuszczalne wtedy, gdy okoliczności sporne, na które dowód powołano, zostały dostatecznie wyjaśnione (wyrok Sądu Najwyższego z 19 grudnia 2012 r. sygn. akt (...), wyroki SN: z 12 stycznia 2005 r., (...), z 5 lutego 2009 r., (...) i z 13 grudnia 2010 r., (...)). Opinia biegłego stanowi jedynie dowód dający Sądowi, rozstrzygającemu sprawę merytorycznie, dokonanie ustaleń w zakresie wymagającym wiadomości specjalnych (a więc wiedzy wykraczającej poza objętą zakresem wiedzy ogólnej – powszechnej). W tej sprawie Sąd uznał, że zgromadzone w sprawie dowody w postaci dokumentów i zeznań strony powodowej, w pełni pozwalają na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy, w szczególności w oparciu o zaświadczenie wystawione przez pozwanego (pozwalające na ustalenia wysokości dokonywanych wpłat przez powodów), zaś wniosek dowodowy o dopuszczenie opinii biegłego potraktował, z uwagi na powyższe, jako nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy.

Zgodnie z art. 189 k.p.c. można domagać się ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, jeżeli strona ma w tym interes prawny, rozumiany jako obiektywną potrzebę usunięcia wątpliwości lub niepewności co do istnienia lub charakteru stosunku łączącego ją z inną stroną. Przyjmuje się również, że interesu w wytoczeniu powództwa o ustalenie nie ma, jeżeli swój cel strona może osiągnąć formułując dalej idące żądanie, które będzie czynić zadość jej potrzebom, np. w formie żądania zwrotu świadczeń spełnionych na podstawie nieistniejącego lub nieważnego stosunku prawnego.

Powodowie posiadają interes prawny w wystąpieniu z żądaniem pozwu, a polega on na tym, że w istocie domagają się definitywnego usunięcia niepewności prawnej co do istnienia nawiązanego na podstawie tej umowy stosunku prawnego lub jego treści z uwagi na sprzeczności umowy z przepisami prawa oraz w przypadku wyeliminowania niektórych jej postanowień z uwagi na ich niedozwolony charakter. Zgodnie z art. 385 ¹ Kodeksu cywilnego (k.c.) skutkiem eliminacji takich postanowień nie zawsze musi być upadek całej umowy, gdyż co do zasady powinna ona obowiązywać dalej w zmienionej treści. W przypadku umowy długoterminowej, jaką jest objęta pozwem umowa kredytu, żądanie zwrotu kwot wypłaconych lub wpłaconych może wynikać z różnych przyczyn (np. z tytułu zaległych rat, wskutek wypowiedzenia umowy, dokonania nadpłaty), zatem samo rozstrzygnięcie o uwzględnieniu lub oddaleniu żądania zapłaty na tle tej umowy nie zawsze wyeliminuje wątpliwości co do jej istnienia lub treści. Taką możliwość daje natomiast rozstrzygnięcie o żądaniu ustalenia nieważności lub nieistnienia stosunku prawnego.

Zgodnie z art. 58 § 1 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, że na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest również czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.). Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, że bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana (art. 58 § 3 k.c.). W myśl art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia przez strony przedmiotowej umowy kredytu) przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności:

1)  strony umowy,

2)  kwotę i walutę kredytu,

3)  cel, na który kredyt został udzielony,

4)  zasady i termin spłaty kredytu,

5)  wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany,

6)  sposób zabezpieczenia spłaty kredytu,

7)  zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu,

8)  terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych,

9)  wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje,

10)  warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

W ocenie Sądu zasadnicze postanowienia spornej umowy spełniają co do zasady przesłanki z art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe i pozwalają na uznanie jej za umowę kredytu bankowego. Znane są bowiem i strony umowy i kwota oraz waluta kredytu, cel, na jaki został udzielony, zasady i termin jego spłaty, wysokość oprocentowania i zasady jego zmiany.

Zatem w ocenie Sądu umowa łącząca strony - ze względu na jej konstrukcję - nie może być uznana za nieważną. Oceny tej nie zmienia okoliczność, że kwota udzielonego kredytu została określona i poddana oprocentowaniu w walucie szwajcarskiej, a miała być wypłacona i spłacona w walucie polskiej. Dopuszczalne jest zawieranie tego typu umów w świetle art. 358 ^{( 1)} § 2 k.c. Zgodnie z powołanym przepisem istnieje możliwość zastrzeżenia w umowie, że wysokość zobowiązania, którego przedmiotem od początku jest suma pieniężna, zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. W orzecznictwie zgodnie przyjmuje się przy tym, że w omawianym przepisie chodzi o pieniądz polski, a innym miernikiem wartości może być również waluta obca (por. wyrok SN w sprawie(...),(...), uzasadnienie wyrok SN w sprawie (...)).

W przedmiotowej sprawie walutą kredytu jest CHF, natomiast walutą wykonania kredytu był złoty polski. Strona powodowa bowiem zobowiązana była spłacać w PLN równowartość rat kredytu wyrażonych w CHF. Zgodnie z orzecznictwem SN dopuszczalne jest zaciągnięcie zobowiązania w walucie obcej oraz zastrzeżenie sposobu wykonania umowy tj. wypłaty i dokonywania spłaty kredytu w złotych polskich. Ponadto zgodnie z art. 353 ¹ k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Zdaniem Sądu powyższa umowa stanowi swojego rodzaju wariant umowy kredytowej przewidzianej w przepisach ustawy prawo bankowe. Bez wątpienia bowiem celem stron było udostępnienie przez pozwanego powodom równowartości określonej kwoty pieniędzy oraz jej zwrot przez powodów w określonym w umowie terminie - przy czym miernikiem tej wartości miał być kurs franka szwajcarskiego do waluty polskiej.

W przypadku ryzyka zmiany kursu wskazać trzeba natomiast, że na zmianę kursu waluty wpływa szereg czynników ekonomicznych jak i pozaekonomicznych, niezależnych od woli stron zawartej umowy. Jak wynika z oświadczeń, kredytobiorcy zostali poinformowani o ryzyku kursowym i że po zapoznaniu się z ofertą Banku zdecydowali się zawrzeć umowę kredytu. Kursy walut z natury swojego funkcjonowania cechują się zmienną wartością, wykazując raz tendencję zwyżkową, a innym razem spadkową. Zmienność kursów walut jest faktem powszechnie znanym, nie wymagającym dowodu.

Co do zasady zatem uznać trzeba, że brak jest podstaw do uznania, że umowa ze względu na jej konstrukcję (umowa kredytu denominowanego) była sprzeczna z prawem lub z zasadami współżycia społecznego.

Niemniej, opisany w umowie mechanizm obliczania wzajemnych zobowiązań wymaga oceny również w aspekcie sposobu ustalania kursu waluty niezbędnego do tych operacji i informacji przez bank, w tym zakresie, gdyż powodowie podnieśli zarzut, że postanowienia umowy w tym zakresie mają charakter niedozwolony.

Zgodnie z art. 385 ¹ k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, które kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami lub rażąco naruszają jego interesy, nie są wiążące, jeżeli nie zostały uzgodnione indywidualnie. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§ 1). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu, co w szczególności odnosi się do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§ 3).

Stosownie do § 5 ust. 3 umowy, określono, że wypłata kredytu miała nastąpić według kursu kupna dla dewiz (aktualnej Tabeli kursów) obowiązującego w (...) SA według w dniu realizacji zlecenia płatniczego. Z kolei w § 13 ust. 1 i ust. 7 umowy, wskazano, iż środki z rachunku (...) przeznaczone na spłatę kredytu pobierane były w walucie polskiej w wysokości stanowiącej równowartość kredytu lub raty spłaty kredytu w walucie wymienialnej, w której udzielony był kredytu, przy zastosowaniu kursu sprzedaży dla dewiz, obowiązującego w (...), w dniu wymagalności, według aktualnej Tabeli kursów. Ponadto pozostałe kwestionowane postanowienia umowy wskazywały na dwa rodzaje kursów. Przy czym treść umowy nie określa procedury ustalania ww. kursów. W §1 pkt 7 umowy wskazano jedynie, że aktualna tabela kursów to tabela kursów (...) SA obowiązująca w chwili dokonywania przez (...) SA określonych w umowie przeliczeń kursowych.

Tak więc, zmiana kursu waluty wpływała na wypłacone w złotych kwoty kredytu oraz na spłacane w złotych przez kredytobiorców kwoty rat kapitałowo – odsetkowych, a ryzyko związane ze zmianą kursu waluty ponosili kredytobiorcy. Spłata kredytu następowała w złotych polskich w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej. Do przeliczeń wysokości rat kapitałowo – odsetkowych spłacanego kredytu zastosowanie miał kurs sprzedaży danej waluty obowiązujący w Banku w dniu spłaty, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych. Bez wątpienia powodowie w chwili zawierania umowy kredytu nie mieli żadnego wpływu w zakresie ustalenia kursu waluty CHF, niezbędnego do ustalenia wzajemnym zobowiązań stron, co wynika z zeznań powodów, że zakres dopuszczalnych negocjacji był znikomy. Nie ma jednak podstaw do przyjęcia, że pozostałe postanowienia były realnie negocjowane, gdyż bezsporne było, że umowa została zawarta na podstawie opracowanego przez bank wzorca. Oznacza to, że postanowienia w zakresie kursów wymiany stosowanych w tabeli nie były uzgodnione indywidualnie w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 i 3 k.c.

Sąd nie uwzględnił twierdzeń pozwanego, jakoby powodowie w chwili zawarcia umowy byli informowani o możliwości spłaty kredytu w walucie CHF. Analiza umowy wskazuje wprost, że powodowie nie mieli możliwości spłaty kredytu w CHF.

Zgodnie z art. 385 ² k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny. Ponadto zgodnie z brzmieniem art. 4 dyrektywy, nadanym sprostowaniem z 13 października 2016 r. (Dz.Urz.UE. L z 2016 r. Nr 276, poz. 17), nieuczciwy charakter warunków umowy jest określany z uwzględnieniem rodzaju towarów lub usług, których umowa dotyczy i z odniesieniem, w momencie zawarcia umowy, do wszelkich okoliczności związanych z zawarciem umowy oraz do innych warunków tej umowy lub innej umowy, od której ta jest zależna. W rezultacie przy dokonywaniu oceny niedozwolonego charakteru określonego postanowienia umownego, w tym także oceny indywidualnej, nie ma żadnego znaczenia, w jaki sposób umowa była wykonywana przez strony. W szczególności nie ma znaczenia, czy przedsiębiorca rzeczywiście korzystał z możliwości, jakie wynikają dla niego z określonego brzmienia postanowień umownych. Istotne jest jedynie, że nie było żadnych przeszkód, aby z takich uprawnień, mogących naruszać interesy konsumenta, mógł skorzystać (z tych względów bezprzedmiotowe było również prowadzenie postępowania dowodowego na omawiane okoliczności).

W tym miejscu można przywołać uchwałę Sądu Najwyższego z 20 czerwca 2018 r.(...). Sąd wskazał tam, że przy ocenie charakteru niedozwolonych postanowień decydujące znaczenia mają okoliczności istniejące w chwili zawarcia umowy.

„Klauzule waloryzacyjne” w umowie kredytu spowodowały, że wysokość zobowiązań wynikających z umowy podlegała wielokrotnemu przeliczaniu z zastosowaniem dwóch rodzajów kursu waluty przy czym mechanizm ustalania kursu nie został opisany w żaden sposób, gdyż umowa w tym względzie odsyła tylko do tabeli kursów obowiązującej w Banku. Oznacza to, że zgodnie z umową Bank miał całkowitą swobodę w zakresie ustalania kursu waluty, zaś powodowie nie mieli na ten kurs żadnego wpływu. Zatem postanowienia, o których mowa, nie były uzgodnione indywidualnie z powodami w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 i 3 k.c. Jak wynika z przedłożonych dokumentów, powodowie zostali poinformowani o ryzyku zmiany kursu i zadeklarowali zgodę na poniesienie tego ryzyka, jednakże czym innym jest zgoda na poniesienie ryzyka związanego ze zmianą kursu waluty, a czym innym jest swobodne ustalanie tego kursu przez jedną ze stron.

Kwestionowane postanowienia umowy wskazywały na dwa rodzaje kursów – kurs kupna do ustalenia wysokości kredytu, którą należy wypłacić w PLN oraz kurs sprzedaży do ustalenia wysokości kolejnych rat spłaty w PLN. Ponieważ sposób ustalania tych kursów nie został określony w umowie, oznacza to, że mogły być one wyznaczane jednostronnie przez Bank według kryteriów na które powodowie nie mieli żadnego wpływu. Na tle tak ukształtowanych postanowień dotyczących kursu waluty, która ma być miernikiem waloryzacji (przeliczania) zobowiązań wynikających z umowy kredytu bankowego utrwalony jest już pogląd, że mają one charakter niedozwolony, gdyż są „nietransparentne, pozostawiają pole do arbitralnego działania banku i w ten sposób obarczają kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz naruszają równorzędność stron” (por. np. uzasadnienie wyroku SN w sprawie (...) i przywołane tam orzecznictwo). Wysokość kredytu wyrażonego w walucie obcej do wypłaty w walucie polskiej, a następnie wysokość, w jakiej spłaty w walucie polskiej, będą zaliczane na spłatę kredytu wyrażonego w walucie obcej, zależą bowiem wyłącznie od jednej ze stron umowy. Takie ukształtowanie umowy spowodowało, że po zawarciu umowy strona powodowa miała ograniczoną możliwość przewidzenia wysokości kwoty, jaka zostanie jej wypłacona, a następnie wysokości zadłużenia w PLN, skoro kursy wymiany w toku wykonywania umowy określić miał bank.

Zdaniem Sądu umowa, w której to jedna strona ma prawo do swobodnego ustalania kursów przyjmowanych do wykonania umowy, prowadzi do wniosku, że postanowienia dotyczące kursu waluty właściwego dla wzajemnych rozliczeń stron były sprzeczne z dobrymi obyczajami i naruszały rażąco interesy powodów w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., oceniane na datę zawarcia umowy (art. 385 ² k.p.c. – por. uchwała SN z 20.06.2018 r. w sprawie (...)). Takie rozwiązania dawały bowiem Bankowi, czyli tylko jednej ze stron stosunku prawnego, możliwość przerzucenia na powodów całego ryzyka wynikającego ze zmiany kursów waluty wymienialnej i pozostawiały mu całkowitą swobodę w zakresie ustalania wysokości ich zadłużenia przez dowolną i pozbawioną jakichkolwiek czytelnych i obiektywnych kryteriów możliwość ustalania kursu przyjmowanego do rozliczenia spłaty kredytu.

Wyeliminowanie postanowień dotyczących kursu waluty przy zachowaniu postanowień dotyczących określenia kwoty kredytu w CHF oznaczałoby, że kwota kredytu powinna zostać przeliczona na PLN, a strona powodowa w terminach płatności kolejnych rat powinna je spłacać w PLN, przy czym żadne postanowienie nie precyzowałoby kursu, według którego miałyby nastąpić takie rozliczenia. W ocenie Sądu nie ma możliwości zastosowania w miejsce wyeliminowanych postanowień żadnego innego kursu waluty.

Zgodnie z aktualnym poglądem wyrażonym w orzecznictwie, klauzulę waloryzacyjną traktuje się jako główne świadczenie kredytobiorcy, gdyż wpływa ona na wysokość tego świadczenia (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2019 r. sygn. akt: (...), legalis nr (...)). Zatem, w odniesieniu do przeliczenia należności stron brak jest możliwości zastępowania niedozwolonych klauzul umownych przepisami o charakterze ogólnym, które są przepisami dyspozytywnymi. Pogląd ten został wypracowany w oparciu o związanie wszystkich sądów Unii Europejskiej wykładnią dyrektywy 93/13/EWG dokonaną przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 3 października 2019 r. w sprawie (...). TSUE podtrzymał pogląd, że w przypadku ustalenia, że w umowie zostało zawarte postanowienie niedozwolone w rozumieniu dyrektywy, skutkiem tego jest wyłącznie wyeliminowanie tego postanowienia z umowy, chyba że konsument następczo je zaakceptuje. Jedynie w drodze wyjątku możliwe jest zastosowanie w miejsce postanowienia niedozwolonego przepisu prawa o charakterze dyspozytywnym. Wyjątek ten obejmuje sytuacje w której jest zgoda stron na jego zastosowanie oraz okoliczność, że brak takiego zastąpienia skutkowałby upadkiem umowy i niekorzystnymi następstwami dla konsumenta, który na takie niekorzystne rozwiązanie się nie godzi.

Dotychczas, orzecznictwo usuwając z umowy klauzule abuzywne odwoływało się do norm ogólnych prawa cywilnego, zastępując klauzule waloryzacyjną średnim kursem walut obcych prezentowanym przez Narodowy Bank Polski czy też innych kursów walut wskazywanych przez strony w umowie. Zgodnie ze stanowiskiem TSUE nie jest możliwe zastąpienie postanowienia niedozwolonego przez odwołanie się do norm ogólnych prawa cywilnego, gdyż spowodowałoby to ingerencję, mogącą wpłynąć na równowagę interesów, powodując nadmierne ograniczenie swobody zawierania umów. Zresztą, pozostawałoby to także w sprzeczności z bytem klauzuli waloryzacyjnej jako świadczenia głównego kredytobiorcy.

W przedmiotowej sprawie brak możliwości stosowania norm o charakterze ogólnym nie pozwala na sięgnięcie do domniemanej woli stron lub utrwalonych zwyczajów (art. 65 k.c. i art. 56 k.c.). Zatem należy rozważyć, czy umowa łącząca strony może być utrzymana bez niedozwolonych klauzul, czy też nie jest to możliwe i należy ustalić nieważność umowy. Mając na względzie treść art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13, niewątpliwie umowa nie może być utrzymana w mocy tylko wtedy, gdy na podstawie pozostałej treści umowy nie da się ustalić praw i obowiązków stron. W ocenie Sądu brak możliwości uzupełnienia umowy po wyeliminowaniu abuzywnych postanowień, powoduje, że nie jest obiektywnie możliwe wykonanie przez obie strony umowy. Zgodnie bowiem z aktualnym orzecznictwem zakwestionowane postanowienia umowne dotyczące mechanizmu przeliczania określają podstawowe świadczenia stron i z tego względu charakteryzują umowę. Po wyeliminowaniu z umowy stron postanowień dotyczących kursów wymiany, wiadomym jest jedynie, że Bank zobowiązuje się postawić do dyspozycji powodów równowartość określonej kwoty CHF w złotych polskich, lecz nie wiadomo według jako miernika ma być wyliczona ta równowartość. Nie jest również wiadomo, jaką kwotę powinni zwrócić kredytobiorcy. W konsekwencji nie da się ustalić kwoty kredytu, która podlega zwrotowi na rzecz Banku, albowiem ustalenie wysokości zobowiązania odnosiło się do kursów walut. Brak jednoznacznego określenia zasad ustalania kursów, a tym samym brak możliwości określenia praw i obowiązków stron oznacza, że umowa jest niezgodna z art. 69 pr. bank. i tym samym sprzeczna z prawem i z tego względu nieważna (art. 58 k.c.). Podnieść należy, że strona powodowa była pouczona o skutkach ustalenia nieważności umowy i zgodziła się na poniesienie konsekwencji z tym związanych.

Z podanych wyżej przyczyn, Sąd na podstawie art. 189 k.p.c. w zw. z art. 69 ustawy Prawo bankowe w zw. z art. 58 k.c. ustalił, że umowa kredytu jest nieważna. O czym orzeczono jak w pkt I sentencji wyroku.

Prawomocne rozstrzygnięcie w zakresie ustalenia nieważności umowy skutkuje tym, że powodowie nie są zobowiązaniu do dalszego wykonywania umowy, a pozwany nie ma prawa egzekwować jej wykonania. Roszczenie z weksla zabezpieczającego jest uzależnione od istnienia wierzytelności nim zabezpieczonej, tj. ma charakter akcesoryjny, kauzalny i warunkowy. Wspomniane cechy weksla przesądzają chociażby to, iż zobowiązanie z weksla in blanco powstaje pod warunkiem uzupełnienia go zgodnie z porozumieniem wekslowym, a dłużnik ma prawo powoływania zarzutów zarówno ze stosunku wekslowego, jak i podstawowego. Nieważność czynności prawnej rodzącej stosunek podstawowy powoduje brak podstaw do kontynuowania prawnego zabezpieczenia w postaci weksla i obliguje do zwrotu weksla i deklaracji wekslowej.

W związku z tym na podstawie art. 222 § 1 k.c. w zw. z art. 69 ustawy Prawo bankowe w zw. z art. 58 k.c. nakazano pozwanemu zwrotu powodom weksla własnego in blanco i deklaracji wekslowej, o którym mowa w § 11 ust. 1 pkt 4 oraz § 11 ust. 3 pkt 1 i 2 spornej umowy (pkt III wyroku).

Nieważność umowy oznacza, że nie istnieje stosunek zobowiązaniowy między stronami, jaki miałby powstać w wyniku jej zawarcia. W konsekwencji, strony, które zawarły nieważną umowę, powinny sobie zwrócić wzajemnie otrzymane świadczenia. Skoro bowiem podstawa tych świadczeń została uznana za nieważną i sprzeczną z prawem, świadczenia te są świadczeniami nienależnymi w rozumieniu art. 410 k.c. Zgodnie z nim w przypadku świadczeń nienależnych zastosowanie znajdują przepisy art. 405 i nast. k.c., które przewidują obowiązek zwrotu korzyści uzyskanych kosztem innej osoby. Stosownie do uchwały składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r., mającej moc zasady prawnej, jeżeli bez bezskutecznego postanowienia, umowa kredytu nie może wiązać, konsumentowi i kredytobiorcy przysługują odrębne roszczenia o zwrot świadczeń pieniężnych spełnionych w wykonaniu tej umowy.

Zatem Sąd kieruje się tzw. „teorią dwóch kondykcji”, zakładającą zasądzenie na rzecz kredytobiorcy pełnej sumy kwot spłaconych bankowi z pozostawieniem do osobnego procesu lub do zarzutu potrącenia kwot wypłaconych przez Bank. Powyższe znajduje potwierdzenie w uchwale Sądu Najwyższego III CZP 11/20 z 16 lutego 2021 r., zgodnie z którą stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością spłaca kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot spłaconych środków pieniężnych jako świadczenie nienależnego (art. 410 § 1 w zw. z art. 405 k.c.) niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależne otrzymanej kwoty kredytu.

W niniejszej sprawie powodowie w pozwie żądali zwrotu wszystkich rat, które zapłacili na rzecz banku w kwocie 152.512,81 zł. Z zaświadczenia banku wynika, że powodowie w okresie od dnia 16 marca 2007 r. do 26 kwietnia 2022 r. wpłacili z tytułu rat kredytu powyższą kwotę.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie brak jest podstaw do zastosowania art. 411 k.c. Wskazać bowiem należy, że pozwany nie wykazał, że powodowie mieli wiedzę, że spełniali nienależne świadczenie. Ponadto powodowie spełniali świadczenie w celu uniknięcia przymusu. Niewątpliwie nieuiszczenie przez nich rat w wysokości wyliczonej przez Bank, mogło spowodować wypowiedzenie przez bank umowy kredytu. Ponadto spełnienie świadczeń wobec banku nie czyni zadość zasadom współżycia społecznego. Nie można również stwierdzić, aby bank otrzymane świadczenia zużył lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony. Ponadto roszczenie powodów nie jest przedawnione, albowiem powodowie w 2022 r. dowiedzieli się, że bank zastosował w umowie nieuczciwe warunki.

Z tych przyczyn na podstawie powołanych przepisów kwotę 152.512,81 zł zasądzono od pozwanego na rzecz powodów tytułem zwrotu całości świadczenia spełnionego w okresie od dnia 16 marca 2007 r. do 26 kwietnia 2022 r.

O obowiązku zapłaty odsetek orzeczono na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. Sąd orzekł o obowiązku zapłaty odsetek od dnia wyrokowania tj. od 13 marca 2024 r. do dnia zapłaty. Do dnia wyrokowania powodowie jako konsumenci mogli po pouczeniu Sądu wyrazić chęć kontynuowania umowy i cofnąć powództwo. Tak więc ostatecznie dopiero z tą chwilą pozwany znalazł się w opóźnieniu. (pkt II wyroku).

Sąd umorzył postępowanie o zapłatę kwoty 713,67 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 27 maja 2022 r, do dnia zapłaty. Powodowie bowiem pismem z dnia 05 lutego 2024 r. cofnęli pozew wraz ze zrzeczeniem się roszczenia w zakresie żądania zapłaty kwoty 713,67 zł jako zwrotu nienależnie pobranej składki ubezpieczenia kredytu do czasu ustanowienia hipoteki.

Stosownie do art. 203 § 1 i 4 k.p.c. pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego, aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia – aż do wydania wyroku. Sąd może uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia tylko wtedy, gdy okoliczności sprawy wskazują, że wymienione czynności są sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa.

Cofnięcie pozwu we wskazanej części nie było sprzeczne z prawem, zasadami współżycia społecznego i nie zmierzało do obejścia prawa, dlatego też Sąd na podstawie art. 355 w zw. z art. 203 § 1 k.p.c. umorzył postępowanie w tym zakresie o czym orzekł jak w punkcie IV wyroku.

Sąd nie uwzględnił pozostałych żądań o zapłatę. Powodowie nie wykazali, aby zapłacili prowizję w kwocie 769,99 CHF. W § 10 ust. 1 umowy określono, że prowizja Banku od udzielonego kredytu w kwocie 769,99 CHF zostanie potrącona przez bank z wypłacanego kredytu. Zatem powodowie nie wpłacali do banku prowizji za udzielenie kredytu, albowiem prowizja była kredytowana przez bank. Ponadto z zeznań powodów wynika, że nie wpłacali powyższej prowizji.

Odnosząc się do pozostałych żądań powodów należy wskazać, że aby wywołać skutek w postaci obciążenia pozwanych kosztami banku, powinny mieć one charakter celowy tj. w sposób rzeczywisty odzwierciedlać nakład pracy banku, czy też odzwierciedlać poniesione koszty przez bank, nie zaś zmierzać do powiększania zobowiązania powodów. W ocenie Sądu koszty związane z kontrolą nieruchomości, zawarciem aneksu, czy też uiszczane składki na ubezpieczenie lokalu były celowe. Wskazać należy, że Bank dokonał kontroli nieruchomości i wypłacił środki z kredytu. Aneks został zawarty z inicjatywy powodów, którzy chcieli sprzedać kredytowane mieszkanie i kupić kolejne. Ponadto powodowie uzyskali ochronę ubezpieczeniową ich lokalu.

Dodatkowo wskazać należy, że powodowie nie wykazali, aby koszty, które ponieśli za wydanie 4 zaświadczeń były celowe do dochodzenia ich praw. W niniejszej sprawie powołują się na inne zaświadczenia banku.

Z tych przyczyn na podstawie powołanych przepisów orzeczono jak w pkt V wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. W przedmiotowej sprawie powodowie w zasadniczej części wygrali sprawę. Dlatego pozwany zobowiązany jest zwrócić przeciwnikowi wszystkie niezbędne koszty do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Na zasądzoną kwotę składa się opłata od pozwu w kwocie 1.000 zł oraz koszty zastępstwa procesowego w wysokości 10.800 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa 34 zł. W związku z tym, Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 11.834 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Przy czym, zasądzono również w trybie art. 98 § 1 ¹ k.c. odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia uprawo­mocnienia się orzeczenia w tym zakresie do dnia zapłaty.

sędzia Ewa Oknińska