Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 marca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 15 marca 2024 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko J. R., B. R.

o zapłatę lub ukształtowanie świadczenia i zapłatę

I.  umarza postępowanie odnośnie roszczeń pozwu z pkt 2 i 4;

II.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

III.  zasądza od powoda Banku (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz pozwanych J. R. i B. R. kwotę 10.834,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu.

IV.  nakazuje zwrócić powodowi od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Olsztynie kwotę 1.910,84 złotych, tytułem odpowiedniej części opłaty od pozwu w zakresie cofniętego roszczenia głównego, pomniejszonej o opłatę podstawową.

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 2 czerwca 2023 r. powód Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł przeciwko pozwanym B. R. i J. R., o:

1.  zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwoty 152.000,01 zł z tytułu zwrotu kapitału oddanego pozwanemu do dyspozycji na mocy umowy kredytu hipotecznego nr KH/ (...) z dnia 25 kwietnia 2006 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 5 maja 2023 r. do dnia zapłaty,

2.  zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwoty 77.633,77 zł z tytułu zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia związanego z korzystaniem przez pozwanego z kapitału udostępnionego na podstawie umowy kredytu w okresie od dnia wypłaty kredytu, tj. 05.06.2008 r. do dnia 06.03.2023 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 5 maja (...). do dnia zapłaty,

3.  zmianę wysokości świadczenia nienależnego, którego zwrot przysługuje powodowi od pozwanego w związku z oddaniem do dyspozycji kapitału na mocy umowy kredytu, po dokonaniu sądowej waloryzacji należnej powodowi kwoty w ten sposób, że oprócz roszczenia o zwrot kapitału powodowi przysługuje dodatkowe świadczenie w kwocie 104.063 zł wynikające z istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza,

4.  zasądzenie od pozwanego solidarnie na rzecz powoda kwoty 104.063 zł stanowiącej dodatkową kwotę, o którą należy zwaloryzować roszczenie o zwrot kapitału oddanego pozwanemu do dyspozycji na mocy umowy kredytu, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 5 maja 2023 r. do dnia zapłaty,

5.  zasądzenie od pozwanego solidarnie na rzecz powoda zwrotów kosztów procesu, wg norm przepisanych.

Jednocześnie pozwany wniósł o zawieszenie postępowania do czasu ostatecznego zakończenia sprawy z powództwa strony pozwanej – aktualnie będącej na etapie postępowania przed Sądem Apelacyjnym w Warszawie, sygn. akt VI ACa 117/23.

W uzasadnieniu powód wskazał, że jego roszczenie ma charakter roszczenia restytucyjnego, związanego z koniecznością zwrotu przez strony wzajemnych świadczeń. Możliwość domagania się roszczeń restytucyjnych objętych żądaniem niniejszego pozwu wynika zarówno z przepisów prawa polskiego regulujących zasady rozliczeń w przypadku bezpodstawnego wzbogacenia (art. 405 i nast. KC), jaki z orzecznictwa (...), określającego skutki uznania postanowień umów kredytów indeksowanych za abuzywne. W przedstawionym stanie faktycznym strony dokonywały wzajemnie przysporzeń na swoją rzecz na podstawie Umowy, której skuteczność została zakwestionowana przez pozwanego w ramach postępowania o uznanie Umowy za bezskuteczną. W związku z tym zaktualizowało się roszczenie Banku o zwrot przysporzenia dokonanego na rzecz kredytobiorcy w kwotach objętych żądaniem niniejszego pozwu, odpowiadających wartości udostępnionego kapitału oraz stosownego wynagrodzenia, należnego Bankowi w związku z wieloletnim korzystaniem z kapitału przez kredytobiorcę. Obowiązek zwrotu udostępnionego kapitału oraz rozliczenia za wieloletnie świadczenie ciągle jest w świetle żądań kredytobiorcy względem Banku okolicznością bezsporną i ma bezpośrednie umocowanie w art. 405 w zw. z art. 410 KC. Ponieważ świadczenia banku nie można sprowadzić wyłącznie do nominalnej wartości przekazanych środków pieniężnych, obowiązek zwrotu tego co strony sobie świadczyły w wartościach nominalnych oznacza, że kredytobiorca osiągnąłby bezkosztowo cel gospodarczy wynikający z zawartej umowy kredytu, natomiast bank nie otrzymałby z tego tytułu żadnego wynagrodzenia, a ponadto poniósłby stratę wynikającą ze spadku wartości pieniądza w czasie. Taki sposób rozliczenia nie prowadzi więc do przywrócenia równowagi pomiędzy majątkami, ponieważ kredytobiorca osiągnąłby w pełni cel gospodarczy upadłej umowy kredytu, natomiast Bank pozostałby w sytuacji gorszej niż w przypadku braku jej zawarcia. Roszczenie ewentualne powoda, zgłoszone na wypadek oddalenia przez Sąd roszczenia o zasądzanie wynagrodzenia za korzystanie przez pozwanego z udostępnionego kapitału, obejmuje:

a. żądanie zmiany wysokości świadczenia nienależnego, którego zwrot przysługuje powodowi od pozwanego w związku z udostępnieniem przez Bank kapitału do korzystania;

b. żądanie zasądzania od pozwanego na rzecz powoda kwoty stanowiącej dodatkową kwotę, o którą należy zwaloryzować roszczenie o zwrot kapitału wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie.

Powód podniósł, że Świadczenie należne powodowi z tytułu zwrotu kapitału oddanego pozwanemu do dyspozycji na podstawie umowy kredytu, jako świadczenie wynikające z bezpodstawnego wzbogacenia, może zostać poddane waloryzacji sądowej na podstawie art. 3581 § 3 KC. W niniejszej sprawie jej przedmiot stanowiłaby natomiast kwota pieniężna - w postaci kapitału udostępnionego pozwanemu na podstawie Umowy Kredytu, a zatem zastosowanie instytucji waloryzacji sądowej jawi się jako w pełni uzasadnione i dozwolone (pozew k. 4-17).

Pismem z dnia 30 stycznia 2024 r. pozwany zmodyfikował żądanie pozwu w ten sposób, iż:

1.  cofnął pozew w zakresie pkt 2 pozwu bez zrzeczenia się roszczenia, tj. o zasądzenie od pozwanego solidarnie na rzecz powoda kwoty 77.633,77 zł tytułem należnego powodowi wynagrodzenia związanego z korzyścią majątkową uzyskaną przez pozwanego w zw. z korzystanie z kapitału udostępnionego przez bank na podstawie umowy o kredyt;

2.  cofnął dotychczasowe roszczenie ewentualne bez zrzeczenia się roszczenia, tj. o zasądzenie od pozwanego solidarnie na rzecz powoda kwoty 104.063,00 zł stanowiącej dodatkową kwotę, o którą należy zwaloryzować roszczenie o zwrot kapitału oddanego pozwanemu do dyspozycji na mocy umowy kredytu.

W pozostałym zakresie podtrzymał żądanie pozwu (pismo procesowe powoda k. 213-213v.).

W odpowiedzi na pozew pozwani wnieśli o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na ich rzecz zwrotu kosztów postępowania wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu swojego stanowiska, strona pozwana przyznała, iż wytoczyła powództwo o zapłatę i ustalenie przeciwko bankowi, kwestionując ważność łączącej strony umowy kredytu hipotecznego (...) nr KH/ (...) z dnia 25 kwietnia 2006 r. i związania jej poszczególnymi postanowieniami, a także iż doszło do wypłaty kredytu zgodnie z załączoną dokumentacją.

Pozwani zaprzeczyli wszelkim twierdzeniom strony powodowej za wyjątkiem wprost przyznanych, w szczególności zaprzeczyli twierdzeniu strony powodowej, iż:

a)  Strona pozwana pozostaje wzbogacona kosztem powoda,

b)  Powodowi przysługują roszczenia objęte pozwem, zarówno co do zasady jak i wysokości,

c)  Roszczenia powoda nie są przedawnione,

d)  Rzekomą korzyść strony pozwanej z tytułu korzystania z udostępnionego jej kapitału należy obliczyć według zasad/metodologii wskazanej przez bank,

e)  W przedmiotowej sprawie w zakresie roszczenia ewentualnego powoda można zastosować regułę waloryzacji sądowej z art. 358 ¹ § 3 k.c.,

f)  Odsetki od ewentualnie zasądzonych kwot należą się od dnia doręczenia pozwanym pozwu do dnia 5 maja 2023 roku do dnia zapłaty.

Z ostrożności procesowej strona pozwana podniosła, iż w świetle przepisów polskiego prawa, roszczenie powoda o zwrot świadczonych stronie pozwanej kwot w postaci kapitału kredytu uległo przedawnieniu po upływie 3 lat od wypłaty danej transzy kredytu.

Strona pozwana podniosła zarzut potrącenia przysługującej jej względem banku wierzytelności tj. kwoty 173.895,19 złotych (tj. kwoty stanowiącej sumę nienależnie uiszczonych przez pozwanych na rzecz powoda świadczeń z tytułu zapłaty kolejnych rat kapitałowo-odsetkowych umowy o kredyt hipoteczny (...) nr KH/ (...) z 19 kwietnia 2006 roku od dnia jej zawarcia do dnia 10 grudnia 2020 roku, a nie objętych powództwem toczącym się przed Sądem Apelacyjnym w Warszawie pod sygnaturą akt: VI ACa 117/23, zakończonej prawomocnym wyrokiem z dnia 23 czerwca 2023 roku) z wierzytelnością zgłoszoną przez Bank w wysokości 152.000,01 zł z tytułu zwrotu kapitału kredytu wypłaconego pozwanym (odpowiedź na pozew k. 142-149v.).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Pozwani w dniu 18 maja 2006 r. zawarli z bankiem umowę kredytu hipotecznego M. D. nr KH/ (...). W umowie oświadczyli, że zapoznali się z regulaminem kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) oraz cennikiem kredytu hipotecznego.

Zgodnie z § 2 ust. 1 umowy, bank udzielił pozwanym kredytu w kwocie 202.000 PLN. W § 2 ust. 2 umowy wskazano, że kredyt jest indeksowany kursem (...), po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna (...) według tabeli kursów walut obcych obowiązującej w banku w dniu uruchomienia kredytu lub transzy według tabeli kursów walut obcych obowiązującej w banku w dniu uruchomienia kredytu lub transzy.

Kredyt został przeznaczony na budowę domu systemem gospodarczym oraz koszty wliczone w kredyt (§ 2 ust. 3 umowy).

Kredytobiorcy zobowiązali się do spłaty kwoty kredytu w (...) ustalonego zgodnie z § 2 umowy w złotych polskich z zastosowaniem kursu sprzedaży (...) obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z tabelą kursów walut obcych banku (§ 7 ust. 1). Spłata kredytu miała być dokonana w 192 ratach miesięcznych, w tym 7 rat obejmujących odsetki w okresie karencji kredytu oraz 185 równych ratach miesięcznych, które zawierają malejącą część odsetek oraz rosnącą część raty kapitałowej, przez bezpośrednie potrącanie przez bank należnych mu kwot z rachunku wskazanego w umowie (§ 7 ust. 2 i 3 umowy).

Zgodnie z postanowieniami § 6 umowy, kredyt oprocentowany był według zmiennej stopy procentowej i wynosił 2,3992 % w stosunku rocznym, co stanowiło sumę stopy referencyjnej LIBOR (3M) obowiązującej w dniu sporządzenia umowy oraz marży w wysokości 1,15 p.p. stałej w całym okresie kredytowania.

Zabezpieczeniem spłaty kredytu z odsetkami i innymi kosztami było ustanowienie hipoteki kaucyjnej do sumy 343.400 PLN na wskazanej w umowie nieruchomości, cesji na bank praw z polisy ubezpieczeniowej od ognia i innych zdarzeń losowych oraz cesji na bank praw z polisy ubezpieczeniowej na życie kredytobiorców (§ 9 ust. 1).

Umowa była aneksowana w dniu 25 lipca 2007 r..

(dowód: umowa k. 28-30, aneks nr (...) k. 31)

Środki z kredytu zostały wypłacone pozwanym w czterech transzach, w łącznej kwocie 152.000,01 PLN:



w dniu 04.05.2006 r. w kwocie 52.000,01 PLN, co stanowiło równowartość 21.763,70 CHF,



w dniu 27.06.2006 r. w kwocie 49.999,99 PLN, co stanowiło równowartość 19.567,17 CHF,



w dniu 22.11.2006 r. w kwocie 30.000,01 PLN, co stanowiło równowartość 12.899,90 CHF,



w dniu 20.02.2007 r. w kwocie 20.000,00 PLN, co stanowiło równowartość 8.552,49 CHF.

(dowód: zaświadczenie k. 45)

Pismem z dnia 14 kwietnia 2023 r. powód wezwał pozwanych do zapłaty kwoty 152.000,01 zł tytułem zwrotu udostępnionego im kapitału oraz kwoty 77.633,77 zł stanowiącej równowartość korzyści majątkowej uzyskanej przez niego w związku z korzystaniem z kapitału.

W odpowiedzi na powyższe, pozwani pismem z dnia 25 kwietnia 2023 r., wezwali powoda do zapłaty kwoty 173.895,19 zł tytułem nienależnie uiszczonych świadczeń na poczet rat kredytu. Jednocześnie dokonali potrącenia wierzytelności w kwocie 173.895,19 zł z wierzytelnością powoda w kwocie 152.000,01 zł. Powód odebrał pismo w dniu 2 maja 2023 r.

(dowód: wezwanie do spełnienia świadczenia k. 46-47, odpowiedź na wezwanie do zapłaty k. 183-185, śledzenie przesyłek k. 187-188)

Wyrokiem z dnia 23 czerwca 2023 r., Sąd Apelacyjny w Warszawie, w sprawie o sygn. akt VI ACa 117/23 oddalił apelację pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 30 września 2022 r., sygn.. akt IV C 2208/20, stwierdzającego nieważność umowy o kredyt hipoteczny M. D. nr KH/ (...) z dnia 19 kwietnia 2006 r. oraz zasądzającego na rzecz kredytobiorców dochodzoną przez nich kwotę.

(dowód: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie, sygn. akt VI ACa 117/23 wraz z uzasadnieniem k. 229v.-248)

Sąd zważył, co następuje:

Fakty ustalono na podstawie spójnego, wiarygodnego materiału dowodowego: dokumentów złożonych przez obie strony (wzajemnie niekwestionowanych).

Sąd pominął dowód z opinii biegłego z zakresu bankowości i rachunkowości wnioskowany przez powoda, jako nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy. Zgromadzone w sprawie dowody w postaci dokumentów, w pełni pozwalają na dokonanie prawidłowego rozpoznania niniejszej sprawy, zaś wniosek dowodowy o dopuszczenie opinii biegłego potraktował, z uwagi na powyższe, jako nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy.

Na tej samej podstawie i z tych samych przyczyn pominięto wniosek dowodowy strony powodowej o zwrócenie się o akta sprawy Sądu Apelacyjnego w Warszawie, sygn. akt VI ACa 117/23.

W tym miejscu godzi się przypomnieć, iż według art. 117 § 1 i 2 k.c. roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. Zgodnie z art. 118 k.c. termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. W świetle art. 120 § 1 zdanie pierwsze k.c. bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. W orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, że roszczenie banku o zwrot kwoty wypłaconej w wykonaniu nieważnej gwarancji bankowej (art. 410 k.c.), jako związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, przedawnia się z upływem trzyletniego terminu (art. 118 k.c.). Bieg przedawnienia roszczenia wynikającego z zobowiązania bezterminowego rozpoczyna się w dniu, w którym świadczenie powinno być spełnione, gdyby wierzyciel wezwał dłużnika do wykonania zobowiązania w najwcześniej możliwym terminie (art. 120 § 1 zdanie drugie w zw. z art. 455 k.c.), niezależnie od świadomości uprawnionego co do przysługiwania mu roszczenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2003 r., I CKN 316/01, OSNC 2004/7-8/117). W ocenie Sądu przedstawiony pogląd judykatury należy uwzględnić w niniejszej sprawie, która dotyczy żądania zwrotu kwoty wypłaconej w wykonaniu nieważnej umowy kredytu. Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tj. Dz. U. z 2019 r. poz. 2357) do czynności bankowych zaliczane jest, między innymi, udzielanie kredytów. Zatem takie czynności, choćby nawet zostały wadliwie dokonane, mieszczą się w zakresie działalności gospodarczej. Wynikające z nich roszczenia są konsekwencją tej działalności, której istotą jest udzielanie kredytów. Do roszczeń tych należy zaliczyć więc także roszczenia wynikające z nieważnych umów ponieważ zachodzi ścisły związek między działalnością gospodarczą banku, przejawiającą się w zawieraniu umów kredytowych a wynikającymi z nich roszczeniami, które mogą być oparte na różnych podstawach prawnych, w tym na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu czy nienależnym świadczeniu. Dlatego Sąd uznał, iż do roszczenia powoda, będącego przedmiotem sprawy, jako związanego w prowadzeniem przez niego działalności gospodarczej, powinien mieć zastosowanie trzyletni okres przedawnienia, o którym mowa w art. 118 k.c.

Powyższa konstatacja na gruncie niniejszej sprawy nie oznacza jeszcze jednak, że roszczenie to faktycznie uległo przedawnieniu. Wypowiadając się częściowo co do tej kwestii, w wyroku z dnia 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18 i w uchwale z dnia 16 lutego 2021 r., III CZP 11/20, Sąd Najwyższy wyjaśnił, że ze względu na przyznaną kredytobiorcy-konsumentowi możliwość podjęcia wiążącej decyzji co do sanowania niedozwolonej klauzuli i co do zaakceptowania konsekwencji całkowitej nieważności umowy (i sprzeciwienia się zarazem udzieleniu mu ochrony przed tymi konsekwencjami przez wprowadzenie regulacji zastępczej), należy uznać, iż co do zasady termin przedawnienia tych roszczeń może rozpocząć bieg dopiero po podjęciu przez kredytobiorcę-konsumenta wiążącej decyzji w tym względzie. Dopiero wtedy bowiem można uznać, że brak podstawy prawnej świadczenia stał się definitywny (podobnie jak w przypadku condictio causa finita), a strony mogły zażądać skutecznie zwrotu nienależnego świadczenia (por. art. 120 § 1 zd. 1 k.c.). Oznacza to w szczególności, że kredytobiorca-konsument nie może zakładać, iż roszczenie banku uległo przedawnieniu w terminie liczonym tak, jakby wezwanie do zwrotu udostępnionego kredytu było możliwe już w dniu jego udostępnienia (art. 120 § 1 zd. 2 k.c.). Podzielając stanowisko wyrażone w uchwale SN z 7.05.2021 r. (III CZP 6/21, OSNC 2021, nr 9, poz. 56), należy uznać, iż wystąpienie przez konsumenta z żądaniem restytucyjnym opartym na twierdzeniu o całkowitej i trwałej bezskuteczności (nieważności) umowy kredytu nie może być uznane za równoznaczne z zakończeniem stanu bezskuteczności zawieszonej tej umowy, jeżeli nie towarzyszy mu wyraźne oświadczenie konsumenta, potwierdzające otrzymanie wyczerpującej informacji. Oczywiście w toku postępowania sądowego brak takiego oświadczenia może być substytuowany przez uczynienie zadość obowiązkowi informacyjnemu przez sąd, a podtrzymanie żądania restytucyjnego przez konsumenta - po uzyskaniu stosownej informacji - będzie równoznaczne z odmową potwierdzenia klauzuli i (ewentualnie) ze sprzeciwem co do udzielenia mu ochrony przed konsekwencjami całkowitej i trwałej bezskuteczności (nieważności) umowy.

W związku z powyższym tut. Sąd uznał, że dochodzone w niniejszej sprawie roszczenie powoda nie może być uznane jako przedawnione. Rozprawa, na której pozwani ostatecznie podtrzymali żądanie nieważności umowy, miała miejsce w dniu 14 czerwca 2023 r. (rozprawa apelacyjna), zaś pozew został wniesiony w dniu 2 czerwca 2023 r.

Zgodnie z przepisem art. 203 § 1 i 4 k.p.c. pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego, aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia – aż do wydania wyroku. Sąd może uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia tylko wtedy, gdy okoliczności sprawy wskazują, że wymienione czynności są sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa.

Pismem procesowym z dnia 2 lutego 2024 r. powód cofnął pozew w części dotyczącej żądania zasądzenia kwoty 77.633,77 zł tytułem należnego powodowi wynagrodzenia związanego z korzystaniem z kapitału udostępnionego na mocy umowy kredytu oraz kwoty 104.063 zł stanowiącej kwotę waloryzacji roszczenia o zwrot kapitału.

Cofnięcie pozwu w tym zakresie nie jest sprzeczne z prawem, zasadami współżycia społecznego i nie zmierza do obejścia prawa. Stąd też koniecznym było w tej części umorzyć postępowanie w sprawie (pkt I sentencji wyroku).

Wraz z cofnięciem pozwu co do w/w kwoty powód zgłosił ostateczne roszczenie w ramach żądania głównego, w którym zażądał zapłaty na jego rzecz kwoty 152.000,01 zł tytułem zwrotu świadczenia w postaci kapitału kredytu.

W takim przypadku powództwo w zakresie roszczenia głównego – roszczenia o zapłatę po jego modyfikacji i cofnięciu w/w zakresie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z teorią dwóch kondykcji wyrażoną m.in. w uchwale SN z 16.02.2021r. (III CZP 11/20, OSNC 2021, nr 6, poz. 40), w razie nieważności umowy kredytu dokonywane przez kredytobiorcę płatności, mające stanowić spłatę wykorzystanego kredytu, są świadczeniami nienależnymi, podobnie jak świadczeniem nienależnym jest w takiej sytuacji wypłata środków pieniężnych przez bank. To oznacza, że każda ze stron nieważnego stosunku prawnego może skorzystać z prawa potrącenia.

W ocenie Sądu pozwani skutecznie złożyli zarzut potrącenia swojej wierzytelności z tytułu spłat rat kapitałowo-odsetkowych w wykonaniu nieważnej umowy w wysokości 173.895,19 zł z wierzytelnością banku o zwrot wypłaconego kapitału w kwocie 152.000,01 zł. Celem zarzutu potrącenia jest zgłoszenie twierdzenia, że na skutek zdarzenia w postaci złożenia oświadczenia o potrąceniu doszło do umorzenia wzajemnych wierzytelności do wysokości wierzytelności niższej. Skuteczność tego twierdzenia uzależniona jest od spełnienia przesłanek formalnych i materialnych. Do pierwszych zalicza się udowodnienie, że oświadczenie o potrąceniu zostało złożone w sposób pozwalający na dotarcie do adresata, zgłoszenie zarzutu potrącenia w procesie w wymaganym terminie i w wymaganej formie w postępowaniu, w którym zarzut taki jest dopuszczalny. Do przesłanek materialnych należy zaliczyć przeze wszystkim wykazanie, że pozwanemu przysługiwała wierzytelność wzajemna, która została potrącona. Nadto, przepis art. 498 k.c. przewiduje kilka przesłanek potrącenia ustawowego, których spełnienie umożliwia zastosowanie tej instytucji. Są nimi: wzajemność wierzytelności (tzn. dłużnik jest jednocześnie wierzycielem swojego wierzyciela i odwrotnie), jednorodzajowość świadczeń, wymagalność obu wierzytelności oraz możliwość dochodzenia ich przed sądem. W literaturze powszechnie przyjęty jest pogląd, że wymagalna musi być jedynie wierzytelność potrącającego. Niespełnienie przesłanek formalnych powoduje pominięcie twierdzenia o potrąceniu i nierozpoznanie zarzutu. Niespełnienie przesłanek materialnych skutkuje nieuwzględnieniem żądania oddalenia powództwa z powodu wygaśnięcia wierzytelności powoda ( M. M. [w:] A. A., P. P., M. R., M. S., E. S., M. M., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany. Tom I. Art. 1-477(16), LEX/el. 2022, art. 203(1).

Mając powyższe na uwadze, wobec spełnienia przez pozwanych przesłanek formalnych zarzutu potrącenia poprzez dołączenie materialnoprawnego oświadczenia o potrąceniu z dowodem nadania na adres powoda i potwierdzeniem doręczenia, jak również przesłanek materialnych poprzez wykazanie, że przysługiwała im wierzytelność wzajemna, należało uznać, że doszło do umorzenia wzajemnych wierzytelności stron do kwoty 152.000,01 zł. Sąd podzielił zastrzeżenia pozwanych odnośnie stosowania w przedmiotowej sprawie art. 203 ¹ § 2 k.p.c. Trudno oczekiwać od konsumentów wcześniejszego złożenia zarzutu potrącenia zanim zapadł prawomocny wyrok ostatecznie przesądzający o skutkach prawnych zamieszczenia w umowie postanowień abuzywnych. Niezależnie od powyższego, powód przyjął do wykonania oświadczenie o potrąceniu i doszło do rozliczenia stron umowy z tytułu wypłaconego pozwanym kapitału kredytu. Z tego względu żądanie powoda z pkt 1 pozwu polegało oddaleniu – punkt II sentencji wyroku.

O kosztach procesu (pkt III) orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). W wypadku cofnięcia pozwu obowiązek zwrotu kosztów procesu na rzecz pozwanego, na jego żądanie, obciąża powoda bez względu na przyczynę cofnięcia. Dopuszczalne jest odstępstwo od tej zasady w sytuacji, gdy powód wykaże, że wystąpienie z powództwem było niezbędne dla celowego dochodzenia praw lub celowej obrony, z uwzględnieniem okoliczności istniejących w dacie wytoczenia pozwu. W przedmiotowej sprawie, nie można przyjąć celowości dochodzenia od pozwanych zwrotu kapitału na drodze sądowej. Pozwani po uprawomocnieniu się wyroku stwierdzającego nieważność umowy kredytu dążyli do rozliczenia się z bankiem, czemu dali wyraz kierując do powoda wezwanie do zapłaty wraz z oświadczeniem o potrąceniu wierzytelności wzajemnych.

Na koszty procesu pozwanych w łącznej kwocie 10.834 zł składają się: opłata skarbowa od pełnomocnictwa (34 zł) i wynagrodzenie pełnomocnika w stawce wynikającej z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (10.800 zł) i taką kwotę na ich rzecz należało zasądzić tytułem zwrotu kosztów procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Nadto, w punkcie IV wyroku nakazano zwrócić powodowi kwotę 1.910,84 zł tytułem części opłaty od pozwu, z uwagi na cofnięcie pozwu w zakresie roszczenia o zapłatę kwoty 181.696,77 zł. W realiach sprawy powód uiścił opłatę w łącznej kwocie 11.482 zł. Z kolei na gruncie sprawy roszczenie pozwu po modyfikacji wynosiło 152.000,01 zł. Należna zatem była opłata 7.600 zł. Różnica pomiędzy tymi opłatami wyniosła 3.882 złotych. Zatem zgodnie z art. 79 ust. 1 pkt 3) ppkt a) należało zwrócić powodowi połowę opłaty pomniejszoną o opłatę podstawową w łącznej kwocie 1.940,84 złotych.

sędzia Krystian Szeląg