Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 marca 2023 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSR del. do SO Joanna Rawska - Szklarz

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Katarzyna Herman

po rozpoznaniu w dniu 3 marca 2023 r. w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank (...) SA w W.

przeciwko S. W. i E. W.

o zapłatę

I.  oddala powództwo,

II.  zasądza od powoda (...) Bank (...) SA w W. na rzecz pozwanych S. W. i E. W. tytułem zwrotu kosztów procesu łącznie kwotę 10 834 zł (dziesięć tysięcy osiemset trzydzieści cztery złote) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt I C 924/22

UZASADNIENIE

Powód (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. w pozwie skierowanym do tut. Sądu dnia 6 kwietnia 2022 r. przeciwko pozwanym S. W. i E. W. wniósł o:

1. zasądzenie solidarnie od E. W. i S. W. na rzecz powoda kwoty 263.707,55 zł tytułem nienależnego świadczenia wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od tej kwoty od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty,

ewentualnie

2. zasądzenie solidarnie od E. W. i S. W. na rzecz powoda kwoty 223.111,55 zł tytułem nienależnego świadczenia wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od tej kwoty od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty,

3. zasądzenie solidarnie od E. W. i S. W. na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przewidzianych wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty (art. 98 § 1 ¹ k.p.c.).

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że przedmiotem roszczeń objętych pozwem jest kwota nienależnego świadczenia jakie zostało spełnione na rzecz pozwanych (art. 410 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c.) i wyjaśnił, że jego świadczenie polegało na udostępnieniu pozwanym sumy pieniężnej i pozostawieniu po stronie pozwanych siły ekonomicznej z niej wynikającej przez czas określony w umowie kredytu, z tym zastrzeżeniem, że pozwani faktycznie ratalnie oddawali powodowi ową sumę, płacąc jednocześnie wynagrodzenie z tytułu korzystania z niej. W efekcie wzbogacenie istniejące po stronie pozwanych wyraża się w kwocie 263.707,55 zł, na co składa się udostępniony kapitał kredytu 192.497,55 zł oraz kwota 71.210 zł jako wartość wynagrodzenia za korzystanie z kapitału. Ewentualnie wartość wzbogacenia pozwanych wyraża się w kwocie kredytu zwaloryzowanej w oparciu o zmianę siły nabywczej pieniądza, tj. w kwocie 223.111,55 zł, z czego kwota 192.497,55 zł jako kwota wypłaconego kapitału kredytu oraz kwota 30.614 zł jako wartość waloryzacji wskaźnikiem inflacji. Szczegółowe uzasadnienie faktyczne i prawne wywiedzionych roszczeń powód przedstawił w uzasadnieniu pozwu jak na k. 3-18v, tom I akt.

Pozwani S. W. i E. W. w odpowiedzi na pozew z dnia 6 czerwca 2022 r. (k. 279-288v, tom II akt):

- przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy podnieśli zarzut potrącenia dochodzonej przez powoda kwoty tytułem zwrotu kapitału kredytu (192.497,55 zł) z wymagalnym roszczeniem pozwanych o zwrot świadczenia nienależnego wynikającego z zapłaty kwot w wykonaniu nieważnej umowy kredytu w łącznej wysokości 43.878,16 zł oraz 35.985,38 CHF skutkiem czego wierzytelność powoda o zwrot kapitału kredytu uległa umorzeniu w całości,

- wnieśli o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych kosztów postępowania sądowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przewidzianych oraz kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, a w przypadku gdyby sąd uznał pozwanych za stronę przegrywającą, wnieśli o nieobciążanie ich kosztami na podstawie art. 102 k.p.c., ponieważ żądanie powoda dotyczące zasądzenia kosztów postępowania sądowego stanowi nadużycie prawa.

Szczegółowe uzasadnienie faktyczne i prawne odnoszące się do meritum sporu zostało przedawnione jak na k. 279-288v.

Powód w piśmie procesowym z dnia 30 września 2022 r. (k. 334-344, tom II akt) oświadczył, że cofa częściowo powództwo w zakresie kwoty 192.497,55 zł stanowiącej kwotę kapitału wypłaconego pozwanym i umorzoną na skutek dokonanego potrącenia oraz ogranicza żądanie pozwu:

- co do należności głównej dochodzonej jak w pkt 1 petitum pozwu do kwoty 71.210 zł stanowiącej równowartość korzystania z kapitału i wnosi o zasądzenie tej kwoty wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty,

- co do kwoty roszczenia ewentualnego dochodzonego jak w pkt 2 petitum pozwu do kwoty 30.614 zł stanowiącej równowartość waloryzacji wskaźnikiem inflacji i wnosi o zasądzenie tej kwoty wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

Postanowieniem z dnia 3 marca 2023 r. sąd na podstawie art. 355 k.p.c. umorzył postępowanie co do kwoty 192.497,55 zł wobec cofnięcia pozwu (k. 371, tom II akt).

W toku dalszego postępowania stanowiska stron nie uległy istotnym modyfikacjom.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Powód (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. jest następcą prawnym Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W..

Bezsporne.

W dniu 26 listopada 2008 roku pomiędzy E. W. i S. W., a Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. (obecnie: (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W.) została zawarta umowa kredytu hipotecznego nr (...) w walucie wymienialnej.

Kwota kredytu opiewała na 76 390,95 CHF. Okres kredytowania określono od dnia zawarcia umowy do 26-11-2038 r. Kredyt przeznaczony był na nabycie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu nr (...) w budynku położonym w S. przy ul. (...), dla którego miała być założona nowa księga wieczysta prowadzona przez Sąd Rejonowy w Szczecinie (§1).

Kredytobiorca był zobowiązany do pokrycia ewentualnej różnicy pomiędzy kwotą kredytu przeliczoną na złote po kursie kupna obowiązującym w dniu złożenia wniosku o kredyt, a kwotą kredytu przeliczoną na złote po kursie kupna z dnia wypłaty kredytu, niezbędną do zamknięcia inwestycji. Nadwyżka z tytułu różnic kursowych miała zostać wypłacona na rachunek kredytobiorcy (§2 ust. 4 pkt 2).

Oprocentowanie kredytu w dniu zawarcia Umowy wynosiło 3,9967% w stosunku rocznym. Oprocentowanie miało być zmienne i ustalane w oparciu o stopę referencyjną 6M LIBOR, zaokrągloną do czwartego miejsca po przecinku, obowiązującą w Banku w dniu podpisania umowy kredytu, a w okresie kredytowania - w pierwszym dniu kolejnego Okresu stabilizacji oprocentowania oraz przy uwzględnieniu marży Banku w wysokości 2,5 punktu procentowego (p.p.). Pierwsza zmiana oprocentowania miała nastąpić po upływie 6 miesiąca od podpisania umowy. Każda następna zmiana oprocentowania miała następować po upływie 6 miesięcy od poprzedniej zmiany. Zmiana oprocentowania wynikająca ze zmiany stopy referencyjnej nie stanowiła zmiany warunków umowy. O zmianie oprocentowania, o którym mowa w ust. 2, Bank miał powiadomić wyłącznie kredytobiorcę i poręczycieli pisemnie. Bank miał naliczać odsetki w okresach miesięcznych od kwoty aktualnego zadłużenia od dnia wypłaty kredytu do dnia poprzedzającego całkowitą spłatę zobowiązań z tytułu kredytu. W przypadku, gdy stopa oprocentowania, o której mowa w ust. 1 będzie wyższa w okresie kredytowania niż czterokrotność stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego, Bank miał pobierać odsetki naliczone według stopy równej czterokrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego; stopa kredytu lombardowego na dzień zawarcia umowy wynosiła 7,50% (§3).

Kredytobiorca zobowiązał się do spłaty kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w ust. 3. Spłata kredytu miała następować w złotych. Zmiana kursu waluty miała wpływać na wysokość salda kredytu oraz raty kapitałowo - odsetkowej. Kredyt i odsetki miały być spłacane w miesięcznych ratach annuitetowych (równych ratach kapitałowo - odsetkowych) (§4 ust. 1- 2). Spłata kredytu miała następować w formie obciążenia należną kwotą kredytu i odsetkami w termiach płatności, konta osobistego prowadzonego w (...) S.A. Oddział w C. nr (...) do wysokości wolnych środków na tym koncie, na podstawie pisemnej dyspozycji kredytobiorcy (§4 ust. 7).

Dodatkowe zabezpieczenie kredytu stanowiło ubezpieczenie kredytowanego niskiego wkładu Własnego w Towarzystwie (...) S.A. lub Towarzystwie (...) S.A. (§6 ust. 2 pkt 2).

W sprawach nieuregulowanych w umowie miały mieć zastosowanie: 1) regulamin kredytu hipotecznego i budowlanego; 2) ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 z późniejszymi zmianami); 3) kodeks cywilny; 4) ustawa ż dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. Nr 100, poz. 1081 z późniejszymi zmianami) (§17).

Kredytobiorcy oświadczyli, że zostali poinformowani o ponoszeniu ryzyka walutowego i ryzyka zmiennej stopy procentowej, co potwierdzają poprzez złożenie oświadczenia według wzoru obowiązującego w Banku (§18 ust. 3).

Dowód: umowa nr (...) z dnia 26.11.2008 r., k. 54-57v

W wykonaniu ww. umowy powód wypłacił pozwanym w dniu 16 grudnia 2008 r. kwotę 192.497,55 zł.

Dowód: historie rachunków, k.59-61, 63-64v, 66-102, 104-123, 125-126v, 128, 130, 132-133, 135-136, 138-139, 141-144, zaświadczenie z dnia 9.03.2020 r., k. 291-304

E. W. i S. W. z tytułu umowy kredytu nr (...) z dnia 26 listopada 2008 roku wpłacili na rzecz (...) Bank (...) S.A. z Siedzibą w W. od dnia 16 stycznia 2012 roku do dnia 17 lutego 2020 roku kwotę 28 744,73 złotych (raty kapitałowo - odsetkowe) i 1 216,30 złotych (ubezpieczenie niskiego wkładu własnego).

Dowód: historie rachunków, k.59-61, 63-64v, 66-102, 104-123, 125-126v, 128, 130, 132-133, 135-136, 138-139, 141-144, zaświadczenie z dnia 9.03.2020 r., k. 291-304

Pismem z dnia 18 marca 2020 r. E. B. — W. i S. W. wezwali (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. do zapłaty kwoty 42 346,57 złotych oraz kwoty 28 744,73 CHE w terminie 7 dni od otrzymania przez bank pisma. Pismo zostało doręczone w dniu 18 marca 2020 r.

Dowód: wezwanie do zapłaty z dnia 18.03.2020 r., k. 305-307

Pozwem z dnia 14 kwietnia 2020 r. E. W. i S. W., powołując się na abuzywne i sprzeczne z prawem zapisy umowy kredytu nr (...) z dnia 26.11.2008 r., zażądali ustalenia, że umowa kredytu jest nieważna w całości oraz zasądzenia z tego tytułu kwoty 28.744,73 CHF oraz 1.216,30 zł wraz z odsetkami jako zwrotu świadczeń spełnionych w wykonaniu nieważnej umowy.

Bezsporne, a nadto: pozew z dnia 14.04.2020 r., k. 144-195v

Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z dnia 30 listopada 2021 r. wydanym w sprawie I C 2754/20 ustalił nieważność umowy kredytu hipotecznego w walucie wymienialnej CHF o nr (...) zawartej w dniu 26. 11. 2008 r. pomiędzy E. W. i S. W., a (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. (uprzednio: Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W.) i zasądził od (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz E. W. i S. W. łącznie kwotę 28 744,73 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 26 marca 2020 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 1 216,30 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 26 marca 2020 roku do dnia zapłaty, a nadto zasądził od (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz E. W. i S. W. kwotę 6 417 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty.

Bezsporne, a nadto: odpis wyroku SO w Warszawie z dnia 30.11.2021 r. sygn. akt I C 2754/20, k. 198 wraz z uzasadnieniem 198v-209v

Od powyższego wyroku (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. wywiódł apelację, zaskarżając wyrok w całości.

Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 25 kwietnia 2022 r. wydanym w sprawie I ACa 1053/21 zmienił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 30 listopada 2021 r. sygn. akt I C 2754/20 w pkt I w ten sposób, że oddalił powództwo o odsetki ustawowe za opóźnienie od zasądzonych kwot za okres od 26 marca 2020 r. do 29 listopada 2021 r. oraz oddalił apelację w pozostałym zakresie, zasądzając od (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz E. W. i S. W. kwotę 4050 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Po wydaniu ww. wyroku (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o wstrzymanie jego wykonalności, wskazując że nie zgadza się ze stanowiskiem Sądu Apelacyjnego co do nieważności umowy i zamierza wnieść od orzeczenia sądu II instancji skargę kasacyjna. Postanowieniem z dnia 23 maja 2022 r. Sad Apelacyjny w Warszawie oddalił wniosek.

Bezsporne, a nadto: apelacja z dnia 23.12.2021 r., k. 212-242, odpowiedź na apelację, k. 244-250v,

odpis wyroku SA w Warszawie z dnia 25.04.2022 r., k. 308, 345v wraz z uzasadnieniem, k. 346-354v wniosek banku z dnia 25.04.2022 r. o wstrzymanie wykonania orzeczenia, k. 322-326, postanowienie SA w Warszawie z dnia 23.05.2022 r. sygn. akt I ACa 1053/21, k. 327

W okresie od 7 marca 2020 r. do 16 marca 2022 r. E. W. i S. W. w wykonaniu umowy kredytu hipotecznego w walucie wymienialnej CHF o nr (...) z dnia 26 listopada 2008 r. uiścili na rzecz (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 7.069,62 CHF.

Dowód: zaświadczenie z dnia 9.03.2020 r., k. 291-304, historia spłat, k. 309-304

Pismem z dnia 16 maja 2022 r. E. W. i S. W., powołując się na prawomocny wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 25.014.2022 r. w sprawie I ACa 1053/21 i prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 30.11.2021 r. w sprawie I C 2754/20 ustalający nieważność umowy kredytu hipotecznego w walucie wymienialnej CHF o nr (...) z dnia 26 listopada 2008 r., wezwali (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. do zapłaty kwoty 42.346,57 zł oraz 35.814,35 CHF w terminie do 26 maja 2022 r. Powyższe wezwanie zostało bankowi doręczone w dniu 18 maja 2022 r.

Dowód: wezwanie do zapłaty z dnia 16.05.2022 r., k. 309 wraz z dowodem nadania, k. 310 i dowodem doręczenia, k. 311-313

W toku niniejszego procesu, w piśmie z dnia 1 czerwca 2022 r. reprezentujący E. W. i S. W. pełnomocnik, powołując się na udzielone mu pełnomocnictwo, złożył (...) Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W. oświadczenie o potrąceniu, na podstawie którego dokonał potrącenia wymagalnych wierzytelności jego mocodawców wobec (...) Bank (...) S.A. (zwanego dalej bankiem) wynikających ze spełnienia świadczenia nienależnego w wysokości 43.878,16 zł oraz 35.985,38 CHF, na które składają się:

a) w pierwszej kolejności - kwota 1.524,35 zł stanowiąca sumę odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 41.130,27 zł (tj. sumy wpłat kredytobiorcy uiszczonych na rzecz banku w wykonaniu umowy kredytu w złotych polskich od dnia zawarcia umowy do dnia 06.03.2020 r. - 42.346,57 zł, pomniejszonej o składkę ubezpieczenia niskiego wkładu własnego uiszczoną w dniu 09.01.2014 r. w wysokości 1.216,30 zł, która została objęta wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie I Wydział Cywilny z dnia 30.11.2021 r., sygn. akt IC 2754/20) za okres od dnia 30 listopada 2021 r. (tj. dnia wskazanego w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie I Wydział Cywilny z dnia 25 kwietnia 2022 r., sygn. akt I ACa 1053/21, jako data wymagalności roszczenia kredytobiorcy) do dnia 9 maja 2022 r. (tj. dnia poprzedzającego doręczenie pozwu kredytobiorcy w sprawie IC 924/22),

b) w drugiej kolejności - kwota 41.130,27 zł stanowiąca sumę wpłat kredytobiorcy uiszczonych na rzecz banku w wykonaniu umowy kredytu w złotych polskich od dnia zawarcia umowy do dnia 06.03.2020 r., pomniejszoną o składkę ubezpieczenia niskiego wkładu własnego uiszczoną w dniu 09.01.2014 r. w wysokości 1.216,30 zł (która to składka została objęta wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie I Wydział Cywilny z dnia 30.11.2021 r., sygn. akt IC 2754/20),

c) w trzeciej kolejności - kwota 43,73 zł stanowiąca sumę odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 1.179,81 zł (stanowiącej przedstawianą do potracenia część składki ubezpieczenia niskiego wkładu własnego uiszczonej w dniu 09.01.2014 r., tj. część kwoty która została zasądzona wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie I Wydział Cywilny z dnia 30.11.2021 r., sygn. akt I C 2754/20) za okres od dnia 30 listopada 2021 r. (tj. dnia wskazanego w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie I Wydział Cywilny z dnia 25 kwietnia 2022 r., sygn. akt I ACa 1053/21 jako data wymagalności roszczenia kredytobiorcy) do dnia 9 maja 2022 r. (tj. dnia poprzedzającego doręczenie pozwu kredytobiorcy w sprawie IC 924/22),

d) w czwartej kolejności - kwota 1.179,81 zł stanowiąca część składki ubezpieczenia niskiego wkładu własnego uiszczonej w dniu 09.01.2014 r., tj. kwoty, która została zasądzona na rzecz kredytobiorcy wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie I Wydział Cywilny z dnia 30.11.2021 r., sygn. akt I C 2754/20 (Sąd zasądził na rzecz kredytobiorcy kwotę 1.216,30 zł tytułem zwrotu świadczenia nienależnego, zaś do potrącenia przedstawiana jest jej część w wysokości 1.179,81 zł),

e) w piątej kolejności - kwota 1.033,37 CHF stanowiąca sumę odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 27.882,39 CHF (tj. przedstawianej do potracenia części świadczenia nienależnego w postaci wpłat kredytobiorcy uiszczonych na rzecz banku w wykonaniu umowy kredytu w CHF od dnia zawarcia umowy do 06.03.2020 r. zasądzonych wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie I Wydział Cywilny z dnia 30.11.2021 r., sygn. akt I C 2754/20 - wyrokiem tym zasądzono kwotę 28.744,73 CHF, zaś kredytobiorca przedstawia do potrącenia jej część w wysokości 27.882,39 CHF) za okres od dnia 30 listopada 2021 r. (tj. dnia wskazanego w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie I Wydział Cywilny z dnia 25 kwietnia 2022 r., sygn. akt I ACa 1053/21 jako data wymagalności roszczenia kredytobiorcy) do dnia 9 maja 2022 r. (tj. dnia poprzedzającego doręczenie pozwu kredytobiorcy w sprawie IC 924/22),

f) w szóstej kolejności - kwota 7.069,62 CHF, która stanowi sumę wszystkich świadczeń nienależnych spełnionych przez kredytobiorcę na rzecz banku w wykonaniu umowy kredytu w okresie od dnia 07.03.2020 r. do dnia 16.03.2022 r. (kwota ta nie została objęta żądaniem pozwu w sprawie z powództwa kredytobiorcy toczącej się przed Sądem Okręgowym w Warszawie I Wydział Cywilny pod sygn. akt I C 2754/20, a następnie przed Sądem Apelacyjnym w Warszawie I Wydziałem Cywilnym pod sygn. akt I ACa 1053/21),

g) w siódmej kolejności - kwota 27.882,39 CHF stanowiąca część kwoty świadczenia nienależnego zasądzonego na rzecz kredytobiorcy wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie I Wydział Cywilny z dnia 30.11.2021 r., sygn. akt I C 2754/20 (Sąd zasądził na rzecz kredytobiorcy kwotę 28.744,73 CHF stanowiącą sumę wszystkich wpłat uiszczonych przez kredytobiorcę w CHF na rzecz banku w wykonaniu umowy kredytu do dnia 06.03.2020 r., a kredytobiorca przedstawia do potrącenia jedynie część tej kwoty w wysokości 27.882,39 CHF),

z wierzytelnością (...) Bank (...) S.A. wobec kredytobiorcy, która wynika z wypłacenia przez bank kwoty kapitału kredytu w wysokości 192.497,55 zł.

Przedmiotowe oświadczenie zostało powodowi doręczone w dniu 3 czerwca 2022 r.

Dowód: oświadczenie o potrąceniu z dnia 1.06.2022 r., k. 314-316 wraz z pełnomocnictwem, k. 317, dowodem nadania, k. 318i dowodem doręczenia, k. 319-321

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo okazało się nieuzasadnione i jako takie podlegało oddaleniu w całości, zarówno w zakresie sformułowanego żądania głównego, jak i objętego pozwem żądania ewentualnego.

Po ostatecznym sprecyzowaniu powództwa jak w piśmie procesowym z dnia 30 września 2022 r. (k. 334-344, tom II akt) powód oświadczył, że cofa częściowo powództwo w zakresie kwoty 192.497,55 zł stanowiącej kwotę kapitału wypłaconego pozwanym i umorzoną na skutek dokonanego potrącenia, a tym samym ogranicza żądanie pozwu:

- co do należności głównej dochodzonej jak w pkt 1 petitum pozwu na kwotę 71.210 zł stanowiącą równowartość korzystania z kapitału i wnosi o zasądzenie tej kwoty wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty,

- co do kwoty roszczenia ewentualnego dochodzonego jak w pkt 2 petitum pozwu na kwotę 30.614 zł stanowiącą równowartość waloryzacji wskaźnikiem inflacji i wnosi o zasądzenie tej kwoty wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

Powód swoje roszczenia wywodził z przepisów regulujących instytucję bezpodstawnego wzbogacenia. Jako podstawę prawną zgłoszonych roszczeń powód podawał przepisy art. 405 k.c. w zw. z przepisem art. 410 k.c.

Bezspornym w przedmiotowej sprawie było, iż w dniu 26 listopada 2008 r. strony zawarły umowę kredytu nr (...). Poza sporem pozostawało, że Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z dnia 30 listopada 2021 r. wydanym w sprawie o sygn. akt I C 2754/20 uznał ww. umowę za nieważną, a wyrok ten uprawomocnił się w dniu 25 kwietnia 2022 r. wobec oddalenia apelacji banku wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie w sprawie I ACa 1053/21. Poza sporem pozostawało również to, że pozwani dokonali pismem z dna 1 czerwca 2022 r. (w toku niniejszego procesu) potrącenia dochodzonej przez powodowy bank kwoty kapitału kredytu 192.497,55 zł z wymagalnym roszczeniem pozwanych o zwrot świadczenia nienależnego wynikającego z zapłaty kwot w wykonaniu nieważnej umowy kredytu nr (...) w łącznej wysokości 43.878,16 zł oraz 35.985,38 CHF. Skuteczności dokonanego potrącenia żadna ze stron nie kwestionowała, co więcej w związku z dokonanym przez pozwanych potrąceniem kwot jw. powód ograniczył żądanie pozwu do kwoty 71.210 zł z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie (roszczenie główne), ewentualnie kwoty 30.614 zł stanowiącej równowartość waloryzacji wskaźnikiem inflacji (roszczenie ewentualne).

Ostatecznie więc przedmiot sporu w niniejszej sprawie stanowiły kwestie rozliczenia świadczeń związanych z unieważnieniem zawartej między stronami umowy. Powód stał bowiem na stanowisku, że na skutek ustalenia nieważności umowy kredytu nr (...) przysługuje mu nie tylko roszczenie o zwrot kwoty nominalnej kapitału wypłaconego stronie pozwanej jako kredytobiorcy (zaspokojone w całości w wyniku dokonanego potrącenia), ale także wynagrodzenie za korzystanie przez pozwanych z udostępnionego im na podstawie nieważnej umowy kredytu kapitału. Pozwani z kolei nie kwestionując zasadności rozliczeń dokonanych przez strony w ramach potrącenia, konsekwentnie podnosili, że poza możliwością domagania się wypłaconej im kwoty kredytu (kapitał), powód nie może zgłaszać dodatkowych roszczeń z powodu unieważnienia umowy.

Za bezzasadnością wywiedzionego powództwa – zarówno co do żądania głównego, jak i co do sformułowanego alternatywnie żądania ewentualnego – przemawiają następujące względy natury jurydycznej i moralnej.

Przesądzona jest w przedmiotowym postępowaniu kwestia ważności umowy kredytu nr (...) z dnia 26 listopada 2008 r. zawartej pomiędzy stronami. Zgodnie z przepisem art. 365 k.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Moc wiążąca prawomocnego orzeczenia (art. 365 § 1 k.p.c.) polega między innymi na zakazie dokonywania ustaleń i ocen prawnych sprzecznych z ustaleniami i ocenami już w sprawie osądzonej między tymi samymi stronami. Stwierdzić zatem należy, iż prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 30 listopada 2021 r. w sprawie I C 2754/20 oraz prawomocny wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 25 kwietnia 2022 r. w sprawie I ACa 1053/21, który w swojej istocie zawiera stwierdzenie nieważności umowy z dnia 26 listopada 2008 r., mają powagę rzeczy osądzonej co do stwierdzenia nieważności tej umowy w rozumieniu art. 366 k.p.c. i w takim sensie, niezależnie od treści art. 365 § 1 k.p.c., wiąże strony tego postępowania, Sąd orzekający w sprawie niniejszej, a także Sąd odwoławczy. Sąd zatem jest związany ustaleniem, iż umowa z dnia 26 listopada 2008 r. jest nieważna.

Kluczową konsekwencją stwierdzenia nieważności umowy kredytu jest konieczność traktowania takiej umowy, jakby nigdy nie została zawarta. Orzeczenie sądu w tym przedmiocie jest deklaratoryjne. Oznacza to, że Sąd nie kreuje tego skutku, a jedynie potwierdza, że ze względu na doniosłe wady umowy nie funkcjonuje ona pomiędzy stronami od samego początku. Takie stwierdzenie dotyczy w szczególności przypadków, gdy do ukształtowania stosunku umownego doszło w sposób wyraźnie krzywdzący kredytobiorców, przy wykorzystaniu przez drugą stronę silniejszej pozycji. Sankcja w postaci bezwzględnej nieważności umowy powoduje, że strony powinny dokonać zwrotu świadczeń, które otrzymały w wykonaniu nieważnej umowy kredytu.

Tym samym unieważnienie umowy powoduje po stronie kredytobiorcy obowiązek zwrotu kapitału uzyskanego od banku tytułem kredytu. Z kolei po stronie banku obowiązek zwrotu na rzecz kredytobiorcy sumy świadczeń uzyskanych tytułem rat kapitałowo-odsetkowych spełnionych przez cały okres kredytowania i ewentualnych świadczeń ubocznych. Podstawą prawną roszczenia w takim przypadku jest art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c., które dotyczą tzw. świadczenia nienależnego. Zgodnie ze wskazanymi przepisami, kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Przepis ten stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego, tj. takiego, w którym ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia (art. 410 § 1 i 2 k.c.).

O kwestii sposobu rozliczenia świadczeń z nieważnej umowy kredytowej przesądził Sąd Najwyższy w cytowanej już uchwale z 7 maja 2021 r., III CZP 6/21, gdzie w uzasadnieniu wskazano, że umowa, która nie może wiązać bez niedozwolonego postanowienia – o czym decydują obiektywne kryteria wynikające z prawa krajowego – jest w całości bezskuteczna, a w konsekwencji konsument i kredytodawca mogą żądać zwrotu świadczeń spełnionych na jej podstawie jako nienależnych (art. 410 § 1 k.c.). Roszczenia stron mają charakter odrębny (niezależny), co oznacza, że nie ulegają automatycznie wzajemnej kompensacji i konsument może żądać zwrotu w całości spłaconych rat kredytu niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu. W tej kwestii Sąd Najwyższy potwierdził stanowisko wyrażone w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 roku wydanej w sprawie III CZP 11/20, w której uznał teorię dwóch kondycji za prawidłowy sposób, w który sąd może rozstrzygnąć o roszczeniu „frankowicza” lub innej osoby pokrzywdzonej kredytem walutowym.

W świetle takiego stanowiska uznać należy, iż przy rozliczeniu wzajemnych świadczeń spełnianych na podstawie umowy, która została uznana za nieważną, zastosowanie powinna mieć teoria dwóch kondykcji, która przewiduje, że powstają w takiej sytuacji dwa stosunki prawne i każda ze stron ma roszczenie do drugiej o zwrot środków na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu.

Ad meritum Sąd zważył, że w ramach roszczenia głównego powód dochodził kwoty 71.210 zł, która miała stanowić bezpodstawne wzbogacenie strony pozwanej kosztem banku odpowiadające wartości świadczenia banku polegającego na udostępnieniu stronie pozwanej kapitału wypłaconego w ramach nieważnej umowy kredytu oraz zaniechania żądania zwrotu tego kapitału. Roszczenie to zdaniem strony powodowej znajduje postawę w przepisanych dotyczących bezpodstawnego wzbogacenia.

Zgodnie z art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Jest to regulacja o charakterze otwartym, co oznacza, że enumeratywne wymienienie przypadków objętych jej stosowaniem nie jest w istocie możliwe i wynika przede wszystkim z ukształtowanej praktyki sądowej. Szczególnym rodzajem bezpodstawnego wzbogacenia jest tzw. świadczenie nienależne, którego definicja legalna zawarta jest w przepisie art. 410 k.c., zgodnie z którym świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Z przepisów tych wynika obowiązek zwrotu nienależnego świadczenia dokonanego na podstawie nieważnej czynności prawnej. W przedmiotowej sprawie zaś świadczeniem banku była wyłącznie wypłata kapitału. W ocenie sądu orzekającego "bezumowne korzystanie z kapitału banku" nie stanowi jakiegokolwiek świadczenia banku na rzecz kredytobiorcy, ale jest wynikającym z nienależnego świadczenia stanem faktycznym, które nie powoduje powstania żadnych roszczeń poza samym roszczeniem o zwrot rzeczonego kapitału. Okoliczność, że na skutek korzystania z kapitału przez kredytobiorcę, a nie przez bank, bank nie mógł uzyskać potencjalnego zysku (chociażby przez udzielenie kredytu innej osobie) nie ma tutaj żadnego znaczenia, ponieważ reżim odpowiedzialności z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia nie przewiduje obowiązku zapłaty lucrum cessans - w przeciwieństwie do reżimu odpowiedzialności odszkodowawczej (art. 361 § 2 k.c.).

Należy zauważyć, że w istocie jedynym przewidzianym przez prawo cywilne świadczeniem związanym z korzystaniem z cudzego kapitału są odsetki, które mogą mieć postać odsetek umownych albo ustawowych (art. 359 k.c., art. 481 k.c.). Niezależnie od powyższego, brak jest podstaw prawnych do określenia wysokości wynagrodzenia przysługującego bankowi, jak również nie sposób nie zauważyć, że nawet w razie stwierdzenia, że roszczenie takie przysługuje powodowi, to analogiczna wierzytelność przysługiwałaby pozwanym. Formułowanie tego rodzaju roszczenia na podstawie art. 224 § 2 k.c., 225 k.c. i art. 461 § 1 k.c. jest uzasadnione jedynie w przypadku bezumownego korzystania z rzeczy. Tymczasem środki finansowe nie stanowią rzeczy w rozumieniu art. 45 k.c.

W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy w Warszawie i Sąd Apelacyjny w Warszawie w prawomocnie zakończonym postępowaniu I C 2754/20 i I ACa 1053/21 ustalił, że łącząca strony umowa z dnia 26 listopada 2008 r. nie mogła dalej obowiązywać w kształcie pozbawionym postanowień abuzywnych. Słusznie argumentowali pozwani, że wykreowanie przez stronę powodowa żądania zmierzającego do uzyskania rezultatu odpowiadającego częściowemu przywróceniu skuteczności umowy uznanej za nieważna w kształcie pozbawionym zapisów abuzywnych sprzeciwia się zatem treści art. 6 i art 7 Dyrektywy 93/13 i stanowi w istocie próbę obejścia tych regulacji oraz zniweczenia prewencyjnego i penalizującego skutku stosowania dyrektywy.

W tym miejscu godzi się zauważyć, że na podstawie orzecznictwa TSUE - skuteczność sankcji za stosowanie nieuczciwych warunków umowy podlega ocenie z punktu widzenia celu zapobiegania stosowaniu tychże nieuczciwych warunków (por. wyrok TSUE z dnia 30 kwietnia 2014 r., K. i K. R., C-26/13). Stąd też dopuszczenie możliwości dochodzenia przez bank roszczeń o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału, oznaczałoby, że bank odniósłby korzyści ze stosowania niedozwolonych postanowień umownych. Tym samym ryzyko prawne i ekonomiczne banku wynikające ze stosowania nieuczciwych warunków w umowach kredytowych zawieranych z kredytobiorcami -konsumentami zostałoby praktycznie zneutralizowane do zera.

Co więcej bank mógłby zostać sprowokowany do zachowania w przyszłości sprzecznego z Dyrektywą 93/13 w kolejnych zawieranych umowach, uznając, że w razie stosowania klauzul niedozwolonych wobec konsumenta ewentualne straty banku w wyniku niekorzystnego postępowania sądowego z powództwa konsumenta mogłyby zostać odzyskane na wskutek powództwa odwetowego banku wobec konsumenta o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału. Podobne stanowisko przedstawił Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 28 października 2021 r. w sprawie I ACa 244/21 wskazując, że „(…) domaganie się przez bank wynagrodzenia za korzystanie z kredytu w przypadku unieważnienia umowy kredytowej stoi w sprzeczności z odstraszającym wobec banków charakterem zapisów Dyrektywy 93/13, którego wymaga art. 7 ust. 1 dyrektywy. Z regulacji tej wynika, że przedsiębiorca stosujący w umowach niedozwolone klauzule ponosi ryzyko związane z ich wyeliminowaniem i musi wystrzegać się takich zapisów. Gdyby uznać, że Bankowi należy się wynagrodzenie za korzystanie z kapitał przez kredytobiorcę, choć nieważność zawartej umowy wynika z działania Banku, bo to Bank wzorce umowy przygotowywał, doszłoby do sytuacji, w której Bankowi opłacałoby się zawierać umowy niezgodne z prawem, bo zawsze by zarabiał. W takim ujęciu Bank zarabiałby albo poprzez stosowanie nieuczciwych klauzul umownych, albo otrzymywałby wynagrodzenie, gdyby umowa została unieważniona, a kredytobiorca w żadnej z tych sytuacji nie byłby chroniony".

W tym miejscu podkreślić trzeba, że TSUE wypowiedział się krytycznie co do możliwości formułowania roszczeń wykraczających poza wartość nominalną dokonanych świadczeń przez strony stosunku prawnego, przy czym wykładnia orzecznicza została sformułowana na kanwie oceny przepisów dotyczących ochrony praw konsumentów. W szczególności, w wyroku z dnia 27 marca 2014 r. w sprawie C-565/12 LCL L. (...), TSUE dokonując wykładni art. 23 dyrektywy 2008/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG, TSUE orzekł, że przepis ten stoi on na przeszkodzie stosowaniu krajowych przepisów dotyczących sankcji, na mocy których w wypadku naruszenia przez kredytodawcę przedkontraktowego obowiązku oceny zdolności kredytowej kredytobiorcy poprzez sprawdzenie odpowiedniej bazy danych, ów kredytodawca jest pozbawiany prawa do odsetek umownych, lecz z mocy prawa przysługują mu odsetki ustawowe wymagalne od daty ogłoszenia wyroku sądowego nakazującego kredytobiorcy zapłatę kwot pozostałych do spłacenia, których stawka jest ponadto podwyższona o 5 punktów, jeżeli po upływie dwóch miesięcy tego ogłoszenia kredytobiorca nie spłacił długu, o ile sąd odsyłający stwierdzi, że w wypadku takim jak w sprawie głównej, powodującym natychmiastową wymagalność pozostałego do spłaty kapitału kredytu ze względu na zaleganie kredytobiorcy ze spłatą, kwoty, jakie faktycznie może otrzymać kredytodawca w wyniku zastosowania sankcji pozbawienia prawa do odsetek, nie są znacząco niższe od tych, jakie mógłby on otrzymać, gdyby dochował obowiązku oceny zdolności kredytowej kredytobiorcy. W uzasadnieniu wyroku TSUE wskazano, że w celu oceny rzeczywiście odstraszającego charakteru sankcji, do sądu krajowego należy porównanie kwot, jakie otrzymałby kredytodawca tytułem spłaty kredytu w wypadku, gdyby przestrzegał przedkontraktowego obowiązku oceny zdolności kredytowej kredytobiorcy poprzez sprawdzenie stosownej bazy danych z kwotami, jakie otrzymałby przy zastosowaniu sankcji za naruszenie tego obowiązku przedkontraktowego. Gdyby po dokonaniu takiego porównania, sąd krajowy miał stwierdzić, że stosowanie sankcji pozbawienia prawa do odsetek umownych może przynosić korzyść kredytodawcy, ponieważ kwoty, których jest pozbawiony są niższe od kwot wynikających z zastosowania podwyższonych odsetek ustawowych, wynikałoby z tego, że w sposób oczywisty przepisy dotyczące sankcji nie zapewniają skutku rzeczywiście odstraszającego nałożonej sankcji. Ponadto sankcja pozbawienia prawa do odsetek umownych nie może być uważana za mającą charakter rzeczywiście odstraszający, gdyby sąd miał stwierdzić po dokonaniu porównania, że w wypadku powodującym natychmiastową wymagalność pozostałego do spłaty kapitału kredytu ze względu na zaleganie kredytobiorcy ze spłatą, kwoty, jakie może otrzymać kredytodawca w wyniku zastosowania tej sankcji nie są znacząco niższe od tych, jakie mógłby on otrzymać, gdyby dochował takiego obowiązku.

Natomiast w wyroku z dnia 3 września 2009 r. w sprawie C-489/07 Messner, TSUE dokonał wykładni art. 6 dyrektywy 97/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 maja 1997 r. w sprawie ochrony konsumentów w przypadku umów zawieranych na odległość, wskazując, że stoją na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu przewidującemu generalną możliwość żądania przez sprzedawcę od konsumenta odszkodowania za używanie rzeczy zakupionej w drodze umowy zawartej na odległość, w przypadku gdy ten ostatni skorzystał ze swego prawa do odstąpienia w terminie. W uzasadnieniu orzeczenia TSUE wskazał, że z treści dyrektywy 97/7 wynika, że zakaz obciążania konsumenta kosztami innymi niż bezpośrednie koszty zwrotu towarów i ma na ona celu zapewnienie, by gwarantowane przez tę dyrektywę prawo do odstąpienia „nie miało jedynie formalnego charakteru", jeśli wiązałoby się ono dla konsumenta z negatywnymi skutkami finansowymi, to mogłoby to powstrzymywać go od skorzystania z tego prawa. Generalnie zaś generalne ustanowienie odszkodowania za używanie produktu zakupionego w drodze umowy zawartej na odległość jest niezgodne z celami dyrektywy.

W końcu zaś w wyroku z dnia 4 czerwca 2020 r. w sprawie C- 301/18 L.- hard, TSUE dokonał wykładni art. 7 ust. 4 dyrektywy 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 września 2002 r. dotyczącej sprzedaży konsumentom usług finansowych na odległość oraz zmieniającej dyrektywę Rady 90/619/EWG oraz dyrektywy 97/7/WE i 98/27/WE. Wskazał, że przepis tej dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że w przypadku skorzystania przez konsumenta z prawa do odstąpienia od umowy kredytu zawartej na odległość z dostawcą konsument ma prawo dochodzić od tego dostawcy, z wyjątkiem kwot, które jest zobowiązany mu zapłacić na warunkach określonych w art. 7 ust. 1 i 3 tej dyrektywy, zwrotu kapitału i odsetek zapłaconych na podstawie tej umowy, lecz nie ma prawa dochodzić odszkodowania z tytułu pożytków uzyskanych z tej kwoty i z tych odsetek.

Reasumując Sąd - po rozważeniu całokształtu okoliczności sprawy w kontekście odnośnych przepisów i dorobku judykatury - uznał, że przyjęcie, że uznanie umów kredytu za nieważne na skutek zastosowania art. 6 ust. 1 dyrektywy nr 93/13 powoduje w konsekwencji powstanie roszczenia przedsiębiorcy o wynagrodzenie, którego wysokość mogłaby przekraczać należności wynikające z samej umowy, byłoby niewątpliwie sprzeczne z ratio legis powyższej regulacji, która ma na celu ochronę konsumentów. Należy również podkreślić, że celem art. 6 dyrektywy 93/13 jest to, aby konsument nie został związany nieuczciwymi warunkami umownymi stosowanymi przez przedsiębiorcę, w tym wypadku przez bank. Ochrona ta ma służyć realizacji celu odstraszającego zawartego w art. 7 dyrektywy 93/13. Polegać ma ona na tym, by przedsiębiorca w umowach zawieranych z konsumentem nie wprowadzał nieuczciwych warunków. Obowiązek zapłaty przez konsumenta na rzecz banku wynagrodzenia za korzystanie z kapitału osłabiałoby odstraszający skutek wynikający z art. 6 i 7 dyrektywy 93/13. Takie praktyki powodowałyby, że cele dyrektywy 93/13 zostałyby pozbawione skuteczności.

Powyższe znajduje także odzwierciedlenie w opinii Rzecznika Generalnego TSUE przedstawionej w dniu 16 lutego 2023 r. w sprawie rozpoznawanej przez TSUE za sygn. C -520/21 A. S., w której wyrażono pogląd, iż ewentualne uznanie umowy kredytu hipotecznego za nieważną stanowi konsekwencję zamieszczenia w tej umowie nieuczciwych warunków przez Bank. Zgodnie z powszechnie uznawaną zasadą prawną wyrażoną w paremii „nemo auditur propriam turpitudinem allegans”, strona nie może czerpać korzyści gospodarczych z sytuacji powstałej na skutek własnego bezprawnego działania. W szczególności w razie doświadczenia przez bank jakichkolwiek niekorzystnych skutków w następstwie uznania za nieważną umowy kredytu hipotecznego zawierającej nieuczciwe warunki nie może on otrzymać rekompensaty z tytułu tych niekorzystnych skutków, ponieważ są one wynikiem wyłącznie jego bezprawnego działania. Dopuszczenie dochodzenia przez bank od konsumenta roszczeń wykraczających poza zwrot kapitału kredytu, powiększonego o odsetki ustawowe za opóźnienie, w szczególności zaś wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału kredytu, pozbawiłoby dyrektywę 93/13 jej skuteczności (effet utile) i doprowadziło do rezultatu niezgodnego z przyświecającymi jej celami. Przyznanie takiej możliwości mogłoby podważyć skutek zniechęcający, jaki art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 w związku z jej art. 7 ust. 1 ma w zamierzeniu wywoływać w razie uznania, że umowy zawierane między konsumentami a przedsiębiorcami zawierają nieuczciwe warunki.

Dalej Rzecznik Generalny wskazał, iż dobrze ilustruje to wyrok B. E. de C., w którym Trybunał orzekł, że gdyby sądy krajowe mogły zmieniać treść nieuczciwych warunków zawartych w takich umowach, to korzystanie z takiego uprawnienia mogłoby zagrażać realizacji długoterminowego celu ustanowionego w art. 7 dyrektywy 93/13. Przedsiębiorcy nadal byliby zachęcani do stosowania nieuczciwych warunków, wiedząc, że nawet gdyby miały one być unieważnione, to umowa mogłaby zostać uzupełniona przez sąd krajowy, tak aby zagwarantować w ten sposób interes rzeczonych przedsiębiorców. Tego rodzaju uprawnienie mogłoby zatem przyczynić się do wyeliminowania zniechęcającego skutku wywieranego na przedsiębiorców poprzez zwykły brak stosowania nieuczciwych warunków wobec konsumentów. Bank nie byłby zniechęcony do stosowania nieuczciwych warunków w swoich umowach kredytu zawieranych z konsumentami, jeżeli pomimo uznania tych umów za nieważne mógłby pobierać od konsumentów rynkowe wynagrodzenie za korzystanie z kapitału kredytu. W takiej sytuacji mogłoby się nawet okazać, że narzucanie konsumentom nieuczciwych warunków będzie dla banku opłacalne. Co najmniej natomiast, nastąpiłoby wówczas znaczne zmniejszenie ryzyka gospodarczego, na jakie bank byłby narażony w wyniku takiego działania. Gdyby bank był uprawniony do dochodzenia od konsumenta roszczeń wykraczających poza zwrot kapitału kredytu, powiększonego o odsetki ustawowe za opóźnienie, to taka sytuacja mogłaby osłabiać skuteczność ochrony zagwarantowanej konsumentom przez dyrektywę 93/13.

Niezależnie od powyższego Rzecznik Generalny wskazał, że uzależnienie możliwości uwolnienia się przez konsumentów od nieuczciwych warunków od zapłaty wysokiego wynagrodzenia może doprowadzić do sytuacji, w której wykonanie umowy zawierającej nieuczciwy warunek będzie dla nich korzystniejsze niż skorzystanie z praw przyznanych im w dyrektywie 93/13. Ponadto z uwagi na nieprzejrzysty, złożony i uznaniowy charakter kryteriów stosowanych przez banki przy dokonywaniu obliczeń, kredytobiorcy w zasadzie nie są w stanie określić w sposób wystarczająco dokładny kwoty, jakiej może się od nich domagać bank, przed podjęciem decyzji o tym, czy w ich interesie leży podważenie zgodności z prawem nieuczciwych warunków.

Powyższe wnioski i uwagi Sąd w niniejszym składzie aprobuje w całości i uznaje za własne, czyniąc je integralną częścią zasadniczych motywów rozstrzygnięcia.

Idąc dalej nie można też zgodzić się z tezą, że jeżeli bank nie może się domagać od pozwanych wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału kredytu, to taka sytuacja jest równoznaczna z udzieleniem im „darmowego kredytu”. Po pierwsze, taka sytuacja stanowi zwykły skutek uznania umowy kredytu za nieważną ze skutkiem ex tunc po wykreśleniu z niej nieuczciwych warunków. Po drugie, jak trafnie konstatują pozwani, instytucja ta jest znana od kilku lat i funkcjonująca w ustawodawstwie polskim, przewidzianą dla relacji kredytobiorca - kredytodawca w art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim. Co więcej, na tę sankcję powołał się Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 9 maja 2019 r. w sprawie I CSK 242/18, wydanego na kanwie sprawy analogicznego typu umowy kredytu jak ta, będąca przedmiotem niniejszego postępowania. Sąd Najwyższy mianowicie wskazał, że sankcja „darmowego kredytu” może być uznana za rozwiązanie referencyjne do oceny prawnej tego typu umów kredytowych, których kapitał i raty kredytu są indeksowane kursem waluty obcej. Należy jednocześnie podkreślić, że skutkiem zastosowania sankcji kredytu darmowego jest zwrot przez kredytobiorcę kredytu bez uiszczonych odsetek kapitałowych i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy na podstawie umowy kredytu (por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 1.07.2019 r., sygn. akt V ACa 118/18). Trafnie też antycypował Rzecznik Generalny w opinii z dnia 16 lutego 2023 r., że okoliczność, że przedsiębiorca traci zysk, jaki spodziewa się osiągnąć z wykonania umowy kredytu, w razie naruszenia spoczywających na nim obowiązków wynikających z prawa powszechnie obowiązującego, nie stanowi żadnego novum w orzecznictwie TSUE w dziedzinie ochrony konsumentów. Na przykład w wyroku (...) Slovakia Trybunał potwierdził proporcjonalny charakter uregulowania krajowego przewidującego pozbawienie kredytodawcy prawa do odsetek i kosztów w przypadku braku zawarcia w umowie o kredyt pewnych informacji wymaganych dyrektywą (...).

Wyczerpując krytykę stanowiska przedstawionego w pozwie, Sąd wskazuje, że żądanie pozwu jest także sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, w szczególności zasadą czystych rąk. Raz jeszcze podkreślić należy, że to powodowy bank dopuścił do wprowadzenia do wzorca umownego klauzul abuzywnych skutkujących upadkiem umowy. Trafnie w tym zakresie podnosili pozwani, że uwzględnienie roszczeń strony powodowej w zakresie w pozwie określonym, oznaczałoby de facto udzielenie ochrony prawnej nagannemu i nieetycznemu postępowaniu powoda.

Argumentując jak wyżej, Sąd uznał, że brak jest podstaw do przyjęcia, że konsekwencją nieważności całej umowy jest obowiązek zapłaty przez pozwanych na rzecz powoda wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału kredytu.

Powód, na wypadek, gdyby Sąd przyjął, że powodowi nie przysługuje roszczenie opisane powyżej, wniósł o zasądzenie kwoty 30.614 zł stanowiącej równowartość waloryzacji wskaźnikiem inflacji. Według strony powodowej kwota kapitału kredytu powinna być poddana waloryzacji sądowej w ten sposób, że poza roszczeniem o zwrot środków wypłaconych przy uruchomieniu kredytu w ich nominalnej wysokości - powodowemu bankowi przysługuje dodatkowe świadczenie wynikające z istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza.

Zgodnie z przepisem art. 358 ¹ § 1 k.c. jeżeli przedmiotem zobowiązania od chwili jego powstania jest suma pieniężna, spełnienie świadczenia następuje przez zapłatę sumy nominalnej, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Z kolei § 2 tego przepisu dopuszcza zastrzeżenie waloryzacji w umowie (verba legis ustalenie innego niż pieniądz polski miernika wartości), zaś § 3 tego przepisu przewiduje, że w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie.

Powyższy przepis statuuje zasadę nominalizmu. Spełnienie świadczenia pieniężnego (wierzytelności pieniężnej sensu stricto) powinno nastąpić w takiej wysokości, jaka została zastrzeżona w umowie, niezależnie od tego, czy pomiędzy zaciągnięciem zobowiązania a jego wykonaniem doszło do zmiany siły nabywczej pieniądza.

Zmiana siły nabywczej pieniądza to zjawisko stałe. W praktyce gospodarczej ostatnich lat gospodarka boryka się z problemem inflacji, tj. spadku siły nabywczej pieniądza. Zjawisko to ma swoje korzenie we wzroście ilości pieniądza w obiegu (chodzi przy tym głównie o tzw. pieniądz bankowy kreowany przez banki komercyjne), za którym nie nadąża odpowiedni wzrost ilości dóbr i usług. Skutkuje to tym, że wzrastają ceny (nominalne) dóbr i usług, przez co spada siła nabywcza jednostki pieniężnej (np. 1 złotego, 1 euro, 1 dolara itp.). Normalne zmiany siły nabywczej pieniądza mieszczą się w granicach ryzyka gospodarczego ponoszonego przez strony stosunków cywilnoprawnych. Ciągłe dostosowywanie wysokości świadczenia do zmieniającej się siły nabywczej pieniądza mogłoby sparaliżować obrót gospodarczy i prawny.

Jedynie istotna zmiana siły nabywczej pieniądza, zgodnie z art. 358 ¹ § 3 k.c. rodzi możliwość żądania, aby wysokość świadczenia określił sąd, mając na uwadze zasady współżycia społecznego i interesy stron. Waloryzacja sądowa jest wyjątkiem od zasady nominalizmu oraz ma charakter subsydiarny, gdyż oznacza brak lub nieadekwatność umownych klauzul waloryzacyjnych, jak również niemożność porozumienia się stron co do wysokości świadczenia już po tym, jak istotna zmiana siły nabywczej pieniądza się zaktualizowała. Za istotną nie będzie mogła zostać uznana każda zmiana siły nabywczej pieniądza. Zmiany wartości pieniądza stanowią bowiem normalny element procesów ekonomicznych w gospodarce rynkowej. Przyjęcie kryterium istotności zmian siły nabywczej pieniądza fakt ten podkreśla. Dlatego w przypadku inflacji o niewielkiej, kilku- lub kilkunastoprocentowej skali, nie można mówić o istotnej zmianie siły nabywczej pieniądza.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie brak było istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza w rozumieniu całokształtu rynkowych zjawisk ekonomicznych. Wskazać bowiem należy, iż zwaloryzowaniu ma podlegać kwota kapitału wypłaconego pozwanym tytułem nienależnego świadczenia. Jednocześnie w ocenie Sądu - w kontekście zmiany siły nabywczej pieniądza- znaczenie ma kiedy to roszczenie (którego zwaloryzowania powód się domaga) powstało. Mając na uwadze zgromadzone w sprawie dowody stwierdzić należy, iż mogło ono powstać najwcześniej w 2020 r., kiedy doszło do wytoczenia powództwa o stwierdzenie nieważności umowy. Należy zatem wskazać, iż przez tak stosunkowo krótki okres czasu od powstania zobowiązania (2020r.) do dnia wyrokowania nie doszło do tak istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza, aby uzasadnione było dokonanie zwaloryzowania kwoty kapitału wypłaconego pozwanemu. Tym samym roszczenie ewentualne zgłoszone w pozwie zostało w całości oddalone.

W powołaniu przytoczonej jak wyżej argumentacji, Sąd orzekł jak w pkt I sentencji wyroku.

Ustalony w sprawie stan faktyczny został oparty na całokształcie zgromadzonego materiału dowodowego, w tym powyżej powołanych dowodach z dokumentów znajdujących się w aktach niniejszej sprawy, albowiem ich autentyczność nie była przez strony kwestionowana i nie budziła wątpliwości Sądu.

Na rozprawie w dniu 3 marca 2023 r. – karta 370 – Sąd postanowieniem wydanym na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. pominął wniosek dowodowy strony powodowej o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego albowiem dotyczył on faktów nieistotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Wobec ustalenia, że roszczenie główne i roszczenie ewentualne dochodzone pozwem są nieuzasadnione co do zasady, niecelowym było prowadzenie dowodu na okoliczność wysokości wynagrodzenia hipotetycznie przysługującego Bankowi w związki z udostępnieniem pozwanym kapitału kredytu w wykonaniu uznanej za nieważną umowy, czy wartości waloryzacji wskaźnikiem inflacji.

W punkcie II wyroku orzeczono w przedmiocie zwrotu kosztów procesu na zasadzie art. 98 i art. 203 § 2 kpc. Zgodnie z treścią art. 98 § 1 k.p.c.: strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony, oraz: do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony. W zakresie roszczenia, które było przedmiotem merytorycznego rozpoznania powód przegrał sprawę w całości, dlatego obowiązany jest zwrócić pozwanym koszty niezbędne do dochodzenia ich roszczenia, które wyniosły w sumie 10.834 zł. Na koszty poniesione w niniejszym postępowaniu składały się wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 10.800 zł ustalone na podstawie § 2 pkt 7 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. oraz z uwagi na wielość po stronie powodowej dwukrotna opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł. Z kolei o odsetkach ustawowych za opóźnienie od kwoty zasądzonych kosztów procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c.

Z kolei w zakresie roszczenia, co do którego nastąpiło cofniecie pozwu sąd orzekła w oparciu o art. 203 § 2 w zw. z art. 101 kpc. Pierwszy z powołanych przepisów stanowi, iż pozew cofnięty nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa. Na żądanie pozwanego powód zwraca mu koszty, jeżeli sąd już przedtem nie orzekł prawomocnie o obowiązku ich uiszczenia przez pozwanego. Co do zasady więc, w przypadku cofnięcia pozwu przez powoda (jak to miało miejsce w niniejszej sprawie), koszty należą się pozwanemu. Nadto art. 101 kpc stanowi, iż zwrot kosztów należy się pozwanemu pomimo uwzględnienia powództwa, jeżeli nie dał powodu do wytoczenia sprawy i uznał przy pierwszej czynności procesowej żądanie pozwu. W ocenie sądu pozwani nie dali powodu do wytoczenia przeciwko nim powództwa o zwrot kapitału, gdyż w momencie składania pozwu w niniejszej sprawie (6. 04. 2022 r.) sprawa z powództwa powodów o ustalenie nieważności umowy nie była jeszcze prawomocnie rozstrzygnięta (wyrok SA w Warszawie zapadł 25. 04. 2022 r.) i niezwłocznie po jej rozstrzygnięciu powodowie podjęli działania celem dokonania rozliczenia z powodem z tytułu kapitału, czego skutkiem było dokonane potrącenie i złożenie w odpowiedzi na pozew zarzutu potrącenia.

Zarządzenia:

1.  Odnotować,

2.  Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron, informując, iż termin do sporządzenia uzasadnienia był przedłużany, zatem termin do wniesienia apelacji wynosi 3 tygodnie,

3.  Przedłożyć z apelacją lub za 1 miesiąc.

26. 04. 2023 r.