Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 lutego 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Tadeusz Bulanda

Protokolant: sekretarz sądowy Oliwia Goliszewska

po rozpoznaniu w dniu 11 stycznia 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa V. D. i A. D.

przeciwko (...) Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W.

o ustalenie, ewentualnie zapłatę, ewentualnie zapłatę, ewentualnie zapłatę

I.  Oddala powództwo:

a.  w zakresie roszczenia głównego o ustalenie i pierwszego ewentualnego roszenia o zapłatę, dotyczących umowy nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...) zawartej w dniu 28 sierpnia 2007 r.;

b.  w zakresie roszczenia głównego o ustalenie i pierwszego ewentualnego roszenia o zapłatę, dotyczących umowy nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...)zawartej w dniu 13 września 2010 r.;

II.  Zasądza od (...) Banku (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz:

a.  V. D. kwotę:

i.  64 951,75 zł (sześćdziesiąt cztery tysiące dziewięćset pięćdziesiąt jeden złotych i siedemdziesiąt pięć groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty:

1.  62 754,60 zł (sześćdziesiąt dwa tysiące siedemset pięćdziesiąt cztery złote i sześćdziesiąt groszy) od dnia 3 marca 2020 r. do dnia zapłaty,

2.  2 197,15 zł (dwa tysiące sto dziewięćdziesiąt siedem złotych i piętnaście groszy) od dnia 19 lipca 2023 r. do dnia zapłaty,

ii.  14 806,36 zł (czternaście tysięcy osiemset sześć złotych i trzydzieści sześć groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty:

1.  10 774,41 zł (dziesięć tysięcy siedemset siedemdziesiąt cztery złote i czterdzieści jeden groszy) od dnia 8 grudnia 2017 r. do dnia zapłaty,

2.  4 031,95 zł (cztery tysiące trzydzieści jeden złotych i dziewięćdziesiąt pięć groszy) od dnia 19 lipca 2023 r. do dnia zapłaty;

b.  A. D. kwotę:

i.  64 951,75 zł (sześćdziesiąt cztery tysiące dziewięćset pięćdziesiąt jeden złotych i siedemdziesiąt pięć groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty:

1.  62 754,60 zł (sześćdziesiąt dwa tysiące siedemset pięćdziesiąt cztery złote i sześćdziesiąt groszy) od dnia 3 marca 2020 r. do dnia zapłaty,

2.  2 197,15 zł (dwa tysiące sto dziewięćdziesiąt siedem złotych i piętnaście groszy) od dnia 19 lipca 2023 r. do dnia zapłaty,

ii.  14 806,36 zł (czternaście tysięcy osiemset sześć złotych i trzydzieści sześć groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty:

1.  10 774,41 zł (dziesięć tysięcy siedemset siedemdziesiąt cztery złote i czterdzieści jeden groszy) od dnia 8 grudnia 2017 r. do dnia zapłaty,

2.  4 031,95 zł (cztery tysiące trzydzieści jeden złotych i dziewięćdziesiąt pięć groszy) od dnia 19 lipca 2023 r. do dnia zapłaty;

III.  Oddala powództwo w pozostałym zakresie;

IV.  Znosi koszty procesu między stronami.

Sygn. akt I C 937/19

UZASADNIENIE

W dniu 9 lutego 2018 r. V. D. i A. D. skierowali przeciwko (...) Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W., zmodyfikowany ostatecznie pismem z dnia 9 stycznia 2023 r., pozew o:

I.  w odniesieniu do umowy kredytu z dnia 28 sierpnia 2007 r.:

1.  ustalenie, że jest nieważna umowa nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...) umowy kredytu hipotecznego denominowanego do CHF z dnia 28 sierpnia 2007 r.;

ewentualnie, w razie nieuwzględnienia roszczenia z punktu I.1:

2.  zasądzenie solidarnie na rzecz powodów kwot 138 658,06 zł i 55 911 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie:

a)  od kwot 136 482,37 zł i 33 293,30 CHF – od dnia 28 sierpnia 2017 r. do dnia zapłaty,

b)  od kwot 2 175,69 zł i 8 213,46 CHF – od dnia 12 czerwca 2019 r. do dnia zapłaty,

c)  od kwoty 14 404,24 CHF – od dnia 1 października 2021 r. do dnia zapłaty,

a w razie niestwierdzenia solidarności po stronie powodów w zakresie roszczenia o zapłatę kwot określonych w punkcie I.2:

3.  zasądzenie na rzecz V. D. kwot: 69 329,03 zł i 27 955,50 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie:

a)  od kwot 68 241,19 zł i 16 646,65 CHF – od dnia 28 sierpnia 2017 r. do dnia zapłaty,

b)  od kwot 1 087,84 zł i 4 106,73 CHF – od dnia 12 czerwca 2019 r. do dnia zapłaty,

c)  od kwoty 7 202,12 CHF – od dnia 1 października 2021 r. do dnia zapłaty

4.  zasądzenie na rzecz A. D. kwot 69 329,03 zł i 27 955,50 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie:

a)  od kwot 68 241,19 zł i 16 646,65 CHF – od dnia 28 sierpnia 2017 r. do dnia zapłaty

b)  od kwot 1 087,84 zł i 4 106,73 CHF – od dnia 12 czerwca 2019 r. do dnia zapłaty,

c)  od kwoty 7 202,12 CHF – od dnia 1 października 2021 r.;

– tytułem zwrotu nienależnych świadczeń spełnionych na rzecz banku w okresie od 28 sierpnia 2007 r. do dnia 13 sierpnia 2021 r. w postaci zapłaty rat oraz innych należności z tytułu nieważnej umowy kredytu hipotecznego denominowanego do CHF z dnia 28 sierpnia 2007 r.;

ewentualnie, w razie nieuwzględnienia roszczeń z punktów I.2-4:

5.  zasądzenie solidarnie na rzecz powodów kwoty 129 903,49 zł wraz z odsetkami ustawnymi za opóźnienie:

a)  od kwoty 125 509,19 zł – od dnia 13 lutego 2020 r. do dnia zapłaty,

b)  od kwoty 4 394,30 zł – od dnia 9 stycznia 2023 r. do dnia zapłaty,

a w razie niestwierdzenia solidarności po stronie powodów w zakresie roszczenia o zapłatę kwot określonych w punkcie I.5:

6.  zasądzenie na rzecz V. D. kwoty 64 951,75 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie:

a)  od kwoty 62 754,60 zł – od dnia 13 lutego 2020 r. do dnia zapłaty,

b)  od kwoty 2 197,15 zł – od dnia 9 stycznia 2023 r. do dnia zapłaty

7.  zasądzenie na rzecz A. D. kwoty 64 951,75 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie:

a)  od kwoty 62 754,60 zł – od dnia 13 lutego 2020 r. do dnia zapłaty,

b)  od kwoty 2 197,15 zł – od dnia 9 stycznia 2023 r. do dnia zapłaty;

– tytułem zwrotu świadczeń nienależnych spełnionych na rzecz banku w okresie od dnia 28 sierpnia 2007 r. do dnia 15 sierpnia 2021 r. w postaci różnic (nadpłat) pomiędzy sumą kwot wpłaconych przez powodów na podstawie umowy kredytu hipotecznego denominowanego w CHF z dnia 28 sierpnia 2007 r., a sumą kwot, które powinny zostać wpłacone do banku uwzględniając abuzywny, a więc niewiążący powodów charakter klauzuli przeliczeniowej zawartej w § 11 ust. 3 oraz § 13 ust. 7 pkt. 2 Załącznika I do umowy kredytu, tj. tak jak gdyby klauzula przeliczeniowa od początku nie została zawarta w umowie, a powodowie spłacali raty kredytu z uwzględnieniem pozostałych postanowień umowy, w szczególności przy uwzględnieniu, że kwota kredytu równa jest sumie faktycznie wypłaconych powodom transz kredytu w PLN oraz przy zastosowaniu podanego w umowie wskaźnika oprocentowania oraz marży;

ewentualnie, w razie nieuwzględnienia roszczeń z punktów I.5-7:

8.  zasądzenie solidarnie na rzecz powodów kwoty 7 591,93 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 28 sierpnia 2017 r. do dnia zapłaty,

a w razie niestwierdzenia solidarności po stronie powodów w zakresie roszczenia o zapłatę kwoty określonej w punkcie I.8:

9.  zasądzenie na rzecz V. D. kwoty 3 795,97 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 28 sierpnia 2017 r. do dnia zapłaty

10.  zasądzenie na rzecz A. D. kwoty 3 795,97 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 28 sierpnia 2017 r. do dnia zapłaty;

– tytułem zwrotu świadczeń nienależnych spełnionych na rzecz banku w okresie od dnia 28 sierpnia 2007 r. do 16 sierpnia 2017 r. w postaci (a) różnicy pomiędzy sumą kwot wpłaconych przez powodów na podstawie umowy kredytu hipotecznego z dnia 28 sierpnia 2007 r., a sumą kwot, które powinny zostać wpłacone do banku przy zastosowaniu średniego kursu NBP z dnia danej wpłaty przy przeliczeniu na CHF kwot wpłat wnoszonych w złotych polskich oraz (b) różnic pomiędzy każdorazową kwotą wypłaconej transzy kredytu ustaloną w CHF, przeliczoną z PLN po kursie kupna banku z tabeli kursów banku, a kwotą transzy, która zostałaby przeliczona z PLN na CHF po kursie średnim NBP obowiązującym w dniu wypłaty transzy (wskazanej w harmonogramie wypłat), co skutkowało ustaleniem zobowiązania powodów w zawyżonej wysokości (zawyżone saldo kredytu);

II.  w odniesieniu do umowy kredytu z dnia 13 września 2010 r. :

1.  ustalenie, że jest nieważna umowa nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...) denominowany do CHF z dnia 13 września 2010 r.;

ewentualnie, w razie nieuwzględnienia roszczenia z punktu II.1:

2.  zasądzenie od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kwot 36 522,98 zł i 29 252,89 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie:

a)  od kwot 36 533,27 zł i 14 854,15 CHF – od dnia 28 sierpnia 2017 r. do dnia zapłaty,

b)  od kwoty 6 710,91 CHF – od dnia 12 czerwca 2019 r. do dnia zapłaty,

c)  od kwoty 7 687,83 CHF – od dnia 1 października 2021 r. do dnia zapłaty,

a w razie niestwierdzenia solidarności po stronie powodów w zakresie roszczenia o zapłatę kwot określonych w punkcie II.2:

3.  zasądzenie od pozwanego solidarnie na rzecz V. D. kwot 18 261,49 zł i 14 626,45 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie:

a)  od kwot 18 261,49 zł i 7 427,08 CHF – od dnia 28 sierpnia 2017 r.,

b)  od kwoty 3 355,46 CHF – od dnia 12 czerwca 2019 r.,

c)  od kwoty 3 843,92 CHF – od dnia 1 października 2021 r. do dnia zapłaty,

4.  zasądzenie od pozwanego solidarnie na rzecz A. D. kwot 18 261,49 zł i 14 626,45 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie:

a)  od kwot 18 261,49 zł i 7 427,08 CHF – od dnia 28 sierpnia 2017 r. do dnia zapłaty,

b)  od kwoty 3 355,46 CHF – od dnia 12 czerwca 2019 r. do dnia zapłaty,

c)  od kwoty 3 843,92 CHF – od dnia 1 października 2021 r. do dnia zapłaty;

– tytułem zwrotu nienależnych świadczeń spełnionych na rzecz banku w okresie od 13 września 2010 r. do dnia 16 sierpnia 2021 r. w postaci zapłaty rat oraz innych należności z tytułu umowy kredytu indeksowanego do CHF z dnia 13 września 2010 r. obarczonej wadą nieważności;

ewentualnie, w razie nieuwzględnienia roszczeń z punktów II.2-4:

5.  zasądzenie na rzecz powodów solidarnie kwoty 29 612,72 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie:

a)  od kwoty 21 548,82 zł – od dnia 28 sierpnia 2017 r. do dnia zapłaty,

b)  od kwoty 8 063,90 zł – od dnia 9 stycznia 2023 r. do dnia zapłaty,

a w razie niestwierdzenia solidarności po stronie powodów w zakresie roszczenia o zapłatę kwot określonych w punkcie II.5:

6.  zasądzenie na rzecz V. D. kwoty 14 806,36 zł wraz z ustawowymi za opóźnienie:

a)  od kwoty 10 774,41 zł – od dnia 28 sierpnia 2017 r. do dnia zapłaty,

b)  od kwoty 4 031,95 zł – od dnia 9 stycznia 2023 r. do dnia zapłaty,

7.  zasądzenie na rzecz A. D. kwoty 14 806,36 zł wraz z ustawowymi za opóźnienie:

a)  od kwoty 10 774,41 zł – od dnia 28 sierpnia 2017 r. do dnia zapłaty,

b)  od kwoty 4 031,95 zł – od dnia 9 stycznia 2023 r. do dnia zapłaty,

– tytułem zwrotu świadczeń nienależnych spełnionych na rzecz banku w okresie od dnia 13 września 2010 r. do dnia 15 sierpnia 2021 r. w postaci różnic (nadpłat) pomiędzy sumą kwot wpłaconych przez powodów na podstawie umowy kredytu hipotecznego z dnia 13 września 2010 r., a sumą kwot, które powinny zostać wpłacone do banku uwzględniając abuzywny, a więc niewiążący powodów charakter klauzuli indeksacyjnej zawartej w § 1 pkt 1 i 5 ppkt 3 umowy kredytu z dnia 13 września 2010 r., jak również § 1 ust. 2 pkt 2 § 3, § 11 ust. 6, § 16 ust. 4 ora § 19 ust. 3 „Regulaminu udzielania przez (...) Bank (...) S.A. kredytu mieszkaniowego (...), stanowiącego integralną część umowy kredytu z dnia 13 września 2010 r., tj. tak jak gdyby klauzula indeksacyjna od początku nie została zawarta w umowie, a powodowie spłacali raty kredytu z uwzględnieniem pozostałych postanowień umowy, w szczególności przy uwzględnieniu, że kwota kredytu równa jest sumie faktycznie wypłaconych powodom transz kredytu w PLN oraz przy zastosowaniu podanego w umowie wskaźnika oprocentowania oraz marży;

ewentualnie, w razie nieuwzględnienia roszczeńz punktów II.5-7:

8.  zasądzenie solidarnie na rzecz powodów kwoty 9 545,97 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 28 sierpnia 2017 r. do dnia zapłaty,

a w razie niestwierdzenia solidarności po stronie powodów w zakresie roszczenia o zapłatę kwoty określonej w punkcie II.8:

9.  zasądzenie na rzecz V. D. kwoty 4 772,99 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 28 sierpnia 2017 r. do dnia zapłaty,

10.  zasądzenie na rzecz A. D. kwoty 4 772,99 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 28 sierpnia 2017 r. do dnia zapłaty

– tytułem zwrotu świadczeń nienależnych spełnionych na rzecz banku w okresie od dnia 13 września 2010 r. do 16 sierpnia 2017 r. w postaci (a) różnicy pomiędzy sumą kwot wpłaconych przez powodów na podstawie umowy kredytu hipotecznego z dnia 13 września 2010 r., a sumą kwot, które powinny zostać wpłacone do banku przy zastosowaniu średniego kursu NBP z dnia danej wpłaty przy przeliczeniu na CHF kwot wpłat wnoszonych w złotych polskich oraz (b) różnic pomiędzy każdorazową kwotą wypłaconej transzy kredytu ustaloną w CHF, przeliczoną z PLN po kursie kupna banku z tabeli kursów banku, a kwotą transzy, która zostałaby przeliczona z PLN na CHF po kursie średnim NBP obowiązującym w dniu wypłaty transzy (wskazanej w harmonogramie wypłat), co skutkowało ustaleniem zobowiązania powodów w zawyżonej wysokości (zawyżone saldo kredytu).

Powodowie wnieśli także o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów solidarnie kosztów procesu, a jeśli sąd nie stwierdzi solidarności po stronie powodów o zapłatę kwoty kosztów na rzecz każdego z powodów po połowie, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości trzykrotności stawki określonej w § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz zwrotu opłaty za pełnomocnictwo w kwocie 34 złotych, jak również kosztów postępowania w wysokości 334 zł, jako niezbędnych do celowego dochodzenia swoich praw przez powodów.

Powodowie podnieśli, że w umowach kredytu, które zawarli z pozwanym bankiem znajdują się postanowienia sprzeczne z prawem cywilnym i bankowym, w tym przepisami regulującymi typ umowy, z zasadą równości stron, a także zasadami współżycia społecznego, wskutek czego powinny być one uznane za nieważne, ewentualnie za umowy ważne, lecz pozbawione postanowień niedozwolonych. Szczegółowe wyjaśnienie żądań pozwu i podniesionych dla ich poparcia twierdzeń powodowie przedstawili w uzasadnieniu pozwu i dalszych pism procesowych ( pozew – k. 3-28, modyfikacja powództwa z dnia 17 czerwca 2019 r. – k. 375-377v, pismo powodów z dnia 5 listopada 2019 r. – k. 402-406, modyfikacja powództwa z dnia 14 lutego 2020 r. – k. 423-426v, pismo powodów z dnia 23 kwietnia 2020 r. – k. 450-452, modyfikacja powództwa z dnia 15 października 2021 r. – k. 661-664, pismo powodów z dnia 14 stycznia 2022 r. – k. 710-711, modyfikacja powództwa z dnia 9 stycznia 2023 r. – k. 824-827).

(...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości, kwestionując roszczenia co do zasady i wysokości, a ponadto ponosząc zarzut przedawnienia. Pozwany wniósł o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Szczegółowe wyjaśnienie swojego stanowiska pozwany przedstawił w uzasadnieniu odpowiedzi na pozew i dalszych pism procesowych (odpowiedź na pozew – k. 121-157, pismo pozwanego z dnia 10 października 2019 r. – k. 389-395, pismo procesowe z dnia 25 marca 2020 r. – k. 433-437, pismo pozwanego z dnia 29 grudnia 2021 r. – k. 699-708v, pismo pozwanego z dnia 13 lutego 2023 r. – k. 838-838v, pismo pozwanego z dnia 17 sierpnia 2023 r. – k. 851-851v).

Do czasu zamknięcia rozprawy stanowiska stron nie uległy zmianie ( protokół z rozprawy z dnia 11 stycznia 2024 r. – k. 856-856v).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny.

W dniu 21 sierpnia 2007 r. A. D. i V. D. złożyli do (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w G. wniosek o udzielenie kredytu mieszkaniowego w kwocie 425 000 zł, w walucie CHF, na okres 360 miesięcy na zakup lokalu, spłatę kredytu i dowolny cel. Na drugiej stronie wniosku znalazło oświadczenie wnioskodawców, że zostali poinformowani o związanym z kredytem ryzykiem zmiennej stopy procentowej i ryzykiem zmiany kursu waluty (wniosek kredytowy – k. 194-196, instrukcja udzielania kredytu – k. 216-220).

W dniu 28 sierpnia 2007 r. A. D. i V. D. zawarli z (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w G. umowę nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...) na mocy której bank udzielił im kredytu na spłatę kredytu zaciągniętego w (...) S.A. udzielonego na budowę domu jednorodzinnego, na sfinansowanie zakupu dwóch lokali mieszkalnych na rynku pierwotnym, a także na dowolny cel – w łącznej kwocie 183 254,07 CHF, z ostatecznym terminem spłaty do dnia 15 sierpnia 2037 r., w ratach malejących (§ 1 ust. 1-4 oraz § 5 ust. 4 Części Szczególnej Umowy, dalej „CSU”).

Zgodnie z § 1 ust. 2 Części Ogólnej Umowy (dalej „COU”) kwota kredytu wypłacana w złotych miała być określona poprzez przeliczenie na złote kwoty wyrażonej w walucie, w której kredyt był denominowany, według kursu kupna tej waluty, zgodnie z tabelą kursów w momencie dokonywania przeliczeń kursowych.

W przypadku, gdy przyznana kwota kredytu, na skutek różnic kursowych okazałaby się na dzień uruchomienia ostatniej transzy kredytu kwotą przewyższającą kwotę wymaganą do realizacji celu kredytu, bank miał uruchomić środki w wysokości stanowiącej równowartość w walucie kredytu kwoty niezbędnej do realizacji tego celu oraz dokonać pomniejszenia salda zadłużenia poprzez spłatę kwoty niewykorzystanej. Jeżeli kwota byłaby niewystarczająca do realizacji celu kredytu kredytobiorcy zobowiązani byli do zbilansowania inwestycji poprzez uzupełnienie środków własnych przed wypłaceniem środków przez bank (§ 11 ust. 2-4 COU).

Kredyt został oprocentowany zmienną stopą procentową, odpowiadającą sumie stopy bazowej LIBOR 6M i marży banku. Stopa bazowa ustalona w umowie miała obowiązywać do przedostatniego dnia włącznie, sześciomiesięcznego okresu obrachunkowego, rozumiano jako okres kolejnych sześciu miesięcy. Pierwszy okres obrachunkowy liczony był od dnia uruchomienia kredytu (§ 2 ust. 3 COU).

Zmiana stopy bazowej na stopę obowiązującą w ostatnim dniu roboczym przed dniem zmiany miała następować ostatniego dnia każdego sześciomiesięcznego okresu obrachunkowego (lub najbliższego dnia roboczego następującego po tym dniu), aż do dnia całkowitej spłaty kredytu, przy czym pierwsza zmiana miała nastąpić po trzech miesiącach licząc od dnia uruchomienia kredytu (§ 2 ust. 4 COU).

W dniu zawarcia umowy oprocentowanie kredytu wynosiło 5,01% w stosunku rocznym, w tym marża 2,15%. Obniżenie marży banku w okresie kredytowania o 1,25 p.p. miało nastąpić po ustanowieniu docelowego zabezpieczenia spłaty na warunkach określonych w § 3 ust. 2 COU oraz o kolejne 0,25 p.p. po uzupełnieniu wkładu własnego do minimalnej wymaganej w wysokości na warunkach określonych w § 3 ust. 3 COU (§ 1 ust. 8-10 CSU).

Spłata kredytu następować miała zgodnie z harmonogramem spłat doręczanym kredytobiorcom i poręczycielom, a zasady spłaty kredytu określone zostały w § 13-16 COU (§ 5 ust. 1 i 10 CSU).

Harmonogram spłat miał ulegać aktualizacji każdorazowo w przypadku zmiany oprocentowania kredytu. W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej harmonogram miał być wyrażony w walucie, w której kredyt jest denominowany, a spłata następować w złotych w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej, zaś do przeliczeń wysokości rat kapitałowo-odsetkowych spłacanego kredytu miał zastosowanie kurs sprzedaży danej waluty według tabeli kursów obowiązującej w banku w dniu spłaty w momencie dokonywania przeliczeń kursowych (§ 13 ust. 2 i 7 COU).

W § 1 ust. 3 COU wskazano, że w przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej zmiana kursu waluty wpływa na wypłacane w złotych przez bank kwoty transz kredytu oraz na spłacane w złotych przez kredytobiorcę kwoty rat kapitałowo-odsetkowych, Wskazano także, że ryzyko związane ze zmianą kursu waluty ponosi kredytobiorca z uwzględnieniem § 11 ust. 2-4 oraz § 18 ust. 6 COU.

W § 2 ust. 1 CSU wskazano kwotę 310 697,12 zł jako szacunkowy całkowity koszt udzielonego kredytu. W § 5 COU wyjaśniono, że wskazany w § 2 ust. 1 CSU całkowity koszt kredytu obejmuje wszystkie koszty wraz z odsetkami, opłatami i prowizjami oraz kosztami ubezpieczenia kredytu (w okresie przejściowym oraz od ryzyk związanych z niskim wkładem własnym), przy czym wskazano, że CKK może ulec zmianie w przypadku: zmiany stopy bazowej w okresie kredytowania, nieprawidłowej obsługi kredytu, dokonania zmian zapisów w umowie o kredyt mieszkaniowy, zmiany wysokości składek ubezpieczenia kredytu na okres przejściowy, zmiany stawek prowizji pobieranych przez bank za czynności bankowe, zmiany przepisów prawa, zmiany kursów walut.

Kredyt został wypłacony w dziewięciu transzach w dniach:



31 sierpnia 2007 r. w kwocie 84 903,61 zł odpowiadającej kwocie 37 308,79 CHF,



7 września 2007 r. w kwocie 109 261,25 zł odpowiadającej kwocie 48 007,93 CHF,



28 września 2007 r. w kwocie 3 000 zł odpowiadającej kwocie 1 343,24 CHF,



20 listopada 2007 r. w kwocie 36 900 zł odpowiadającej kwocie 16 735,45 CHF,



27 grudnia 2007 r. w kwocie 42 042 zł odpowiadającej kwocie 19 862,05 CHF,



19 lutego 2008 r. w kwocie 36 900 zł odpowiadającej kwocie 17 039,16 CHF,



17 marca 2008 r. w kwocie 42 042 zł odpowiadającej kwocie 18 792,24 CHF,



19 maja 2008 r. w kwocie 19 600 zł odpowiadającej kwocie 9 648,99 CHF



30 maja 2008 r. w kwocie 29 408,41 zł odpowiadającej kwocie 14 516,22 CHF (umowa kredytu nr (...) (...) (...) – k. 40-47, oświadczenie o poddaniu się egzekucji – k. 47v, oświadczenie – k. 48, tabela opłat i prowizji – k. 48v-49v, zaświadczenie banku z dnia 21 sierpnia 2017 r. – k. 65-70, ogólne warunki udzielania przez (...) Bank (...) S.A. kredytu mieszkaniowego (...) z kwietnia 2007 r. – k. 166-170, wnioski o wypłatę kredytu mieszkaniowego – k. 177-185, uruchomienie kredytu – k. 245, opinia biegłego – k. 741-808, zeznania powoda – k. 411v-413v i powódki – k. 413v).

W dniu 7 maja 2013 r. A. D. i V. D. złożyli do (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w G. wniosek o zmianę waluty spłaty kredytu zaciągniętego w 2007 r. (wniosek – k. 201-202).

Na mocy porozumienia z dnia 7 maja 2013 r. strony zmieniły umowę kredytu z dnia 28 sierpnia 2007 r. umożliwiając kredytobiorcom spłatę kredytu bezpośrednio w CHF (porozumienie – k. 50).

W dniu 20 stycznia 2015 r. A. D. i V. D. złożyli do (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w G. wniosek o zmianę warunków kredytu zaciągniętego w 2007 r. (wniosek – k. 208-211).

W dniu 7 lipca 2010 r. A. D. i V. D. złożyli do (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w G., którego następcą prawnym jest (...) Banku (...) S.A. z siedzibą w W., wniosek o udzielenie kredytu w wysokości 250 000 zł, w walucie CHF, z przeznaczeniem na rozbudowę (wniosek kredytowy – k. 197-200, instrukcja udzielania kredytu – k. 221-223, zeznania powoda – k. 411v-413v i powódki – k. 413v).

W dniu 13 września 2010 r. A. D. i V. D. zawarli z (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w G. umowę nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...), na mocy której bank udzielił kredytobiorcom kredytu na finansowanie kosztów rozbudowy domu jednorodzinnego, w łącznej kwocie 250 000 zł, z ostatecznym terminem spłaty do dnia 15 sierpnia 2040 r., w ratach malejących (§ 1 ust. 1-4 oraz § 5 ust. 4 Części Szczególnej Umowy, dalej „CSU”).

Zgodnie z § 1 ust. 2 Części Ogólnej Umowy (dalej „COU”) kwota kredytu wypłacana w złotych miała być określona poprzez przeliczenie na złote kwoty wyrażonej w walucie, w której kredyt był denominowany, według kursu kupna tej waluty, zgodnie z tabelą kursów z dnia uruchomienia środków.

W dniu zawarcia umowy oprocentowanie kredytu wynosiło 3,37917% w stosunku rocznym, w tym marża 3,20%. Obniżenie marży banku w okresie kredytowania o 1 p.p. miało nastąpić po ustanowieniu docelowego zabezpieczenia spłaty na warunkach określonych w § 3 ust. 2 COU oraz o kolejne 1,0 p.p. po uzupełnieniu wkładu własnego do minimalnej wymaganej w wysokości na warunkach określonych w § 3 ust. 3 COU (§ 1 ust. 8-10 CSU).

Spłata kredytu następować miała zgodnie z harmonogramem spłat doręczanym kredytobiorcom i poręczycielom, a zasady spłaty kredytu określone zostały w § 13-16 COU (§ 5 ust. 1 i 10 CSU).

Harmonogram spłat miał ulegać aktualizacji każdorazowo w przypadku zmiany oprocentowania kredytu (§ 17 ust. 2 COU).

W § 1 ust. 3 COU wskazano, że na wysokość kwoty zobowiązania kredytobiorcy oraz wysokość raty kapitałowo-odsetkowej mają wpływ zmiany kursów walut oraz zmiany spreadu walutowego w trakcie okresu kredytowania tj. różne kursy w dniach kolejnych wypłat transz. Wskazano także, że ryzyko związane ze zmianą kursu waluty ponosi kredytobiorca z uwzględnieniem § 16 ust. 3-4 oraz § 25 ust. 6 COU.

Zgodnie z definicją zawartą w § 1 pkt 31 ogólnych warunków udzielania kredytu, przez Tabelę kursów należało rozumieć Tabelę kursów walutowych (...) Bank (...) S.A. obowiązującą w banku w momencie dokonywania przeliczeń kursowych. Tabela miała być udostępniania klientom na tablicy ogłoszeń w placówkach banku oraz, na życzenie klienta, telefonicznie.

W § 2 ust. 1 CSU wskazano kwotę 127 517,96 zł jako szacunkowy całkowity koszt udzielonego kredytu. W § 6 COU wyjaśniono, że całkowity koszt kredytu obejmuje wszystkie koszty wraz z odsetkami, opłatami i prowizjami, przy czym wskazano, że CKK może ulec zmianie w przypadku: zmiany stopy bazowej w okresie kredytowania, nieprawidłowej obsługi kredytu, dokonania zmian zapisów w niniejszej umowie, zmiany stawek prowizji pobieranych przez bank za czynności bankowe, zmiany przepisów prawa, zmiany kursów walut, zmiany wysokości spreadów walutowych.

Kredyt został wypłacony w trzech transzach w dniach:



21 września 2010 r. w kwocie 80 000 zł odpowiadającej kwocie 27 586,21 CHF,



20 października 2010 r. w kwocie 120 000 zł odpowiadającej kwocie 41 666,67 CHF,



20 września 2011 r. w kwocie 50 000 zł odpowiadającej kwocie 14 313,93 CHF ( umowa kredytu nr (...) (...) (...) – k. 51-61, ogólne warunki udzielania przez (...) Bank (...) S.A. kredytu mieszkaniowego (...) z czerwca 2009 r. – k. 171-176v, wnioski o wypłatę transz kredytu – k. 186-191, zaświadczenie banku z dnia 21 sierpnia 2017 r. – k. 65-70, oświadczenie o sposobie wykorzystania transzy kredytu – k. 193, zeznania świadka H. B. – k. 521-524, k. 651-653, zeznania świadka K. J. – k. 559561, zeznania powoda – k. 411v-413v i powódki – k. 413v).

W dniu 29 sierpnia 2011 r. A. D. i V. D. złożyli do (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w G. wniosek o zmianę warunków kredytu zaciągniętego w 2010 r. (wniosek – k. 205-207).

W dniu 7 maja 2013 r. A. D. i V. D. złożyli do (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w G. wniosek o zmianę waluty spłaty kredytu zaciągniętego w 2010 r. (wniosek – k. 203-204).

Na mocy porozumienia z dnia 13 maja 2013 r. strony zmieniły umowę kredytu z dnia 13 września 2010 r. umożliwiając kredytobiorcom spłatę kredytu bezpośrednio w CHF (porozumienie – k. 62v-63).

W dniu 20 stycznia 2015 r. A. D. i V. D. złożyli do (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w G. wniosek o zmianę warunków kredytu zaciągniętego w 2010 r. (wniosek – k. 212-215).

A. D. i V. D. spłacali ww. kredyty początkowo w PLN, a po zawarciu w maju 2013 r. porozumień zmieniających umowy – poprzez spłatę rat w CHF (zaświadczenie banku z dnia 21 sierpnia 2017 r. – k. 65-70, historia rachunku – k. 378-382, 665-680).

(...) Bank (...) S.A. z siedzibą w G. przy wykonaniu ww. umów kredytu stosował kursy kupna i sprzedaży CHF ustalane przez Departament Sprzedaży Produktów S. na podstawie kursu średniego z systemu R. oraz przy zastosowaniu odchyleń ustalonych w zarządzeniu prezesa zarządu banku (zarządzenie z 11 lutego 2004 r. wraz z instrukcją – k. 224-227, zarządzenie z 20 października 2008 r. wraz z instrukcją – k. 228-230v, zarządzenie z 26 lutego 2010 r. – k. 231, zarządzenie z 22 października 2012 r. wraz z instrukcją – k. 232-234v, zarządzenie z 29 maja 2013 r. wraz z instrukcją – k. 235-238, zarządzenie z 26 marca 2014 r. wraz z instrukcją – k. 239-241v, zarządzenie z 17 września 2014 r. wraz z instrukcją – k. 242-244v).

W dniu 28 sierpnia 2017 r. A. D. i V. D. skierowali do (...) S.A. z siedzibą w W. oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawych oświadczeń o zawarciu umów kredytu z dnia 28 sierpnia 2007 r. i 13 września 2010 r. złożonych pod wpływem błędu co do wysokości CKK, który ich zdaniem w umowach został wskazany w kwotach zaniżonych odpowiednio o około 9,31% (umowa z 2007 r.) i około 7,9% (umowa z 2010 r.) (oświadczenie – k. 71-72, potwierdzenie nadania – k. 73).

W dniu 28 sierpnia 2017 r. A. D. i V. D. skierowali do (...) S.A. z siedzibą w W. wniosek o zawezwanie do próby ugodowej poprzez zapłatę na ich rzecz solidarnie kwot 261 335,57 zł i 92 237,82 zł ewentualnie po połowie tych kwoty na rzecz każdego z nich, ewentualnie solidarnie kwot 3717,60 zł i 21 548,82 zł, ewentualnie po połowie tych kwot na rzecz każdego z nich, ewentualnie solidarnie kwoty 993,20 zł, ewentualnie po połowie tych kwot na rzecz każdego z nich. Do zawarcia ugody nie doszło (wniosek o zawezwanie do próby ugodowej wraz z potwierdzeniem nadania – k. 107-113v, 114, protokół posiedzenia – k. 106).

Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły wskazane wyżej dowody z dokumentów, których treść i autentyczność nie była przez strony kwestionowana i również Sąd nie znalazł podstaw do podważenia waloru dowodowego tych dokumentów.

Sąd uwzględnił zeznania powodów w zakresie, w jakim potwierdzał je pozostały materiał dowodowy.

Wysokość świadczenia nienależnego uiszczonego przez powodów Sąd ustalił na podstawie opinii biegłego sądowego K. N. (opinia – k. 741-808), która była rzetelna, logiczna i spójna oraz zgodna z określoną przez Sąd tezą dowodową.

Sąd pominął zeznania świadków W. O. (k. 477-479) oraz A. G. (k. 472-474), ponieważ świadkowie odpowiadali na pytania używając sformułowań „nie wiem” lub „nie pamiętam”, zeznania takie okazały się więc nieprzydatne do ustalenia istotnych dla sprawy okoliczności faktycznych.

Sąd pominął także pozostałe dowody jako niemające istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części.

Podstawę prawną żądań pozwu stanowią art. 189 k.p.c. oraz art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c.

Zgodnie z art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

Zgodnie z art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c. ten kto spełnił świadczenie nienależne, może żądać zwrotu tego świadczenia lub jego wartości, przy czym świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Będący przesłanką powództwa o ustalenie interes prawny jest obiektywną w świetle obowiązujących przepisów prawa, wywołaną rzeczywistym naruszeniem albo zagrożeniem określonej sfery prawnej, potrzebą uzyskania wyroku, który wprowadzi jasność co do konkretnego prawa lub stosunku prawnego w celu ochrony przed grożącym naruszeniem sfery uprawnień powoda (patrz: wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 1972 r., III CRN 607/71, OSNC 1973, nr 4, poz. 64 i z dnia 22 września 1999 r., I PKN 263/99, OSNAP 2000, nr 2, poz. 36 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2014 r., III CZP 121/13, orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 1987 roku, III CRN 57/87, OSNPG 1987, nr 7, poz. 27). Powód nie posiada interesu prawnego, gdy obok powództwa o ustalenie istnieje inna forma ochrony jego praw podmiotowych, a więc np. w procesie o świadczenie lub ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa (patrz: orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia z 6 czerwca 1997 roku, II CKN 201/97). Istnienie interesu prawnego należy oceniać na dzień orzekania (patrz: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2019 r., sygn. III CSK 237/18).

W ocenie Sądu powodowie posiadają interes prawny w żądaniu ustalenia, czy zawarte przez nich umowy kredytu są nieważne, bowiem według umowy ostateczny termin spłaty przypada na odpowiednio na rok 2037 i rok 2040, a wyrok ustalający wprowadziłby jasność co do sytuacji prawnej powodów, w szczególności co do istnienia uprawnienia banku do dalszego żądania od powodów spłaty zadłużenia i sposobu ustalania wysokości rat kapitałowo-odsetkowych.

Mimo posiadania przez powodów interesu prawnego uzasadniającego generalnie dochodzenia roszczenia o ustalenie, powództwo o ustalenie nieważności przedmiotowych umów okazało się niezasadne, bowiem nie zostało wykazane, iżby umowy te były dotknięte wadami powodującymi ich nieważność. W konsekwencji jako niezasadne podlegały oddaleniu także roszczenia główne o zapłatę oparte na przesłance nieważności przedmiotowych umów.

W myśl art. 58 § 1-3 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest też czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.

Umowa kredytu bankowego jest umową nazwaną uregulowaną w art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe. Zgodnie z art. 69 ust. 1 tej ustawy w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia przez powodów umowy kredytowej, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Stosownie do ust. 2 cytowanego przepisu, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Zawarte przez powodów umowy kredytu zawierały elementy wskazane w art. 69 ust. 1 i 2 Prawa bankowego, w szczególności określa kwotę udzielonego kredytu (183 254,07 CHF oraz 250 000 zł), cel kredytu (w przypadku pierwszej umowy – spłata kredytu zaciągniętego w (...) S.A. udzielonego na budowę domu jednorodzinnego, zakup lokali mieszkalnych i dowolny cel, a w przypadku drugiej umowy – rozbudowa ww. nieruchomości), zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany (oprocentowanie stanowiące sumę stawki bazowej LIBOR i marży banku, podlegające zmianie w cyklach początkowo 6-miesięcznych, a następnie 3-miesięcznych).

Do przedmiotowych umów strony wprowadziły modyfikację ustawowego typu umowy, która nie sprzeciwia się właściwości (naturze) umowy kredytu, ustawie ani zasadom współżycia społecznego (art. 353 ¹ k.c.), ustalając, że w przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, bank dokona wypłaty po przeliczeniu na złote kwoty wyrażonej w walucie, w której kredyt jest denominowany, według kursu kupna tej waluty z tabeli banku, zaś przy spłacie z rachunku prowadzonego w PLN przy zastosowaniu kursu sprzedaży danej waluty z tabeli banku.

W dacie zawarcia przedmiotowych umów obowiązywały art. 3 ust 3 i art. 9 ust. 1 pkt 15 Prawa dewizowego z dnia 27 lipca 2002 r. (tj. Dz.U. z 2017 r. poz. 679), zgodnie z którymi ograniczenie w zawieraniu umów oraz dokonywaniu innych czynności prawnych, powodujących lub mogących powodować dokonywanie w kraju rozliczeń w walutach obcych, a także dokonywaniu w kraju takich rozliczeń określonych, nie stosuje się do obrotu dewizowego dokonywanego z udziałem banków lub innych podmiotów mających siedzibę w kraju, w zakresie działalności podlegającej nadzorom: bankowemu, ubezpieczeniowemu, emerytalnemu lub nad rynkiem kapitałowym, sprawowanym na podstawie odrębnych przepisów, prowadzonej przez te podmioty na rachunek własny lub rachunek osób trzecich uprawnionych na podstawie ustawy lub zezwolenia dewizowego do dokonania obrotu dewizowego podlegającego tym ograniczeniom.

W świetle przytoczonych przepisów dopuszczalne było zawarcie z bankiem umowy o kredyt wyrażony w walucie obcej i skutkujący koniecznością spłaty zobowiązania wyrażonego w walucie obcej, bowiem nie wykluczają one takiego zastrzeżenia w umowie kredytu. Zawarciu w umowie takich postanowień nie sprzeciwiały się przepisy prawa, a przyjęcie takiego rozwiązania uzasadnione było celem umowy kredytu, który miał sfinansować budowę domu jednorodzinnego w Polsce i miał być spłacany przez kredytobiorców osiągających dochody w PLN.

Odnośnie drugiego kredytu zważyć trzeba, że poddanie świadczeń określonych w umowie kredytu w PLN waloryzacji kursem CHF nie jest sprzeczne z przepisami Kodeksu cywilnego i ustawy – Prawo bankowe, w tym regulującymi typ umowy kredytu. W dacie zawarcia przedmiotowej umowy obowiązywał art. 358 ¹ § 2 k.c., zgodnie z którym strony mogły zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. Chodzi tu o miernik inny niż pieniądz, w którym zobowiązanie zostało wyrażone. Miernikiem tym może być także inna waluta (M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz. Art. 1-44911. Warszawa, 2016). Brak jest podstawy prawnej, która wyłączałaby zastosowanie waloryzacji do umowy kredytu, bowiem zarówno art. 358 ¹ § 2 k.c. nie czyni takiego wyjątku, jak i nie przewidują go inne przepisy, w tym przepisy Prawa bankowego. Nadto wskazać trzeba, że poddanie kredytu w PLN waloryzacji wartością CHF wg stanu na dzień zawarcia umowy było działaniem racjonalnym i ekonomicznie uzasadnionym, skoro warunkowało oparcie oprocentowania na niższej stopie bazowej niż w przypadku kredytu złotowego nie powiązanego z walutą obcą.

Brak jest również podstaw, by uznać przedmiotowe umowy za zawarte w celu obejścia ustawy, skoro były dopuszczalną w granicach swobody umów modyfikacją ustawowego typu umowy kredytu, i nie są znane Sądowi przepisy bezwzględnie obowiązujące, które przedmiotowe umowy miałaby obchodzić.

Nie zachodzi podstawa do uznania umów za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego. W kontekście stosunków prawnych łączących bank z jego klientami (stosunków umownych o charakterze ekonomicznym) przyjąć trzeba, że zasady współżycia społecznego wymagają od stron tych stosunków uczciwości (uczciwego obrotu) oraz lojalności. Skoro zaś powodowie wiedzieli, że z umową związane jest ryzyko kursowe i ryzyko zmiany stopy procentowej (patrz: oświadczenia zawarte we wnioskach kredytowych), brak jest podstaw dla twierdzenia, że umowa ta narusza zasady współżycia społecznego.

Brak jest podstaw do czynienia pozwanemu zarzutu, że nie udzielił powodom informacji o ryzyku kursowym w określonej formie, a w szczególności w postaci scenariusza prezentującego znaną obecnie skalę ryzyka, bowiem regulacje zawarte w prawie powszechnym i rekomendacjach KNF obowiązujące w dacie zawarcia umowy nie nakładały na bank obowiązku udzielania informacji o ryzyku kursowym w ściśle określonej formie i treści.

Z okoliczności sprawy nie wynika, iżby pozwany w zamian za swoje świadczenie przyjął albo zastrzegł dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jego własnego świadczenia. Powodowie nie wykazali też, iżby pozwany w zamiarze ich pokrzywdzenia zawarł z nimi umowy kredytu mając świadomość realnej groźby nieuniknionego znacznego wzrostu kursu waluty, a nawet, iżby znaczny wzrost kursu waluty przyniósł pozwanemu korzyść rażąco przewyższającą korzyści uzyskane przez powodów na skutek zawarcia przedmiotowej umowy kredytu.

Zważyć nadto trzeba, mając na uwadze stanowiący element wiedzy powszechnej fakt, że po wejściu Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. kredyty hipoteczne powiązane z walutą obcą były udzielane na masową skalę, iż wg stanu na dzień zawarcia przedmiotowej umowy za dyskryminujące (sprzeczne z zasadami obrotu) można by uznać zachowanie banku polegające na tym, że kredytobiorcom świadomym ryzyka kursowego (a z okoliczności tej sprawy jednoznacznie wynika, że powodowie byli świadomi ryzyka kursowego) odmawia udzielenia kredytu powiązanego z CHF, którego oprocentowanie, a zatem i obciążenie wynikające z comiesięcznej raty było znacząco niższe od obciążenia związanego z kredytem złotówkowym niepowiązanym z CHF – oprocentowanym w oparciu o wyższą stopę bazową WIBOR.

Mając powyższe na uwadze, brak było podstaw do ustalenia nieważności umów w świetle przesłanek z art. 58 k.c., a w konsekwencji uwzględnienia roszczenia o zapłatę opartego na założeniu, że umowy są nieważne (pkt I wyroku).

Rozpoznając zarzut abuzywności niektórych postanowień umowy kredytu, wskazać trzeba po pierwsze, że zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Wziąć należy pod uwagę także treść art. 22 ¹ k.c., zgodnie z którym za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Ocena, czy dane postanowienie wzorca umowy, kształtując prawa i obowiązki konsumenta, „rażąco” narusza interesy konsumenta (art. 385 ¹ § 1 k.c.), uzależniona jest od tego, czy wynikająca z tego postanowienia nierównowaga praw i obowiązków stron (nierównowaga kontraktowa) na niekorzyść konsumenta jest istotna, znacząca. Ustalenie, czy klauzula wzorca umowy powoduje taką nierównowagę, dokonane może być w szczególności przez porównanie sytuacji konsumenta w razie zastosowania tej klauzuli z sytuacją, w której byłby konsument, gdyby zastosowane zostały obowiązujące przepisy prawa. Znacząca nierównowaga kontraktowa na niekorzyść konsumenta pozostaje sprzeczna z dobrymi obyczajami, gdy można rozsądnie założyć, że kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy i słuszny i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie się spodziewać, że konsument zaakceptowałby w ramach negocjacji klauzulę będącą źródłem tej nierównowagi.

Dla uznania klauzuli za niedozwoloną, zgodnie z przepisem art. 385 ¹ § 1 k.c., poza kształtowaniem praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, musi ona rażąco naruszać jego interesy. Konieczne zatem jest ustalenie nierównomiernego rozkładu praw i obowiązków stron umowy (sprzeczność z dobrymi obyczajami) oraz prawnie relewantnego znaczenia tej nierównowagi (rażące naruszenie interesów konsumenta). Należy uwzględnić nie tylko interesy o wymiarze ekonomicznym, ale i inne, zasługujące na ochronę dobra konsumenta, jak jego zdrowie, czas, dezorganizacja zajęć, prywatność, poczucie godności osobistej czy satysfakcja z zawarcia umowy o określonej treści (por. M. Bednarek (w:) System prawa prywatnego, t. 5, s. 768–769; E. Łętowska, Prawo umów konsumenckich, s. 341).

Przyjąć należy, że zawierając umowy kredytu, których dotyczy niniejsze postępowanie, A. D. i V. D. działali jako konsumenci, bowiem dokonali z bankiem-przedsiębiorcą czynności prawnych niezwiązanych z działalnością gospodarczą, co jednoznacznie wynika z wniosków kredytowych i umów, które nie wskazują, iżby kredyt miał służyć celom zawodowym powodów, a także z wymienionego w tych dokumentach mieszkaniowego celu kredytu.

W ocenie Sądu abuzywne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. są te postanowienia umowne, które prowadziły przy wypłacie kwoty kredytu denominowanego w walucie obcej do przeliczenia na złote kwoty wyrażonej w walucie zgodnie z kursem kupna CHF opublikowanym w tabeli banku oraz ustalenia w PLN równowartości raty wyrażonej w CHF przy zastosowaniu kursy sprzedaży CHF z tabeli banku, a w przypadku drugiego kredytu te postanowienia, które przewidują przeliczenie świadczeń pieniężnych wyrażonych w umowie w PLN według kursów kupna i sprzedaży ustalonych w tabeli sporządzanej przez pozwany bank, bowiem kształtują prawa i obowiązki powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Kredytobiorcy nie mieli wpływu na sposób ustalania przez bank kursu CHF, a czynniki obiektywne, sprawdzalne, jak wysokość rynkowych kursów wymiany CHF jedynie częściowo wpływały na wysokość kursu, bowiem kurs określony w tabeli banku zawierał także marżę, której wartość była zależna wyłącznie od woli banku. Taka regulacja stanowi, co do zasady, o naruszeniu dobrych obyczajów, bowiem daje jednej stronie umowy – bankowi dowolność w zakresie określania sytuacji prawnej i faktycznej drugiej strony – kredytobiorcy.

Powodowie zawarli przedmiotowe umowy na podstawie wzorców sporządzonych przez pozwany bank, na których treść nie mieli wpływu. W tych okolicznościach klauzule opierające przeliczenia świadczeń stron na kursie z tabeli banku nie wiążą powodów, skoro zaś, zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem sądów powszechnych, Sądu Najwyższego i TSUE, brak jest podstaw do zastąpienia kursu ustalanego przez bank innym kursem, należy przyjąć, że powodów nie wiążą w całości postanowienia umowne dotyczące denominacji kredytu w walucie obcej CHF oraz indeksacji kursem CHF kredytu określonego w PLN w drugiej umowie.

Mając na uwadze treść art. 65 k.c., zgodnie z którym oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje, a w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu, a także biorąc pod uwagę fakt, że powodowie wnioskowali o udzielenie im kredytu w kwotach wyrażonych w PLN (425 000 zł i 250 000 zł) i zostały im wypłacone kwoty w PLN, przyjąć należało, że zgodny zamiar stron obejmował udzielenie kredytu w PLN, zaś denominacja kredytu w walucie CHF oraz indeksacja drugiego kredytu kursem CHF miała na celu jedynie obniżenie kosztów jego obsługi.

Umowy kredytu mogą być wykonywane z pominięciem denominacji i indeksacji, a przy zachowaniu pozostałych postanowień umownych (w tym opierających zmienne oprocentowanie na stawce LIBOR), bowiem kontrakty te zachowują istotne warunki umowy kredytu, zgodnie z którymi bank oddaje kredytobiorcy określony kapitał za wynagrodzeniem w postaci odsetek. Wprawdzie w obrocie gospodarczym zasadniczo nie występują umowy o kredyt złotowy oprocentowany w oparciu o stopę bazową ustalaną dla waluty obcej, w tym CHF, jednakże funkcją instytucji prawnej uregulowanej w art. 385 ¹ k.c. nie jest przekształcenie umowy zawierającej postanowienia abuzywne w występującą w obrocie gospodarczym umowę pozbawioną tych postanowień, lecz eliminacja postanowień tego typu, co stanowi pewnego rodzaju dolegliwość dla przedsiębiorcy stosującego postanowienia abuzywne.

W ocenie Sądu wykładania i zastosowanie instytucji prawnej uregulowanej w art. 385 ¹ § 2 k.c. w sposób prowadzący do nieważności umowy kredytu nie znajdują uzasadnienia w treści tego przepisu i jego funkcji. Przepis ten jednoznacznie wskazuje na potrzebę utrzymania umowy z pominięciem klauzul abuzywnych, jeżeli umowa oczyszczona z postanowień niedozwolonych nadal zawiera istotne elementy umowy, którą strony zawarły. Jak wcześniej zaznaczono, umowa o kredyt złotowy oprocentowany wg stawki LIBOR nadal odpowiada typowi umowy uregulowanej w art. 69 ustawy – Prawo bankowe, a zatem nie ma przeszkód, aby utrzymać w mocy umowę na takich okrojonych warunkach.

Wykładnię postanowień umowy w świetle art. 385 ¹ k.c. w sposób prowadzący do jej nieważności należy także ocenić jako prowadzącą do skutków sprzecznych z zasadami współżycia społecznego. Na skutek takiej wykładni doszłoby bowiem do sytuacji, że sytuacja kredytobiorców, którzy zaciągnęli kredyt powiązany z walutą obcą na podstawie umowy, która zostanie uznana za nieważną bez konieczności zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, byłaby diametralnie korzystniejsza niż kredytobiorców spłacających w tym samym czasie zwykły kredyt złotowy, przy czym brak jest jakiegokolwiek racjonalnego, ekonomicznego i aksjologicznego uzasadnienia dla wprowadzenia takiej dysproporcji w sytuacji prawnej i ekonomicznej kredytobiorców realizujących podobny cel mieszkaniowy.

Mając powyższe na uwadze, w punkcie II wyroku Sąd zasądził od (...) Banku (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz V. D. i A. D. kwoty po 64 951,75 zł oraz po 14 806,36 zł (opinia biegłego – k. 770, 777). O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 455 k.c., zasądzając odsetki od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanemu odpisu pisma z dnia 13 lutego 2020 r. obejmującego modyfikację powództwa oraz od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanemu odpisu pisma z dnia 9 stycznia 2023 r. obejmującego kolejną modyfikację powództwa podwyższającego roszczenie ewentualne.

Jako niezasadny ocenić należało zarzut przedawnienia roszczenia objętego pozwem. Przedmiotem żądania było spełnienie świadczenia polegającego na zwrocie spełnionego ratalnie świadczenia nienależnego (art. 405 k.c. w związku z art. 410 k.c.), a w tej sytuacji termin przedawnienia wynosi 10 lat [patrz: art. 118 k.c. w zw. z art. 5 ust. 3 ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw z dnia 13 kwietnia 2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 1104)]. Podnieść przy tym należy, że za początek biegu przedawnienia uznać należy nie datę zawarcia umowy, czy też uiszczenia przez kredytobiorcę pierwszej raty kapitałowo-odsetkowej, lecz dzień, w którym konsument powziął wiedzę lub powinien był racjonalnie rzecz biorąc powziąć wiedzę o abuzywnym charakterze klauzuli, mającym uzasadniać jego roszczenie restytucyjne ( patrz: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r., sygn. akt III CZP 6/21 oraz przywołane tam orzecznictwo TSUE). W ocenie Sądu pozwany nie wykazał, iżby powód już w dacie zawarcia przedmiotowej umowy miał świadomość abuzywności odesłania do tabeli kursowej banku.

Mając powyższe na uwadze, Sąd oddalił powództwo w zakresie roszczenia ewentualnego w pozostałym zakresie, tj. w zakresie odsetek poprzedzających odpowiednio 13 lutego 2020 r. i 9 stycznia 2023 r. (pkt III wyroku).

O kosztach procesu, znosząc je między stronami, Sąd orzekł w pkt. IV wyroku na podstawie art. 100 k.p.c. z uwagi na częściowe jedynie uwzględnienie pozwu.