Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 sierpnia 2023 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący Sędzia Katarzyna Powalska

Sędziowie: Barbara Bojakowska

J. S.

po rozpoznaniu w dniu 24 sierpnia 2023 roku w Sieradzu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa M. G. i D. G.

przeciwko Skarbowi Państwa – (...) Zarządowi (...) w B.

o odszkodowanie

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Łasku

z dnia 31 stycznia 2023 roku, sygn. akt I C 44/18

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach 1,2 w ten sposób, że punktowi 1 nadaje następujące brzmienie: „zasądza od pozwanego Skarbu Państwa – (...) Zarządu (...) w B. solidarnie na rzecz powodów M. G. i D. G. 37 695,85 ( trzydzieści siedem tysięcy sześćset dziewięćdziesiąt pięć 85/100 ) złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie :

a. od kwoty 23 738,85 ( dwadzieścia trzy tysiące siedemset trzydzieści osiem 85/100 ) złotych od 25 stycznia 2017 roku do dnia zapłaty,

b. od kwoty 5000 ( pięć tysięcy ) złotych od 5 marca 2018 roku do dnia zapłaty,

c. od kwoty 8 957 ( osiem tysięcy dziewięćset pięćdziesiąt siedem ) złotych od 20 stycznia 2023 roku do dnia zapłaty.”;

II.  oddala apelację w pozostałej części;

III.  zasądza od powodów M. G. i D. G. solidarnie na rzecz pozwanego Skarbu Państwa – (...) Zarządu (...) w B. 180 ( sto osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I Ca 250/23

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sądu Rejonowego w Łasku z dnia 31 stycznia 2023 r. wydanym w sprawie I C 44/18 zasądzono solidarnie od pozwanego Skarbu Państwa – Szefa (...) Zarządu (...) w B. na rzecz powodów M. G. oraz D. G. 37.695,85 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 25 stycznia 2017 roku do dnia zapłaty (pkt 1. wyroku) oraz oddalono powództwo w pozostałej części (pkt 2. wyroku). Ponadto, zasądzono solidarnie od pozwanego na rzecz powodów 4.867 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt 3. wyroku), nakazano pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Łasku 5.019,27 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych związanych z opiniami biegłych poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa (pkt 4. wyroku) oraz nie obciążono pozwanego pozostałymi kosztami postępowania (pkt 5. wyroku).

Powyższe orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia i wnioski:

Powodowie M. G. oraz D. G. są współwłaścicielami na prawach wspólności ustawowej małżeńskiej zabudowanej nieruchomości znajdującej się w miejscowości O., gmina Ł., składającej się z działki gruntu o numerze ewidencyjnym (...) i pow. 0,1807 ha, objętej księgą wieczystą Kw nr (...).

Zgodnie ze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Ł. zatwierdzonego uchwałą L/481/14 Rady Miejskiej w Ł. z dnia 12 lutego 2014 r. działka nr (...) położona jest na terenach zabudowy mieszkaniowo – usługowej o niskiej intensywności oraz w granicach strefy obserwacji archeologicznej . Ponadto zgodnie z w/w studium przedmiotowa działka położona jest w granicach powierzchni ograniczających wysokość zabudowy – granice części 1 pow. podejścia 1:100, w strefie związanej z inwestycjami wojskowymi – granice stref ochronnych od terenów zamkniętych.

Zgodnie z art. 154 ustawy o gospodarce nieruchomościami – Dz. U. z 2001 r., poz. 1899, w przypadku braku planu miejscowego przeznaczenie nieruchomości ustala się na podstawie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy lub decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. W przypadku braku studium lub decyzji, uwzględnia się faktyczny sposób użytkowania nieruchomości.

Regulację szczególną stanowi uchwała nr XXIX/379/ 16 Sejmiku Województwa (...) z dnia 25 października 2016 r. w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska wojskowego Ł.. Jest to kolejny akt o podobnym charakterze. Poprzednim była uchwała nr LI/ 1469/ 10 Sejmiku Województwa (...) z dnia 9 lutego 2010 r., uchylona przez obecnie wprowadzoną w życie. Obszar ustanowiony na podstawie poprzedniej uchwały nie obejmował jednak przedmiotowej nieruchomości.

Określony w obowiązującej uchwale nr XXIX/379/16 obszar ograniczonego użytkowania został podzielony na 2 podobszary oznaczone symbolami A i B:

- podobszar A, którego granicę wewnętrzną wyznacza granica terenu lotniska, zewnętrzną natomiast wyznaczają izolinie równoważnego poziomu dźwięku L A. (...) = 60 dB oraz L A. (...) = 50 Db,

- podobszar B, którego granicę wewnętrzną wyznacza izolinia równoważnego poziomu dźwięku A, zewnętrzną granicę podobszaru B izolinia równoważnego poziomu dźwięku L A. (...) = 55 dB oraz L A. (...) = 45 dB.

Działka strony powodowej znajduje się w podobszarze A.

Na nieruchomości strony powodowej dochodzi do przekroczeń dopuszczalnego poziomu hałasu lotniczego w środowisku w porze nocy. Przed utworzeniem obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska wojskowego Ł. budynek był dostatecznie wyciszony zgodnie z normami prawa budowlanego, stosującymi się na terenach, na których obowiązują i są spełnione przepisy dotyczące ochrony przed hałasem lotniczym. W budynku mieszkalnym strony powodowej jest zapewniony odpowiedni klimat akustyczny przy uwzględnieniu wymogów wygłuszania budynków ustanowionych w uchwale Sejmiku Województwa (...) nr XXIX/379/16 i Polskich Normach. W celu skompensowania braku możliwości otwierania okien podczas występowania hałasu lotniczego, wynikającego z utworzenia (...), należy zainstalować łącznie cztery wentylatory sufitowe.

Utrata wartości rynkowej nieruchomości strony powodowej w wyniku wejścia w życie uchwały Sejmiku Wojewódzkiego Nr XXIX/379/16 z dnia 25 października 2016 roku w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania lotniska wojskowego Ł. (według stanu na grudzień 2016 r.) i cen na dzień 30 października 2022 r. wynosi 33.957 zł.

Łączny koszt prac związanych z zapewnieniem odpowiedniego klimatu akustycznego w budynku mieszkalnym strony powodowej to kwota 3.738,85 zł.

Powodowie wystosowali do pozwanego pisemne wezwanie do zapłaty kwoty 25.000 zł w terminie 7 dni, licząc od dnia odebrania niniejszego pisma. Pismem z 18 stycznia 2017 r. pozwany odmówił uznania zgłoszonych roszczeń.

Sąd Rejonowy opierając swoje rozstrzygnięcie na podstawie art. 129 ust. 2 oraz art. 136 ust. 3 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku – Prawo ochrony środowiska przyjął, że stronie powodowej przysługuje od pozwanego łączne odszkodowanie w zakresie spadku wartości nieruchomości i kosztów rewitalizacji akustycznej w wysokości 37.695,85 zł i taką kwotę zasądził od pozwanego. W zakresie odsetek Sąd Rejonowy wskazał, że należne są one od dnia 25 stycznia 2017 r. W ocenie Sądu Rejonowego można by co prawda rozważać ewentualne przyznanie odsetek od chwili wyrokowania, gdyby bowiem wezwaniem do zapłaty a wezwaniem orzeczenia doszło do znaczącej zmiany wartości nieruchomości, co nie wynika z opinii biegłego. Nie było – zdaniem Sądu I instancji – przeszkód, by pozwany już w momencie wezwania wypłacił niesporna jego zdaniem część odszkodowania, ewentualnie wypłacił je z zastrzeżeniem zwrotu. Przyznanie odsetek od daty wyrokowania byłoby chyba nieuprawnionym premiowaniem pozwanego, który nie uznał zasadne roszczenia.

Apelację od tego orzeczenia wywiódł pełnomocnik pozwanego, zaskarżając je w części zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie od całości roszczenia od dnia 25 stycznia 2017 r. oraz w zakresie zasądzenia na rzecz strony powodowej odszkodowania z tytułu konieczności poniesienia nakładów na rewitalizację akustyczną nieruchomości w wysokości 3.738,85 zł.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił naruszenie prawa materialnego, tj.:

1.  art. 136 ust. 3 w zw. z art. 129 ust. 2 ustawy – Prawo ochrony środowiska poprzez ich błędną wykładnię, polegającą na nieprawidłowym przyjęciu, że odpowiedzialność odszkodowawcza przewidziana w tym przepisie obejmuje również koszty nieponiesione, a konieczne do poniesienia, w przypadku braku nakazu dokonania rewitalizacji akustycznej, podczas gdy prawidłowa wykładnia wskazanej regulacji prowadzi do wniosku, że odszkodowanie na podstawie art. 136 ust. 3 w/w ustawy jest należne jedynie w przypadku faktycznego poniesienia przez stronę kosztów rewitalizacji;

2.  art. 361 § 2 k.c. poprzez jego zastosowanie i uznanie, że art. 129 ust. 2 p.o.ś. stanowi przepis szczególny w stosunku do ogólnie panujących zasad odpowiedzialności cywilnej zawartych w Kodeksie cywilnym, podczas gdy stanowi on wyjątek od reguł ogólnych i podlega wykładni ścisłej;

3.  art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 455 k.c. poprzez ich błędną wykładnię, polegającą na nieprawidłowym przyjęciu, że odsetki ustawowe za opóźnienie należą się stronie powodowej od dnia skutecznego doręczenia do pozwanego nieskonkretyzowanego i ogólnego wezwania do zapłaty, podczas gdy prawidłowa wykładnia wskazanej regulacji prowadzi do wniosku, że odsetki ustawowe za opóźnienie winny być ustalone co najwyżej od dnia skutecznego doręczenia do pozwanego opinii biegłych sądowych konkretyzujących wysokość ewentualnego odszkodowania.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty, skarżący wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa.

2.  zasądzenie od strony powodowej na rzecz pozwanego kosztów postępowania za I instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego;

3.  zasądzenie od strony powodowej na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego wedle norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację, pełnomocnik strony powodowej wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanego na rzecz strony powodowej zwrotu kosztów procesu na etapie postępowania apelacyjnego, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na częściowe uwzględnienie.

Dogłębna i wszechstronna analiza wniesionej apelacji oraz zgromadzonego materiału dowodowego pozwala dojść do niebudzącego wątpliwości przekonania, że podnoszone przez stronę skarżącą zarzuty dotyczące zasądzenia odszkodowania z tytułu zwrotu kosztów rewitalizacji akustycznej, mają charakter wyłącznie polemiczny i są jedynie wyrazem niezadowolenia z rozstrzygnięcia Sądu I instancji.

Prawidłowość zastosowania lub wykładnia prawa materialnego może być właściwie oceniona jedynie na gruncie niewadliwie ustalonej podstawy faktycznej wyroku. Skuteczne zatem zgłoszenie zarzutu dotyczącego naruszenia prawa materialnego wchodzi zasadniczo w rachubę tylko wówczas, gdy ustalony przez sąd pierwszej instancji stan faktyczny, będący podstawą zaskarżonego wyroku, nie budzi zastrzeżeń (por. wyrok SN z 26 marca 1997 r., II CKN 60/97, OSNC 1997/9/128). W niniejszej sprawie dokonane przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne dotyczące okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy znajdują odzwierciedlenie w przytoczonych na ich poparcie dowodach. Stąd ustalenia te oraz wyprowadzone na ich podstawie wnioski prawne Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne w myśl art. 387 § 2 ¹ pkt 1 i 2 k.p.c.

Sąd Okręgowy nie podziela odosobnionego poglądu wyrażonego przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 28 października 2022 r., sygn. akt III CZP 100/22, zgodnie z którą „właścicielowi nieruchomości położonej w strefie ograniczonego użytkowania, o której mowa w art. 135 Prawa ochrony środowiska, nie przysługuje odszkodowanie w wysokości odpowiadającej kosztom zapewnienia w budynku znajdującym się na tej nieruchomości odpowiedniego klimatu akustycznego, jeżeli koszty te nie zostały poniesione”. Takie postawienie sprawy stoi w radykalnej opozycji do utrwalonego w cywilistyce pojęcia szkody, która powstaje już w chwili samego zdarzenia szkodzącego (tutaj: wejście w życie uchwały w związku z funkcjonowaniem lotniska generującego nadmierny hałas). Skoro szkoda powstaje już w momencie wystąpienia zdarzenia szkodzącego, to w ślad za nią stronie powodowej przysługuje konkretne odszkodowanie, możliwe (choć często abstrakcyjnie) do oszacowania już chwilę po zaistnieniu szkody, najczęściej w drodze opinii biegłego. Nie można więc różnicować pozycji osoby uprawnionej do wystąpienia z roszczeniem odszkodowawczym, która realnie nie poniosła kosztów doprowadzenia do faktycznego naprawienia szkody (tutaj: wykonania rewitalizacji akustycznej) od pozycji osoby, która takie koszty poniosła. Naprawienie szkody w drodze zapłaty sumy odszkodowania jest bowiem domeną odpowiedzialnego za szkodę (tutaj: Skarbu Państwa) i nie zależy od aktywności albo braku tejże aktywności poszkodowanego. Na marginesie warto zwrócić uwagę, że koncepcja wyrażona przez Sąd Najwyższy stawia w o wiele gorszej pozycji osoby, które nie są w stanie wyłożyć z góry odpowiedniej sumy pieniężnej na dokonanie prac rewitalizacyjnych w swoich budynkach, które to prace często wiążą się z wielotysięcznym wydatkiem. Jednocześnie, w aktualnym stanie, odpowiedzialny za naprawienie szkody (Skarb Państwa) nie jest przecież w stanie zaproponować systemowego, bezgotówkowego sposobu naprawienia szkody poprzez dokonanie prac rewitalizacyjnych w budynkach osób doświadczających szkody. Niezwykle ważne jest również zauważenie, że ustawodawca zakreślił termin na zgłaszanie roszczeń, który już upłynął. Próba przełamania dotychczasowego, utrwalonego orzecznictwa byłaby również wysoce niesprawiedliwa z tych względów, że gros osób których sprawa sądowa zakończyła się wcześniej otrzymywały odszkodowanie z tego tytułu. Te zaś, których sprawa miałaby zostać rozpoznana później (np. wskutek długiego czasu oczekiwania na opinię biegłego lub przedłużających się postępowań sądowych) nie mogliby dochodzić skutecznego zaspokojenia swojego roszczenia. Pewność i stabilność prawa jest wszakże niezwykle cenną wartością w demokratycznym państwie prawa urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Tak radykalna zmiana, na którą powołuje się pozwany, i to bez interwencji legislacyjnej, z pewnością swoi w opozycji do tej zasady. W tym zakresie apelacja pozwanego nie mogła zatem zasługiwać na uwzględnienie i została oddalona.

Odnosząc się zaś do zarzutów dotyczących błędnego oznaczenia początkowej daty zasądzonych odsetek, to poskutkowały one modyfikacją rozstrzygnięcia Sądu I instancji.

W postępowaniu przed Sądem Rejonowym, wskutek przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych bezsprzecznie ustalono, że utrata wartości rynkowej nieruchomości strony powodowej w wyniku wejścia w życie uchwały Sejmiku Wojewódzkiego Nr XXIX/379/16 z dnia 25 października 2016 roku w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania lotniska wojskowego Ł. (według stanu na grudzień 2016 r.) i cen na dzień 30 października 2022 r. wynosi 33.957 zł. Z kolei łączny koszt prac związanych z zapewnieniem odpowiedniego klimatu akustycznego w budynku mieszkalnym strony powodowej to kwota 3.738,85 zł.

Jak wynika z kolei z analizy sekwencji żądań artykułowanych przez stronę powodową, pierwotnie powodowie pismem z dnia 05 stycznia 2017 r. żądali od pozwanego zapłaty 20.000,00 zł tytułem obniżenia wartości nieruchomości oraz 5.000,00 zł z tytułu zwrotu kosztów rewitalizacji akustycznej budynku – w ciągu 7 dni od daty odebrania pisma. Pismem z dnia 18 stycznia 2017 r. pozwany odmówił uznania tak zgłoszonych roszczeń.

W pozwie z 12 stycznia 2018 r. powodowie żądali już 25.000,00 zł z tytułu zmniejszenia wartości nieruchomości oraz 5.000,00 zł z tytułu zwrotu kosztów rewitalizacji akustycznej. Pismem z dnia 05 marca 2018 r. pozwany odmówił spełniania roszczenia, wnosząc o oddalenie tak skonstruowanego powództwa.

Pismem z dnia 05 stycznia 2023 r. pełnomocnik powodów zmienił powództwo, wnosząc ostatecznie o zasądzenie na rzecz powodów 33.957,00 zł tytułem zmniejszania wartości nieruchomości oraz 3.738,85 zł tytułem zwrotu kosztów rewitalizacji akustycznej. Strona pozwana nie ustosunkowała się do tak ukształtowanego żądania.

Zgodnie z art. 455 k.c. jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.

W ocenie Sądu Okręgowego należało zatem zmodyfikować rozstrzygnięcie co do zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie. Zgodzić należy się bowiem z poglądem, iż co do zasady, odpowiedzialny za szkodę pozostaje w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia odszkodowawczego z momentem otrzymania od poszkodowanego wezwania do likwidacji szkody. W przypadku gdy odszkodowanie ma nastąpić w formie pieniężnej, od tej chwili wierzyciel ma prawo żądania zapłaty na swoją rzecz odsetek za opóźnienie na podstawie przepisu artykułu 481 k.c., pod warunkiem że w wezwaniu o zapłatę skonkretyzował także swoje roszczenie co do wysokości. Reguła ta nie może jednak być stosowana w sposób mechaniczny, nieracjonalny i sprzeczny z poczuciem sprawiedliwości. Przyjąć należy, że przedmiotowe wezwanie, o jakim mowa w artykule 455 k.c., może wywołać omawiane skutki jedynie wówczas, gdy w konkretnych okolicznościach faktycznych z jego treści można z wysokim prawdopodobieństwem przyjąć, że rzeczywiście doszło do powstania szkody w określonej w wezwaniu wysokości oraz żeby adresat wezwania ponosił za nią odpowiedzialność (Wyrok SA w Poznaniu z 23.11.2021 r., I ACa 607/20, LEX nr 3306046).

Dlatego też, Sąd Okręgowy dokonał modyfikacji wyroku Sądu I instancji, zasądzając ustaloną trafnie przez Sąd Rejonowy kwotę 37.695,85 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie:

a.  od kwoty 23.738,85 zł od dnia 25 stycznia 2017 r. do dnia zapłaty – bowiem w dacie tej żądanie powodów dotyczyło jedynie 20.000,00 zł tytułem zmniejszenia wartości nieruchomości oraz 5.000,00 zł tytułem zwrotu kosztów rewitalizacji akustycznej;

b.  od kwoty 5.000,00 zł – od 5 marca 2018 r. do dnia zapłaty – bowiem strona powodowa wnosiła w pozwie o 5.000,00 zł więcej z tytułu zmniejszenia wartości nieruchomości względem wezwania do zapłaty, zaś 5 marca 2018 r. strona pozwana wniosła o oddalenie tego żądania;

c.  od kwoty 8.957,00 zł – od 20 stycznia 2023 r. do dnia zapłaty – bowiem strona powodowa dopiero w styczniu 2023 r. rozszerzyła powództwo w zakresie żądania z tytułu zmniejszenia wartości nieruchomości o dalsze 8.957,00 zł względem żądania zawartego w pozwie, zaś strona pozwana nie ustosunkowała się do tego żądania.

Z tych wszystkich względów, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmieniono zaskarżony wyrok Sądu I instancji, o czym orzeczono w puncie I. wyroku, oraz oddalono powództwo apelację w pozostałej części, o czym na podstawie art. 385 k.p.c. orzeczono w punkcie II. wyroku.

O kosztach procesu w postępowaniu apelacyjnym orzeczono na gruncie art. 100 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. ponieważ przyjąć należy, że apelujący pozwany wygrał w postępowaniu przed Sądem II instancji w około 60%, w takim też zakresie odpowiedzialny za koszty postępowania drugoinstancyjnego będzie strona powodowa. Przy ustaleniu sumy kosztów postępowania odwoławczego na 1.800,00 zł (z czego: po stronie powodowej: 900,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego; po stronie pozwanej: 900,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego) strona powodowa powinna zwrócić stronie pozwanej 1.080,00 zł (1.800 zł x 60%). Uwzględniając przy tym poniesione przez stronę powodową dotąd koszty na poziomie 900,00 zł (z tytułu zastępstwa procesowego - ustalone w oparciu o § 2 pkt 4 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie), zasądzono od strony powodowej na rzecz strony pozwanej zwrot kosztów postępowania apelacyjnego w kwocie 180,00 zł, o czym orzeczono w punkcie III. orzeczenia.