Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 28 września 2023 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący: sędzia Joanna Składowska

po rozpoznaniu w dniu 18 września 2023 roku w Sieradzu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku M. S., P. S. i K. S.

o zniesienie współwłasności

na skutek apelacji wnioskodawców

od postanowienia Sądu Rejonowego w Łasku z dnia 24 maja 2023 r., sygn. akt I Ns 552/22

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Łasku.

Sygn. akt I Ca 466/23

UZASADNIENIE

We wniosku skierowanym do Sądu Rejonowego w Łasku, wnioskodawcy R. S. (1), P. S. i K. S. wnieśli o zniesienie współwłasności nieruchomości: oznaczonej numerem działki (...), objętej KW (...), oznaczonej numerem działki (...), objętej Kw (...) oraz oznaczonej numerem działki (...), objętej Kw (...), położonych w obrębie 12 J. gmina L. poprzez podział fizyczny na działki nr: (...) i przyznanie:

- K. S. działek nr: (...),

- P. S. działek o nr: 268/19, 268/31, 268/33,

- R. S. (1) działek o nr: 268/16, 268/18, 268/20, 268/21, 268/24, 268/26, 268/28, 268/30, 268/32, 268/34;

pozostawienie działki nr (...) we współwłasności R. S. (1), K. S. i P. S.;

pozostawienie działki nr (...) we współwłasności R. S. (1) i K. S. z obciążeniem służebnością gruntową polegającą na prawie przejazdu do działki nr (...);

pozostawienie działki nr (...) we współwłasności R. S. (1) i P. S. z obciążeniem służebnością gruntową polegającą na prawie przejazdu do działek nr (...).

Zaskarżonym postanowieniem z 24 maja 2023 r., wydanym pod sygn. akt I Ns 552/22, Sąd Rejonowy oddalił wniosek.

W uzasadnieniu rozstrzygnięcia wskazano, że obszar, na którym położone są nieruchomości objęte wnioskiem nie jest objęty miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. Gmina L. negatywnie zaopiniowała projektowany podział fizyczny nieruchomości z uwagi na jego sprzeczności z art.93 ust.2a ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r.
o gospodarce nieruchomościami.

W ocenie Sądu pierwszej instancji, zaproponowany we wniosku podział fizyczny jest sprzeczny z przepisami prawa. Zgodnie bowiem z art. 92 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia
1997 r. o gospodarce nieruchomościami przedmiotowe działki należy uznać za wykorzystywane na cele rolne, ponieważ w ewidencji gruntów są one wykazane jako użytki rolne. Zgodnie z art.93 ust.2a ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami podział nieruchomości wykorzystywanych na cele rolne, powodujący wydzielenie działki gruntu o powierzchni mniejszej niż 0,3000 ha (3000 m.kw.), jest dopuszczalny, pod warunkiem że działka ta zostanie przeznaczona na powiększenie sąsiedniej nieruchomości lub dokonana zostanie regulacja granic między sąsiadującymi nieruchomościami. Wnioskodawcy nie wykazali, aby projektowany podział miał na celu powiększenie sąsiedniej nieruchomości lub dokonanie regulacji granic między sąsiadującymi nieruchomościami. Projektowany podział jest zatem sprzeczny z przepisem art.93 ust.2a u.g.n., ponieważ prowadzi do wydzielenia działek o powierzchniach mniejszych niż 3000 m.kw.

Z powyższych względów oraz z uwagi na to, że wnioskodawcy nie zaproponowali innego sposobu zniesienia współwłasności, niż podział fizyczny nieruchomości, wniosek oddalono.

W toku postępowania międzyinstancyjnego R. S. (2) zmarł i postępowanie podjęte zostało z udziałem jego następców prawnych: M. S., P. S. i K. S..

W dniu 14 września 2023 r. wnioskodawcy wnieśli apelację od postanowienia Sądu Rejonowego, zaskarżając orzeczenie w całości i zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 95 pkt 4 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, poprzez błąd wykładnię i niewłaściwe zatasowanie, pomimo że ze względu na zgodne żądanie zniesienia współwłasności każdy ze współwłaścicieli realizował swoje prawa do części nieruchomości, co wyłączało ograniczenia w podziale określone w art. 94 ustawy.

W oparciu o wskazany zarzut, skarżący wnieśli o:

zmianę zaskarżonego orzeczenia i zniesienie współwłasności w sposób objęty wnioskiem w taki sposób aby:

- M. S. przypadły działki o nr: 268/18, 268/21, 268/26 i 268/32,

- K. S. przypadły działki nr: (...)
i 268/33,

- P. S. przypadły działki o nr: 268/16, 268/19, 268/24, 268/27, 268/31
i 268/34,

- działki nr (...) stanowiące drogi dojazdowe pozostały we współwłasności;

2. ewentualnie uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie.

Obowiązkiem sądu jest rozpoznanie istoty sprawy, a z obowiązku tego Sąd Rejonowy w sprawie przedmiotowej się nie wywiązał.

Jednym z podstawowych uprawnień współwłaścicieli jest żądanie zniesienia współwłasności, współwłasność bowiem jest ze swojej istoty stanem nietrwałym, którego likwidacja następuje na żądanie każdego ze współwłaścicieli, zarówno co do samego zniesienia współwłasności, jak i co do zakresu zniesienia (całkowite czy częściowe). Zgodnie z przyjętą w kodeksie cywilnym konstrukcją traktującą współwłasność jako stan tymczasowy, art. 210 k.c. statuuje zasadę, w myśl której każdy ze współwłaścicieli może w każdym czasie żądać zniesienia współwłasności. Uprawnienie to może być wyłączone przez czynność prawną na czas nie dłuższy niż lat pięć, co w sprawie przedmiotowej nie miało miejsca.

Oddalenie wniosku o zniesienie współwłasności, poza sytuacją, gdy doszło do czasowego umownego wyłączenia uprawnienia, jest w zasadzie niedopuszczalne. Sąd Najwyższy dopuszcza taką decyzję jedynie wyjątkowo, ale w grę wchodzić muszą sytuacje uniemożliwiające dokonanie zniesienia współwłasności w konkretnym czasie i to wyłącznie
w aspekcie art. 5 k.c. (por. orzeczenie SN z 3 grudnia 1966 r., III CR 301/66, OSNCP 1967/12, poz. 220, postanowienie SN z 22 maja 1969 r., III CRN 202/69, OSNPG 1969/12/81 orzeczenie SN z 9 października 1981 r., III CRN 202/81, niepubl.).

Podsumowując, obowiązujące prawo co do zasady nie przewiduje możliwości oddalenia wniosku współwłaściciela, traktując żądanie uprawnionej osoby jako impuls, który powinien doprowadzić do zniesienia współwłasności. Niemożliwość podziału rzeczy w naturze zaproponowanego przez wnioskującego współwłaściciela, nie uzasadnia zatem oddalenia wniosku, lecz zobowiązuje sąd do zastosowania innego sposobu zniesienia współwłasności.

W świetle więc art. 210 k.c., Sąd nie miał podstaw do podjęcia zaskarżonej decyzji, nawet gdy uznał zaproponowany przez wnioskodawców sposób zniesienia współwłasności za sprzeczny z prawem. Winien w takim wypadku znieść współwłasność w sposób prawu odpowiadający, przy zastosowaniu reguł z art. 210 - 212 k.c. oraz 622-623 k.p.c.

Na zakończenie warto także zauważyć, że wykluczając możliwość dokonania podziału zgodnie z wnioskiem, Sąd pierwszej instancji zacytował brzmienie art. 93 ust. 2a u.g.n., stosownie do którego w przypadku braku planu miejscowego podział nieruchomości wykorzystywanych na cele rolne i leśne, powodujący wydzielenie działki gruntu o powierzchni mniejszej niż 0,3000 ha, jest dopuszczalny, pod warunkiem że działka ta zostanie przeznaczona na powiększenie sąsiedniej nieruchomości lub dokonana zostanie regulacja granic między sąsiadującymi nieruchomościami. Przepisu tego natomiast, a zatem i ograniczeń w nim przewidzianych, nie stosuje się do podziałów nieruchomości, o których mowa w art. 95 u.g.n. Przepis ten wymienia przypadki, w których podział nieruchomości może być dokonany niezależnie od ustaleń planu miejscowego, a w przypadku braku planu niezależnie od decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Wśród nich ustawodawca wskazał na sytuację, gdy podział nieruchomości ma nastąpić w celu realizacji roszczeń do części nieruchomości, wynikających z przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami lub
z odrębnych ustaw (pkt 4). Jak wskazał zaś Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia
z 20 września 2012 r., IV CSK 10/12, Lex 1230172, podział nieruchomości
w postępowaniu o podział majątku wspólnego następuje w celu realizacji roszczeń do części nieruchomości wynikających z art. 46 k.r.o. w zw. z art. 1035 k.c. i art. 211 k.c.; jest to zatem podział, który może nastąpić z pominięciem przesłanki ustalonej w art. 93 ust. 2a u.g.n. oraz
z pominięciem ustaleń planu miejscowego, a w przypadku braku planu - niezależnie od decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu (tak również Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. w wyroku z 29 maja 2007 r., I SA/Wa 67/07, LEX nr 3374050). Także w uzasadnieniu postanowienia z 21 stycznia 2015 r., IV CSK 177/14, Lex 1659249, Sąd Najwyższy zajął stanowisko, że w sprawie o zniesienie współwłasności nieruchomości innej niż określona w art. 95 pkt 1 u.g.n. podział nieruchomości może nastąpić niezależnie od ustaleń planu miejscowego, a w przypadku braku planu niezależnie od decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Upoważnia do tego art. 95 pkt 4 u.g.n., w którym jest mowa o podziale nieruchomości w celu realizacji roszczeń do części nieruchomości, wynikających z przepisów niniejszej ustawy lub z odrębnych ustaw. Nie ulega zdaniem Sądu Najwyższego wątpliwości, że żądanie zniesienia współwłasności jest realizacją roszczenia współwłaściciela o przyznanie mu - zgodnie z art. 211 k.c. - prawa do części nieruchomości, które przysługuje mu dotąd do całej nieruchomości, ale tylko w określonym udziale.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy uchylił orzeczenie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania na podstawie art. 386 § 4 k.p.c.