Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 kwietnia 2023 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w następującym składzie: Przewodniczący: sędzia Joanna Składowska

po rozpoznaniu w dniu 20 kwietnia 2023 roku w Sieradzu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Premio (...). z o.o w (...)

przeciwko Towarzystwu (...) S.A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Rejonowego w Wieluniu z dnia 25 listopada 2022 r., sygn. akt I C 130/22

I.  z apelacji powoda zmienia zaskarżony wyrok w punktach 1, 2, 3, 4 i 5 w ten sposób, że:

A.  w punkcie 1. podwyższa zasądzoną kwotę z 8 243,52 złotych do 11 176,71 (jedenaście tysięcy sto siedemdziesiąt sześć i 71/100) złotych;

B.  uchyla punkt 2.;

C.  w punkcie 3. podwyższa zasądzoną kwotę z 3 231,58 złotych do 4 367 (cztery tysiące trzysta sześćdziesiąt siedem) złotych, w tym kwotę kosztów zastępstwa prawnego z 2 676,58 do 3 617 (trzy tysiące sześćset siedemnaście) złotych;

D.  w punkcie 4. podwyższa kwotę pobraną od pozwanego z 490,91 złotych do 663,40 (sześćset sześćdziesiąt trzy i 40/100) złotych;

E.  uchyla punkt 5.;

II.  oddala apelację pozwanego;

III.  zasądza od Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz Premio (...). z o.o w (...) 1 550 (tysiąc pięćset pięćdziesiąt) złotych z tytułu zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za czas po upływie tygodnia od doręczenia pozwanemu odpisu niniejszego wyroku do dnia zapłaty

Sygn. akt I Ca 69/23

UZASADNIENIE

Powód Premio (...). z o.o w (...) wystąpił z pozwem o zapłatę przez pozwanego Towarzystwo (...) S.A w W. kwoty 11 176,71 złotych z tytułu zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 9 listopada 2021 r. do dnia zapłaty, wnosząc również
o zasądzenie na swoja rzecz od pozwanego kosztów procesu.

Od wydanego w postępowaniu upominawczym nakazu zapłaty pozwany złożył sprzeciw, wnosząc o oddalenie powództwa i zasądzenie na jego rzecz zwrotu od powoda kosztów procesu.

Zaskarżonym wyrokiem Sądu Rejonowego w Wieluniu z dnia 25 listopada 2022 r., wydanym pod sygn. akt I C 130/22 zasądzono od pozwanego na rzecz powoda 8 243,52 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 9 listopada 2021 r. do dnia zapłaty (pkt 1) oraz kosztami procesu w wysokości 3 231,58 złotych (pkt 3), oddalając powództwo w pozostałym zakresie (pkt 2), a także nakazano pobrać na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego
w W. z tytułu nieuiszczonych kosztów sądowych: 490,91 złotych od pozwanego (pkt 4) i 172,49 złotych od powoda (pkt 5).

Rozstrzygniecie zapadło przy następujących ustaleniach i wnioskach:

W dniu 9 października 2021 r. doszło do zdarzenia, w wyniku którego uszkodzeniu uległ samochód marki R. (...) o nr rej. (...) stanowiący własność M. W.. Odpowiedzialność cywilną za skutki zdarzenia ponosi pozwany, który wystawił dla pojazdu sprawcy polisę ubezpieczeniową.

W dniu 16 października 2021 r. poszkodowany zawarł z powodem umowę cesji wierzytelności z polisy OC sprawcy szkody.

W związku z uszkodzeniem pojazdu poszkodowany zmuszony był wynająć pojazd zastępczy. Najem pojazdu zastępczego trwał od 16 października 2021 r. do 17 grudnia 2021 r. Strony uzgodniły stawkę najmu na kwotę 299,00 złotych netto za dobę. Samochód, który został uszkodzony służył do użytku własnego i był wyposażony w hak holowniczy. Koszt wynajmu za ten okres wyniósł 23 169,51 złotych brutto i obejmował 67 dni najmu po stawce 299,00 złotych netto. Poszkodowany nie miał możliwości osobistego odbioru, jak i oddania pojazdu do wypożyczalni, dlatego skorzystał ze świadczonej przez powoda usługi dostarczenia pojazdu i jego odebrania. Za wykonane usługi dostarczenia i odbioru pojazdu powód wystawił faktur na kwoty po 1 490,76 złotych netto.

Oględziny uszkodzonego pojazdu odbyły się w dniu 22 października 2021 r. Powód otrzymał kosztorys w dniu 8 listopada 2021 r. Ubezpieczyciel wycenił szkodę w pojeździe na kwotę 32 221,44 złotych brutto. Z taką decyzją powód nie zgodził się. W dniu 22 listopada 2021 r. przekazał pozwanemu opinię prywatną zawierającą wycenę. Ostateczną decyzje dotyczącą wysokości odszkodowania pozwany wydał 13 grudnia 2021 r.

Pozwany wypłacił powodowi kwotę 9 090 złotych z tytułu zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego, uznając za zasadny okres najmu wynoszący 45 dni.

Jak zauważył Sąd pierwszej instancji, odpowiedzialność pozwanego wobec powoda ma charakter gwarancyjny i wynika z art. 436 § 1 k.c. w zw. z art. 435 § 1 k.c. i art. 35 ustawy
z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych t. jedn. Dz. U. z 2019 r., poz. 2214 ze zm.). Zastosowanie mają zaś podstawowe reguły ustalania odszkodowania, wynikające z zasad ogólnych k.c., tj. zasada pełnej kompensaty uszczerbku (art. 361 § 2 k.c.), niedopuszczalność wzbogacenia się poszkodowanego kosztem osoby odpowiedzialnej oraz prawo poszkodowanego do wyboru postaci naprawienia szkody (art. 363 k.c.).

Sąd przyjął stawkę najmu na 299 złotych netto, ponieważ taką stawkę zastosował powód a mieściła się ona w granicach rynkowych stawek najmu bezgotówkowego, uznając za uzasadnione wynagrodzenie za wynajem pojazdu zastępczego w okresie 48 dni. Powodowi należy się zatem 17 333,52 złotych, na którą to kwotę składa się zwrot kosztów najmu pojazdu zastępczego - 14 352 złotych (48 dni x 299 złotych netto) oraz kosztów przywozu i odbioru pojazdu w łącznej kwocie 2 981,52 złotych. Kwotę tę należało pomniejszyć o sumę wypłaconą - 9 090 złotych.

Odsetki Sąd Rejonowy zasądził od dnia następnego po dniu, w którym upłynął 30 -dniowy termin do podjęcia decyzji i wypłaty odszkodowania przez pozwanego, zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, (...) i (...).

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c.

Apelacje od wyroku wniosły obie strony

Pełnomocnik powoda zaskarżył orzeczenie w części oddalającej powództwo co do kwoty 2 933,19 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 9 listopada 2021 r. do dnia zapłaty, a także dotyczącej rozstrzygnięcia o kosztach procesu, podnosząc następujące zarzuty:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 86 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług poprzez jego błędne zastosowanie i w konsekwencji zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda odszkodowania za koszty najmu pojazdu zastępczego w kwocie netto,
w sytuacji gdy poszkodowany nie prowadzi działalności gospodarczej i podczas zgłaszania szkody jednoznacznie oświadczył, iż nie jest płatnikiem podatku VAT;

2.  naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c., art. 231 k.p.c. oraz

art. 229 k.p.c., poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego
i przyjęcie za podstawę ustalenia odszkodowania za koszty najmu pojazdu zastępczego kwoty netto, w sytuacji gdy poszkodowany nie prowadzi działalności gospodarczej
i podczas zgłaszania szkody jednoznacznie oświadczył, iż nie jest płatnikiem podatku VAT;

3. błąd w ustaleniach faktycznych, będących podstawą wydanego w sprawie zaskarżonego rozstrzygnięcia, polegający na przyjęciu za podstawę ustalenia odszkodowania za koszty najmu pojazdu zastępczego kwoty netto, w sytuacji gdy poszkodowany nie prowadzi działalności gospodarczej i podczas zgłaszania szkody jednoznacznie oświadczył, iż nie jest płatnikiem podatku VAT.

Skarżący wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda dodatkowo kwoty 2 933,19 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 9 listopada 2021 r. do dnia zapłaty;

2.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych oraz stosunkowe rozdzielenie kosztów procesu
w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji (art. 100 zd. 1 k.p.c.).

Pełnomocnik pozwanego zaskarżył wyrok w zakresie pkt 1 co do kwoty 7 637,52 złotych (tj. ponad kwotę 606,00 złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 9 listopada 2021 r., a także w zakresie pkt 3 i 4 w całości, podnosząc następujące zarzuty:

1. naruszenie art. 233 § 1 k.p.c., w wyniku dokonania niewszechstronnej i dowolnej oceny materiału dowodowego w sprawie, w szczególności poprzez:

a) nieprawidłowe przyjęcie, że pojazd uszkodzony wyposażony był w hak holowniczy
i w konsekwencji, że wyłącznie takie pojazd powinien być poszkodowanemu zapewniony;

b) pominięcie, iż poszkodowany wprowadził wynajmującego - oferenta w błąd wnioskując o pojazd z hakiem holowniczym, bowiem pojazd uszkodzony nie był w ten sposób wyposażony - brak adnotacji w dowodzie rejestracyjnym;

c) pozwany poprzez zakład współpracujący był w stanie zagwarantować samochód zastępczy tożsamy, tj. bez haka holowniczego za kwotę 202 złotych;

d) brak przesłanek do poszukiwania pojazdu zastępczego odległego o 200 km od miejsca zdarzenia;

2. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 362 k.c. w zw. z 354 § 2 k.c. oraz w zw. z art. 826 § 1 k.c. oraz w zw. art. 16 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych. Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych w zw. z art. 361 § 1 k.c. poprzez ich błędną interpretację, a w konsekwencji niezastosowanie
i nieuwzględnienie zasady współpracy wierzyciela z drugą stroną stosunku zobowiązaniowego oraz zasady minimalizacji szkody, co skutkowało uznaniem stawki za dobę najmu pojazdu zastępczego zastosowanej przez powoda, w sytuacji gdy zakład ubezpieczeń zaproponował zorganizowanie najmu za stawkę znacznie korzystniejszą;

3. naruszenie przepisów prawa materialnego, a w szczególności art. 822 § 1 k.c. w zw. z art. 824 ¹ § 1 k.c., poprzez jego błędne zastosowanie i przyjęcie za uzasadnione nadmiernych
w istocie kosztów najmu pojazdu zastępczego przez poszkodowanego w stawce dobowej najmu 299 złotych brutto oraz kosztów podstawienia w wysokości 2 981,52 złotych;

4. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 361 k.c., poprzez błędną wykładnię i uznanie, że w granicach normalnego następstwa szkody mieści się transport pojazdu zastępczego na dystansie 800 km - za kwotę 2 981.00 złotych;

5. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 481 k.c. w zw. z 817 § 1 k.c., poprzez niezastosowanie skutkujące błędnym uznaniem że pozwany pozostawał w opóźnieniu już od 19 marca 2019 r. podczas, gdy dochodzone kwoty miały charakter sporny do chwili wyrokowania.

Pełnomocnik pozwanego wniósł o:

1.  zmianę rozstrzygnięcia w zakresie zaskarżenia poprzez oddalenie powództwa, a także poprzez rozliczenie kosztów procesu stosownie do wyniku sprawy zweryfikowanego
w toku instancji;

2.  rozstrzygnięcie o kosztach procesu w zakresie postępowania przed sądem I oraz II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego, stosownie do wyniku postępowania i zasady odpowiedzialności strony za wynik sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda zasługiwała na uwzględnienie, podczas gdy apelacja strony pozwanej była w całości nieuzasadniona.

Pełnomocnik powoda szczegółowo uzasadnił podniesione w apelacji zarzuty, które Sąd drugiej instancji w całości podziela.

Z art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług wynika, że prawo do odliczenia VAT może przysługiwać wyłącznie podatnikom, o których mowa
w art. 15 ust. 1 powyższej ustawy, czyli osobom prawnym, jednostkom organizacyjnym niemającym osobowości prawnej oraz osobom fizycznym wykonującym samodzielnie działalność, o której mowa w ust. 2.

Ze zgromadzonego przez Sąd Rejonowy materiału dowodowego jednoznacznie wynika, że poszkodowany w dacie zdarzenia nie prowadził działalności gospodarczej i podczas zgłaszania szkody oświadczył, że nie jest płatnikiem VAT. Zatem nie przysługiwało mu prawo do odliczenia tego podatku, a należne mu odszkodowanie z tytułu kosztów najmu pojazdu zastępczego powinno zostać zasądzone w kwocie brutto.

Odnosząc się do apelacji pozwanego, w pierwszym rządzie zauważyć należy, iż nie znajduje podstaw zarzut błędnych ustaleń faktycznych. Brak odpowiedniej adnotacji
w dowodzie rejestracyjnym nie oznacza, że pojazd nie jest wyposażony w hak holowniczy. Użytkownik może bowiem nie zrealizować obowiązku złożenia wniosku o jej wpisanie
i przedłożenia wszystkich wymaganych dokumentów. Kwestionowana okoliczność wynika zaś z zeznań świadka M. W.. Została również zgłoszona przez poszkodowanego ubezpieczycielowi i jeżeli pozwany miał wątpliwości w tym zakresie istniała możliwość weryfikacji wyposażenia w toku oględzin. W toku postępowania likwidacyjnego żadnych wątpliwości w tym zakresie ubezpieczyciel nie zgłaszał, a w wiadomości mailowej z 19 października 2021 r. poinformował powoda, że jego wypożyczalnie nie posiadają w ofercie do wynajęcia takiego typu pojazdu jak poszkodowanego: dostawczy z hakiem. Pozostaje zatem organizacja najmu pojazdu zastępczego we własnym zakresie. W wiadomości zawarto również informację, że stawka za dobę najmu nie powinna odbiegać od cen występujących na lokalnym rynku (k. 32).

W odniesieniu do zarzutów prawa materialnego zgłoszonych przez pozwanego należy zauważyć, iż z wchodzącej w skład materiału dowodowego opinii biegłego z zakresu techniki motoryzacyjnej oraz wyceny wartości oraz kosztów i jakości napraw pojazdów samochodowych T. K. wynika, że dobowe stawki wynajmu pojazdu dostawczego typu furgon o właściwościach porównywalnych z pojazdem poszkodowanego w dacie likwidacji szkody wynosiły od 162,60 złotych netto do 350,00 złotych netto. Opłaty dodatkowe i stawki za podstawienie i odbiór pojazdu zastępczego wynosiły od 50 złotych do 100 złotych netto plus stawki za kilometr podstawienia i odbioru pojazdu od 1,50 złotych do 6,50 złotych netto za kilometr. Zatem zastosowana przez powoda stawka w kwocie 299,00 złotych netto na dzień wynajmu oraz stawka za podstawienie i odbiór pojazdu w kwocie 3 złotych za kilometr mieściła się w granicach stawek występujących na rynku lokalnym.

Jeśli chodzi o koszt transportu pojazdu zastępczego podkreślić należy, że osobisty odbiór samochodu przez poszkodowanego często wymaga poniesienia przez niego dodatkowych kosztów i wiąże się z realnymi niedogodnościami, w tym poświęceniem własnego czasu. Skutki uszkodzenia pojazdu powinny być zaś zniwelowane w taki sposób, aby wyrządzona szkoda, była jak najmniej odczuwalna dla poszkodowanego.

Dodatkowo trzeba zauważyć, że poszkodowany mieszka na wsi (miejscowość F.) w odległości ponad 110 km od dużych aglomeracji ( (...), W.), w których funkcjonują wypożyczalnie pojazdów mające szeroką ofertę. Odległość placówki powoda wyniosła co prawda 202 km od miejsca zamieszkania pozwanego, ale z kolei powód nie stosował dodatkowej opłaty i umożliwiał rozliczenie bezgotówkowe.

Jeśli chodzi o zarzuty co do terminu płatności odsetek należy stwierdzić, że zobowiązanie do zapłaty odszkodowania ma charakter bezterminowy, stąd też
o przekształceniu go w zobowiązanie terminowe decyduje wierzyciel przez wezwanie dłużnika do zapłaty. Sąd Najwyższy wielokrotnie przekonywająco wyjaśniał, że zasądzenie odszkodowania według cen z daty wyrokowania może uzasadniać przyznanie odsetek od tej daty, jednakże przewidziana w art. 363 § 2 k.c. zasada nie wyłącza w tej materii innych rozwiązań. Trzeba podkreślić, że odsetki stanowią rodzaj rekompensaty typowego uszczerbku majątkowego doznanego przez wierzyciela, wynikającego z pozbawienia go możliwości czerpania korzyści z należnego mu świadczenia pieniężnego. Jeżeli więc powód dochodzi zapłaty określonej kwoty z tytułu odszkodowania z odsetkami za opóźnienie od danego dnia, wcześniejszego niż dzień wyrokowania i w toku postępowania okaże się, że kwota ta istotnie należała się powodowi od tego dnia, odsetki powinny być zasądzone zgodnie z żądaniem. Dochodzoną kwotę można uznać za należną powodowi we wskazanym dniu, gdy wyraża ona szkodę powoda według cen z tego dnia lub - w pewnych szczególnych wypadkach - z oznaczonego wcześniejszego dnia. Odwołaniu się do cen z czasu poprzedzającego dzień wyrokowania nie stoi na przeszkodzie to, że zasadą w obowiązującym prawie jest ustalanie odszkodowania według cen z daty wyrokowania, ponieważ zasada ta, mając na celu możliwie pełną kompensatę szkody, nie może usprawiedliwiać ograniczeń praw poszkodowanego (por. np.: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2000 r., II CKN 725/98, OSNIC 2000, nr 9, poz. 158, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 1983 r., IV CR 555/82, OSNCP 1983, nr 8, poz. 123).

Wynikająca z art. 455 k.c. reguła, według której dłużnik ma świadczyć niezwłocznie po wezwaniu go przez wierzyciela do wykonania zobowiązania, ulega w odniesieniu do świadczeń przysługujących poszkodowanemu od ubezpieczyciela odpowiedzialności jedynie pewnej modyfikacji. W świetle przepisów art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r.
o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, podmiot ten obowiązany jest zaspokoić roszczenie w terminie 30 dni, licząc od dnia otrzymania zawiadomienia o szkodzie. Termin ten, zgodnie z art. 14 ust. 2 powołanej ustawy, może podlegać wydłużeniu, ale wyłącznie w sytuacji, gdy wyjaśnienie okoliczności niezbędnych do ustalenia odpowiedzialności albo wysokości świadczenia w terminie 30 dniowym było niemożliwe.

Mając na uwadze powyższe rozważania przyjąć należy, iż podstawą ustalenia odszkodowania za koszty najmu powinna być kwota brutto, tj. 367,77 złotych (299 złotych netto plus 23 % VAT). Pełnomocnik powoda słusznie wskazał w apelacji, iż powód dochodził odszkodowania za okres 47 dni, a Sąd Rejonowy przyjął za uzasadnione wynagrodzenie za wynajem pojazdu zastępczego za okres 48 dni, wychodząc poza żądanie strony. Powodowi należy się zatem 20 266,71 złotych - zwrot kosztów najmu pojazdu zastępczego - 17 285,19 złotych (47 dni x 367,77 złotych) oraz kosztów przywozu i odbioru pojazdu - 2 981,52 złotych. Kwotę tę należało pomniejszyć o sumę wypłaconą - 9 090 złotych.

Mając na uwadze powyższe, zgodnie z art. 386 § 1 k.p.c., Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok w kierunku postulowanym przez powoda, oddalając na podstawie art. 385 k.p.c. apelację pozwanego.

Wiązało się to z koniecznością korekty orzeczenia w zakresie kosztów procesu oraz wydatków. Skoro bowiem roszczenie powoda zostało uwzględnione w całości, pozwany winien zwrócić powodowi wszystkie z poniesionych kosztów, tj. 4 367 złotych (3 617 złotych - opłata za czynności pełnomocnika oraz skarbowa od pełnomocnictwa, 750 złotych - opłata sądowa od pozwu). Pozwanego obciążała także całość poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa wydatków - 663,40 złotych.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., zasądzając od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1 550 złotych (opłata od apelacji - 200 złotych, opłaty za czynności pełnomocnika - 450 i 900 złotych).

Wysokość opłat za czynności pełnomocnika obliczono na podstawie § 2 pkt 3 i 4 oraz § 10 ust. 1 pkt rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800 ze zm.).