Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 16 listopada 2023 roku

Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi I Wydział Cywilny w osobie:

Przewodniczący: Sędzia Szymon Śniady

Protokolant: sekretarz sądowy Agata Wójciak

po rozpoznaniu 24 października 2023 roku w Ł.

na rozprawie

sprawy z wniosku W. S.

z udziałem K. S., B. S. (1), A. D. i E. D.

o dział spadku po B. S.

postanawia:

ustalić, iż w skład spadku po B. S., zmarłej 1 października 2019 roku wchodzą:

lokal mieszkalny numer (...) stanowiący odrębną nieruchomość, położony w Ł. przy ulicy (...), o powierzchni (...) m ^{( 2 )}, wraz z prawami z nim związanymi opisanymi szczegółowo w księdze wieczystej, dla którego prowadzona jest księga wieczystą numer (...), o wartości 224000 (dwieście dwadzieścia cztery tysiące) złotych;

środki pieniężne zgromadzone na lokacie terminowej numer (...) prowadzonej przez Bank (...) spółkę akcyjną z siedzibą w W. o wartości 25622,70 (dwadzieścia pięć tysięcy sześćset dwadzieścia dwa złote siedemdziesiąt groszy) złotych;

środki pieniężne zgromadzone na lokacie terminowej numer (...) prowadzonej przez Bank (...) spółkę akcyjną z siedzibą w W. o wartości 5301,70 (pięć tysięcy trzysta jeden złotych siedemdziesiąt groszy) złotych;

środki pieniężne zgromadzone na lokacie terminowej numer (...) prowadzonej przez Bank (...) spółkę akcyjną z siedzibą w W. o wartości 17382,48 (siedemnaście tysięcy trzysta osiemdziesiąt dwa złote czterdzieści osiem groszy) złotych;

środki pieniężne zgromadzone na lokacie terminowej numer (...) prowadzonej przez (...) Bank (...) spółkę akcyjną z siedzibą we W. o wartości 11894,58 (jedenaście tysięcy osiemset dziewięćdziesiąt cztery złote pięćdziesiąt osiem groszy) złotych.

dokonać działu spadku po B. S. w ten sposób, że:

zarządzić sprzedaż lokalu mieszkalnego numer (...) stanowiącego odrębną nieruchomość, położonego w Ł. przy ulicy (...), o powierzchni (...) m ², wraz z prawami z nim związanymi opisanymi szczegółowo w księdze wieczystej, dla którego prowadzona jest księga wieczystą numer (...) stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego oraz przyznać na rzecz W. S., K. S., B. S. (1) oraz A. D. po ¼ (jednej czwartej) sumy uzyskanej ze sprzedaży lokalu;

środki finansowe zgromadzone na lokatach, o których mowa w punkcie 1 podpunkty b-e postanowienia przyznaje na rzecz W. S., K. S., B. S. (1) oraz A. D. po ¼ (jednej czwartej) części;

ustalić, iż uczestniczka A. D. dokonała wydatków na rzecz lokalu opisanego w punkcie 1 podpunkt a postanowienia w łącznej wysokości 13707,25 (trzynaście tysięcy siedemset siedem złotych) złotych;

zasądzić na rzecz uczestniczki A. D. tytułem zwrotu wydatków o których mowa w punkcie 4 postanowienia kwoty:

od W. S. 3426,81 (trzy tysiące czterysta dwadzieścia sześć złotych osiemdziesiąt jeden groszy) złotych;

od K. S. 3426,81 (trzy tysiące czterysta dwadzieścia sześć złotych osiemdziesiąt jeden groszy) złotych;

od B. S. (1) 3426,81 (trzy tysiące czterysta dwadzieścia sześć złotych osiemdziesiąt jeden groszy) złotych;

oddalić wniosek o rozliczenie długów spadkowych w pozostałym zakresie;

ustala, że strony ponoszą koszty związane ze swoim udziałem sprawie;

nakazuje pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi tytułem wydatków tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa kwoty:

po 522,69 (pięćset dwadzieścia dwa złote sześćdziesiąt dziewięć groszy) złote od uczestniczek B. S. (1) oraz A. D.;

po 1022,69 (tysiąc dwadzieścia dwa złote sześćdziesiąt dziewięć groszy) złote od uczestnika K. S. oraz wnioskodawcy W. S..

Sygn. akt I Ns 1026/20

UZASADNIENIE

Postanowienia z 16 listopada 2023 roku

We wniosku z 19 grudnia 2019 roku W. S. wniósł o:

stwierdzenie, że spadek po B. S., z domu K. zmarłej 1 października 2019 roku w Ł. ostatnio tam zamieszkałej, na podstawie ustawy i wprost nabyły wnuki: W. S., K. S., B. S. (1) oraz prawnuczka A. D. po ¼ części każde z nich.

ustalenie, że w skład spadku po zmarłej B. S. wchodzi:

stanowiący odrębną własność lokal mieszkalny nr (...) położony w Ł. przy ulicy (...) o powierzchni użytkowej wraz z pomieszczeń przynależnych 43,1300 m ², dla którego w Sądzie Rejonowym dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi XVI Wydziale Ksiąg Wieczystych prowadzona jest księga wieczysta nr (...) o wartości 40.000 zł.

środki pieniężne zgromadzone na lokacie terminowej numer (...) prowadzonej przez (...) S.A. z siedzibą we W. o wartości 17301,68 zł,

środki pieniężne zgromadzone na lokacie terminowej numer (...) prowadzonej przez (...) S.A. z siedzibą we W. o wartości 25502,95 zł,

środki pieniężne zgromadzone na lokacie terminowej numer (...) prowadzonej przez (...) S.A. z siedzibą we W. o wartości 5279,07 zł.

dokonanie działu spadku po zmarłej B. S. poprzez:

przyznanie stanowiącego odrębną własność lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w Ł. przy ulicy (...) o powierzchni użytkowej wraz z pomieszczeń przynależnych 43,1300 m ², dla którego w Sądzie Rejonowym dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi XVI Wydziale Ksiąg Wieczystych prowadzona jest księga wieczysta nr (...) na wyłączną własność uczestniczce A. D. bez spłat i dopłat;

przyznanie środków finansowych w kwocie 16027,90 zł na rzecz W. S. bez spłat i dopłat;

przyznanie środków finansowych w kwocie 16027,90 zł na rzecz K. S. bez spłat i dopłat;

przyznanie środków finansowych w kwocie 16027,90 zł na rzecz B. S. (1) bez spłat i dopłat;

W uzasadnieniu wniosku wskazano, że zmarła B. S. (2) nabyła lokal mieszkalny nr (...) położony w Ł. przy ulicy (...) będąc wdową w oparciu o umowę dożywocia zawartą z A. Z.. Wnioskodawca wskazał, że wartość majątku spadkowego została określona w oparciu o aktualnie pozostające w posiadaniu uczestników postępowania dokumenty rozliczeniowe oraz średnie ceny nieruchomości na lokalnym rynku obowiązujące w dacie działu spadku. Nadto wskazał, że wartość nieruchomości została obniżona o szacowaną przez uczestników wartość uprawnień przysługujących dożywotnikowi w kwocie 70000 zł.

(wniosek k. 5 – 7v)

Na rozprawie z 22 września 2020 roku uczestnicy przyłączyli się do wniosku. Uczestniczka E. D. oświadczyła, że w imieniu A. D. nie odrzucała spadku po spadkodawczyni.

(protokół rozprawy z 22 września 2022 roku, 00:00:56 – 00:06:06, k. 50 – 51)

Postanowieniem częściowym z 6 października 2020 roku prawomocnym od 14 października 2020 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi stwierdził, że spadek po B. S. z domu K., córce S. i G., zmarłej 1 października 2019 roku w Ł., ostatnio stale zamieszkałej w Ł., na podstawie ustawy z dobrodziejstwem inwentarza nabyli: wnuczka B. S. (1), wnuk W. S. i prawnuczka A. D. po ¼ części każde z nich.

(postanowienie częściowe k. 59)

B. S. (1) oświadczyła, iż cofa zgodę na zgodny dział spadku po zmarłej B. S. zaproponowany we wniosku o dział spadku. Uczestniczka wniosła o ustalenie, że w skład spadku po zmarłej B. S. wchodzi lokal o wartości 205.000 zł oraz środki pieniężne w łącznej kwocie 60201,46 zł zgromadzone na lokatach terminowych.

Uczestniczka przyłączyła się do wniosku w zakresie opisanego przez wnioskodawcę sposobu podziału składników majątku spadkowego przy czym w razie dokonania podziału majątku w taki właśnie sposób wnosiła o zasądzenie dopłat od uczestniczki A. D. na rzecz pozostałych spadkobierców w wysokości różnicy między wartością lokalu mieszkalnego a wartością przysługującego jej w spadku udziału ewentualnie w tym zakresie wnosiła o dokonanie działu spadku w inny sposób zaproponowany przez strony na dalszym etapie postępowania.

(pismo procesowe uczestniczki B. S. (1) k. 144 – 145)

W piśmie procesowym z 16 grudnia 2021 roku wnioskodawczyni sprecyzowała wniosek o dział spadku w ten sposób, że wniosła o:

ustalenie, że w skład spadku po zmarłej B. S. wchodzi:

stanowiący odrębną własność lokal mieszkalny nr (...) położony w Ł. przy ulicy (...) o powierzchni użytkowej wraz z pomieszczeń przynależnych 43,1300 m ², dka którego w Sądzie Rejonowym dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi XVI Wydziale Ksiąg Wieczystych prowadzona jest księga wieczysta nr (...) o wartości 150995 zł.

środki pieniężne zgromadzone na lokacie terminowej numer (...) prowadzonej przez Bank (...) S.A z siedzibą w W. o wartości 25622,70 zł;

środki pieniężne zgromadzone na lokacie terminowej numer (...) prowadzonej przez Bank (...) S.A z siedzibą w W. o wartości 5301,70 zł;

środki pieniężne zgromadzone na lokacie terminowej numer (...) prowadzonej przez Bank (...) S.A z siedzibą w W. o wartości 17.382,48 zł;

środki pieniężne zgromadzone na lokacie terminowej numer (...) prowadzonej przez (...) Bank (...) S.A. we W. o wartości 11.894,58 zł;

ustalenie, że uczestniczka A. D. dokonała spłaty długu spadkowego w postaci utrzymania w rozumieniu art. 908 § 1 k.c. w zw. z § 3 umowy dożywocia z 5 października 2017 roku dożywotnikowi A. Z. w okres od 1 października 2019 roku do 25 lipca 2021 roku o wartości 47871,11 zł

dokonanie działu spadku po zmarłej B. S. poprzez:

przyznanie stanowiącego odrębną własność lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w Ł. przy ulicy (...) o powierzchni użytkowej wraz z pomieszczeń przynależnych 43,1300 m ², dla którego w Sądzie Rejonowym dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi XVI Wydziale Ksiąg Wieczystych prowadzona jest księga wieczysta nr (...) na wyłączną własność uczestniczce A. D. bez spłat i dopłat;

przyznanie części środków finansowych zgromadzonych na lokacie terminowej, numer (...) prowadzonej przez Bank (...) S.A z siedzibą w W. do kwoty 20.067,15 zł a rzecz W. S. bez spłat i dopłat;

przyznanie środków finansowych zgromadzonych na lokacie terminowej numer (...) prowadzonej przez Bank (...) S.A z siedzibą w W., lokacie terminowej numer (...) prowadzonej przez (...) Bank (...) S.A. we W. i lokacie terminowej numer (...) prowadzonej przez Bank (...) S.A z siedzibą w W. do kwoty 2870,87 zł to jest łącznie kwoty 20067,15 zł na rzecz K. S. bez spłat i dopłat;

przyznanie środków finansowych zgromadzonych na lokacie terminowej numer (...) prowadzonej przez Bank (...) S.A z siedzibą w W. a także na lokacie terminowej numer (...) prowadzonej przez Bank (...) S.A z siedzibą w W. do kwoty 2684,60 zł to jest łącznie w kwocie 20067,16 zł na rzecz B. S. (1) bez spłat i dopłat.

Wnioskodawca podtrzymał wniosek o ustalenie, że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Wskazano, że powinności wynikające z umowy dożywocia zawartej pomiędzy spadkodawczynią a A. Z. począwszy od daty zgonu spadkodawczyni aż do śmierci A. Z. realizowała z wyłączeniem pozostałych spadkobierców za pośrednictwem przedstawicieli ustawowych A. D.. Wymiar czasowy tych czynności w okresie od 1 października 2019 roku do 25 lipca 2021 roku wynosił około 12 godzin tygodniowo. Wartość świadczeń na rzecz dożywotnika wnioskodawca oraz uczestnicy K. S. i A. S. wycenili na kwotę 430 zł tygodniowo. Przy założeniu że przedstawicielka ustawowa realizowała te obowiązki przez okres 96 tygodni to wartość tychże świadczeń wynosi 41280 zł. Nadto wskazano, że przedstawiciele ustawowi A. D. w okresie od 1 października 2019 roku do chwili obecnej ponoszą koszty związane z utrzymaniem przedmiotowego lokalu mieszkalnego przez cykliczne uiszczanie na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej oraz dostawców mediów opłat. Wartość poniesionych z tego tytułu wydatków na dzień sporządzenia niniejszego pisma wynosi 6591,11 zł. Łączna zatem wartość świadczeń nabywcy nieruchomości określonych w umowie dożywocia zrealizowanych przez przedstawicieli ustawowych uczestniczki A. D. w okresie od 1 października 2019 roku do 25 lipca 2021 roku wynosi 47.871,11 zł. Powyższa kwota w ocenie wnioskodawcy powinna zostać uwzględniona przy ustalaniu wartości udziałów w majątku spadkowym poszczególnych uczestników i pomniejszać wartość ewentualnych dopłat.

(pismo procesowe wnioskodawcy k. 123 – 125v)

Na rozprawie z 17 maja 2022 roku uczestnicy K. S. oraz E. D. w imieniu własnym oraz w imieniu uczestniczki A. D. przyłączyli się do stanowiska wnioskodawcy. Uczestniczka B. S. (1) oświadczyła, że nie uznaje wniosku o rozliczenie długów spadkowych. Strony zgodnie oświadczyły, że w skład spadku wchodzi nieruchomość oraz wskazane w pismach rachunki bankowe.

(protokół rozprawy z 17 maja 2022 roku, 00:03:29 – 00:18:36, k. 174,174v)

W piśmie procesowym z 9 maja 2023 roku uczestniczka B. S. (1) wskazywała, że wartość prawa dożywocia obciążającego lokal, który wchodzi w skład spadku powinna zostać wyliczona tak aby uwzględniała rzeczywisty czas trwania dożywocia to jest czas od otwarcia spadku do śmierci dożywotnika – czyli od 1 października 2019 roku do 25 lipca 2021 roku. Wskazywała, że wartość prawa dożywocia należy przyjąć jako ekwiwalent świadczeń realizowanych przez przedstawicieli ustawowych małoletniej A. D. na rzecz A. Z.. Nadto podnosiła, że wartość tego prawa powinna zostać pomniejszona o wartość wypłaconego zasiłku pogrzebowego przysługującemu członkom rodziny w stałej wysokości 4.000 zł.

(pismo procesowe uczestniczki B. S. (1) k. 253 – 254)

W piśmie procesowym z 30 sierpnia 2023 roku wnioskodawca sprecyzowała wniosek o dział spadku w ten sposób, że wniosła o ustalenie, że uczestniczka A. D. dokonała spłaty długu spadkowego w postaci utrzymania w rozumieniu art. 908 § 1 k.c. w zw. z § 3 umowy dożywocia z 5 października 2017 roku dożywotnikowi A. Z. w okres od 1 października 2019 roku do 25 lipca 2021 roku o wartości 21626 zł oraz, że uczestniczka A. D. dokonała nakładu na składnik majątku spadkowego w postaci ww. nieruchomości o łącznej wartości 13707,25 zł

W uzasadnieniu wniosku odnosząc się do żądania rozliczenia długu spadkowego w postaci zapewnienia utrzymania dożywotnikowi A. Z. wnioskodawca wskazywał, że podana przez niego kwota wynika z treści opinii biegłego i przyjęcia, że wartość świadczeń powtarzających się na rzecz dożywotnika wynosiła w ujęciu rocznym 11796, w ujęciu miesięcznym 983 zł zaś świadczenia te realizowane były przez okres 22 miesięcy od 1 października 2019 roku do 25 lipca 2021 roku). Nadto wskazywał, że modyfikacja kwoty nakładów w stosunku do pierwotnie wskazanej wynika z ponoszenia przez uczestniczkę A. D. dalszych nakładów na nieruchomość stanowiącą lokal mieszkalny.

(pismo procesowe k. 287 – 288)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Spadek po B. S. na podstawie ustawy z dobrodziejstwem nabyli B. S. (1), W. S., K. S. oraz A. D. po ¼ części każde z nich.

(postanowienie częściowe k. 59, akty stanu cywilnego k. 15 – 25, k. 57,57v akt notarialny nr 6403/2019 k. 26,26v, rejestr spadkowy k. 68)

W skład spadku po B. S. wchodzi stanowiący odrębną własność lokal mieszkalny nr (...) położony w Ł. przy ulicy (...), dla którego prowadzona jest księga wieczysta nr (...).

W skład spadku po B. S. wchodzą także środki pieniężne w łącznej wysokości 60201,46 zł, w tym środki zgromadzone na lokatach terminowych:

- numer (...) prowadzonej przez (...) Bank (...) S.A. we W. o wartości 11894,58 zł.

- numer (...) prowadzonej przez Bank (...) S.A z siedzibą w W. o wartości 25622,70 zł;

- numer (...) prowadzonej przez Bank (...) S.A z siedzibą w W. o wartości 5301,70 zł oraz na lokacie terminowej

- numer (...) prowadzonej przez Bank (...) S.A z siedzibą w W. o wartości 17.382,48 zł;

(bezsporne, w tym wydruk KW k. 10 - 14, pismo (...) Bank (...) S.A. k. 60, pismmo Bank (...) S.A. k. 62)

Spadkodawczyni posiadała również rachunek E. N. w Bank (...) S.A. w W. numer (...). Saldo na dzień 1 października 2019 roku wynosiło 0 zł.

(pismo Bank (...) S.A. k. 93)

Podstawą nabycia przez spadkodawczynię B. S. lokalu lokal mieszkalnego nr (...) położonego w Ł. przy ulicy (...) była umowa dożywocia zawarta pomiędzy spadkodawczynią a A. Z. 5 października 2017 roku przed W. M. notariuszem z kancelarii notarialnej w Ł.. Spadkodawczyni w zamian za przeniesienie na nią prawa własności powyższego lokalu zobowiązała się zapewnić A. Z. dożywotnie utrzymanie. Prawo dożywocia zgodnie z § 3 umowy obejmowało przyjęcie dożywotnika jako domownika, dostarczanie mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnienie odpowiedniej pomocy i pielęgnowania w chorobie, w tym zapewnienia opieki lekarskiej oraz sprawienia mu pogrzebu odpowiadającego miejscowym zwyczajom. Strony określiły wartość przedmiotu niniejszej umowy na kwotę 110000 zł.

(bezsporne, w tym wydruk KW k. 10 – 14, umowa dożywocia k. 168 – 169v, protokół k. 171)

Rachunki za czynsz, prąd i gaz związane z lokalem przy ul. (...) opłacali w imieniu A. D. jej rodzice, w łącznej kwocie 13707,35 zł.

(bezsporne, a nadto wyciąg k. 127-129, potwierdzenia przelewów k. 130-132 i k. 289-310, przesłuchanie M. D. (1) k. 182 znacznik czasowy 00:24:14-00:28:02)

A. Z. zmarł 25 lipca 2021 roku.

(odpis skrócony aktu zgonu k. 126)

A. Z. nie mieszkał przy w lokalu będącym przedmiotem umowy dożywocia, choć bywał w nim.

(przesłanie E. D. k. 174v-175 znacznik 00:19:08-00:29:50)

A. Z. mieszkał w lokalu mieszkalnym przy ulicy (...) w Ł.. E. D. i jej mąż przyjeżdżali do jego mieszkania w celu odbierania rzeczy do prania, odwożenia ich po wypraniu, po recepty w celu ich wykupienia, a także aby zawieść A. Z. na zakupy lub do lekarza.

E. D. raz w tygodniu podejmowała czynności związane ze sprzątaniem mieszkania przy ul. (...). E. D. odbierała od A. Z. pościel i odzież do prania i naprawy, wykupywała również mu recepty oraz odbierała je z przychodni. K. E. D. odbierała A. Z. zamówienie z księgarni, a także zakupiła miód od rodziny w Ł. (przy okazji kupując go również dla siebie). E. D. z rodziną kilkukrotnie pojechała z A. Z. na cmentarz do jego rodziny oraz jeździła z nim na wizyty lekarskie.

W mieszkaniu zamieszkanym przez A. Z. E. D. z rodziną nie dokonywała napraw, ani nie sprzątała z wyjątkiem okazjonalnego przemywania lodówki.

(przesłuchanie uczestniczki E. D. 00:19:08 – 01:08:14, k. 174v – 176, przesłuchanie M. D. (2) 00:07:34 – 00:32:44, k. 181v – 182v)

A. Z. samodzielnie opłacał rachunki za mieszkanie, w którym mieszkał, opłacał swoje zakupy również jak jeździł na nie z E. D.. Dożywotnik pokrywał również koszty swojego wyżywania.

(przesłuchanie M. D. (1) k. 182 znacznik 00:28:02-00:32:07)

Wartość nieruchomości lokalowej oznaczonej jako lokal mieszkalny nr (...) przy ulicy (...) w Ł. bez uwzględnienia prawa obciążenia lokalu prawem dożywocia wynosi według stanu na dzień 1 października 2019 roku i cen aktualnych 224000 zł. Średni wskaźnik cenowy za 1 metr kwadratowy powierzchni użytkowej ww. lokalu mieszkalnego wynosi 5987 zł za m ² i mieści się w przedziale cen transakcyjnych zanotowanych na wtórnym rynku nieruchomości lokalowych o funkcji mieszkalnej usytuowanych w budynkach położonych na terenie (...) na obszarze ewidencyjnym W – 22. Oszacowana wartość jednostkowa jest bliska średniej cenie w zbiorze, będąc niższą od ceny średniej o około 4,6%. Poziom tego wskaźnika jest uzasadniony przed wszystkim cechami przedmiotowej nieruchomości. Mocną stroną powyższego lokalu jest dogodne położenie na kondygnacji, preferowana powierzchnia użytkowa oraz dobry standard budynku. Obniżająco na wartość wpływa relatywnie niski standard techniczno – użytkowy lokalu z elementami wykończenia głównie z okresu budowy.

Roczny czynsz możliwy do uzyskania z najmu pomieszczeń objętych prawem osobistym kształtuje się na poziomie 6962 zł.

Wartość świadczeń powtarzających się zgodnie z umową dożywocia z 5 października 2017 roku wynosi w skali roku 11796 zł. Świadczenia powtarzające obejmują świadczenia takie jak zapewnienie światła (80 zł miesięcznie), opału, ogrzewania (100 zł miesięcznie), leków, sprzętu rehabilitacyjnego, opieki pielęgniarskiej, dojazdów na wizyty lekarskie, opieki w starości (268 zł miesięcznie), a także zapewnienie wyżywienia i odzieży (535 zł miesięcznie). Powyższa wartość jest wynikiem założenia, że średnie rynkowe koszty leków, sprzętu rehabilitacyjnego, opieki pielęgniarskiej, dojazdów na wizyty lekarskie stanowią 20% minimalnej emerytury wynoszącej 1.338,44 zł. Nadto u podstaw określenia tej wartości legło założenie, że średnie ceny rynkowe kosztów wyżywienia i odzieży stanowią 40% minimalnej emerytury wynoszącej 1.338,44 zł. W ramach standardów wyceny brak jest wytycznych w zakresie źródeł danych przyjmowanych przez rzeczoznawców na potrzeby określenia średnich kosztów świadczeń wynikających z umowy dożywocia. Z istoty wartości rynkowej tego prawa wynika konieczność odwołania się do średnich rynkowych wysokości poszczególnych świadczeń objętych umową co rodzi konieczność sięgnięcia po dane rynkowe najczęściej powtarzające się w ujęciu typowego uczestnika rynku. Przyjęcie rzeczywistych kosztów prowadziłoby do określenia wartości indywidualnej jako kategorii subiektywnej nie zaś do wartości rynkowej jako kategorii obiektywnej.

Wartość prawa dożywocia w ujęciu jednorazowym wynosi 139000 zł. Powyższa wartość wynika z przyjęcia do oszacowania podejścia dochodowego i metody inwestycyjnej i uwzględnia stałe dochody roczne z tytułu czynszu najmu pomieszczeń objętych prawem dożywocia ustalonego na kwotę 6962 zł roczną wartość świadczeń powtarzających się oraz współczynnik korygujący wynoszący 7,072827689. Tak określona wartość dożywocie odpowiada skali potencjalnych ograniczeń w możliwości swobodnego rozporządzania i korzystania z nieruchomości lokalowej przez okres prognozowanych 12,89 lat to jest przez okres dalszego prognozowanego trwania życia dożywotnika A. Z. w przyjętej dacie stanu nieruchomości to jest w dniu 1 października 2019 roku z uwzględnieniem kosztów świadczeń jednorazowych i powtarzalnych. Wskazany okres prognozowanych 12,89 lat życia dożywotnika został określony na podstawie Tabeli dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn z publikacji Głównego Urzędu Statystycznego – Trwanie życia w 2021 roku GUS.

Wartość nieruchomości lokalowej oznaczonej jako lokal mieszkalny nr (...) przy ulicy (...) w Ł., dla którego Sąd Rejonowy dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi XVI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczysta KW nr (...), z uwzględnieniem obciążenia prawem dożywocia wynosi, według stanu na dzień 1 października 2019 roku i cen aktualnych 85.000 zł.

Wartość prawa dożywocia w ujęciu jednorazowym uwzględniająca rzeczywistą dalszą długość trwania życia dożywotnika A. Z. to jest 663 dni – 1,84 roku wynosi 36000 zł. Wskazana wartość nie jest wartością rynkową tego prawa a wartością uwzględniającą rzeczywistą dalszą długość trwania dożywotnika w miejsce dalszego trwania życia przewidywana przez GUS.

Przewidywaną dalszą długość życia dożywotnika który na dzień 1 października 2019 roku żył można było jedynie określić na podstawie tablic Głównego Urzędu Statystycznego. Dane statystyczne publikowane przez GUS uwzględnia się dla określenia wartości rynkowej prawa. Uwzględnienie rzeczywistej długości życia dożywotnika prowadzi do określenia wartości indywidulanej nie zaś wartości rynkowej.

(opinia pisemna biegłego rzeczoznawcy majątkowego K. P. 186 – 201v, opinia pisemna uzupełniająca k. 233 – 237 i k. 266 – 269)

Przedstawiciele ustawowi A. D. E. D. i M. D. (2) ponoszą w jej imieniu koszty związane z utrzymaniem przedmiotowego lokalu poprzeć cykliczne uiszczanie należnego czynszu na rzecz (...) Spółdzielni Mieszkaniowej oraz na rzecz dostawców mediów. W okresie od 25 listopada 2019 roku do 10 sierpnia 2023 roku uiścili z powyższych tytułów łącznie kwotę 13.707,25 zł.

(bezsporne, w tym zaświadczenie o rachunku o 127 – 129, potwierdzenia transakcji k. 130 – 132 i k. 289 – 310, zeznania uczestniczki E. D. 00:19:08 – 01:08:14, k. 174v – 176, zeznania świadka M. D. (2) 00:07:34 – 00:32:44, k. 181v – 182v)

Po śmierci spadkodawczyni uczestnicy spotykali się by ustalić komu mają przypaść jakie składniki spadku. Ustalili, że W. S., B. S. (1) i K. S. otrzymają środki finansowe z kont spadkodawczyni a mieszkanie przy ulicy (...) przypadnie A. D.. Ustalili, że zajmowanie się dożywotnikiem przejmie E. D. razem z mężem i obowiązki te będą wykonywać w imieniu swojej córki A. D.. E. D. z mężem zaproponowali też, że będą dokonywać opłat za lokal przy ulicy (...).

(zeznania uczestniczki E. D. 00:19:08 – 01:08:14, k. 174v – 176, zeznania uczestnika K. S. 01:08:14 – 01:14:40 k. 176, 176v, zeznania uczestnika W. S. 01:14:57 – 01:23:04, k. 176v – 177, zeznania uczestniczki B. S. (1) 00:01:47 – 00:07:34 k. 181,181v, zeznania świadka M. D. (2) 00:07:34 – 00:32:44, k. 181v – 182v)

A. D. nie posiada własnego majątku.

(bezsporne oraz oświadczenie k. 338v)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w zakresie niezbędnym do rozstrzygnięcia na podstawie powołanych wyżej dowodów, w tym dowodów z dokumentów, zeznań świadka M. D. (2) oraz przesłuchania stron. Ustalając wartość przedmiotowego lokalu mieszkalnego Sąd oparł się na opinii biegłego sądowego rzeczoznawcy majątkowego K. P.. Opinia ta była w ocenie Sądu jasna, spójna i logiczna. Odpowiadała rzeczowo na wskazaną dla biegłego tezę dowodową. Wnioski biegłego zostały należycie uzasadnione z punktu widzenia argumentacji z zakresu wyceny nieruchomości. Opinia ta była kwestionowana przez uczestniczkę B. S. (1) dlatego Sąd dopuścił dowód z opinii uzupełniających tego biegłego. Biegła w swych opiniach uzupełniających szczegółowo ustosunkowała się do stawianych opinii głównej zarzutów. W szczególności biegła wyjaśniła z jakich przyczyn ustalenie wartości prawa dożywocia nastąpiło metodą dochodową a nie porównawczą. Biegła wyjaśniła także (również w opinii głównej) w jaki sposób określiła wartość świadczeń powtarzalnych. Nadto wyjaśniła z jakich względów błędne było oczekiwanie uczestniczki B. S. (1) co do tego aby biegły w celu określenia średnich kosztów świadczeń wynikających z umowy dożywocia opierał się na dokumentach zgromadzonych w aktach sprawy. Po wydaniu drugiej opinii uzupełniającej uczestniczka B. S. (1) ponownie przedstawiła zarzuty do opinii. Nie wnosiła już jednak o wydanie kolejnej opinii uzupełniającej. W ocenie Sądu zarzuty ten stanowią wyłącznie z polemikę strony niezadowolonej z opinii, były tożsame z zarzutami podniesionymi poprzednio i zostały wyjaśnione w opiniach uzupełniających.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

W ramach przedmiotowego postępowania wnioskodawca W. S. wnosił o przeprowadzenie działu spadku po B. S.. Wszyscy uczestnicy przyłączyli się do wniosku.

Na wstępie wskazać należy, że prawa i obowiązki wchodzące w skład spadku przechodzą w drodze dziedziczenia na jedną lub więcej osób. Jeżeli do spadku dochodzi więcej niż jedna osoba, pomiędzy współspadkobiercami powstaje wspólność praw i obowiązków spadkowych, która istnieje do chwili dokonania działu spadku (art. 1035 k.c.) i która może być zniesiona jedynie w myśl art. 1035 k.c. i następnych oraz art. 680 k.p.c. i następnych. Zgodnie z art. 684 k.p.c., skład i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala sąd. Ustalenia, co wchodzi w skład masy spadkowej podlegającej podziałowi Sąd dokonuje na podstawie twierdzeń i dowodów zaofiarowanych przez strony postępowania. Dopuszczalne jest oparcie się w zakresie składu i wartości majątku podlegającego działowi na zgodnych oświadczeniach uczestników, jeżeli nie budzą one wątpliwości co do zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 29 listopada 2001 r., V CKN 482/00, LEX nr 52640). Ponadto, w świetle przepisu art. 686 k.p.c., w postępowaniu działowym sąd rozstrzyga także o istnieniu zapisów zwykłych, których przedmiotem są prawa należące do spadku, jak również o wzajemnych roszczeniach pomiędzy współspadkobiercami z tytułu posiadania poszczególnych przedmiotów spadkowych, pobranych pożytków i innych przychodów, poczynionych na spadek nakładów oraz spłaconych długów spadkowych. Zgodnie z ogólnie przyjętą zasadą w dziale spadku na podstawie art. 1035 k.c. i następne Sąd ustala skład i stan spadku na dzień otwarcia spadku oraz według cen obowiązujących w chwili orzekania (tak np. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 września 1974 r., III CZP 58/74, OSN 1975 rok, Nr 6, poz. 90). Z kolei wartość przedmiotu zniesienia współwłasności czy działu spadku ustala się na poziomie cen rynkowych (tak Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 30 grudnia 1975 r., III CRN 349/75).

Skład spadku po B. S. był pomiędzy stronami niesporny. Uczestnicy zgodnie bowiem przyznali, iż należą do niego prawo własności nieruchomości lokalowej nr 20 położonej w Ł. przy ul. (...), o powierzchni użytkowej wraz z powierzchnią pomieszczeń przynależnych 43,13 m ², dla której prowadzona jest księga wieczystą nr (...), oraz oszczędności zgromadzone na posiadanych przez spadkodawczynię 4 lokatach bankowych: 1 w (...) Bank (...) S.A. we W. i 3 w Bank (...) S.A z siedzibą w W.. Wysokość środków pieniężnych była niesporna. Wynosiła łącznie 60201,46 zł. i wynikała z treści informacji nadesłanych na wezwanie Sądu przez (...) Bank (...) S.A. i przez Bank (...) S.A.

Jeśli chodzi natomiast o wartość wskazanej nieruchomości lokalowej to należy wyjść od tego, że lokal ten, w chwili otwarcia spadku, był obciążony prawem dożywocia na rzecz A. Z..

Wartość rynkowa powyższego lokalu bez uwzględnienia obciążenia prawem dożywocia zgodnie z opinią biegłego wynosi 224000 zł. Strony nie kwestionowały opinii biegłego w tym zakresie. Sporna natomiast była wartość prawa dożywocia.

Biegła wyceniła wartość prawa dożywocia w dwóch wariantach. Pierwszy z nich to ten który określał wartość tego prawa przy uwzględnieniu dalszego prognozowanego trwania życia dożywotnika w przyjętej dacie stanu nieruchomości to jest w dniu 1 października 2019 roku. Drugi wariant z uwagi na śmierć dożywotnika przedstawiał wartość tego prawa przy uwzględnieniu rzeczywistej dalszej długości trwania życia dożywotnika.

Podkreślenia wymaga, iż w orzecznictwie sądowym dominuje stanowisko, iż wartość spadku ustalana jest według cen aktualnych na chwilę orzekania, jednak przy uwzględnieniu stanu majątku spadkowego z chwili otwarcia spadku (por. Uchwała Sądu Najwyższego z 27 września 1974 r. III CZP 58/74). Przy szacowaniu składników majątku wspólnego należy uwzględnić obciążenie zmieniające rzeczywistą wartość tych składników majątkowych, w szczególności obciążenie o charakterze prawnorzeczowym, za które ponosi odpowiedzialność każdorazowy właściciel nieruchomości, zwłaszcza obciążenie hipoteką i prawami dożywocia (por. Postanowienie SN z 29.09.2004 r., II CK 538/03).

Należy jednak zwrócić uwagę w polskim systemie prawnym nie ma przepisu określającego chwilę miarodajną dla ustalenia stanu (cech, jakości, stopnia zużycia) majątku spadkowego i jego składników, za chwilę tę należy uznać czas dokonywania działu, a więc czas orzekania, a ściślej - chwilę zamykania rozprawy stosownie do treści art. 316 § 1 k.p.c.

Co istotne jednak zasada ustalenia wartości składnika spadkowego według jego stanu na moment otwarcia spadku i jego nabycia przez spadkobierców (art. 924 k.c.) doznaje znaczących wyjątków. W judykaturze (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 sierpnia 1979 r. III CRN 137/79, OSNCP z 1980 r., nr 2, poz. 33) zgodnie przyjmuje się, iż w przypadku gdy dany przedmiot, wchodzący w skład spadku w chwili jego otwarcia, nie istnieje już w momencie orzekania o dziale spadku, nie jest on dzielony przez sąd (co nie wyklucza ewentualnych innych roszczeń związanych np. z jego zniszczeniem przez jednego ze spadkobierców).

Zmiana stanu przedmiotu spadkowego nie musi jednak polegać na jej zmianie fizycznej – czy to poprzez jej ulepszenie, pogorszenie, czy też zniszczenie, ale dotyczyć może również zmiany jego stanu prawnego.

Zgodzić się należy z poglądem stanowiącym, iż „w przypadkach gdy przedmiot spadkowy zmieni swój status prawny (np. wskutek przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności, czy zmiany przeznaczenia nieruchomości ze względu na zmiany w planie zagospodarowania przestrzennego terenu, na którym jest ona położona), dla ustalenia w postępowaniu działowym statusu nieruchomości będącej przedmiotem działu decydujące znaczenie ma charakter tej nieruchomości według jej stanu z daty działu, oceniany w myśl przepisów obowiązujących w tej dacie” (tak: T. Radkiewicz, Komentarz do art. 684 k.p.c., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Art. 459–1217. Tom II, pod red. T. Szanciły, Legalis). Słusznie wskazuje się w judykatach Sądu Najwyższego, że przyjmowanie nieistniejącego w chwili orzekania o dziale spadku stanu prawnego przedmiotu spadkowego prowadziłoby do „rozstrzygnięć nierealnych, gdyż u ich podłoża leżałyby nieraz okoliczności dawno nieaktualne” (tak m.in. Postanowienie SN z 27.08.1979 r., III CRN 137/79, OSNC 1980, nr 1-2, poz. 33; Postanowienie SN z 21.03.2003 r., II CKN 1265/00).

Sąd nie może pomijać w postępowaniu o dział spadku, że w okresie pomiędzy otwarciem spadku a jego działem prawo dożywocia wygasło z uwagi na śmierć osoby uprawnionej. Skutkiem tego jasnym jest, że na dzień orzekania to obciążenie już nie istniało i prawo majątkowe wchodzące w skład spadku nie było obciążone. W takiej sytuacji brak jest podstaw do obniżenia wartości mieszkania o wartość prawa dożywocia na korzyść jednego tylko spadkobiercy. Na skutek okoliczności niezależnych od uczestników postępowania wartość lokalu bowiem wzrosła, albowiem jego stan prawny stał się bardziej atrakcyjny na rynku nieruchomości. Oznacza to, że faktycznie uwzględnienie tegoż obciążenia skutkowałoby w rezultacie ustaleniem tego wartości składnika majątkowego w mniejszej wysokości aniżeli wynika to z jego wartości rynkowej (por Postanowienie SO w Szczecinie z 22.09.2016 r., II Ca 184/16, LEX nr 2370346).

Taka sytuacja ma miejsce w przypadku lokalu wchodzącego w skład spadku po B. S.. Nie ulega wątpliwości, iż w momencie otwarcia spadku lokal ten był obciążony dożywociem na rzecz A. Z., która to obciążenie obecnie nie istnieje. Skoro tak, to dokonywanie działu lokalu z nieistniejącym obciążeniem prowadziłoby właśnie do rozstrzygnięcia fikcyjnego nieodpowiadającemu stanowi faktycznemu. Nie sposób nie dostrzec, iż w przypadku przyznania takiego składnika majątku spadkowego z fikcyjnym przyjęciem wartości jakby był składnikiem wciąż obciążonym, prowadziłoby do znacznego pokrzywdzenia pozostałych spadkobierców i nieuzasadnionym wzbogaceniem spadkobiercy, który przedmiot ten by uzyskał. Nie sposób nie zauważyć, iż w niniejszej sprawie wygaśnięcie obciążenia przedmiotu spadkowego nie zostało spowodowane działaniem, któregokolwiek ze spadkobierców, doprowadziło do tego zdarzenia niezależne od ich woli lub działania, czyli śmierć uprawnionego z umowy dożywocia. Co istotne w takim wypadku pozostali spadkobiercy nie mogliby liczyć na żadne rozliczenia nakładów lub wydatków mające wyrównać różnice wartości różnych stanów prawnych lokalu (tak jakby to mogło mieć miejsce np. w przypadku dokonania remontu lokalu przez któregoś ze spadkobierców).

W związku z powyższym przy ustaleniu wartości przedmiotowego lokalu sąd przyjął stan fizyczny lokalu z momentu otwarcia spadku z uwzględnieniem jednak jego aktualnego stanu prawnego, bez prawem dożywocia oraz według cen aktualnych. W związku z powyższym wartość lokalu nr (...) przy ulicy (...) w Ł. została ustalona na kwotę 224000 zł.

Ostatecznie jednak kwestia wartości nieruchomości wchodzącej w skład spadku miała marginalne znaczenie dla sposobu działu spadku i wzajemnych rozliczeń spadkobierców.

Zgodnie z art. 1035 k.c. jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów dot. wspólności majątku spadkowego i dział spadku. Stosownie do art. 211 k.c. każdy ze współwłaścicieli może żądać, ażeby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział rzeczy wspólnej, chyba że podział byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo że pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości, reguluje podstawowy sposób zniesienia współwłasności poprzez tak zwany podział rzeczy naturze. Gdyby jednak rzecz nie dała się podzielić, może być przyznana jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych albo sprzedana (art. 212 k.c.).

Wobec braku zgodnego wniosku o dział spadku zastosowanie miały w oparciu o art. 687 i 688 k.p.c. przepisu regulujące zniesienie współwłasności.

Przepisy dopuszczają trzy sposoby działu spadku; poprzez jego podział w naturze, poprzez przyznanie przedmiotu spadkowego z ewentualną spłatą lub dopłatą jednemu ze spadkobierców lub też poprzez sprzedaży rzeczy.

Z uwagi na charakter lokalu spadkowego, a więc jego niewielką powierzchnię nie budziło wątpliwości, iż w grę w niniejszej sprawie nie wchodził jego podział w naturze. Powierzchnia mieszkania w oczywisty sposób nie pozwala na sensowne wydzielenie z niej mniejszych lokali, w szczególności wobec liczby spadkobierców. Podział taki byłby z pewnością sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy i pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy.

Wnioskodawca oraz cześć uczestników wnosiła o przyznanie lokalu spadkowego uczestniczce A. D.. Należy jednak podkreślić, iż uczestniczka ma jednak zaledwie 9 lat i nie posiada żadnego majątku poza odziedziczonym po spadkodawczyni. Należy przy tym zaznaczyć, iż niezależnie od przyjętej wartości lokalu spadkowego winna ona dokonać dopłat na rzecz pozostałych spadkodawców w przypadku przyznania jej przedmiotowego lokalu, albowiem odziedziczyła ona udział wynoszący jedynie ¼ spadku po B. S., podczas gdy wartość tego spadku, nawet przy przyjęciu nieaktualnej i nierynkowej wartości nieruchomości na kwotę 85000 zł, 145201,46 zł. Przyznanie więc A. D. składnika majątku w postaci przedmiotowego lokalu przekroczyłoby w każdym wariancie wartości nieruchomości należy jej udział w spadku i wymagałoby dokonania dopłat na rzecz pozostałych spadkobierców.

A. D. nie posiada jednak możliwości finansowych na dokonanie takich dopłat, zaś z uwagi na wiek nie jest prawdopodobnym zdobycie przez nią takich środków w przewidywalnej przyszłości. Nie byłoby zatem zasadne obciążenie jej obowiązkiem dokonywania jakichkolwiek spłat na rzecz innych spadkobierców. Należy też podkreślić, iż pozostali spadkobiercy nie powinni być zmuszani do swoistego „liczenia”, że obowiązek małoletniej spadkobierczyni będzie wykonywanie przez jej przedstawicieli ustawowych. Co istotne w sprawie nie wykazano, ale nawet nie podnoszono, by przedstawiciele ustawowi małoletniej posiadali możliwości takich dopłat.

Z uwagi na powyższe Sąd uznał, iż właściwym w niniejszej sprawie będzie dział spadku w zakresie przedmiotowego lokalu poprzez jego sprzedaż stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego.

W zakresie pozostałych składników majątku spadkowego istotnym jest, iż są to wierzytelności pieniężne zgromadzone na instrumentach finansowych spadkodawczyni. Z uwagi na swój charakter środki te mogą być podzielone w naturze bez uszczerbku dla ich wartości, ani ich przeznaczenia. Z uwagi na powyższe oraz prymat tego rodzaju podziału Sąd dokonał działu tych składników spadkowych w częściach równych po ¼ pomiędzy wszystkich spadkobierców.

Wnioskodawca zgłosił do rozliczenia poniesione przez uczestniczkę A. D. po otwarciu spadku koszty utrzymania mieszkania obejmującego należności na rzecz spółdzielni mieszkaniowej z tytułu czynszu oraz opłaty na rzecz dostawców mediów w łącznej wysokości 13.707,25 zł oraz koszt zaspokojenia długów spadkowych wynikających z umowy dożywocia na kwotę 21626 zł.

Stosownie do treści przepisu art. 1035 § 1 k.c., jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych. W konsekwencji, zastosowanie znajduje art. 207 k.c., zgodnie z którym pożytki i przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości ich udziałów; w takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną. W świetle powołanych przepisów, każdy ze współspadkobierców B. S. zobowiązany był do ponoszenia kosztów utrzymania wchodzącego w skład spadku lokalu mieszkalnego stosowanie do wielkości swojego udziału. Obowiązek ten wynika wprost z przepisów kodeksu cywilnego i jest niezależny od faktu korzystania z rzeczy wspólnej. Stanowi konsekwencję bycia współwłaścicielem rzeczy. Pozostałe strony nie kwestionowały potrzeby rozliczenia powyższych wydatków ani wysokości tych kosztów.

Mając na uwadze powyższe oraz stosownie do udziałów, w których byli jego współwłaścicielami, Sąd zasądził na rzecz uczestniczki A. D. od W. S., K. S. i B. S. (1) kwoty po (...) zł, stosownie do udziałów w jakich nabyli oni spadek i w jakich powinni oni partycypować w kosztach utrzymania przedmiotu wchodzącego w skład spadku.

Odmiennie należało jednak ocenić koszty związane z wykonywaniem przez przedstawicieli ustawowych A. D. umowy dożywocia.

Należy podkreślić, iż stosownie do treści umowy dożywocia B. S. (2), a po jej śmierci jej następcy prawni, winni przyjąć dożywotnika jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie, w tym zapewnić opiekę lekarską oraz sprawić mu pogrzeb odpowiadający miejscowym zwyczajom.

Co istotne A. Z. nie mieszkał w mieszkaniu wchodzącym w skład spadku, nie został więc przyjęty jako domownik i żaden ze spadkobierców nie ponosił z tego tytułu wydatków. Powyższego nie zmieniały odwiedziny dożywotnika w lokalu spadkowym.

Co istotne A. Z. ponadto samodzielnie opłacał swoje rachunki związane z kosztami światła oraz opału, a także samodzielnie sprzątał zajmowanie przez siebie mieszkanie przy ul. (...).

Czynności związane z wykonywaniem dożywocia wykonywanie przez przedstawicieli ustawowych A. D. ograniczały się w zasadzie do dokonywania naprawy odzieży A. Z., robienia mu prania, wykupywania na jego rzecz leków oraz wożenia w niektóre miejsce, jak do placówek medycznych oraz na zakupy. Należy jednak zaznaczyć, iż dożywotnik był w stanie samodzielnie poruszać się po mieście – pomiędzy swoim miejscem zamieszkania, a lokalem spadkowym podróżował również samodzielnie, a także przed pandemią samodzielnie organizował sobie żywienia z placówek gastronomicznych. Jednocześnie dożywotnik, pomimo posiadania uprawnienia z umowy dożywocia, samodzielnie finansował swoje utrzymanie.

Przedstawiciele ustawowi A. D. przez okres pandemii pomagali również dożywotnikowi w dostarczaniu mu jedzenia z placówek gastronomicznych, podczas gdy przez większość czasu trwania dożywocia samodzielnie pobierał sobie posiłki z barów mlecznych.

W istocie więc A. D., a w jej imieniu jej przedstawiciele ustawowi, umowę dożywocie wykonywała jedynie w niewielkim zakresie, który zasadniczo nie wiązał się z wydatkami innymi aniżeli związane z przemieszczaniem się wraz z dożywotnikiem lub w celu wykonania dla niego pewnych czynności.

Z uwagi na powyższe brak było podstaw do rozliczenia wartości świadczeń powtarzających się na rzecz A. Z. z tytułu umowy dożywocia. Należy podkreślić, iż biegła w niniejszej sprawie wskazała jedynie szacunkową wartość wykonywania takiej umowy, która obejmuje szereg czynności i wydatków faktycznie niewykonywanych oraz nieponoszonych przez lub w imieniu A. D., nie zaś wartość faktycznie poniesionych kosztów.

Ani małoletnia spadkobierczyni ani jej rodzice nie ponosili wszak kosztów światła, ogrzewania, zakupu odzieży oraz wyżywienia, a także kosztów związanych z leczeniem, z wyjątkiem kosztów dojazdów na wizyty lekarskie, czy też kosztów przewozu jedzenia. Należy przy tym podkreślić, iż ciężar dowodu w tym zakresie spoczywał na stronie wywodzącej z danego faktu. Jak stanowi art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Odzwierciedleniem tej zasady na płaszczyźnie procesowej jest norma wyrażona w zdaniu pierwszym art. 232 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. To zatem na A. D. oraz wnioskodawcy spoczywał ciężar wykazania wysokości zaspokojonego długu spadkowego w zakresie wykonywania umowy dożywocia, w szczególności wobec wyraźnego zaprzeczeniu w tym zakresie przez uczestniczkę B. S. (3). Należy zwrócić uwagę, iż również depozycje przedstawicieli ustawowych A. D. nie wykazały konkretnych kosztów związanych z wykonywaniem dożywocia. W konsekwencji sąd oddalił wniosek wnioskodawcy o ustalenie, że uczestniczka A. D. dokonała spłaty długu spadkowego w postaci zapewnienia utrzymania dożywotnikowi A. Z. w okresie od 1 października 2019 roku do 25 lipca 2021 roku.

Zgodnie z art. 108 k.p.c. w każdym orzeczeniu kończącym postępowanie sądowe sąd ma obowiązek orzec o tym, kto ponosi koszty postępowania. Zasady ponoszenia kosztów postępowania w procesie różnią się od zasad ponoszenia kosztów postępowania w postępowaniu nieprocesowym. W postępowaniu nieprocesowym, co do zasady, każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie (art. 520 § 1 k.p.c.)., o czym orzeczono w pkt 7 postanowienia. Według wyrażonej w § 1 art. 520 k.p.c. zasady każdy uczestnik postępowania nieprocesowego ponosi koszty, które sam wydatkował bezpośrednio lub które powstały na skutek uwzględnienia przez sąd jego wniosku o przeprowadzenie określonych czynności procesowych. W przedmiotowej sprawie, uczestnicy byli w równym stopniu zainteresowani wynikiem postępowania, z wyjątkiem E. D., która nie była spadkobiercą B. S.. Ich interesy nie były sprzeczne - ich celem było dokonanie podziału majątku spadkowego po B. S..

Co do wydatków tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa w kwocie 3090,75 zł Sąd uznał, że powinny one być rozłożone w równych częściach na spadkobierców B. S., z uwzględnieniem jednak faktu, iż B. S. (1) oraz A. D. uiściły zaliczki na wynagrodzenie biegłego w kwotach po 500 zł. Wobec powyższego nakazano na podstawie art. 113 u.k.s.c. pobrać od B. S. (1) oraz A. D. kwoty po 522,69 zł, zaś od W. S. oraz K. S. kwoty po 1022,69 zł.