Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 29 września 2023 r.

Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 29 września 2023 r. w Wąbrzeźnie na rozprawie

sprawy z wniosku (...) S.A. w W.

z udziałem (...) w (...), Skarbu Państwa – Starosty (...), Gminy R., (...) S.A. (...) w B., (...) (...) w B., Powiatu (...)

o ustanowienie drogi koniecznej

postanawia:

1.  stwierdzić, że wnioskodawca (...) SA w W. (...) w W. jako właściciel nieruchomości zapisanej w księdze wieczystej nr (...) Sądu Rejonowego w Wąbrzeźnie nabył przez zasiedzenie w dniu (...) roku służebność drogi koniecznej, której przebieg pokrywa się z istniejącą w terenie, a biegnącą wzdłuż torów kolejowych, wyjeżdżoną drogą o nawierzchni częściowo gruntowej a częściowo asfaltowej znajdującą się na działce nr (...) zapisanej w księdze wieczystej Sądu Rejonowego w Wąbrzeźnie nr (...)//(...) będącej własnością Skarbu Państwa, a pozostającej w użytkowaniu wieczystym (...) SA w W. według przebiegu zaznaczonego na mapie z projektem służebności k.272 akt i czyniąc tę mapę integralną częścią postanowienia,

2.  oddalić wniosek o ustanowienie służebności,

3.  ustalić, że każda ze stron ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie,

4.  zwrócić (...) SA w W. (...)w W. niewykorzystaną część zaliczki w kwocie 1.375,70 (jeden tysiąc trzysta siedemdziesiąt pięć 70/100) złotych nr zaliczki (...) k.1041 akt.

Sędzia Hanna Woźniak

ZARZĄDZENIE

(...)

(...)

Sędzia: H. W.

Sygn. akt I Ns 113/22

UZASADNIENIE

(...) sp. z o.o. w W. (obecnie (...) SA w W. (...) w W.) wniosła o ustanowienie służebności drogi koniecznej na działce nr (...) objętej księgą wieczystą nr (...) na rzecz każdoczesnych właścicieli działki nr (...) zapisanej w księdze wieczystej nr (...) z powołaniem się na brak dostępu do drogi publicznej. W toku postępowania wnioskodawca alternatywnie wniósł o ustanowienie służebności innym szlakiem oraz uprzednie rozważenie, czy nie doszło do zasiedzenia służebności drogi koniecznej pasem biegnącym wzdłuż torów kolejowych na działce nr (...) (k.817-819).

Uczestnicy: Skarb Państwa – (...) (...) (k.51), Gmina R. z/s w W. (k.170-171) i (...) (...) w B. (k.674) nie sprzeciwiali się wnioskowi ustanowienia drogi koniecznej na działce nr (...), natomiast zarówno Gmina R. z/s w W. jak i (...) (...) w B. byli przeciwni temu, by służebność ustanowić innym szlakiem, przebiegającym przez nieruchomość któregoś z nich.

Z kolei (...) SA w W. (k.53-55) i (...) w B. (k.134-136) byli przeciwni ustanowieniu służebności drogi koniecznej na działce nr (...) jako rozwiązaniu sprzecznemu z prawem.

Postanowieniem z 06 września 2021r. Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie ustanowił służebność drogi koniecznej, która miała przebiegać przez działki nr (...), oraz rozstrzygnął o kosztach postępowania.

Wskutek apelacji wnioskodawcy oraz Gminy R. z/s w W. postanowienie to zostało uchylone, a sprawa przekazana tut. Sądowi do ponownego rozpoznania postanowieniem Sądu Okręgowego w T. z 08 kwietnia 2022r. W uzasadnieniu tegoż postanowienia wskazano, że Sąd I instancji nie rozpoznał istoty sprawy albowiem w sentencji orzeczenia nie odniósł się do alternatywnie zgłoszonego wniosku o zasiedzenie służebności drogi koniecznej, zamieszczając częściowe rozważania na ten temat jedynie w uzasadnieniu swego orzeczenia. Dodatkowo Sąd Odwoławczy wskazał na konieczność ponownego rozważenia wszystkich wariantów ustanowienia służebności, a przede wszystkim wariantu odpowiadającego obecnej sytuacji polegającej na korzystaniu z drogi wzdłuż torów na działce nr (...), oraz na konieczność ustalenia wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności według innych wariantów, niż tylko przyjęty przez Sąd I instancji.

Rozpoznając sprawę ponownie, Sąd ustalił, co następuje:

Właścicielem nieruchomości (działka nr (...)) zapisanej w kw nr (...) od (...) była (...), która aktem notarialnym z (...) sprzedała ją (...). W wyniku przekształceń własnościowych (...) oraz umowy sprzedaży z 08 kwietnia 2015r. i dalszych przekształceń własnościowych właścicielem tej nieruchomości jest aktualnie wnioskodawca (fakty bezsporne, ponadto treść księgi wieczystej nr (...) dostępna w przeglądarce internetowej na stronie ekw.ms.gov.pl, wypis umowy oraz treść działu II „papierowej” księgi wieczystej nr (...) – k. 12 i nast. akt tej księgi).

Działka nr (...) zapisana aktualnie w kw nr (...) (wcześniej – w kw nr (...)) stanowi własność Skarbu Państwa, a od (...)do (...) pozostaje w użytkowaniu wieczystym (...) SA w W. (dowód: odpis decyzji – k.56-58, treść księgi wieczystej nr (...) dostępna w przeglądarce internetowej na stronie ekw.ms.gov.pl).

Obie te działki graniczą ze sobą, przy czym administracyjnie i geodezyjnie działka nr (...) jest położona we wsi W., a działka nr (...) – na terenie miasta W., w obszarze szeroko rozumianego dworca kolejowego (bezsporne).

(...) na działce nr (...) od lat 60. XX wieku miała zlokalizowaną składnicę maszyn rolniczych. Jedyna droga dojazdowa do tej składnicy wiodła wzdłuż torów kolejowych na działce nr (...): jadący od strony W. skręcali z drogi publicznej bezpośrednio za przejazdem kolejowym ostro w prawo, a jadący z kierunku G.-D. – przed przejazdem kolejowym ostro w lewo. Droga była używana bardzo często, głównie przez rolników udających się po zakup maszyn rolniczych lub części zamiennych do nich, dostawców maszyn i części, a także przez pracowników (...), lokatorów kilku mieszkań służbowych w budynku posadowionym na działce nr (...) oraz pracowników (...), których zakład pracy początkowo (przełom lat 50. i 60. XX wieku) mieścił się w narożniku działki nr (...). Później dodatkowo plac z pługami, piaskarkami, solą i piaskiem znajdował się na działce nr (...). Początkowo była to droga polna, o wyraźnie zarysowanym przebiegu, którą już w latach 60., przed (...), utwardzano, wysypując na nią tzw. szuter (drobno pokruszone kamienie). Część tej drogi bezpośrednio przy rampie kolejowej była wybrukowana. Z rampy kolejowej, która mieściła się naprzeciwko wjazdu na działkę nr (...), również odbierano dostawy maszyn i przewożono na składowisko na działce nr (...). W bliżej nieustalonym czasie drogę tę co najmniej na części jej długości pokryto asfaltem. Z uwagi na intensywne użytkowanie drogi przez ciężkie pojazdy wymagała ona częstych napraw, zasypywania i łatania dziur i wyrw, zarówno wtedy, gdy miała postać szutrową, jak i po pokryciu jej asfaltem. Napraw dokonywali zarówno pracownicy (...), jak i (...). Bez tych napraw droga nie nadawałaby się do użytku. Po zakupie działki nr (...) przez (...) w znajdujących się tam budynkach urządzono magazyny. Nadal co najmniej dwa razy w tygodniu przedmiotową drogą jeździły samochody ciężarowe z dostawami do magazynu i po odbiór towarów z magazynu. Nadal droga była naprawiana, by utrzymać jej przejezdność (dowód: zeznania świadków: J. D. – nagranie rozprawy z 15 listopada 2022r. od 00:03:15 do 00:37:54, Z. D., C. O., F. R. i R. P. – nagranie rozprawy z 23 lutego 2023r. od 00:07:01 do 02:05:05, zdjęcia lotnicze i mapy z zasobów Głównego Geodety Kraju – k.1079, 1091-1097, pendrive z zawartością map – k.1088, zdjęcia w opiniach biegłych – k.1113v-114v, 1197).

W 2008r. działkę nr (...) obciążono umowną służebnością przechodu i przejazdu wykonywaną na przedmiotowej drodze, na części jej długości, na rzecz właścicieli szeregu wyodrębnionych lokali znajdujących się w trzech budynkach mieszkalnych posadowionych na działkach nr (...) (dowód: treść księgi wieczystej nr (...) dostępna w przeglądarce internetowej na stronie ekw.ms.gov.pl).

Sąd zważył, co następuje:

Sąd dał wiarę zeznaniom wszystkich świadków słuchanych w sprawie albowiem są one logiczne i spójne, wzajemnie się pokrywają i uzupełniają, pozostając w zgodzie z zasadami logiki i wskazaniami płynącymi z doświadczenia życiowego, a ich wiarygodność nie była kwestionowana przez żadną ze stron.

Sąd również dał wiarę treści dokumentów, wydruków, kserokopii, odpisów dokumentów i map albowiem ich formalna i materialna autentyczność nie była kwestionowana w toku postępowania, a sąd z urzędu nie dopatrzył się okoliczności mogących je zdyskwalifikować.

Sąd podzielił wnioski końcowe wszystkich opinii biegłych. Odpowiedziały one w sposób wyczerpujący na postawione przez sąd tezy dowodowe, wnioski w nich zawarte dają się logicznie wyprowadzić z części opisowej i obliczeniowej każdej opinii. Niemniej, z uwagi na treść postanowienia końcowego, nie zostały one wykorzystane w sprawie.

Podkreślenia wymaga jedynie, że dowód z opinii W. G. na okoliczność takiego ukształtowania zasad ruchu drogowego i znaków drogowych (na wypadek ustanowienia przez sąd służebności), aby zminimalizować zagrożenie wystąpienia zdarzeń drogowych oraz możliwych zdarzeń z udziałem pojazdów szynowych był dopuszczony jedynie na wyraźne żądanie wnioskodawcy i na jego koszt. Sąd stoi bowiem na stanowisku, że przy ustanawianiu służebności drogi koniecznej Sąd nie jest związany ani przepisami ustawy o drogach publicznych, ani przepisami ustawy Prawo o ruchu drogowym.

W myśl art.292 kc, służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio. Zatem, z art.292 w zw. z art.172 kc, wynikają następujące przesłanki nabycia służebności gruntowej przez zasiedzenie: a) posiadanie służebności gruntowej, rozumiane jako rodzaj władztwa nad rzeczą umożliwiający zasiedzenie, sprowadzający się do korzystania z trwałego i widocznego urządzenia, b) nabycie posiadania służebności w dobrej lub złej wierze, przy czym zgodnie z art. 7 kc, jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary, c) upływ 20- bądź 30-letniego terminu w zależności od tego, czy nabycie posiadania służebności nastąpiło odpowiednio w dobrej lub złej wierze, d) posiadanie służebności powinno być nieprzerwane, niemniej na podstawie art. 340 kc domniemywa się ciągłość posiadania, a niemożność posiadania wywołana przez przeszkodę przemijającą nie przerywa posiadania (np. choroba osoby uprawnionej do służebności). Posiadanie służebności musi być wykonywane w sposób ciągły, ale stosownie do potrzeb. Nie musi więc być wykonywane każdego dnia. Pozbawienie posiadacza na pewien czas, wbrew jego woli, możliwości wykonywania służebności nie przerywa posiadania, jeżeli posiadanie zostaje następnie przywrócone. Art. 292 kc nie wskazuje przez kogo: posiadacza służebności czy właściciela nieruchomości, ma być wykonane urządzenie. Należy zatem uznać, że okoliczność ta nie ma decydującego znaczenia (w tym kierunku ewoluowało też orzecznictwo Sądu Najwyższego, poczynając od uchwały z 09 sierpnia 2011r. III CZP 10/11 po postanowienie SN z 21 sierpnia 2019 r. I CSK 345/18). Natomiast decydujące znaczenie mają zewnętrzne oznaki wskazujące na korzystanie z cudzej nieruchomości. Jeżeli urządzenie wykonał posiadacz służebności, stanowi ono zawsze oznakę korzystania z cudzej nieruchomości i stanowi dostateczne ostrzeżenie dla właściciela o możliwym zasiedzeniu służebności. Jeżeli natomiast wykonał je właściciel nieruchomości obciążonej albo osoba trzecia, to może ono, ale nie musi, stanowić taką oznakę. Każdy wypadek trzeba oceniać indywidualnie, uwzględniając rodzaj i charakter urządzenia. Orzecznictwo Sądu Najwyższego przesądziło również, że „trwałe urządzenie” musi być wykonane w sposób zamierzony pracą rąk ludzkich (jako widoczna trwała sztuczna konstrukcja), urządzenia takiego nie stanowią zatem same wyjeżdżone koleiny (por. J. Grella: Przesłanka nabycia przez zasiedzenie służebności drogi w postaci istnienia trwałego i widocznego urządzenia, kwartalniknieruchomości.ms.gov.pl i powołane tam orzecznictwo Sądu Najwyższego).

W sprawie niniejszej co najmniej od (...)roku (data zatrudnienia świadka R. P. w (...) w W.) istniała w terenie nie tylko wyjeżdżona, ale też utwardzona szutrem oraz wybrukowana na odcinku przy rampie kolejowej, droga wzdłuż torów kolejowych na działce nr (...), ze zjazdem na działkę nr (...) znajdującym się naprzeciwko rampy kolejowej. Droga o takim przebiegu jest widoczna na zdjęciach lotniczych od (...)(k.1092-1097). Nie sposób uchwycić (na bazie zgromadzonego materiału dowodowego) niewątpliwej daty początkowej objęcia służebności drogi w posiadanie przez właściciela działki nr (...), dlatego Sąd przyjął najwcześniejszą możliwą udokumentowaną datę, a ta wynika z zeznań wyżej wskazanego świadka. Wykorzystywanie i użytkowanie przez właściciela działki nr (...) przedmiotowej drogi, bez niczyjej zgody i ingerencji, jako drogi do pracy dla swoich pracowników (pieszo, rowerem, samochodem), jako drogi dla kooperujących dostawców oraz dla nieograniczonej liczby klientów przyjeżdżających najróżniejszymi środkami transportu po zakup maszyn, części zamiennych i środków do produkcji do największej placówki tego typu w rejonie W. – wskazuje, w ocenie Sądu, na samoistny charakter posiadania służebności. Niemniej objęcie służebności w posiadanie nastąpiło niewątpliwie w złej wierze. Faktem powszechnie znanym w realiach ustroju socjalistycznego było bowiem to, że kolej była własnością Państwa (co wynikało też z samej nazwy przedsiębiorstwa – (...)), niemożliwe było zatem inne założenie przez właściciela działki nr (...), niż to, że teren w odległości kilku metrów od torów kolejowych stanowi również własność Państwa Polskiego, zatem dojazd do działki nr (...) odbywa się po działce innego właściciela.

Przepis art. 177 k.c., wyłączający nabycie poprzez zasiedzenie własności nieruchomości państwowej (a także służebności, która miałaby obciążać nieruchomość państwową), został uchylony poprzez ustawę z dnia 28 lipca 1990r. o zmianie ustawy – kodeks cywilny (Dz.U. nr 55, poz. 321). Od dnia 01 października 1990r. zasiedzenie nieruchomości państwowej (jak i służebności na niej wykonywanej) jest dopuszczalne bez ograniczeń. Art.10 w/cyt. ustawy wskazuje, że jeżeli przed dniem wejścia w życie ustawy (1 października 1990r.) istniał stan, który według przepisów dotychczasowych wyłączał zasiedzenie nieruchomości, a według przepisów obowiązujących po wejściu w życie ustawy prowadzi do zasiedzenia, zasiedzenie biegnie od dnia wejścia jej w życie, jednakże termin ten ulega skróceniu o czas, w którym powyższy stan istniał przed wejściem w życie ustawy, lecz nie więcej niż o połowę.

Z kolei, decyzja Wojewody (...) z(...) (...) stwierdziła nabycie z mocy prawa przez (...) z dniem (...) prawa użytkowania wieczystego na 99 lat działki nr (...) zapisanej w kw nr (...) o obszarze (...) ha (przeniesionej następnie do kw nr (...)), przez co do tej samej działki dwom różnym podmiotom przysługują dwa różne prawa (własność i użytkowanie wieczyste). Stąd, według obliczeń Sądu, zasiedzenie służebności nastąpiło 06 grudnia 2005r.

W kwestii możliwości zasiedzenia i ustanowienia służebności na terenie zamkniętym o charakterze zastrzeżonym ze względu na obronność i bezpieczeństwo państwa wypowiedział się Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 17 września 2015r. w sprawie II CSK 624/14, (na które to orzeczenie wskazał Sąd Odwoławczy w swym uzasadnieniu), konkludując że teren zamknięty nie oznacza terenu wyłączonego całkowicie z obrotu, a zatem nie jest niemożliwe stwierdzenie zasiedzenia lub ustanowienie służebności obciążającej taki teren. Notabene, faktycznie od wielu dziesiątek lat przedmiotową drogą odbywa się ruch pieszy i kołowy, a występując o ustanowienie służebności, wnioskodawca chciał jedynie zalegalizować istniejący stan faktyczny.

O tym, że posiadanie służebności drogi w niniejszej sprawie miało i ma charakter ciągły, przesądziły zeznania świadków, iż każdy kolejny właściciel działki nr (...) prowadził na niej działalność gospodarczą, dla której niezbędne było i jest korzystanie z jedynej drogi dojazdowej przez działkę nr (...).

Rozpatrując z kolei hipotetycznie warianty ustanowienia służebności drogi koniecznej, należy podkreślić, że najbardziej prawdopodobnym (gdyby Sąd nie stwierdził zasiedzenia) byłby i tak wariant ustanawiający tę służebność na działce nr (...). Nie wymagałby on bowiem żadnych nakładów finansowych, materiałowych ani wykonania żadnych robót budowlanych, ustanawiał drogę konieczną najkrótszą trasą dojazdową do nieruchomości władnącej i to drogą (w znaczeniu potocznym), która funkcjonuje w tym samym miejscu bezkonfliktowo i bezwypadkowo od ponad 60 lat.

Z tych wszystkich względów postanowiono jak w sentencji na podstawie art.292 w zw. z art.172 kc. O kosztach Sąd orzekł na podstawie art.520§1 kpc.

Sędzia Hanna Woźniak

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

Sędzia