Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 20 marca 2024 r.

Sąd Rejonowy w Kętrzynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Beata Bihuń

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Żaneta Kowalska

po rozpoznaniu w dniu 06 marca 2024 r. w Kętrzynie na rozprawie

sprawy z wniosku W. S.

z udziałem Skarbu Państwa - Wojewody (...), Skarbu Państwa - Prezydenta Miasta W.

o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłym M. K.

postanawia:

I.  stwierdzić, że spadek po M. K., s. C. i J., zmarłym dnia 01 maja 1940 roku w M. – K. (Białoruś), którego ostatnim miejscem zwykłego pobytu było D., na podstawie Prawa cywilnego ziem wschodnich Tomu X, Cz. I. Zwodu Praw Rosyjskich nabył Skarb Państwa;

II.  wnioskodawca i uczestnicy we własnym zakresie ponoszą koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

sygn. akt I Ns 237/21

UZASADNIENIE

Wnioskodawca M. S. wniósł o stwierdzenie, że spadek po M. K., rozstrzelanym przez NKWD w dniu 1.05.1940 r, którego ostatnim miejscem zwykłego pobytu był majątek S. D., gm. D., powiat B., woj. Nowogrodzkie nabyła jako spadkobierca ustawowy córka H. D..

Wnioskodawca wskazał, że spadkodawca w chwili śmierci kawalerem i jedynakiem, jego rodzice nie żyli. Spadkodawca nie pozostawił testamentu. H. D. była jedna córką M. K., przy czym jej rodzice nigdy nie zawarli związku małżeńskiego.

Pełnomocnik wnioskodawcy wskazywał, że matka wnioskodawcy nabyła spadek na podstawie Kodeksu Napoleona, który obowiązywał w chwili śmierci spadkodawcy w miejscu jego ostatniego zamieszkania.

Postanowieniem z dnia 5.06.2023 r. Sąd wezwał do postępowania w charakterze uczestników Skarb Państwa, reprezentowany przez Wojewodę (...) oraz Prezydenta W. (postanowienie k. 78).

W odpowiedzi na wniosek Skarb Państwa – Wojewoda (...) wniósł o ustalenie, że spadek po zmarłym M. K. na podstawie Zwodu Praw Rosyjskich nabył Skarb Państwa.

W uzasadnieniu uczestnik wskazał, że matka wnioskodawcy była nieślubnym dzieckiem spadkodawcy i zgodnie z obowiązującym w chwili śmierci spadkodawcy prawem – dzieci nieślubne nie miały prawa do spadku.

Uczestnik Skarb Państwa – Prezydent W. wniósł o oddalenie wniosku, wskazując, że wnioskodawca nie posiada interesu prawnego w postępowaniu i nie wykazał tytułu prawnego do spadkobrania po zmarłym oraz, aby był wnukiem zmarłego.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

M. K. urodził się (...) w D. (obecnie Białoruś), gdzie przed śmiercią stale mieszkał. Zmarł w dniu 01.05.1940 r. w M. – K..

(dowód: postanowienie z dnia 24.11.2020 r. w sprawie I Ns 249/20 w aktach I Ns 249/20 k. 35)

H. S. zd. D. urodziła się (...) Była nieślubnym dzieckiem Z. D. oraz M. K.. W chwili jej urodzenia jej matka Z. D. była zamężna z M. D., od którego uciekła w pierwszym tygodniu małżeństwa, a później związała się z M. K.. Z mężem nigdy się nie rozwiodła.

Z. D. do 1939 r. stale mieszkała w majątku S. D. z M. K., z którym pozostawała w konkubinacie.

W odpisie zupełnym aktu urodzenia H. S. zd. D. jako jej rodzice widnieją Z. D. zd. R. oraz M. D. zd. D..

(dowód: zupełny odpis aktu urodzenia k. 37, kopia z księgi chrztu k. 55, zaświadczenie k. 9, zeznania wnioskodawcy w aktach I Ns 249/20 k. 33)

W. S. jest synem H. S. zd. D., która zmarła w dniu 09.10.2010 r.

(dowód: odpis aktu urodzenia wnioskodawcy k. 5, odpis zupełny aktu zgonu H. S. k. 38)

W piśmie z dnia 02.09.1941 r. . ksiądz S. S., proboszcz R. – Katolickiej Parafii w D. zaświadczył, że podczas jego wizyty w styczniu 1939 r. u chorego M. K., ten, nie mogąc sporządzić testamentu ustnego wobec trzech świadków, w obecności S. C. oraz księdza S. S. oświadczył m.in., że swojej nieślubnej córce H. D. oddaje na wyłączną własność 10 ha ze środka swojego majątku.

Oświadczenie to M. K. złożył, aby zabezpieczyć córkę przed ubóstwem, ponieważ zmuszony w był sprzedać część gospodarstwa sąsiadowi S. C..

(dowód: odpis zaświadczenia k. 8, zeznania wnioskodawcy w aktach I Ns 249/20 k. 33)

Postanowieniem z dnia 06.09.2022 r. Sąd Rejonowy w Kętrzynie oddalił wniosek wnioskodawcy o sprostowanie aktu urodzenia H. S. zd. D. poprzez wpisanie jako jej ojca M. K.. Postanowienie to jest prawomocne.

(dowód: postanowienie z dnia 06.09.2022 r. w aktach I Ns 17/22 k. 24).

Zmarła H. S. przed śmiercią zainicjowała przed Wojewodą (...) postępowanie w sprawie wydania decyzji potwierdzającej prawo do rekompensaty z tytułu pozostawienia przez M. K. nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej. Po jej śmierci Wojewoda (...) zwrócił się do wnioskodawcy – ewentualnego następcy prawnego nieżyjącego właściciela mienia, o wypowiedzenie się czy wyraża chęć przystąpienia do powyższej sprawy. Wnioskodawca do postępowania przystąpił.

(dokumenty k. 62 – 73)

Sąd zważył, co następuje:

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłym M. K. przez H. D. nie zasługiwał na uwzględnienie.

W sprawie bezspornym była okoliczność, że H. D. była nieślubnym dzieckiem M. K. oraz, że jej matka Z. D. w chwili jej urodzenia oraz do swojej śmierci pozostawała formalnie żoną M. D..

Bezsporne było również to, że spadkodawca nie pozostawił testamentu. Zaświadczenie spisane przez księdza S. S. testamentem takim nie było, a miało dowodzić jedynie, że spadkodawca uznawał H. D. za swoje dziecko.

Sporne w sprawie była kwestia jakie przepisy należy zastosować przy ustalaniu kto jest spadkobiercą po zmarłym oraz czy wnioskodawczyni należy do kręgu spadkobierców ustawowych po nim i interes prawny wnioskodawcy w złożeniu wniosku.

W pierwszej kolejności, wbrew stanowisku Prezydenta W., stwierdzić należy, że wnioskodawca posiadał interes prawny w złożeniu wniosku o stwierdzenie nabycia spadku po M. K., ponieważ od treści tego postanowienia będzie zależało rozstrzygnięcie postępowania w sprawie wydania decyzji potwierdzającej prawo do rekompensaty z tytułu pozostawienia przez M. K. nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej, w którym wnioskodawca jest stroną.

Na podstawie art. LI ustawy z dnia 23.04.1964 r. przepisy wyprowadzające kodeks cywilny, do spraw spadkowych stosuje się prawo obowiązujące w chwili śmierci spadkodawcy, o ile przepisy poniższe nie stanowią inaczej. Przepisy wprowadzające kodeks cywilny uchyliły obowiązywanie Dekretu z dnia 8 października 1946 r. - Przepisy wprowadzające prawo spadkowe, w art. XVIII którego również wskazano, że w sprawach spadkowych stosuje się prawo obowiązujące w chwili śmierci spadkodawcy, o ile przepisy poniższe nie stanowią inaczej.

W ocenie sądu, w chwili śmierci M. K., na terenie województwa Nowogrodzkiego (dawnego zaboru rosyjskiego) w zakresie prawa spadkowego, do dnia 31.12.1946 roku obowiązywały przepisy Prawa Cywilnego Ziem Wschodnich Tomu X I Części Zwodu Praw Rosyjskich (zwanego dalej Zwodem).

Zgodnie z treścią art. 1111 Zwodu w brzmieniu obowiązującym w chili śmierci spadkodawcy, prawo do dziedziczenia w porządku określonym w przez ustawy, obejmuje wszystkich członków rodu, jednością krwi związanych, aż do całkowitego jego wygaśnięcia nie tylko w pokoleniu męskim, ale i w żeńskim.

Dalej zgodnie z treścią art. 1112 Zwodu ród albo pokrewieństwo jest to związek wszystkich członków płci męskiej i żeńskiej, pochodzących od jednego wspólnego przodka, chociażby nie nosili jego nazwiska, jednakże jak wskazano w treści art. 1113 Zwodu wskazano, że do rodu zaliczani są tylko członkowie jego zrodzeni z prawego związku małżeńskiego (…).

Z powyższych przepisów wynika, że powołanym do dziedziczenia na podstawie ustawy mogły być wyłącznie dzieci pochodzące ze związków małżeńskich. Matka wnioskodawcy, co było bezsporne, pochodziła ze związku konkubenckiego, pozamałżeńskiego, w związku z czym, nie mogła być spadkobiercą ustawowym po M. K., nawet jeśli uznawał on ją za swoją córkę wobec osób trzecich. Dodatkowo z odpisu jej aktu urodzenia wynika, że formalnie jej ojcem był mąż jej matki – M. D..

W tym miejscu zauważyć należy, że nabycie spadku następuje z chwilą otwarcia spadku, a postanowienie sąd w tym zakresie ma jedynie charakter deklaratoryjny. Prawidłowe określeniu kręgu spadkobierców oraz zakres ich dziedziczenia maja kluczowe znaczenie dla tego rozstrzygnięcia w związku z czym sąd ma obowiązek podejmować czynności w tym zakresie z urzędu.

Ponieważ matka wnioskodawcy nie mogła być spadkobiercą po zmarłym M. K., sąd zgodnie z dyspozycją art. 677 § 1 kpc zobowiązany był spadkobiercę ustawowego ustalić z urzędu i postanowieniem z dnia 13.07.2023 r., na podstawie art. 672 w zw. z art. 671 § 1 kpc, w związku z brakiem spadkobierców, od których można było odebrać zapewnienie spadkowe, nakazał zmieścić w Gazecie (...) oraz w Urzędzie Miasta Stołecznego W. ogłoszenie o toczącym się postępowaniu o stwierdzenia nabycia spadku po zmarłym M. K., w którym wezwał spadkobierców zmarłego aby w ciągu 3 miesięcy od dnia ogłoszenia zgłosili się i udowodnili nabycie spadku, gdyż w przeciwnym razie mogą być pominięci w stwierdzeniu nabycia spadku (postanowienie k. 93, ogłoszenie k. 94). We wskazanym w ogłoszeniu okresie nikt nie zgłosił się jako spadkobierca zmarłego M. K..

Zgodnie z treścią (...) Zwodu, gdy po zmarłym właścicielu zupełnie nie pozostanie sukcesorów, albo gdy nikt z sukcesorów nie zgłosi się w ciągu dziesięciu lat od daty zamieszczenia w dziennikach ostatniego wezwania do zgłoszenia po spadek, albo gdy nikt z tych, którzy zgłosili się w powyższym terminie, nie udowodni swego prawa, wówczas majątek uznaje się za bezdziedziczny, a taki z mocy art. 1167 Zwodu przechodzi na Skarb Państwa.

Jak wynika z informacji uzyskanej od wnioskodawcy, M. K. był kawalerem,
a jego rodzice nie żyli. Nikt również nie zgłosił się jako spadkobierca zmarłego po zamieszczeniu ogłoszenia przez sąd. Nie znani są również inni jego ewentualni spadkobiercy, w związku z czym spadek po zmarłym M. K. należy uznać za bezdziedziczny.

Na podstawie art. LI ustawy z dnia 23.04.1964 r. przepisy wyprowadzające kodeks cywilny , przepisy kodeksu cywilnego o dziedziczeniu ustawowym Skarbu Państwa stosuje się, bez względu na rodzaj majątku, do wszelkich spadków otwartych przed dniem 1 stycznia 1947 r., jeżeli według przepisów obowiązujących przed tą datą spadki te były wakujące lub bezdziedziczne, chyba że postępowanie dotyczące spadku zostało już prawomocnie ukończone.

Zgodnie z treścią art. 935 kc w braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu. Jeżeli ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu.

Ponieważ ostatnie miejsce zamieszkania M. K. znajdowała się poza granica obecnej Rzeczypospolitej Polskiej, spadek po nim, na podstawie art. 935 kc nabył w całości Skarb Państwa.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 520 § 1 kc , wskazując, że wnioskodawca i uczestnicy ponoszą je we własnym zakresie.

ZARZĄDZENIE

Odnotować

Odpis doręczyć pełn. wnioskodawcy oraz pełn. uczestników

Z apelacją lub za 21 dni od doręczenia

08.04.2024 r.

Sędzia Beata Bihuń