Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 29 grudnia 2023 r.

Sąd Rejonowy w Jędrzejowie I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Katarzyna Wysoczyńska

Protokolant: Dagmara Smerdzyńska

po rozpoznaniu w dniu 21 grudnia 2023 r. w Jędrzejowie na rozprawie

sprawy z wniosku Z. G.

z udziałem Z. J., A. J., M. J. (1), R. J.

o stwierdzenie nabycia praw do spadku po J. C. i W. J.

postanawia

I.  stwierdzić, że spadek po J. C. zd. J. c. J. i M. P. (...), zmarłej dnia 19 marca 1982 roku w M., mającej ostatnie miejsce zamieszkania w M., na podstawie ustawy z dobrodziejstwem inwentarza nabył brat W. J. s. J. i M. urodzony (...) w P. w ½ części oraz bratankowie S. J. s. J. i S. urodzony (...) w S. i A. J. s. J. i S. urodzony (...) w S. każdy w ¼ części

II.  stwierdzić, że wchodzące w skład spadku po J. C. gospodarstwo rolne na podstawie ustawy z dobrodziejstwem inwentarza nabył brat W. J. s. J. i M. urodzony (...) w P. w całości

III.  stwierdzić, że spadek po W. J. s. J. i M., zmarłym dnia 6 października 2003 roku w M. PESEL (...), mającym ostatnie miejsce zamieszkania w M., na podstawie ustawy z dobrodziejstwem inwentarza nabyli żona M. J. (2) zd. F. c. A. i Z. urodzona (...) w M. oraz dzieci Z. G. zd. J. c. W. i M. urodzona (...) w M., H. J. s. W. i M. urodzony (...) w M. i Z. J. s. W. i M. urodzony (...) w M. każde w 1/4 części

IV.  orzec, że wnioskodawczyni i uczestnicy ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie

V.  pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Jędrzejowie od Z. G. i Z. J. kwoty po 1830,24 zł (jeden tysiąc osiemset trzydzieści złotych 24/100) od każdego z nich tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych

Sygn. akt I Ns 427/22

UZASADNIENIE

Postanowienia z dnia 29 grudnia 2023 roku

W dniu 25 października 2022 roku do tut. Sądu wpłynął wniosek Z. G.
o stwierdzenie nabycia spadku po W. J. zmarłym dnia 6 października 2003 roku i J. C. zmarłej dnia 19 marca 1982 roku. Wnioskodawczyni wskazała, że
w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne.

Jako uczestników postępowania wnioskodawczyni wskazała Z. J., A. J., M. J. (1) i R. J..

Uczestnicy nie sprzeciwili się wnioskowi.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 19 marca 1982 roku zmarła w M. J. C. zd. J. c. J.
i M.. Ostatnio stale przed śmiercią zamieszkiwała w M.. J. C. zmarła jako wdowa, pozostawiła brata W. J.. Miała ona także brata J. J. (4), który zmarł w dniu 21 stycznia 1981 roku i zostawił dwóch synów S. J. i A. J.. S. J. zmarł w dniu 4 listopada 2016 roku pozostawiając dwóch synów – R. J. i M. J. (1).

Rodzice J. C. zmarli przed nią.

J. C. miała także syna Z. C., który zmarł bezdzietnie przed J. C.. J. C. nie miał żadnych innych dzieci małżeńskich, pozamałżeńskich czy też przysposobionych. Nie zostawiła testamentu. Żaden ze spadkobierców ustawowych nie odrzucił spadku, nie zrzekł się dziedziczenia i nie został uznany za niegodnego dziedziczenia. Po jej śmierci nie był sporządzany protokół poświadczenia dziedziczenia.

Dowód: zapewnienie spadkowe (k. 57v + nagranie rozprawy z dnia 28 marca 2023 roku), odpisy skróconych aktów stanu cywilnego (k. 63 -74, 91).

W skład spadku po J. C. wchodzi gospodarstwo rolne położone w M..
W dacie jej śmierci w tym gospodarstwie pracował jej brat W. J., który po jej śmierci przejął prowadzenie tego gospodarstwo, a następnie przejął je jego syn H. J..

S. J., a także jego synowie R. J. i M. J. (1) oraz brat A. J. przed otwarciem spadku po J. C. nie pracowali w spadkowym gospodarstwie rolnym, jak również w żadnym innym gospodarstwie rolnym, byli zdolni do pracy, nie ukończyli żadnej szkoły i kursu rolniczego, a R. J. i M. J. (1) byli niepełnoletni.

S. J. w dacie śmierci J. C. pracował w papierni w S., a A. J. pracował przy instalacjach chemicznych na terenie Niemiec.

Dowód: zeznania wnioskodawczyni (k. 165 – 165v + nagarnie rozprawy z dnia 21 grudnia 2023 roku) i uczestników M. J. (1) (k. 167 v+ nagarnie rozprawy z dnia 21 grudnia 2023 roku), Z. J. (k. 167 v+ nagarnie rozprawy z dnia 21 grudnia 2023 roku), A. J. (k. 167v + nagarnie rozprawy z dnia 21 grudnia 2023 roku), R. J. (k. 167v -168 + nagarnie rozprawy z dnia 21 grudnia 2023 roku), akta I Ns 233/20.

W dniu 6 października 2003 roku zmarł w M. W. J.. Ostatnio stale przed śmiercią zamieszkiwał w M.

Jako spadkobierców ustawowych zostawił żonę M. J. zd. F. oraz dzieci Z. G., H. J. i Z. J.. Nie miał on żadnych innych dzieci małżeńskich, pozamałżeńskich czy też przysposobionych. Nie zostawił testamentu. Żaden ze spadkobierców ustawowych nie odrzucił spadku, nie zrzekł się dziedziczenia i nie został uznany za niegodnego dziedziczenia. Po jego śmierci nie był sporządzany protokół poświadczenia dziedziczenia.

H. J. zmarł w dniu 14 marca 2018 roku jako bezdzietny kawaler, a M. J. (3) zmarła w dniu 12 sierpnia 2021 roku.

Dowód: zapewnienie spadkowe (k. 57v + nagranie rozprawy z dnia 28 marca 2023 roku), odpisy skróconych aktów stanu cywilnego (k. 63 -74).

Sąd zważył co następuje:

Sąd przy rozpoznawaniu niniejszej sprawy miał na względzie treść przepisu art. 670 § 1 kpc, zgodnie, z którym Sąd z urzędu bada kto jest spadkobiercą, a w szczególności czy spadkodawca pozostawił testament.

Zgodnie z przepisem art. 926 § 1 kc powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu. W przypadku, gdy spadkodawca nie sporządził testamentu dziedziczenie wynika z ustawy. Niewątpliwym jest w niniejszej sprawie, że J. C. i W. J. nie zostawili testamentu, co wynika ze złożonego zapewnienia spadkowego. Uczestnicy także nie powoływali się na fakt istnienia takiego testamentu. Zatem dziedziczenie po nich następuje według porządku wynikającego z ustawy.

Zgodnie z przepisem art. 931 § kc w pierwszej kolejności do dziedziczenia dochodzą dzieci spadkodawcy i małżonek, które dziedziczą w częściach równych.

Jak wynika z zapewnienia spadkowego, J. C. miała syna Z., który zmarł jako bezdzietny przed nią. Uczestnicy temu faktowi nie oponowali. Nie udało się z urzędu ustalić dokładnej jego daty zgonu, a wyniku ogłoszenia nikt się nie stawił kto mógłby pomóc tą okoliczność ustalić, zatem Sąd na podstawie wiarygodnego zapewnienia spadkowego ustalił, że syn J. C. nie dożywając do chwili śmieci swej matki nie może po niej dziedziczyć. Nadto ustalono, że nie miał on dzieci, a zatem spadek po J. C. dziedziczyć będą rodzeństwo i ich zstępni, albowiem rodzice spadkodawczyni i jej mąż także zmarli przed nią.

Jak wynikało z zapewnienia spadkowego oraz aktów stanu cywilnego w dacie śmierci J. C. żył jej brat W. J., a także dzieci drugiego brata J. J. (4) zmarłego w dniu 21 stycznia1981 roku, a mianowicie S. J. i A. J..

W pkt I postanowienia Sąd orzekł na podstawie przepisu art. 932 kc – 934 kc obowiązujących w dacie śmierci J. C., stwierdzając, że spadek po J. C. zd. J. c. J. i M. P. (...), zmarłej dnia 19 marca 1982 roku w M., mającej ostatnie miejsce zamieszkania w M., na podstawie ustawy z dobrodziejstwem inwentarza nabył brat W. J. s. J. i M. urodzony (...) w P. w ½ części oraz bratankowie S. J. s. J. i S. urodzony (...) w S. i A. J. s. J. i S. urodzony (...) w S. każdy w ¼ części .

W pkt III postanowienia Sąd orzekł na podstawie cytowanego przepisu art. 931 § kc

Jak wynika z zapewnienia spadkowego, a także aktów stanu cywilnego, W. J. pozostawił troje dzieci H. J., Z. J. i Z. G. oraz żonę M. J. (3).

Z uwagi na powyższe orzeczono jak w pkt III postanowienia, stwierdzając, że spadek po W. J. zmarłym M. PESEL (...), mającym ostatnie miejsce zamieszkania w M., na podstawie ustawy z dobrodziejstwem inwentarza nabyli żona M. J. (2) zd. F. c. A. i Z. urodzona (...) w M. oraz dzieci Z. G. zd. J. c. W. i M. urodzona (...) w M., H. J. s. W. i M. urodzony (...) w M. i Z. J. s. W. i M. urodzony (...) w M. każde w 1/4 części .

Sąd rozstrzygając w zakresie dziedziczenia gospodarstwa rolnego w pkt II postanowienia miał na względzie przepis art. 670 § 2 kpc i przepisu art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 24 sierpnia 2007 roku o zmianie ustawy - prawo o notariacie i niektórych innych ustaw (Dz. U. 2007 rok nr 181 poz. 1287), zgodnie z którym Sąd z urzędu obowiązany jest zbadać, czy w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne oraz którzy spośród spadkobierców powołanych
z ustawy do spadku odpowiada warunkom przewidzianym do dziedziczenia gospodarstwa rolnego.

W ramach postępowania Sąd ustalił, że w skład spadku po J. C. wchodziło gospodarstwo rolne. Kwestia ta nie była sporna.

Od dnia wejście w życie kodeksu cywilnego tj. 1.01.1965 roku do dnia 14.02.2001 roku przesłanki do dziedziczenia gospodarstwa rolnego podlegały zmianom ustawodawczym, które stosownie do przywołanego przepisu Sąd był zobowiązany badać z urzędu.

Dopiero wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31.01.2001 roku, który wszedł w życie
z dniem 14.02.2001 roku uznał przepisy dotyczące przesłanek do dziedziczenia gospodarstwa rolnego za niezgodne z Konstytucją RP, w zakresie dotyczącym spadków otwartych po 14.02.2001 roku (a więc do tych spraw, które dotyczą osób zmarłych po tej dacie).

Z tych też względów konieczne stało się odrębne rozstrzygnięcie w zakresie dziedziczenia gospodarstwa rolnego po J. C..

W dacie otwarcia spadku po J. C. obowiązywał przepis art. 1059 kc i art. 1062 dotyczący przesłanek do dziedziczenia gospodarstwa rolnego przez rodzeństwo i ich dzieci, w brzmieniu nadanym im przez ustawę z dnia 26 października 1971 roku (Dz. U. 1971 rok nr 27 poz. 252).

Zgodnie z przepisem art. 1059 kc w zw. z art. 1062 § 1 kc bracia dziedziczą z ustawy gospodarstwo rolne jeżeli:

1) bezpośrednio przed otwarciem spadku pracowali w spadkowym gospodarstwie rolnym albo

2) w chwili otwarcia spadku są członkami rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub pracują w gospodarstwie rolnym takiej spółdzielni

albo

3) w chwili otwarcia spadku prowadzą bądź indywidualne gospodarstwo rolne bądź też pracują w gospodarstwie swoich rodziców, małżonka, jego rodziców

albo

4) w chwili otwarcia spadku są bądź małoletnie, bądź pobierają naukę zawodu lub uczęszczają do szkół

albo

5) są trwale niezdolne do pracy.

Zgodnie z art. 1062§ 3 kpc zw. z art. 1059 kc w granicach określonych przepisem art. 934 kc, dzieci rodzeństwa spadkodawcy dziedziczą gospodarstwo rolne, jeżeli bezpośrednio przed otwarciem spadku pracowały w należącym do spadku gospodarstwie rolnym i dla których ta praca stanowiła główne źródło utrzymania.

Jak wynika z wiarygodnych zeznań wnioskodawczyni i uczestników, a także przeprowadzonego w sprawie sygn. akt I Ns 233/20 postępowania dowodowego, w dacie śmierci J. C. w spadkowym gospodarstwie pracował jedynie jej brat W. J., który następnie po jej śmieci przejął to gospodarstwo, a zatem spełnił on przesłankę do dziedziczenia tego gospodarstwa określoną w przepisie art. 1059 § 1 pkt 1kc.

Jeśli chodzi o bratanków J. C., czyli S. J. i A. J., synów brata J. C., J. J. (4) zmarłego w 1981 roku, to ich kwalifikacje do dziedziczenia gospodarstwa rolnego podlegały ocenie na podstawie z cytowanego przepisu art. 1062§ 3 kc. Jak wynika z wiarygodnych zeznań wnioskodawczyni i uczestników bezpośrednio przed otwarciem spadku po J. C. nie pracowali oni w spadkowym gospodarstwie, mieszkali w znacznej od niego odległości – S. w S., a A. na terenie Niemiec, a także obaj pracowali poza rolnictwem. Zatem w ocenie Sądu nie spełnili oni przesłanek do dziedziczenia tego gospodarstwa rolnego.

Z uwagi na powyższe orzeczono jak w pkt II postanowienia, stwierdzając, że wchodzące w skład spadku po J. C. gospodarstwo rolne dziedziczy w całości brat W. J..

W pkt IV orzeczono na podstawie art. 520 § 1 kpc uznając, ze wnioskodawczyni i uczestnicy w równym stopniu byli zainteresowani rozstrzygnięciem w sprawie, a zatem winni ponosić we własnym zakresie koszty postępowania.

W pkt V Sąd orzekł na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, nakazując pobrać od wnioskodawczyni i Z. J. (spadkobiercy po W. J.) kwoty po 1830,24 zł, czyli po ½ z wydatku
w kwocie 3660,48 zł stanowiącego koszt ogłoszenia.

W ocenie Sądu tylko te dwie osoby winny ponosić te koszty, albowiem ostatecznie to one nabyły spadkowe gospodarstwo rolne. Pozostałe osoby nie dziedziczą tego gospodarstwa zatem obciążanie ich kosztami tego postępowania było niezasadne ze względów słusznościowych.