Pełny tekst orzeczenia

0.1

Wyrok Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 28 maja 2024 roku w sprawie IV Ko 965/23.

0.11.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny

0.11.3. Granice zaskarżenia

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

1Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

0.12.1. Ustalenie faktów

0.12.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

0.12.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

0.12.2. Ocena dowodów

0.12.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

0.12.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

1STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

Pełnomocnik wnioskodawcy zaskarżonemu orzeczeniu zarzuciła:

1. obrazę przepisów postępowania która to mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, a to przepisu art. 552 § 4 kpk w zw. z art. 247 § 1 pkt 1 i 2 kpk oraz art. 247 § 2 kpk poprzez dowolne uznanie, że zatrzymanie D. G. nie było niewątpliwie niesłuszne, pomimo niewystąpienia przesłanek od których to spełnienia uzależnia się możliwość zastosowania instytucji przewidzianej w przepisie art. 247 kpk;

2. obrazę przepisów postępowania która to mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, a to przepisu art 410 kpk poprzez powzięcie rozstrzygnięcia w sprawie bez uwzględnienia istotnych okoliczności, a to tego, że:

- zdarzenia objęte zarzutem miały miejsce w 2019 r., zaś dowody z tym związane zostały wcześniej zabezpieczone i poddane analizie biegłego, a także analizie procesowej 3 marca 2022 r., tym samym wnioskodawca nie mógł mieć żadnego wpływu na dowody rzeczowe zgromadzone w sprawie, z kolei organ nie wskazał jakiego rodzaju zatrzymane dokumenty w toku kolejnego przeszukania stanowiły dowody dające podstawę do czynienia dalszych, istotnych okoliczności w sprawie;

- wnioskodawca nie mógł w żaden sposób utrudniać przebiegu postępowania, które to zostało włączone jako odrębny wątek z głównego postępowania prowadzonego przez znaczny czas, tym samym nie mógł mieć żadnego wpływu na zabezpieczone dowody rzeczowe w sprawie;

- wnioskodawca nie został ani razu wezwany do stawienia się w jednostce prokuratury celem ogłoszenia mu wydanego postanowienia o przedstawieniu zarzutów oraz przesłuchania go w charakterze podejrzanego (w/w zamieszkuje od 10 lat pod tym samym adresem, zaś jak wynika z notatki urzędowej znajdującej się w aktach — nie zachodziły żadne obawy o to, że mógłby się ukrywać);

- 9 maja 2023 r. wnioskodawca dobrowolnie stawił się w budynku Prokuratury celem złożenia obszernych wyjaśnień w sprawie;

- w trakcie dokonanego przeszukania w 2022 r., tj. rok przed zatrzymaniem wnioskodawcy, w/w współpracował z organami, razem z T. W. wydal im to czego żądali, nie utrudniając przebiegu czynności;

- prokurator nie wystąpił do sądu z wnioskiem o zastosowanie w stosunku do wnioskodawcy środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania;

- w uzasadnieniu postanowienia o zatrzymaniu nie wskazano w jaki sposób D. G. mógłby utrudniać toczące się od znacznego czasu postępowanie,;

- zastosowano w stosunku do wnioskodawcy środek przymusu który to był nieproporcjonalny dla potrzeb prowadzonego postępowania karnego;

3. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia który to mógł mieć wpływ na treść orzeczenia a polegający na przyjęciu, że D. G. nie został niewątpliwie niesłusznie zatrzymany, podczas gdy zastosowanie w/w środka przymusu nie znajdowało żadnego uzasadnienia.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Podniesione w apelacji zarzuty odwoławcze, rozumiane jako podważające trafność dokonanego przez Sąd Okręgowy ustalenia, że zatrzymanie D. G. w dniu 1 marca 2023 roku przez funkcjonariuszy Komendy Miejskiej Policji w L. nie było niewątpliwie niesłuszne, są zasadne.

Na wstępie należy stwierdzić, że poczynione przez Sąd I Instancji ustalenia faktyczne dotyczące przebiegu wydarzeń związanych z przedmiotowym zatrzymaniem wnioskodawcy nie są przez skarżącą kwestionowane i w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie budzą wątpliwości. Nie do zaakceptowania jest natomiast stanowisko Sądu Okręgowego, że zatrzymanie D. G. nie tylko nie było niesłuszne, ale wręcz zasadne i konieczne.

Warto w tym miejscu przypomnieć, że zgodnie z art. 247 § 1 k.p.k., prokurator może zarządzić zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie osoby podejrzanej albo podejrzanego, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że:

1)  nie stawią się na wezwanie w celu przeprowadzenia z ich udziałem m.in. czynności przedstawienia zarzutów (art. 313 k.p.k.);

2)  mogą w inny bezprawny sposób utrudniać postępowanie.

Zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie wskazanych wyżej osób może też nastąpić, gdy zachodzi potrzeba niezwłocznego zastosowania środka zapobiegawczego (art. 247 § 2 k.p.k.).

Należy zgodzić się ze skarżącą, że w niniejszej sprawie w odniesieniu do D. G. powyższe podstawy procesowego zatrzymania nie zaistniały.

W pisemnych motywach swojego rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy podniósł, że miał wątpliwości co do występowania, określonej w art. 247 § 1 pkt 1 k.p.k., podstawy zatrzymania wnioskodawcy „w postaci uzasadnionej obawy, że może on nie stawić się w celu przeprowadzenia zaplanowanych czynności z jego udziałem”. Uznał jednak, że zaistniały inne podstawy zatrzymania D. G. i w rezultacie decyzję prokuratora w tym względzie ocenił jako zasadną. Argumenty przytoczone w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku na poparcie takiego stanowiska nie są jednak przekonujące.

Wskazane wyżej wątpliwości co do istnienia w niniejszej sprawie podstawy zatrzymania wnioskodawcy określonej w art. 247 § 1 pkt 1 k.p.k. doprowadziły Sąd I Instancji do trafnego wniosku, że podstawa ta nie może uzasadniać przedmiotowej decyzji prokuratora. Trzeba wszak zauważyć, że D. G. od 10 lat mieszka z rodziną w tym samym mieszkaniu, prowadzi ustabilizowany tryb życia i nic nie wskazuje na to, iż nie stawiłby się na wezwanie prokuratora, gdyby takie otrzymał. Innymi słowy, w stosunku do niego nie zaistniały żadne okoliczności wskazujące na obawę, że mógłby zignorować wezwanie w celu przeprowadzenia z jego udziałem określonych czynności procesowych.

Eliminując istnienie obawy niestawiennictwa wnioskodawcy na wezwanie prokuratora, Sąd Okręgowy doszukał się jednocześnie wystąpienia obawy utrudniania przez niego postępowania w inny bezprawny sposób. Dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy istotne jest to, że w postanowieniu o zatrzymaniu D. G. prokurator nie wskazał, na czym owo utrudnianie miałoby polegać. W tej sytuacji Sąd Okręgowy, niejako wyręczając oskarżyciela publicznego, podjął próbę wykazania istnienia tej podstawy. Wywiódł więc, że o słuszności zatrzymania wnioskodawcy świadczy fakt, iż prokurator postanowił, że wraz z zatrzymaniem zostanie przeprowadzone przeszukanie jego mieszkania w celu procesowego zabezpieczenia rzeczy mających znaczenie dla prowadzonego postępowania. Zdaniem Sądu I Instancji, w takich okolicznościach D. G. mógłby utrudnić postępowanie poprzez ukrycie lub zniszczenie dokumentów stanowiących dowody przestępstwa. Rzecz jednak w tym, że zabezpieczenie dowodów przestępstwa i związania z tym potrzeba przeszukania pomieszczeń użytkowanych przez osobę podejrzaną nie mogą być utożsamiane z koniecznością procesowego zatrzymania takiej osoby. Ponadto nie można zapominać, że postępowanie w sprawie (...) Prokuratury Regionalnej w L.dotyczy zdarzeń z 2019 roku, a dowody ich dotyczące zostały zabezpieczone i poddane analizie procesowej już w dniu 3 marca 2022 roku. Nie sposób więc skutecznie bronić stanowiska, że 12 miesięcy później, w dniu 1 marca 2023 roku istniała realna obawa ukrycia lub zniszczenia przez wnioskodawcę dowodów przestępstwa, ani też obawa jakiegokolwiek innego jego zachowania w bezprawny sposób utrudniającego prowadzone postępowanie. Uwaga ta dotyczy również podnoszonego w toku postępowania w niniejszej sprawie argumentu, że zatrzymanie D. G. było konieczne, ponieważ w tym samym czasie został zatrzymany potencjalny jego współsprawca T. W., a to miało im uniemożliwić ustalenie wspólnej linii obrony. Zważywszy jednak na podejmowane wcześniej przez organa ścigania czynności procesowe w stosunku do obu mężczyzn i związaną z tym ich świadomość toczącego się w ich sprawie postępowania, argument ten należy uznać za całkowicie nieprzekonujący.

Nie można też zgodzić się z Sądem Okręgowym, że konieczność zatrzymania D. G. uzasadniała potrzeba niezwłocznego zastosowania wobec niego środka zapobiegawczego. Wprawdzie podstawę tę prokurator wskazał w swoim postanowieniu z dnia 22 lutego 2023 roku, jednak nie uzasadnił niezwłoczności podjęcia decyzji o zastosowani środka zapobiegawczego. Jak wiadomo, prokurator zastosował wobec wnioskodawcy wolnościowe środki zapobiegawcze, a to mógł uczynić bez konieczności jego zatrzymywania. Godzi się zaś podkreślić, że na decyzję w przedmiocie rodzaju zastosowanych środków zapobiegawczych nie wpłynęły dowody przeprowadzone po zatrzymaniu D. G., a więc ani jego wyjaśnienia (wnioskodawca skorzystał wówczas z prawa odmowy wyjaśnień), ani dowody zabezpieczone w czasie przeszukania jego mieszkania.

Oceniając zasadność zatrzymania wnioskodawcy, które jest przecież pozbawieniem człowieka wolności, trzeba też pamiętać o zasadzie rozważnego stosowania tego środka przymusu, proporcjonalnego do okoliczności sprawy, a w szczególności do celów postępowania karnego.

Reasumując powyższe rozważania należy stwierdzić, że w niniejszej sprawie w odniesieniu do D. G. nie było wystarczających podstaw do zatrzymania go i przymusowego doprowadzenia do prokuratury. Rażąca dysproporcja zatrzymania wnioskodawcy w stosunku do ustalonych w niniejszej sprawie okoliczności oraz procesowych celów toczącego się w niej postępowania uzasadniają wniosek, że czynność ta była niesłuszna w stopniu niewątpliwym.

Stwierdzenie niewątpliwej niesłuszności zatrzymania wnioskodawcy, zgodnie z art. 552 § 4 k.p.k., stanowi faktyczną podstawę zasądzenia na jego rzecz z tego tytułu zadośćuczynienia oraz odszkodowania. W niniejszej sprawie przedmiotem procedowania jest wniosek o zasądzenie na rzecz D. G. zadośćuczynienia.

Świadczenie to, stosownie do treści art. 445 § 1 k.c., powinno być sumą odpowiednią, a więc adekwatną do rozmiaru krzywdy doznanej przez uprawnioną osobę. Wprawdzie kwota ta ma charakter uznaniowy, bowiem określenie jej wysokości należy do swobodnej decyzji sądu, tym niemniej powinna ona być tak ukształtowana, aby z jednej strony stanowić odczuwalną rekompensatę ekonomiczną za doznaną krzywdę, z drugiej zaś nie być nadmierną wartością ocenianą jako nieuzasadnione okolicznościami sprawy wzbogacenie osoby uprawnionej.

W niniejszej sprawie przy określaniu rozmiaru krzywdy D. G. wynikającej z jego niewątpliwie niesłusznego zatrzymania w dniach 1 i 2 marca 2023 roku, a co za tym idzie, również wysokości kwoty zadośćuczynienia, należało mieć na uwadze okoliczności jago zatrzymania (o godz. 6.00 w domu w obecności trojga małoletnich dzieci), fakt nieuzasadnionego umieszczenia go w pomieszczeniu dla osób zatrzymanych, gdzie spędził noc oraz negatywne skutki zatrzymania go zaistniałe w jego psychice.

W tym stanie rzeczy za adekwatne należało uznać zadośćuczynienie w kwocie 8.000 zł, która odpowiada wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w Polsce w II kwartale 2024 roku (wg komunikatu Głównego Urzędu Statystycznego – 8.038,41 zł). Natomiast żądaną przez wnioskodawcę kwotę 10.000 zł należało ocenić jako nadmiernie wygórowaną, nie mającą odzwierciedlenia w realiach niniejszej sprawy. Dlatego też zaskarżony wyrok należało zmienić przez zasądzenie na rzecz D. G. od Skarbu Państwa 8.000 zł tytułem zadośćuczynienia. W pozostałej części wniosek należało oddalić.

Wniosek

Wniosek o zmianę zaskarżonego wyroku przez zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w kwocie 10.000 zł lub 8.000 zł..

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Zasadność zarzutów odwoławczych.

1OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Brak.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

1ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

0.15.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

0.11.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

0.15.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

0.15.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

0.15.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

0.15.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

0.15.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

1Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

Orzeczenie w przedmiocie kosztów procesu uzasadnia art. 554 § 4 k.p.k.

1PODPIS

Leszek Pietraszko Beata Siewielec Paweł Tobała