Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 231/23

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 1 marca 2023r., w sprawie o sygn. akt XVIII Ko 36/22.

1.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny – reprezentant Skarbu Państwa – pełnomocnik Komendanta Stołecznego Policji

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości-prokurator

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

Zarzut dokonania błędnych ustaleń faktycznych, co do wysokości kwoty zadośćuczynienia – niezasadny.

Zarzut obrazy art. 552 § 4 w zw. z art. 554 § 2a w zw. z art. 554 § 2b pkt 3 k.p.k. poprzez nieprawidłową wykładnię, prowadzącą do uznania organu, który dokonał zatrzymania, za organ obowiązany do zapłaty zadośćuczynienia jako statio fisci Skarbu Państwa, podczas gdy z przepisu wynika, że odpowiedzialnym za zapłatę jest wprost Skarb Państwa, a udział organu Policji, który dokonał zatrzymania, ma jedynie charakter udziału reprezentanta procesowego Skarbu Państwa w postępowaniu sądowym, co w konsekwencji doprowadziło do nieprawidłowego zasądzenia zadośćuczynienia od Skarbu Państwa - Komendanta Stołecznego Policji - zasadny.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Nie negując trafności przytoczonego w apelacji pełnomocnika Komendanta Stołecznego Policji, reprezentującego Skarb Państwa, orzeczenia Sądu Najwyższego, stwierdzić należy, iż przypadek wnioskodawcy D. B. nie kwalifikuje się do jego zastosowania. Całokształt okoliczności faktycznych, w tym stopień oraz rodzaj naruszonego dobra nie przemawia za odmową zasądzenia zadośćuczynienia, a poza tym w przypadku niewątpliwie niesłusznego zatrzymania Skarb Państwa nie odpowiada na zasadzie winy, tylko ryzyka.

Nie można podzielić również poglądu skarżącego jakoby w wyniku zatrzymania wnioskodawcy doszło jedynie do znikomych ujemnych następstw. Zaaprobowaniu tego poglądu sprzeciwia się szereg okoliczności zasadnie podniesionych przez Sąd I instancji w pisemnych motywach wyroku.

Zatrzymanie D. B. było bezzasadne i nieprawidłowe. Wnioskodawca uczestniczył w pokojowej demonstracji, zaś w czasie zatrzymania i przed nim zachowywał się spokojnie. To sam stał się ofiarą napaści policyjnej, gdy udzielał pomocy jednej z demonstrantek – K. A., pomagając jej wstać. Był duszony i obezwładniony, a następnie założono mu mocno zaciśnięte kajdanki, co spowodowało otarcia i zaczerwienienie naskórka. Pomimo, że nie zachowywał się agresywnie finalnie oskarżono go o popełnienie czynów z art. 222 § 1 k.k. w zw. z art. 57a § 1 k.k.

Podkreślić należy, iż nie występowała konieczność zatrzymania wnioskodawcy z powodu niemożności ustalenia tożsamości, obawy ucieczki, ukrycia się, zatarcia śladów, czy przeprowadzenia postępowania przyśpieszonego. Poczucie krzywdy niewątpliwie potęguje fakt, iż D. B. został bezpodstawnie oskarżony o popełnienie przestępstwa, którego nie dokonał. Postępowanie korzystnie zostało zakończone dla niego uniewinnieniem tylko dlatego, że zeznania policjantów mógł skonfrontować z treścią zabezpieczonych nagrań wizyjnych.

Zarzut niewłaściwego ustalenia kwoty zadośćuczynienia może być skuteczny tylko wtedy, gdy zaskarżone orzeczenie w sposób oczywisty narusza zasady ustalania tego zadośćuczynienia, a więc gdy uwzględniono niewłaściwe lub nie uwzględniono właściwych elementów mających istotne znaczenie dla określenia wysokości kwoty zadośćuczynienia (tak postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8.01.2020r., sygn. IV KK 169/19, LEX 3126271).

Propozycja zasądzenia co najwyżej kwoty 500 złotych zawarta w uzasadnieniu apelacji jest rażącym przykładem dokonania niewłaściwej oceny wszystkich okoliczności mających wpływ na wysokość zadośćuczynienia za szkodę o charakterze niemajątkowym. Nie sposób pominąć takich okoliczności jak: D. B. był zatrzymany przez około 21 godzin, w szczycie pandemii Covid – 19, w związku z czym towarzyszyły mu obawy o własne zdrowie i bliskich mu osób. W realiach przedmiotowej sprawy bulwersuje nadto fakt, że pełnomocnik reprezentanta Skarbu Państwa nie dostrzega żadnej krzywdy, bądź wycenia ją tak nisko. Apelacja właściwie pomija najważniejsze aspekty mające wpływ na rozmiar krzywdy. D. B. nie był wcześniej karany sądownie i nie był zatrzymywany. Został dwukrotnie poddany kontroli osobistej, przy czym na ulicy (...), łącznie z poleceniem kucania i sprawdzaniem otworów ciała. Jest oczywiste, że akt ten miał na celu dodatkowe upokorzenie, a nie odnalezienie dowodów rzekomego przestępstwa, czy poszukiwaniu przedmiotów zagrażających zatrzymanemu. Negatywne uczucia bezspornie potęgował fakt usunięcia jąder, co było związane z przebytą chorobą nowotworową. Poza tym zdjęcia z zatrzymania zostały opublikowane na portalu internetowym (...) Jako dolegliwe wnioskodawca uznał upublicznienie swojego wizerunku.

Właściwie zrozumiałym byłoby, gdyby w takiej sytuacji to wnioskodawca uznał, że kwota 7 tyś. złotych nie rekompensuje jego krzywdy, zaś tymczasem wyrok zaskarżył pełnomocnik Komendanta Stołecznego Policji, którego podlegli mu funkcjonariusze fałszywie oskarżyli D. B. o popełnienie przestępstwa, którego nie dokonał i ostatecznie został prawomocnie uniewinniony wyrokiem z dnia 16 lutego 2022r., w sprawie o sygn. akt II K 745/21.

Nie sposób nie zauważyć, że skarżący – pełnomocnik Komendanta Stołecznego Policji pominął istotne okoliczności, uwzględnione przez Sąd I instancji, a które w realny sposób kształtują wysokość zadośćuczynienia.

W ocenie Sądu Apelacyjnego zasądzona kwota jest kwotą odpowiednią i nie stanowiącą źródła nadmiernego wzbogacenia.

Zgodzić natomiast należało się ze stanowiskiem Komendanta Stołecznego Policji, że niezasadnym było jego wskazanie jako podmiotu zobowiązanego do wypłaty zasądzonego roszczenia. W nowelizacji z 19 lipca 2019 r. (Dz.U. z 2019 r. poz. 1694 ze zm.) doprecyzowano w art. 554 § 2a i 2b k.p.k. katalog osób, które posiadają status strony w postępowaniu przewidzianym w rozdziale 58 k.p.k. W przepisie 554 § 2a k.p.k. wyraźnie wskazano, że stronami w postępowaniu są: wnioskodawca, prokurator oraz Skarb Państwa. Kolejno w art. 554 § 2b k.p.k. doprecyzowano, kto jest organem reprezentującym Skarb Państwa w zależności od podstawy roszczenia, wskazując na prezesa sądu, w którym wydano ostatnie orzeczenie kończące postępowanie, prezesa sądu pierwszej instancji, w którym wydano zmienione orzeczenie, lub też organ, który dokonał zatrzymania. W rezultacie korekty art. 554 § 2a k.p.k. zmieniono art. 554 § 3 k.p.k., który nakłada co prawda obowiązek zawiadomienia o terminie rozprawy obok prokuratora także organ uprawniony do reprezentowania Skarbu Państwa, jednakże przepis ten jedynie wskazuje na podmioty uprawnione do udziału w rozprawie. Powyższe uregulowania nie mogą doprowadzić do wykładni rozszerzającej i uznania, że z racji tego, że organem reprezentującym Skarb Państwa w niniejszej sprawie jest organ, który dokonał zatrzymania, tj. Komendant Stołeczny Policji – będzie on automatycznie podmiotem zobowiązanym do wypłaty zasądzonego roszczenia. Odszkodowanie lub zadośćuczynienie przysługuje od Skarbu Państwa co zostało wprost wskazane w art. 552 § 1 k.p.k., co należy stosować również do § 4 przedmiotowego przepisu i czego nie eliminuje nowelizacja art. 554 k.p.k. Powyższe zmiany nie dezaktualizują koncepcji, że nie zachodzi tożsamość między podmiotem uprawnionym do reprezentowania Skarbu Państwa w procesie, a podmiotem zobowiązanym do wypłacenia zasądzonego odszkodowania lub zadośćuczynienia. Uprawniony jest pogląd, że odszkodowanie lub zadośćuczynienie za niesłuszne zatrzymanie zasądzone na podstawie przepisów rozdziału 58 Kodeksu postępowania karnego podlega wypłaceniu z sum budżetowych Skarbu Państwa za pośrednictwem Sądu I instancji jako zobowiązanego do wykonania prawomocnego wyroku. Dysponentem tych środków jest Ministerstwo Sprawiedliwości, z którego budżetu, a nie z budżetu MSWiA, są one przekazywane na wypłaty.

Warto też dodać, że w sprawach o odszkodowanie i zadośćuczynienie za niesłuszne stosowanie środków przymusu to nie te jednostki, które te środki stosowały, ale Skarb Państwa był stroną tego postępowania i to wobec niego kierowane były roszczenia. Wynika to z treści art. 34 k.c., który stanowi, iż Skarb Państwa jest w stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i obowiązków, które dotyczą mienia państwowego nienależącego do innych państwowych osób prawnych. Skoro działanie organów państwowych doprowadziło do wyrządzenia szkody, to pokrzywdzony niesłusznym stosowaniem środków przymusu staje się na płaszczyźnie cywilnoprawnej wierzycielem występującym ze swoim roszczeniem właśnie przeciwko Skarbowi Państwa (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 28 lipca 2016 r., sygn. akt II AKa 256/16).

Wniosek

Wniosek o oddalenie żądania – niezasadny.

Wniosek o obniżenie zasądzonej kwoty zadośćuczynienia – niezasadny.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wniosek o oddalenie żądania sformułowany przez pełnomocnika Skarbu Państwa nie zasługiwał na uwzględnienie. Autor apelacji nie uwzględnił wszystkich okoliczności zatrzymania, a tym samym nie wykazał, iż zatrzymanie pociągnęło za sobą jedynie „znikome następstwa” mogące stanowić podstawę oddalenia wniosku.

W odniesieniu do wysokości kwoty zadośćuczynienia, Sąd odwoławczy odniósł się wcześniej.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Wyrokiem z dnia 18 kwietnia 2024r., w sprawie II AKa 231/23 Sąd Apelacyjny utrzymał w mocy zaskarżony wyrok w zakresie zasądzonej kwoty zadośćuczynienia.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Skarżący – przedstawiciel Skarbu Państwa, stawiając zarzut dokonania błędnych ustaleń faktycznych nie wskazał żadnej argumentacji na to, że doszło do obrazy przepisów prawa procesowego, czego skutkiem były wadliwe ustalenia.

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

Podzielając pogląd wyrażony w apelacji pełnomocnika Komendanta Stołecznego Policji, Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że wyeliminował z pkt I i III części rozstrzygającej wskazanie Komendanta Stołecznego Policji jako podmiotu zobowiązanego w imieniu Skarbu Państwa do wypłaty zadośćuczynienia na rzecz wnioskodawcy.

Zwięźle o powodach zmiany

Powody zmiany wyroku wskazano w rubryce 3.1

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

P unkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

Na podstawie art. 554 § 4 k.p.k. kosztami postępowania odwoławczego Sąd obciążył Skarb Państwa.

7.  PODPIS

Ewa Jethon Anna Zdziarska Ewa Gregajtys

1.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Pełnomocnik organu reprezentującego Skarb Państwa – Komendanta Stołecznego Policji

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 1 marca 2023r., w sprawie XVIII Ko 36/22

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana