Pełny tekst orzeczenia

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 27/24

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 22 listopada 2023r., sygn. akt III Ko 491/22

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

1.  obraza przepisu art. 7 kpk polegająca na dowolnej ocenie dowodów i wyciągnięcie z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, w postaci zeznań wnioskodawcy – J. Ż., wniosków sprzecznych z zasadami logicznego rozumowania, doświadczenia życiowego i wskazaniami wiedzy, poprzez błędne uznanie, iż nie dają one pozytywnych dla wnioskodawcy ustaleń odnośnie pełnej kwoty odszkodowania z tytułu utraconych kosztów utrzymania w niniejszej sprawie, w zakresie w jakim Sąd ustalił okoliczności dotyczące określenia rodzaju i wysokości utraconych przez matkę wnioskodawcy dochodów, podczas gdy ww. ustalenie Sądu błędnie ogranicza możliwość uzyskania odszkodowania z pominięciem jego pełnego wymiaru,

2.  naruszenie art. 556 § 1 pkt 1 kpk w zw. z art. 322 kpc poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na błędnym przyjęciu, że wobec J. Ż. wyłączona jest możliwość dochodzenia odszkodowania w pełnym zakresie utraconego i należnego wnioskodawcy od uprawnionego z mocy ustawy utrzymania w sytuacji, gdy w świetle okoliczności faktycznych i prawnych zasadnym jest twierdzenie, że wnioskodawca uprawniony jest do odszkodowania w pełnym wymiarze,

3.  naruszenie art. 556 § 1 pkt 1 kpk, poprzez błędną odmowę przyznania wnioskodawcy odszkodowania za utratę należnego z mocy przepisów ustawy utrzymania we wskazanym przez niego wymiarze z uwagi na miarkowanie ww. kwoty przez Sąd w oparciu o przypuszczenia Sądu odnośnie długości okresu pozbawienia wolności R. K. – matki wnioskodawcy, poprzez przyjęcie, że z uwagi na brak dokumentacji, należy przyjąć okres tymczasowego aresztowania, tj. do dnia 6 lipca 1954r., podczas gdy z prawidłowo ustalonego stanu faktycznego okres ten był znacznie dłuższy, tj. do dnia 8 listopada 1957r.,

z ostrożności

4.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na jego treść poprzez nietrafne przyjęcie, że na skutek pozbawienia wolności R. K. w majątku J. Ż. nie powstała szkoda we wskazanym przez wnioskodawcę zakresie i w ten sposób nieuwzględnienie zgłoszonej tytułem odszkodowania kwoty w pełnym zakresie stanowiącej zwrot pełnych kosztów utrzymania, pomimo że wnioskodawca poniósł rzeczywistą szkodę w związku z izolacją jego matki (1341 dni), co w konsekwencji przekłada się na możliwość potwierdzenia istnienia szkód majątkowych po stronie wnioskodawcy, które w adekwatnym związku przyczynowym z represyjną działalnością organów państwa w postaci wykonania decyzji o izolacji matki wnioskodawcy,

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

W pierwszej kolejności stwierdzić należy, Sąd Okręgowy prawidłowo zgromadził materiał dowodowy, a następnie wszystkie dowody ocenił. Wskazał, które z dowodów uznał za wiarygodne, a które nie i dlaczego. Ocena ta przy tym jest jednak niekonsekwentna i przez to nieprzekonywująca, a tym samym prowadziła do błędnego ustalenia, że R. K. nie odbyła w całości wymierzonej jej kary pozbawienia wolności.

W realiach sprawy bezsporne jest kiedy matka wnioskodawcy została aresztowana, kiedy zostały wydane wyroki przez Sądy obu instancji i w końcu kiedy kara 3 lat i 8 miesięcy pozbawienia wolności została skierowana do wykonania. Ta ostatnia data wynika przy tym wprost odpisu wyroku Sądu Najwyższego wraz z uzasadnieniem (k.32-34).

O ile przy tym nie zachowały się żadne dokumenty dotyczące wykonywania wobec skazanej wymierzonej jej kary, to przecież z pisemnych motywów zaskarżonego wyroku wprost wynika, iż Sąd I instancji dał wiarę J. Ż. nie tylko w zakresie rodzaju i sposobu pracy wykonywanej przez matkę przed zastosowaniem aresztowania, pogorszenia się sytuacji bytowej i finansowej rodziny w trakcie jej pobytu w zakładzie karnym, ale przede wszystkim, iż po opuszczeniu zakładu karnego przez R. K. cała rodzina przeprowadziła się do M., gdzie rodzice podjęli pracę zarobkową.

Okoliczność, że nie zachowała się dokumentacja z wykonania wobec skazanej kary nie powoduje, że nie można czynić w tym zakresie ustaleń na podstawie innych dowodów – w tym zeznań samego wnioskodawcy.

Skoro więc z relacji wnioskodawcy wynika, że w momencie aresztowania matki miał 9 lat (3 klasa szkoły podstawowej), a w M. zaczął uczęszczać do 7 klasy szkoły podstawowej, to logicznym jest, że okres pobytu R. K. w zakładzie karnym wynosił 3 lata i 8 miesięcy, a tym samym odbyła ona w całości wymierzoną karę.

Wskazać w tym zakresie należy na niekonsekwencję Sądu Okręgowego, który w całości uznał zeznania J. Ż. za wiarygodne, a z drugiej strony wskazał, że relacja ta obarczona jest niedokładnością, gdyż wnioskodawca nie potrafił wskazać precyzyjnie daty zatrzymania matki i okresu pozbawienia jej wolności. Tymczasem wnioskodawca wskazał na swój wiek – 9 lat i podjęcie nauki w 7 klasie po opuszczeniu przez matkę zakładu karnego. Tak umiejscowienie tych dat w czasie w zestawieniu ze zgromadzoną dokumentacją czyni relację tę w pełni przekonywującą. Trudno przy tym oczekiwać, aby po tak długim czasie wnioskodawca precyzyjnie podawałby dzień i miesiąc.

O ile przy tym rację ma Sąd Okręgowy, że w niniejszym postępowaniu ciężar dowodowy spoczywa na wnioskodawcy, a wszystkie możliwe dokumenty zostały zgromadzone, to jednak z relacji J. Ż. uznanej za wiarygodną wynika właśnie, że skazana odbyła karę w całości. Kara przy tym została wprowadzona do wykonania – wbrew wywodom Sądu – w dniu 15 listopada 1954r. (k.32-34). Brak jakichkolwiek dokumentów, że skazanej udzielono warunkowego przedterminowego zwolnienia, czy objęła ją amnestia. Ze zgromadzonej dokumentacji nie wynika też, aby od momentu zastosowania aresztu do chwili wprowadzenia prawomocnej już kary do wykonania aresztowanie zostało uchylone. Co więcej, jak wiadomym Sądowi Apelacyjnemu z urzędu z racji rozpoznawanych tego typu spraw, po zastosowaniu aresztu a przed wprowadzenie kary pozbawienia wolności do wykonania organy prowadzące postępowanie nigdy nie uchylały stosowanego aresztu. Postępowanie zaś prowadzone było zdecydowanie szybko, na co wprost wskazuje zestawienia daty zastosowanego aresztu – 8 marca 1954r. i wprowadzenia prawomocnej już kary do wykonania - 15 listopada 1954r.

Wyrażając wątpliwości, czy skazana odbyła w całości orzeczoną wobec niej karę Sąd powołał się na ustawę z dnia 28 kwietnia 1956r. o amnestii uchwaloną w okresie kiedy wykonywana była wobec skazanej kara i wskazał, że z jej treści wynika, że obejmowała ona między innymi czyny o kwalifikacji prawnej przypisanej R. K., ale przecież z repertorium nie wynika, aby przy jej nazwisku (tak jak przy innej pozycji), znajdowała się adnotacji –„ amnestia”. Gdyby zaś zastosowano wobec skazanej wskazaną ustawę w repertorium znajdowałaby się adnotacja – „umorzono na mocy ustawy o amnestii” albo „darowano na mocy amnestii”. Dalej brak też adnotacji o zastosowaniu warunkowego przedterminowego zwolnienia.

Tym samym na podstawie dowodów uznanych przez Sąd Okręgowych za wiarygodne należało przyjąć, że R. K. odbyła w całości wymierzoną jej karę i tym samym odszkodowanie należało zasadzić na rzecz wnioskodawcy w pełnym zakresie.

Wniosek

Zmiana zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie na rzecz wnioskodawcy dalszej kwoty 68.256,58 zł tytułem odszkodowania za szkodę doznaną przez wnioskodawcę w postaci utraconego utrzymania, spowodowaną wydaniem i wykonaniem wobec jego matki – R. K., wyroku Sądu Rejonowego w Kamieniu Pomorskim z dnia 6 lipca 1954r., sygn. akt Kp 464/54, utrzymanego w mocy wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Szczecinie z dnia 4 października 1954r., sygn. akt Kr 1909/54 i jej aresztowaniem w tej sprawie w okresie od 8 marca 1954r. do dnia 6 lipca 1954r. ewentualnie przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Okręgowy w Szczecinie.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Chociaż Sąd I instancji zgromadził kompletny materiał dowodowy i wszystkie dowody ocenił, to jednak w sposób niekonsekwentny, sprzeczny z zasadami logiki wyprowadził z nich wnioski – w części dotyczącej okresu odbywania przez R. K. kary pozbawienia wolności.

Uchybienie owo spowodowało konieczność uwzględnienia w całości wniosku i przyznania kwoty odszkodowania wnioskodawcy za cały okres pobytu skazanej w zakładzie karnym, przy uwzględnieniu zasady zastosowanej przez Sąd I instancji. Wskazując należną kwotę Sąd Apelacyjny za Sądem I instancji uznał, że skoro w dacie orzekania przez ten Sąd średnie miesięczne wynagrodzenie wynosiło 7.194,95 zł, a wnioskodawca domagał się za każdy miesiąc ¼ części odszkodowania tj. 1798,73 zł. Kwota ta przemnożona przez okres pobytu w zakładzie karnym matki – 3 lata i 8 miesięcy tj. 44 miesiące – powoduje , że odszkodowanie winno wynosić 79.144,12 zł. Jednocześnie skoro z apelacji wynika, że skarżąca domagała się podwyższenia kwoty wynikającej z wyroku Sadu Okręgowego tj. 7194,95 o dalszą kwotę tj. 68.256,58 zł, a wiec do łącznej kwoty 75.451,53 zł, to do takiej właśnie kwoty podwyższono zasądzone odszkodowanie od Skarbu Państwa.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zasadność dochodzonego odszkodowania za okres pobytu matki w zakładzie karnym

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

W realiach sprawy nie budzi żadnych wątpliwości, że wnioskodawca, jako syn R. K. (mąż i drugie dziecko nie żyją) jest jedyną osobą uprawnioną do dochodzenia odszkodowania za okres wykonywania wobec niej kary pozbawienia wolności. Sąd Najwyższy bowiem wyrokiem z dnia 25 maja 2022r. uchylił wyroki Sądu Wojewódzkiego w Szczecinie i Sądu Powiatowego w Kamieniu Pomorskim i uniewinnił R. K. od popełnienia przypisanego jej czynu.

Nie budzi także wątpliwości, że wnioskodawca, jako nieletnie dziecko pozostawał na utrzymaniu także matki, a jej nieobecność powodowała pogorszenie sytuacji materialnej i szerzej bytowej J. Ż..

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Uznanie, że R. K. w całości odbyła karę 3 lat i 8 miesięcy pozbawienia wolności, a tym samym należało zasądzić na rzecz wnioskodawcy odszkodowanie na cały ten okres.

Zwięźle o powodach zmiany

Chociaż Sąd I instancji zgromadził kompletny materiał dowodowy, to jednak błędnie ustalił, że R. K. nie odbyła w całości wymierzoną jej karę. Z relacji wnioskodawcy, uznanej przez ten Sąd za wiarygodną, wprost wynika, że matka wróciła do domu po odbyciu kary, a ze zgromadzonych dokumentów nie wynika, aby kara ta został jej darowana na mocy amnestii albo zastosowano wobec niej warunkowe przedterminowe zwolnienie. Spowodowało to konieczność podwyższenia zasądzonej kwoty na rzecz wnioskodawcy za okres rzeczywistego odbywania kary.

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

II

O zwrocie wnioskodawcy wydatków związanych z ustanowieniem pełnomocnika w postępowaniu odwoławczym orzeczono na podstawie § 11 ust. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2022r., poz.1166 z późniejszymi zmianami) w zw. z art. 554 §4 kpk.

III

Na podstawie art. 554 § 4 kpk orzeczono o kosztach postępowania odwoławczego.

7.  PODPIS

SSO del. Iwona Gdula SSA Stanisław Kucharczyk SSA Andrzej Olszewski

1.3  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Pełnomocnik wnioskodawcy

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Odszkodowanie za okres wykonywania wymierzonej kary pozbawienia wolności 3 lat i 8 miesięcy

0.1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.1.1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.1.1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana