Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 lutego 2023 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy
w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 24 lutego 2023 r. w Piotrkowie Trybunalskim

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa J. K. (1)

przeciwko (...)

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim

z dnia 14 października 2022 r. sygn. akt I C 2757/20

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach:

a)  pierwszym i drugim sentencji w ten sposób, że zasądzoną od pozwanej na rzecz powódki kwotę 1.736,12 złotych podwyższa do kwoty 4.621 (cztery tysiące sześćset dwadzieścia jeden) złotych,

b)  trzecim sentencji w ten sposób, że zasądzoną od pozwanej na rzecz powódki kwotę 30,69 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu podwyższa do kwoty 3.717 (trzy tysiące siedemset siedemnaście) złotych,

c)  czwartym sentencji w ten sposób, że pobraniem kwoty 1.528,16 złotych w miejsce powódki obciąża pozwaną (...);

2.  zasądza od pozwanej (...) na rzecz powódki J. K. (1) kwotę 650 (sześćset pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów za instancję odwoławczą.

Jarosław Gołębiowski

II Ca 1086/22

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 14 października 2022 roku Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim po rozpoznaniu sprawy z powództwa J. K. (1) przeciwko (...) o zapłatę kwoty 5.200 zł:

I.  zasądził od pozwanej (...) na rzecz powódki J. K. (1) kwotę 1.736,12 zł (jeden tysiąc siedemset trzydzieści sześć złotych i 12/100) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia
16 stycznia 2020 roku do dnia zapłaty;

II.  w pozostałym zakresie powództwo oddalił;

III.  zasądził od pozwanej (...) na rzecz powódki J. K. (1) kwotę 30,69 zł (trzydzieści złotych i 69/100) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu;

IV.  nakazał pobrać od powódki J. K. (1) na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim kwotę 1.528,16 zł (jeden tysiąc pięćset dwadzieścia osiem złotych i 16/100) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych od oddalonej części powództwa;

V.  nakazał pobrać od pozwanej (...) na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim kwotę 765,95 zł (siedemset sześćdziesiąt pięć złotych i 95/100) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych od uwzględnionej części powództwa.

Podstawę powyższego wyroku stanowiły przytoczone poniżej ustalenia
i zarazem rozważania Sądu Rejonowego:

Decyzją z dnia 29 lipca 1991 r., wydaną na podstawie ustawy z dnia 24 października 1974 r. - Prawo budowlane /Dz. U. Nr 38 poz. 229/ oraz rozporządzenia Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 20 lutego 1975 r. /Dz. U. nr 8 poz. 48 z póżn. zm./ oraz art. 104 § 1 kodeksu postępowania administracyjnego, podjętą z urzędu, Burmistrz (...), wydal pozwolenie Urzędowi (...) na budowę sieci wodociągowej wraz z przyłączami dla rejonu N.-T. zgodnie z planem ogólnym zagospodarowania przestrzennego miasta zatwierdzonego Uchwałą nr (...) z dnia 11 lipca 1990 r. - opublikowaną w (...) z dnia
2 września 1990 r.

Pismem z dnia 17 maja 1991 r. Urząd (...)poinformował J. K. (2) - ówczesnego właściciela nieruchomości położonej przy ul. (...)w (...) - o budowie wodociągu, jednocześnie zwracając się o wyrażenie zgody na realizację wodociągu przez przedmiotową nieruchomość. Jednocześnie poinformował, że niezłożenie zastrzeżeń w piśmie, w terminie do 30 maja 1991r., będzie jednoznaczne
z wyrażeniem zgody. Ww. pismo zostało doręczone J. K. (2) w dniu 23 maja 1991 r. Pisma o wskazanej treści doręczono też pozostałym właścicielom nieruchomości położonych w (...), przez które planowano przeprowadzić sieć wodociągową. Właściciele nieruchomości wyrażali zgodę wprost - na treści zwrotnych potwierdzeń odbioru, przez składanie oddzielnych pism procesowych do Urzędu(...)bądź poprzez nie wyrażenie sprzeciwu w terminie 30 dni. Właściciele nieruchomości, którzy nie wyrażali zgody na przeprowadzenie wodociągu w wyznaczonym terminie - pisemnie informowali o tym Urząd (...)
(...)w (...).

J. K. (2) nie zgłosił zastrzeżeń do realizacji wodociągu przez nieruchomości położonej przy ul. (...) w (...) w wymaganym terminie, tj. do dnia 30 maja 1991 r.

Przedmiotowy wodociąg został wybudowany przez (...)
w 1991r. i usytuowany jest m.in. na działkach nr (...)/ i(...)obręb (...) położonych w (...) przy ul. (...) Po jego wybudowaniu dokonywano przeglądów technicznych.

J. K. (1) jest właścicielem nieruchomości położonej przy ul. (...) w (...), dla której Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim prowadzi księgę wieczystą pod numerem (...), oznaczonej zgodnie z ewidencją gruntów jako działki gruntu nr (...), obręb (...) miasto T., od 9 listopada 2009 r.

Pismem z dnia 15 marca 2016 roku, doręczonym (...) w dniu 16 marca 2016 roku J. K. (1) wezwała (...) do ustanowienia w formie aktu notarialnego służebności przesyłu na rzecz (...) na działkach o numerach nr (...)obręb (...) miasto T., powołując się na biegnący przez działki wodociąg.

W odpowiedzi (...) podniosła, że wodociąg został przez nią wybudowany w 1991 roku i stanowi jej własność.

Ugodą sądową z dnia 18 grudnia 2019 r., zawartą przed Sądem Rejonowym
w P. w sprawie sygn. akt I Ns 642/18, J. K. (1) ustanowiła na rzecz pozwanej (...) prawo służebności przesyłu, na czas nieoznaczony, na nieruchomości położonej przy ul. (...) w (...), dla której Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim prowadzi księgę wieczystą pod numerem (...).

Służebność dotyczy przesyłania wody przy użyciu urządzenia przesyłowego - wodociągu o długości 74,5 m wraz z pasem technologicznym
o powierzchni (...)m2 i szerokości pasa 3,11 m, czyli po 1,5 m w każdą stronę od linii wodociągu, oznaczonego na mapie do celów projektowych przebiegającego przez zachodnią i południową część nieruchomości, a polega
w szczególności na:

a/ prowadzeniu przez przedmiotową nieruchomość istniejącego
w terenie odcinka linii wodociągowych, w tym posadowieniu urządzeń naziemnych i podziemnych oraz korzystaniu z infrastruktury wodociągowej na przedmiotowej nieruchomości zgodnie z ich przeznaczeniem w zakresie niezbędnym do jej prawidłowego
i niezakłóconego działania, w szczególności poprzez zaopatrzenie
w wodę,

b/ prawie dostępu do urządzeń przesyłowych w celu przeprowadzenia inspekcji ich stanu, usunięcia wszelkich usterek i awarii, dokonywania konserwacji, modernizacji i remontów, w tym wymiany zniszczonych lub zużytych elementów urządzeń jak również ich odbudowy,
w granicach pasa technologicznego;

c/ prawie przejazdu i przejścia przez nieruchomość wraz
z niezbędnym sprzętem, celem dostępu do urządzeń.

Wartość jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie ww. służebności przesyłu wynosiła kwotę 6.850 zł.

Pismem z dnia 18 grudnia 2019 r. J. K. (1) zawezwała (...) do próby ugodowej w sprawie roszczenia z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości położonej przy ul. (...)
w (...), dla której Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim prowadzi księgę wieczystą pod numerem (...).

Wartość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości gruntowej położonej w (...), ul. (...), oznaczonej zgodnie
z ewidencją gruntów działki nr (...), obręb (...), miasto T.
w okresie od 18 grudnia 2009 r. do 17 grudnia 2019 r. w związku z istnieniem na niej sieci wodociągowej o średnicy 110 mm wynosi 4.621 zł. Wartość rocznego czynszu dzierżawnego należy wyliczyć w oparciu o następujące parametry: 231,70 m2 x 0,30 x 10,20% x 65,20 zł/m2x 13/356.

Potencjalny czynsz dzierżawny za okres od 18 grudnia 2009 roku do 17 grudnia 2019 roku w związku z istnieniem sieci wodociągowej o średnicy 110 mm na nieruchomości gruntowej położonej w (...) przy ul. (...), oznaczonej zgodnie z ewidencją gruntów działki nr (...), obręb (...), miasto T., wynosi 4.621 zł. Przy tym wartość rocznego czynszu dzierżawnego za lata 2010 - 2017 wynosiła po 462,27 zł, zaś za okres od dnia
1 stycznia 2019 roku do dnia 17 grudnia 2019 roku wynosiła 444,54 zł.

Powyższy stan faktyczny, za wyjątkiem wysokości czynszu dzierżawnego, był między stronami niesporny i Sąd dokonał ustaleń na podstawie dokumentów załączonych do akt sprawy.

Dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy istotne znaczenie miała opinia biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości Z. K., na okoliczność ustalenia wysokości wynagrodzenia za bezumowne korzystanie przez pozwaną z części nieruchomości stanowiącej własność powódki.
W odniesieniu do opinii pierwotnej pozwana złożyła zastrzeżenia, do których biegły sądowy odniósł się szczegółowo w opinii uzupełniającej. Biegły sądowy wyjaśnił, że przy przyjęciu wartości współczynnika współkorzystania k wziął pod uwagę fakt, że nieruchomość nie utraciła swojej funkcji budowlanej w pasie technologicznym w tytułu istnienia wodociągu z uwagi na jego położenie, jak też wskazał, że mylne jest stanowisko pozwanej, że istnienie wodociągu nie przeszkadzało w żaden sposób w dotychczasowym użytkowaniu nieruchomości. Biegły wyjaśnił, że istnienie wodociągu wpływało na to, że właściciel nieruchomości nie mógł jej swobodnie wykorzystywać /urządzić skalniaka, posadzić drzew w pasie technologicznym/ i powyższe ograniczenia miały wpływ na ustalenie wartości współczynnika k. Biegły w opinii uzupełniającej wyczerpująco odniósł się też kryteriów, jakie miały wpływ na przyjęcie poziomu ryzyka inwestowania. W ocenie Sądu Rejonowego opinia jest pełna, wyczerpująca, biegły starannie, rzeczowo i kategorycznie podsumował swoje wnioski, przyjął właściwą metodologię, zaś opinia pierwotna wraz z opinią uzupełniającą stanowiły podstawę czynionych w sprawie ustaleń.

Sąd Rejonowy zważył, iż powództwo zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

Podstawę prawną żądania pozwu stanowią przepisy art. 224 i 225 k.c., zgodnie z treścią których posiadacz w złej wierze jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, a także za jej zużycie, utratę
i pogorszenie. Podstawowym roszczeniem zaliczanym do kategorii roszczeń uzupełniających jest roszczenie o zapłatę wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy. Wynagrodzenie należne właścicielowi z tytułu bezumownego korzystania z jego rzeczy nie dzieli się na świadczenia okresowe
i nie może być dochodzone na przyszłość; jest ono należnością jednorazową za cały okres korzystania z rzeczy przez posiadacza bez tytułu prawnego.

W niniejszej sprawie w ocenie Sądu nie ulegało wątpliwości, że pozwana /która z dniem 27 maja 1990 r. stała się z mocy przepisów wprowadzających ustawę o samorządzie terytorialnym oraz ustawę o pracownikach samorządowych właścicielem przedmiotowego wodociągu/ posiadała część nieruchomości powódki do dnia wezwania pozwanej (...) do ustanowienia służebności przesyłu - czyli do dnia 16 marca 2016 roku - w dobrej wierze.

W trakcie realizacji opisanej jak w stanie faktycznym realizacji inwestycji w postaci wybudowania sieci wodociągowej obowiązywały przepisy ustawy
z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości /jedn. tekst: Dz.U. z 1991 r. Nr 30, poz. 126 - dalej: "u.g.g."/. Stosownie do treści art. 70 ust. 1 i 3 u.g.g. /a art. 75 - z pierwotnego tekstu ustawy/ zakładanie
i przeprowadzanie na nieruchomościach, zgodnie z decyzją o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, ciągów drenażowych, przewodów
i urządzeń służących do przesyłania płynów, pary, gazów i energii elektrycznej oraz urządzeń technicznych łączności i sygnalizacji, a także innych podziemnych lub nadziemnych urządzeń technicznych niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń, wymagało zezwolenia rejonowego organu rządowej administracji ogólnej. Jeżeli założenie i przeprowadzenie przewodów
i urządzeń uniemożliwiało dalsze racjonalne korzystanie z nieruchomości przez właściciela na cele dotychczasowe, nieruchomość podlegała wywłaszczeniu
w trybie i na zasadach przewidzianych w ustawie. Właściciel nieruchomości miał obowiązek udostępnienia terenu osobom i jednostkom zobowiązanym do wykonania czynności związanych z eksploatacją i konserwacją założonych przewodów i urządzeń /art. 70 ust. 2 u.g.g./. Wymogiem wydania zezwolenia na założenie na nieruchomości urządzeń przesyłowych było przeprowadzenie negocjacji z właścicielem nieruchomości o uzyskanie zgody na wykonanie tych prac, zaś zezwolenie mogło być udzielone, gdy właściciel sprzeciwił się negocjacjom /art. 73 u.g.g./. Właścicielowi nieruchomości przysługiwało od jednostki, której udostępniono nieruchomość, odszkodowanie za straty wyrządzone na skutek jej zajęcia i przeprowadzenia działań określonych w art. 70 ust. 1 u.g.g. W braku porozumienia stron, odszkodowanie ustalał organ administracji, z zastosowaniem zasad przewidzianych przy wywłaszczaniu nieruchomości /art. 74 ust. 1 i 2 u.g.g./.

Z treści powołanych przepisów wynika, że poza administracyjnym trybem uzyskania podstawy prawnej do władania nieruchomością na potrzeby przeprowadzenia sieci wodociągowych istniała możliwość uzyskania zgody właściciela nieruchomości na ingerencję w jego prawo własności. Dopiero brak jego zgody uzasadniał wszczęcie postępowania administracyjnego w celu uzyskania prawa do władania cudzym gruntem. Jednocześnie udzielenie zgody wykluczało wszczęcie postępowania administracyjnego. Innymi słowy wydanie zezwolenia na założenie na nieruchomości urządzeń przesyłowych musiało być poprzedzone negocjacjami z właścicielem nieruchomości o uzyskanie zgody na wykonanie tych prac i mogło być udzielone tylko, gdy właściciel się im sprzeciwił. A contrario, brak sprzeciwu skutkował nie tylko brakiem obowiązku przeprowadzenia negocjacji, ale w ogóle wykluczeniem tego trybu.

W niniejszej sprawie pozwana dysponowała wydanym w dniu 29 lipca 1991 roku pozwoleniem Urzędu (...) na budowę sieci wodociągowej wraz z przyłączami dla rejonu N.-T. zgodnie z planem ogólnym zagospodarowania przestrzennego miasta zatwierdzonego Uchwałą nr (...) z dnia 11 lipca 1990r. - opublikowaną w (...) z dnia
2 września 1990 r. Z kolei właściciel nieruchomości nie skorzystał z prawa sprzeciwu, co powodowało, że nie było konieczności, a nawet możliwości występowania przez pozwaną o zezwolenie rejonowego organu administracji ogólnej. Skoro pismem z dnia 17 maja 1991 r. Urząd (...) w (...)poinformował J. K. (2) - ówczesnego właściciela nieruchomości położonej przy ul. (...) w (...) - o budowie wodociągu, zwracając się o wyrażenie zgody na realizację wodociągu przez przedmiotową nieruchomość, jednocześnie informując, że niezłożenie zastrzeżeń w piśmie,
w terminie do 30 maja 1991 r., będzie jednoznaczne z wyrażeniem zgody, to brak sprzeciwu należy w tym wypadku uznać za wyrażenie zgody na realizację inwestycji i ingerencję w prawo własności przez podmiot tę inwestycję prowadzący. Innymi słowy, w ocenie Sądu Rejonowego brak sprzeciwu ze strony właściciela nieruchomości oznaczał, że doszło - per facta concludentia - do wyrażenia zgody na posadowienie na nieruchomości urządzeń sieci wodociągowej. J. K. (2) nie protestował przeciwko wybudowaniu wodociągu, a przynajmniej powódka nie wykazała, że kiedykolwiek takie działania podejmował. Co znamienne, podłączenie do sieci wodociągowej stanowi element infrastruktury technicznej podejmowanej dla celów całej lokalnej społeczności i brak protestu, czy sprzeciwu ze strony właściciela nieruchomości czyni zasadnym wniosek, że (...) pozostawała
w dobrej wierze dokonując prac na nieruchomości. Nie bez znaczenia pozostaje fakt, że nieruchomość w okresie objętym powództwem nie była zabudowana, nie służyła potrzebom ani mieszkaniowym, ani gospodarczym. Tym samym, w żaden sposób urządzenia przesyłowe nie ograniczały jej wykorzystywania
i nie stanowiły żadnej niedogodności związanej z jej użytkowaniem. Należy też zauważyć, że obowiązujące ówcześnie przepisy ustawy nie wprowadzały konkretnej formy uzyskania zgody, nie stanowiły, że musi być ona udzielona na piśmie. W sytuacji, gdy do właściciela nieruchomości dotarła, a w niniejszej sprawie jest to niewątpliwe, gdyż zostało pokwitowane własnoręcznym podpisem J. K., nie spotkało się z jego sprzeciwem, to brak było w świetle obowiązujących przepisów możliwości przejścia do etapu negocjacji
z właścicielem, a kolejno etapu uzyskania zezwolenia rejonowego organu rządowej administracji ogólnej. Tym samym zasadnym jest zdaniem Sądu przyjęcie dobrej wiary po stronie pozwanej. Powołując się na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 września 2014 r., sygn. II CSK 659/13, LEX nr 1540483 wskazać należy, że "Dobra wiara zasiadującego posiadacza występuje wówczas, gdy ingerowanie w cudzą własność w zakresie odpowiadającym służebności rozpoczęło się w okolicznościach, które usprawiedliwiały przekonanie posiadacza, że nie narusza cudzego prawa." Brak sprzeciwu właściciela nieruchomości - w okolicznościach wyraźnego poinformowania go o skutkach milczenia przez 30 dni - niniejszej sprawie uzasadniał po stronę podmiotu prowadzącego inwestycję przekonanie, że ingerencja
w prawo własności odbywa się za zgodą właściciela, a tym samym był równoznaczny z przyjęciem dobrej wiary po stronie pozwanej.

Dysponowanie zatem decyzją o pozwoleniu na budowę sieci wodociągowej, przy jednocześnie wyrażonej przez czynności konkludentne zgodzie właściciela nieruchomości uprawniało pozwaną do ograniczenia właściciela nieruchomości i stworzyło dla uprawnionego tytuł do korzystania
z cudzej nieruchomości. W okolicznościach niniejszej sprawy tytuł prawny do korzystania przez stronę pozwaną z urządzeń przesyłowych nie wynikał
z zezwolenia, wywłaszczenia - ograniczenia prawa własności na podstawie decyzji administracyjnej podjętej na podstawie powołanego art. 70 ust. 1, a ze zgody właściciela. Nie bez znaczenia w ocenie Sądu pozostaje też
w okolicznościach niniejszej sprawy interes społeczny związany
z wybudowaniem i powszechnym dostępem do sieci wodociągowej i nie może być pomijany przy ocenie zasadności właściciela nieruchomości związanych
z odszkodowaniem za jej bezumowne korzystanie. Sąd Apelacyjny w Poznaniu
w wyroku z dnia 27 października 2020 roku, sygn. I ACa 1004/19, LEX nr 3148899 wskazał, że wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy przewidziane w art. 224 § 2 k.c. ma na celu przywrócenie właścicielowi równowagi ekonomicznej naruszonej bezprawną ingerencją w sferę jego własności. W okolicznościach sprawy ingerencja w prawo własności nie tylko opierała się na podstawie prawnej, ale też pozostawała w ogólnym interesie lokalnej społeczności.

Reasumując, w przypadku gdy właściciel nieruchomości wyraził zgodę na podjęcie działań określonych w art. 75 ust. 1 tej ustawy /art. 70 ust. 1 według jej późniejszego brzmienia/, to wydanie decyzji w oparciu o ten przepis nie tylko było zbędne, ale wręcz niedopuszczalne. W konsekwencji należało uznać, że uzyskano tytuł prawny do korzystania z nieruchomości powódki, co opierało się na skutkach wyrażenia zgody przez właściciela nieruchomości.

Dopiero skierowanie przez powódkę do pozwanej pisma wzywającego do uregulowania stanu prawnego było manifestem uprawnień właścicielskich, które wyłączyły dobrą wiarę po stronie pozwanej. W ocenie Sądu Rejonowego do momentu zaprezentowania przez powódkę swojego stanowiska dotyczącego bezumownego korzystania z jej nieruchomości, a zatem do dnia wezwania pozwanej - co miało miejsce 16 marca 2016 roku - do ustanowienia w formie aktu notarialnego służebności przesyłu na rzecz (...)na działkach
o numerach nr (...), obręb (...) miasto T., - strona pozwana miała prawo korzystać z nieruchomości, natomiast od tego momentu, zgodnie z art. 224 § 2 k.c. strona pozwana była zobowiązana do zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z zajętej części nieruchomości. Po tym dniu, pozwana (...) miała już świadomość, że właściciel nieruchomości nie wyraża zgody na dalszą eksploatację sieci wodociągowej i zmierza do uregulowania stanu prawnego.
A zatem, po dniu 16 marca 2016 roku pozwanej nie można już przypisywać prymatu dobrej wiary i od tego dnia powódce należne jest wynagrodzenie za bezumowne korzystanie ze stanowiącej jej własność nieruchomości.

Z powyższych względów powództwo zasługuje do uwzględnienia za okres od dnia 16 marca 2016 roku do dnia 17 grudnia 2019 roku. Jak wynika z opinii biegłego sądowego wysokość rocznego wynagrodzenia za wskazane lata wynosi po 462,27 zł. W pełnej wysokości kwota należna jest za lata 2017 i 2018 /2
x 462,27 zł/, za okres od dnia 16 marca 2016 roku do dnia 31 grudnia 2016 roku - w wysokości 367,04 zł /wyliczenie w oparciu o parametry: 231,70 m2 x 0,30
x 10,20% x 65,20 zł/m2 x 13/356/, zaś za okres od dnia 1 stycznia 2019 roku do dnia 17 grudnia 2019 roku w wysokości 444,54 zł. Powyższe daje kwotę 1.736,12 zł, należną powódce wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 16 stycznia 2020 roku do dnia zapłaty /art. 481 § 1 i 2 k.c./, o czym orzeczono jak
w pkt I wyroku. Z uwagi na wskazane jak wyżej okoliczności w pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu, o czym orzeczono jak w pkt II wyroku.

W punkcie III wyroku Sąd orzekł o kosztach procesu w oparciu o wyrażoną w art. 100 zd. 1 k.p.c. zasadę stosunkowego ich rozdzielenia. Strona powodowa wygrała sprawę w 66,61%, zaś pozwana w 33,39% /1.736,12 zł : 5200 zł/. Na koszty procesu po stronie powoda w łącznej wysokości 3.717 zł złożyły się następujące kwoty: 400 zł tytułem opłaty od pozwu /art. 13 ust. 1 pkt 4 ustawy
z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych; Dz.U.
z 2020 r. poz. 755 ze zm./, 1.800 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego
/§ 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych; Dz. U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm./, 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa oraz 1.500 zł tytułem uiszczonej i wykorzystanej zaliczki na wynagrodzenie biegłego. Po stronie pozwanej koszty wyniosły łącznie 1.817 zł, na co złożyło się: 1.800 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego /§ 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie; Dz. U. z 2015 r. poz. 1800 ze zm./, 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Wobec powyższego, Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 30,69 zł [/3.717 zł x 33,39%/ - /1.817 zł x 66,61%/] tytułem zwrotu kosztów procesu stanowiącą kwotę kosztów poniesionych przez powoda, ponad kwotę kosztów należnych przeciwnikowi, a obliczonych z uwzględnieniem stosunku, w jakim każda ze stron wygrała niniejsze postępowanie, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od daty uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty w oparciu o treść art. 98 § l1 k.p.c.

W punktach IV i V wyroku, na podstawie art. 100 k.p.c. w zw. z art. 113 ust. 1 w zw. z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych /tj. Dz.U. z 2019r. poz. 785/, Sąd zasądził na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim tytułem zwrotu poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa wydatków związanych
z wynagrodzeniem powołanego w sprawie biegłego w zakresie, w jakim nie zostały pokryte z zaliczek stron od powódki kwotę 1.528,16 zł, a od strony pozwanej kwotę 765,95 zł, bowiem opinie biegłego kosztowały łącznie 3.794,11 zł, przy czym powódka uiściła zaliczkę w kwocie 1.500 zł. Różnica 2.294,11 zł podlegała zasądzeniu na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim od stron postępowania zgodnie z wynikiem rozstrzygnięcia
w sprawie.

Powyższy wyrok powódka zaskarżyła w części, tj. co do punktu II -
w zakresie oddalenia powództwa co do kwoty 2.884,88 zł wraz
z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 16 stycznia 2020 r. do dnia zapłaty oraz w zakresie punktów III.-V. - rozstrzygnięcia o kosztach procesu.

Apelacja zaskarżonemu wyrokowi zarzuca obrazę prawa materialnego:

⚫

art. 224 § 1 Kodeksu cywilnego w zw. z art. 70 ust. 1 w zw. z art. 73 ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (dalej ugg, w brzmieniu obowiązującym na dzień 23 maja 1991 r.) poprzez błędną wykładnię i uznanie, że brak odpowiedzi J. K. (2) na pismo z dnia 17 maja 1991 r. stanowił milczącą zgodę na posadowienie wodociągu, a w konsekwencji uznanie, że pozwany był w dobrej wierze aż do 15 marca 2016 r., podczas gdy nieudzielenia odpowiedzi na pismo doręczone dnia 23 maja 1991 r. w terminie do 30 maja 1991 r. nie można było uznać za konkludentną, ani milczącą zgodę posiadacza nieruchomości, a należało uznać to za brak zgody właściciela nieruchomości, co w konsekwencji czyniło koniecznym uzyskanie zezwolenia rejonowego organu rządowej administracji ogólnej,
o którym mowa w art. 70 ust. 1 ugg, a zatem wobec braku zgody ówczesnego właściciela nieruchomości posiadanie pozwanej gminy było od początku posiadaniem w złej wierze;

⚫

art. 225 kc poprzez błędną wykładnię i zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki jedynie kwoty 1.736,12 zł tytułem wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości od 16 marca 2016 r., podczas gdy pozwany był od początku posiadaczem w złej wierze, a zatem wynagrodzenie było należne zgodnie z żądaniem pozwu od 18 grudnia 2009 r., w kwocie 4.621,00 zł.

Apelująca wnosiła o:

⚫

zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki dodatkowo kwoty 2.884,88 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 16 stycznia 2020 r. do dnia zapłaty oraz ponowne orzeczenie o kosztach procesu, poprzez włożenie na pozwanego obowiązku zwrotu powódce kosztów procesu w całości, jak i obciążenie pozwanego całością nieuiszczonych kosztów procesu.

⚫

zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki zwrotu kosztów postępowania odwoławczego, według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację pozwana wnosiła o:

1.  oddalanie apelacji w całości jako bezzasadnej;

2.  zasądzenie na rzecz pozwanej od powódki kosztów procesowych,
w tym kosztów zastępstwa adwokackiego wg norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powódki jest uzasadniona, skutkując zmianą zaskarżonego wyroku poprzez podwyższenie zasądzonej kwoty pieniężnej.

Zasadniczą okolicznością, która wymaga rozstrzygnięcia jest to, czy sygnalizowane w odpowiedzi na pozew oraz przez Sąd Rejonowy milczenie kontrahenta może przemawiać za tym, iż akceptuje on propozycję (warunki) do niego skierowaną.

Generalnie rzecz ujmując do dokonania czynności prawnej dochodzi
w razie złożenia przez strony oświadczenia woli. Mogą być one złożone w sposób wyraźny albo dorozumiany (per facta concludentia).

Od tak rozumianego oświadczenia należy odróżnić milczenie, które może być uznane jedynie za inne zdarzenie prawne. Milczenie jest brakiem odpowiedzi bądź reakcji na oświadczenie innego podmiotu. Zasadą jest, iż milczenie nie stanowi oświadczenia woli a więc nie wywołuje określonych (oczekiwanych przez drugą stronę) skutków prawnych. Jedynie w niektórych wypadkach sytuacja przypisuje milczeniu określone skutki i doniosłość prawną, co pozwala traktować je na równi z dorozumianym oświadczeniem woli (por. np. komentarz do art. 60 k.c., red. Załucki 2023, Legalis, J. Grykiel, w: M. Gutowski, komentarz k.c., t.1, 2016, str. 389).

Zarówno w nauce prawa (por. np. komentarz art. 60 k.c., red. Pietrykowski 2020, Legalis) jak też w judykaturze (por. np. wyrok SN z 2 lutego 2017 roku,
I CSK 203/16, Legalis) powszechnie przyjmuje się, że milczenie może być zrównane z oświadczeniem woli wyjątkowo, tj. tylko wtedy, gdy na to pozwala określony przepis prawa, względnie wówczas gdy strony się tak umówią).

Powyższe oznacza, iż uznanie milczenia za przejaw woli, który wywołuje skutki prawne podlega wykładni ścieśniającej nie zaś rozszerzającej.

Powyższe zapatrywanie znalazło akceptację również w orzecznictwie Sądów administracyjnych. W wyroku z dnia 10 maja 2022 roku wydanym
w sprawie II SA /OI256/22 (opubl. w systemie Legalis), WSA w Olsztynie jednoznacznie stwierdził, że zakres obowiązków właściciela nieruchomości
i uprawnień organu do ingerowania w przysługujące mu prawo nie może być interpretowany w sposób rozszerzający. Odmienny bowiem pogląd stwarzałby ryzyko dokonania wykraczającej poza ustawowe upoważnienie ingerencji
w prawo własności.

Reasumując, działania organu winny być podejmowane w granicach przewidzianej prawem możliwości ingerencji w prawo własności. Nie można zatem przyjąć, by propozycja ustanowienia służebności mogła być traktowana
w sposób tożsamy z próbą uzyskania zgody na udostępnienie nieruchomości
w celach wykonania czynności związanych z konserwacją, remontami oraz usuwaniem awarii ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń.

Kwestią odrębną jest zakres prac, na których wykonanie było wymagane wyrażenie zgody właściciela gruntu oraz ich charakter.

Tytułem wstępu należy stwierdzić, iż czym innym jest zakres prac zmierzających do wybudowania wodociągu a czym innym zakres uprawnień realizowanych przez przedsiębiorstwo przesyłowe w ramach służebności.

Powyższa uwaga ma kluczowe znaczenie w płaszczyźnie dobrej wiary posiadacza przy dochodzeniu roszczeń w oparciu o przepisy art. 224 i 225 k.c. Obowiązek zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy spoczywa bowiem na posiadaczu w złej wierze.

Sąd Okręgowy akceptuje ugruntowany pogląd (por. np. wyrok SA
w Białymstoku z dnia 16.04.2018 roku, Legalis Nr 2572281), ze sama zgoda właściciela nieruchomości na zainstalowanie urządzeń przesyłowych, nawet gdyby była bezwarunkowa i nie budziła żadnych wątpliwości, nie daje jeszcze tytułu do korzystania w przyszłości z nieruchomości w zakresie ...... w treści służebności i tym samym nie przesądza o dobrej wierze podmiotu, który eksploatuje urządzenia przesyłu. Podkreśla się, że nawet dobra wiara w chwili instalowania urządzenia przesyłowego nie oznacza powstania po stronie takiego podmiotu prawa do korzystania z nieruchomości skutkującego wobec jej każdoczesnego właściciela. Przymiot dobrej woli musi obejmować cały okres eksploatacji urządzeń przesyłowych.

Innymi słowy o dobrej wierze decyduje zespół okoliczności, które usprawiedliwiają przekonanie, że posiadanie to nie narusza cudzego prawa. Nie jest posiadaczem w dobrej wierze ten kto wie lub powinien wiedzieć, że przysługujące mu na podstawie określonego stosunku prawnego prawo do władania rzeczą nie jest skuteczne względem właściciela.

Takie zapatrywanie znalazło również akceptację SN (por. np. wyrok SN
z 24.01.2017 roku, V CNP 17/16 i powołane w nim orzecznictwo – Lex Nr 2248743).

Reasumując, należało stwierdzić, że w realiach rozpoznawanej sprawy powód wykazał brak dobrej wiary po stronie pozwanego w spornym okresie, co uzasadniało uwzględnieniem w całości dochodzonego pozwem roszczenia.

Doszło więc do naruszenia przepisów art. 230 k.c. w związku z art. 224
i art. 225 k.c. w związku z art. 70 ust. 1 i 73 ustawy o gospodarce gruntami
i wywłaszczaniu nieruchomości.

Z tych przyczyn i na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzeczono jak w sentencji.

O kosztach procesu za obie instancje rozstrzygnięto na podstawie art. 98 k.p.c.

Jarosław Gołębiowski