Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 listopada 2023 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu II Wydział Cywilny Odwoławczy

w następującym składzie:

Przewodniczący:sędzia Agnieszka Śliwa

po rozpoznaniu 9 listopada 2023 r. w Poznaniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa M. Ł.

przeciwko A. R. (1) i A. R. (2)

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez powódkę

od wyroku Sądu Rejonowego Poznań – Stare Miasto w Poznaniu

z 7 czerwca 2023 r.

sygn. akt I C 502/22

1.  oddala apelację;

2.  z tytułu zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego zasądza od powódki na rzecz pozwanych 1.800 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się niniejszego rozstrzygnięcia o kosztach do dnia zapłaty.

Agnieszka Śliwa

UZASADNIENIE

Powódka M. Ł. wniosła o zasądzenie od pozwanych A. R. (1) i A. R. (2) solidarnie na jej rzecz 33.278 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwot:

a) 700 zł – od 2 grudnia 2019 r. do dnia zapłaty,

b) 98 zł – od 2 grudnia 2019 r. do dnia zapłaty,

c) 1.598 zł – od 2 stycznia 2020 r. do dnia zapłaty,

d) 1.598 zł – od 2 lutego 2020 r. do dnia zapłaty,

e) 1.598 zł – od 2 marca 2020 r. do dnia zapłaty,

f) 1.598 zł – od 2 kwietnia 2020 r. do dnia zapłaty,

g) 1.598 zł – od 2 maja 2020 r. do dnia zapłaty,

h) 1.598 zł – od 2 czerwca 2020 r. do dnia zapłaty,

i) 1.598 zł – od 2 lipca 2020 r. do dnia zapłaty,

j) 1.598 zł – od 2 sierpnia 2020 r. do dnia zapłaty,

k) 1.598 zł – od 2 września 2020 r. do dnia zapłaty,

l) 1.598 zł – od 2 października 2020 r. do dnia zapłaty,

m) 1.500 zł – od 2 listopada 2020 r. do dnia zapłaty,

n) 1.500 zł – od 2 grudnia 2020 r. do dnia zapłaty,

o) 1.500 zł – od 2 stycznia 2021 r. do dnia zapłaty,

p) 1.500 zł – od 2 lutego 2021 r. do dnia zapłaty,

q) 1.500 zł – od 2 marca 2021 r. do dnia zapłaty,

r) 1.500 zł – od 2 kwietnia 2021 r. do dnia zapłaty,

s) 1.500 zł – od 2 maja 2021 r. do dnia zapłaty,

t) 1.500 zł – od 2 czerwca 2021 r. do dnia zapłaty,

u) 1.500 zł – od 2 lipca 2021 r. do dnia zapłaty,

v) 1.500 zł – od 2 sierpnia 2021 r. do dnia zapłaty,

w) 1.500 zł – od 2 września 2021 r. do dnia zapłaty,

oraz zwrot kosztów procesu według norm przepisanych.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym referendarz sądowy nakazał pozwanym zapłatę zgodnie z żądaniem pozwu.

Pozwani złożyli sprzeciw od przedmiotowego nakazu zapłaty, wnosząc o oddalenie powództwa w całości oraz zwrot na ich rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Wyrokiemz 7 czerwca 2023 roku Sąd Rejonowy Poznań – Stare Miasto w Poznaniu :

1. zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz powódki 4.878,98 zł z ustawowymi odsetkami od kwot:

a) 98 zł od dnia 1 stycznia 2020 r. do dnia zapłaty,

b) 278,98 zł od dnia 1 lutego 2020 r. do dnia zapłaty,

c) 278,98 zł od dnia 1 marca 2020 r. do dnia zapłaty,

d) 278,98 zł od dnia 1 kwietnia 2020 r. do dnia zapłaty,

e) 278,98 zł od dnia 1 maja 2020 r. do dnia zapłaty,

f) 278,98 zł od dnia 1 czerwca 2020 r. do dnia zapłaty,

g) 278,98 zł od dnia 1 lipca 2020 r. do dnia zapłaty,

h) 278,98 zł od dnia 1 sierpnia 2020 r. do dnia zapłaty,

i) 278,98 zł od dnia 1 września 2020 r. do dnia zapłaty,

j) 278,98 zł od dnia 1 października 2020 r. do dnia zapłaty,

k) 278,98 zł od dnia 1 listopada 2020 r. do dnia zapłaty,

l) 180,98 zł od dnia 1 grudnia 2020 r. do dnia zapłaty,

m) 180,98 zł od dnia 1 stycznia 2021 r. do dnia zapłaty,

n) 180,98 zł od dnia 1 lutego 2021 r. do dnia zapłaty,

o) 180,98 zł od dnia 1 marca 2021 r. do dnia zapłaty,

p) 180,98 zł od dnia 1 kwietnia 2021 r. do dnia zapłaty,

q) 180,98 zł od dnia 1 maja 2021 r. do dnia zapłaty,

r) 180,98 zł od dnia 1 czerwca 2021 r. do dnia zapłaty,

s) 180,98 zł od dnia 1 lipca 2021 r. do dnia zapłaty,

t) 180,98 zł od dnia 1 sierpnia 2021 r. do dnia zapłaty,

u) 180,98 zł od dnia 1 września 2021 r. do dnia zapłaty,

v) 180,98 zł od dnia 1 października 2021 r. do dnia zapłaty,

2. oddalił powództwo w pozostałym zakresie,

3. koszty procesu rozdzielił stosunkowo i z tego tytułu zasądził od powódki solidarnie na rzecz pozwanych kwotę 2.313,99 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wywiodła powódka, zaskarżając je w części, tj. co do punktu 2.

Powódka zarzuciła:

a)  obrazę przepisów prawa materialnego, tj.:

- art. 18 ust. 3a ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego poprzez jego niesłuszne zastosowanie i przyjęcie, że powódce przysługuje od pozwanych odszkodowanie za bezumowne zajmowanie lokalu według stawek czynszu przewidzianych dla najmu lokali socjalnych, podczas gdy odszkodowanie takie przysługuje według stawek rynkowych;

- art. 18 ust. 2 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego poprzez brak jego zastosowania i brak przyjęcia, że odszkodowanie przysługujące powódce za bezumowne korzystanie z jej nieruchomości, odpowiada wysokości czynszu, jaki mogłaby otrzymać z tytułu najmu lokalu;

b)  obrazę przepisów prawa procesowego, mogącego mieć upływ na treść orzeczenia, tj.:

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów i uznanie, że powódka nie wykazała wysokości czynszu możliwego do uzyskania na wolnym rynku, podczas gdy z akt sprawy oraz powszechnej wiedzy wynika, że wobec okoliczności rynkowych oraz regularnego wzrostu kosztów najmu, wartość czynszu najmu możliwa do uzyskania przez powódkę nie mogłaby być niższa niż kwota czynszu płaconego przez pozwanych w czasie trwania najmu, która to kwota jest podstawą roszczenia w niniejszej sprawie;

- art. 233 § 1 k.p.c. oraz art. 230 k.p.c. poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów i uznanie, że powierzchnia nieruchomości powódki, podlegająca odszkodowaniu za bezumowne korzystanie, wynosi 73,87 m ², podczas gdy z akt sprawy wynika, że pierwotna powierzchnia najmu, czyli wspomniane 73,87 m ², została jeszcze w trakcie najmu powiększona o jeden pokój należący do powódki a znajdujący się na tym samym piętrze, wskutek czego przedmiotem najmu, a następnie bezumownego korzystania, była powierzchnia przeszło 90 m ²; w szczególności zarzut w tym zakresie bazuje na naruszeniu przez Sąd I instancji art. 230 k.p.c., a to w związku z tym, że powódka w pozwie wskazała, że przedmiotem najmu była łączna powierzchnia 90 m ², a pozwani na żadnym etapie postępowania nie wypowiedzieli się co do tego twierdzenia, a tym bardziej temu twierdzeniu nie zaprzeczyli;

- art. 228 § 1 i 2 k.p.c. poprzez uznanie, że ustalenie wysokości odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu na poziomie takim samym jak dotychczasowy czynsz najmu płatny przez pozwanych wymaga dodatkowego dowodu, podczas gdy powszechnie znanym faktem jest, że koszty najmu lokali zarówno w P., jak i w Polsce regularnie rosną, oraz że stawka najmu należna w przypadku najmu lokali socjalnych w żadnej mierze nie odzwierciedla stawek rynkowych i realiów gospodarczych,

- art. 321 k.p.c. oraz art. 327 ¹ k.p.c., poprzez rozstrzygnięcie sprawy ponad jej przedmiotowy zakres wyznaczony twierdzeniami stron i ocenę przez Sąd prawomocnego wyroku wydanego w innej sprawie (o eksmisję) i oparcie wyroku o swoją krytykę tegoż innego orzeczenia, co w jasny sposób wynika z uzasadnienia zaskarżanego apelacją wyroku.

Mając powyższe na uwadze apelująca wniosła o zmianę wyroku sądu I instancji i zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz powódki łącznej kwoty 33.278 zł wraz z odsetkami, zgodnie z żądaniem pozwu oraz zasądzenie od pozwanych na rzecz powódki kosztów postępowania za obie instancje, w tym koszty zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację pozwani wnieśli o jej oddalenie w całości jako bezzasadnej oraz zasądzenie od powódki solidarnie na rzecz pozwanych zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne Sąd I instancji.

Uchybienie przez sąd pierwszej instancji przepisowi art. 327 ¹ k.p.c. zachodzi tylko wtedy, gdy uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia nie posiada wszystkich koniecznych elementów, bądź zawiera braki w zakresie poczynionych ustaleń faktycznych i oceny prawnej tak znaczne, że sfera motywacyjna orzeczenia pozostaje nieujawniona bądź ujawniona w sposób uniemożliwiający poddanie jej ocenie instancyjnej. Tylko bowiem w takim wypadku uchybienie art. 327 ¹ k.p.c. może być uznane za mogące mieć wpływ na wynik sprawy. Powyższe nie ma jednak miejsca w niniejszej sprawie. Uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia przedstawia, czym kierował się Sąd I instancji przy wydawaniu orzeczenia i umożliwia dokonanie kontroli instancyjnej w zakresie, w jakim domaga się tego powódka. Przy tym przedstawiona przez Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego rozstrzygnięcia analiza postępowania i wyroku zaocznego w sprawie przeciwko A. R. (1) o eksmisję nie oznacza orzeczenia ponad żądanie, a tym samym naruszenia art. 321 k.p.c., a dodatkowo nie miała znaczenia dla rozpoznania apelacji.

Wykazanie, iż sąd pierwszej instancji naruszył art. 233 § 1 k.p.c., co mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, nie może być ograniczone do odmiennej interpretacji przez apelującego dowodów zebranych w sprawie, przy jednoczesnym zaniechaniu wykazania, iż ocena przyjęta za podstawę rozstrzygnięcia przekracza granicę swobodnej oceny dowodów, którą wyznaczają czynniki logiczny i ustawowy, zasady doświadczenia życiowego, aktualny stan wiedzy, stan świadomości prawnej i dominujących poglądów na sądowe stosowanie prawa. Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (por. m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 29 lipca 2015 r., III AUa 216/15).

Swobodna ocena dowodów, rozumiana jak wyżej, jest prawem sądu orzekającego - stąd kontrola prawidłowości tej oceny dokonywana przez sąd odwoławczy musi być ostrożna; pamiętać bowiem należy o tym, iż sąd odwoławczy w tym zakresie dokonuje prawidłowości oceny dowodów, których sam nie przeprowadził (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 9 czerwca 2015 r., VI ACa 1160/14). Zdarza się często w praktyce sądowej, że dowody przedstawione przez strony na poparcie ich twierdzeń są ze sobą sprzeczne i że na podstawie zebranego materiału można zbudować dwa lub więcej stanów faktycznych wzajemnie się wykluczających, które znajdą potwierdzenie w części dowodów. Jednak w ramach swobodnej oceny dowodów to sąd orzekający jest uprawniony do wyboru jednej z nich na warunkach określonych w przepisie art. 233 § 1 k.p.c. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 28 maja 2015 r., I ACa 65/15).

Podkreślić też trzeba, że sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału zachodzi jedynie wtedy, gdy powstaje dysharmonia pomiędzy materiałem zgromadzonym w sprawie a konkluzją, do jakiej dochodzi sąd na jego podstawie (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 23 czerwca 2015 r., I ACa 221/15). Istota sądzenia (rozsądzania sporów) często sprowadza się do wyboru jednej z dwóch konkurencyjnych wersji stanu faktycznego przedstawianych sądowi przez strony będące w sporze – jeżeli tego wyboru sąd dokonuje po przeprowadzeniu oceny zebranego materiału z zachowaniem zasad określonych w art. 233 § 1 k.p.c., to jest to ocena spełniająca ustawowe kryteria, która nie może być podważona w kontroli instancyjnej.

Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przepisu o ocenie dowodu art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania jakie dyrektywy oceny dowodów wyrażone w tym przepisie sąd naruszył. Dlatego też swobodna dyskusja z ustaleniami sądu przedstawiająca wyłącznie własną wersję stanu faktycznego może się okazać niewystarczająca aby postępowanie zakończyło się sukcesem.

Powódka w treści apelacji podniosła, że Sąd I instancji nieprawidłowo uznał za niewykazaną wysokość czynszu jaki powódka mogła otrzymać za lokal zajmowany przez pozwanych na wolnym rynku, podczas gdy w jej ocenie z akt sprawy i z powszechnej wiedzy wynika, że nie mógł być niższy niż ten, który pozwani płacili w czasie trwania umowy najmu. W tym zakresie jednak nie sposób zgodzić się z argumentacją prezentowaną przez powódkę.

Sąd I instancji prawidłowo uznał, że powódka nie wykazała, aby faktycznie należało się jej odszkodowanie w żądanej wysokości. Okoliczność powyższa niewątpliwie wymagała – wobec toczącego się sporu, dowodu, który zaś wiązał się z posiadaniem wiedzy specjalnej. To w wyniku postępowania powódki dowód z opinii biegłego nie został w tym zakresie przeprowadzony. Powódka, mimo zobowiązania, nie uiściła zaliczki na poczet wydatków związanych z tym dowodem i już z tej przyczyny podlegał on pominięciu (art. 130 ⁴§5 k.p.c.), a nadto jej pełnomocnik następnie jednoznacznie oświadczył, że rezygnuje z jego przeprowadzenia.

Nie sposób przy tym było, na podstawie jedynie tylko wiedzy powszechnej ustalić wskazywanych przez powódkę okoliczności. Do rynkowych stawek najmu lokalu jak lokal powódki art. 228 § 1 i 2 k.p.c. nie ma zastosowania. Na wysokość czynszu najmu niewątpliwie wpływ mają różne czynniki, m.in. stan lokalu, położenie, wyposażenie, otoczenie, stan części wspólnych, rok budowy nieruchomości, itp. Tym samym niemożliwe jest też powzięcie wiedzy o odpowiedniej stawce czynszu przy pomocy ofert najmu innych mieszkań.

Dalej, choć powódka ma rację, że co do zasady czynsze najmu mieszkań nie spadają, a rosną, niemniej jednak nie oznacza to, że założenie to jest słuszne w stosunku do wszystkich lokali. Jak już wcześniej wskazano na czynsz bezpośredni wpływ ma wiele czynników, co sprawia, że niemożliwe jest, w oderwaniu od oceny konkretnych okoliczności, stwierdzenie, aby czynsz każdego lokalu, w tym spornego, wraz upływem czasu jedynie rósł, a nie mógł zmaleć. Co przy tym istotne, stanowisko powódki opiera się na założeniu, że czynsz ustalony przez strony niniejszego procesu przy zawieraniu umowy był rynkowy. Brak jest także jakichkolwiek okoliczności to potwierdzających, a samo przekonanie powódki nie jest w tym zakresie wystarczające.

Podkreślić trzeba, że na gruncie art. 228 k.p.c. wątpliwe jest zaliczenie do faktów powszechnie znanych zdarzeń o charakterze specjalistycznym, ze swej istoty znanych wąskiemu gronu wyznaczonemu, np. dzięki wykształceniu czy zainteresowaniom. Fakt, który ze względu na swój charakter może być ustalony jedynie przy wykorzystaniu wiadomości specjalnych (opinii biegłego), nie może być jednocześnie uznany za fakt notoryjny ( zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 28 grudnia 2016 r., I ACa 1067/16). Brak jest podstaw do przyjęcia, że okoliczności związane z wysokością czynszu najmu są faktami powszechnymi, notoryjnymi skoro na określenie wpływ ma tak znaczna ilość czynników. Wobec zatem braku należytej inicjatywy dowodowej ze strony powódki Sąd Rejonowy prawidłowo uznał, że nie wykazała ona, że żądana przez nią kwota odszkodowania odpowiada wysokości czynszu, jaki powódka mogłaby otrzymać z tytułu najmu lokalu .

Dalej apelująca wskazywała, że wbrew ustaleniom Sądu I instancji, najmowany lokal miał powierzchnię nie 73,87 m ², a 90 m ². Umowa najmu obejmowała co prawda lokal o powierzchni 73,87 m ², jednak w trakcie jej trwania pozwanym udostępniono dodatkowo jeden pokój należący do powódki, zwiększając użytkowaną przez nich powierzchnię do ponad 90 m ². Rację należy przyznać powódce, że pozwani udostępnienia im tej dodatkowej powierzchni nie kwestionowali. Nie oznacza to jednak automatycznie uznania, że także za nią powódce należne jest odszkodowanie. Powódka nie wykazała, aby w tym zakresie stosunek prawny łączący strony był terminowy, a jeśli nie - aby go rozwiązała (wezwania do wydania lokalu, odszkodowania, dotyczą lokalu (...), również wyrok eksmisyjny nie dotyczy dodatkowego pokoju). Nie wykazała też, aby ową dodatkową powierzchnię (pokój) mogła wynająć na wolnym rynku. Jest to tym bardziej wątpliwie, jeśli zważyć, że powódka udostępniając go pozwanym nie uczyniła tego odpłatnie (powódka podawała, że nie podwyższyła czynszu w związku z oddaniem dodatkowego pokoju do używania). Natomiast w apelacji skarżąca wskazała, że ów dodatkowy pokój, nie może stanowić przedmiotu odrębnego najmu (k. 213). Nie wykazała zatem, aby w ogóle mogła, a jeśli tak za jaką kwotę go wynająć, a tym samym aby należne było jej w tym zakresie jakiekolwiek odszkodowanie.

Sąd Rejonowy co prawda dopuścił się naruszenia przepisów prawa materialnego, nieprawidłowo stosując art. 18 ust. 3a u.o.p.l., a nie art. 18 ust. 2 u.o.p.l. W tym zakresie należało podzielić argumentację apelacji, że art. 18 ust. 3a nie miał w sprawie zastosowania, albowiem w okresie objętym żądaniem pozwu (grudzień 2019 r. – czerwiec 2021 r.) nie obowiązywało orzeczenie, w którym orzeczono by o uprawnieniu pozwanych do lokalu socjalnego i o wstrzymaniu wykonania opróżnienia lokalu do czasu dostarczenia im takiego lokalu. Stawki z art. 18 ust. 3a u.o.p.l. należne są bowiem dopiero za czas od uprawomocnienia się orzeczenia przyznającego prawo do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego i wstrzymującego eksmisję ( zob. też K. Osajda (red. serii), B. Lackoroński (red. tomu), Ustawa o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego. Komentarz. Wyd. 11, Warszawa 2023). Niemniej uchybienie to nie miało jednak ostatecznie wpływu na rozstrzygnięcie, skoro powódka – co wyjaśniono powyżej – nie wykazała stawki czynszu wolnorynkowego, o którym mowa w art. 18 ust. 2 u.o.p.l.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako niezasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono zgodnie z jego wynikiem na podstawie art. 98 § 1 i § 1 ¹ k.p.c. w zw. z § 2 ust. 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Agnieszka Śliwa