Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 maja 2023 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu II Wydział Cywilny Odwoławczy

w następującym składzie:

Przewodnicząca: sędzia Agnieszka Śliwa

po rozpoznaniu 5 maja 2023 r. w Poznaniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) S.A. z siedzibą w Ł.

przeciwko (...) Ośrodkowi (...) Samodzielnemu Publicznemu Zakładowi Opieki Zdrowotnej z siedzibą w P.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez powoda

od wyroku Sądu Rejonowego Poznań – Stare Miasto w Poznaniu

z 22 września 2022 r.

sygn. akt I C 338/22

oddala apelację;

zasądza od powoda na rzecz pozwanego 450 zł z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Agnieszka Śliwa

UZASADNIENIE

Powódka (...) S.A. z siedzibą w Ł. wniosła o zasądzenie od pozwanego (...) Ośrodka (...) Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej z siedzibą w P. 1.611,03 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od 1.431,81 zł od wniesienia powództwa, tj. 12 sierpnia 2021 r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i o zasądzenie od powódki kosztów procesu.

Wyrokiem z 22 września 2022 r. Sąd Rejonowy Poznań – Stare Miasto w Poznaniu
w sprawie I C 338/22:

oddalił powództwo,

kosztami procesu obciążył powódkę w całości i z tego tytułu zasądził od powódki na rzecz pozwanego 917 zł, w tym 900 zł z tytułu kosztów zastępstwa procesowego.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła powódka zaskarżając go w całości i wnosząc o jego zmianę poprzez uwzględnienie powództwa w całości, tj. zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki 1.611,03 zł wraz z dalszymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych liczonymi od 1.431,81 zł od dnia wytoczenia powództwa tj. 12 sierpnia 2021 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa i substytucji. Ewentualnie powódka domagała się uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu celem ponownego rozpoznania sprawy i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania. Nadto powódka wniosła o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki zwrotu kosztów postępowania - w tym kosztów zastępstwa procesowego - za obie instancję.

Skarżąca zarzuciła:

naruszenie przepisów prawa procesowego, które miało wpływ na wynik sprawy, w szczególności:

art. 233 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 229 k.p.c. w zw. z art. 230 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. w zw. z art. 3 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c., poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że obowiązkiem powódki było wykazanie, że pomiędzy stronami doszło do zawarcia umów pożyczek o określonej treści, czemu w ocenie Sądu powódka nie sprostała, podczas gdy z dokumentów wynikało wprost, że obie strony podpisały dwie umowy pożyczki o określonej treści, nakładając na siebie ściśle określone obowiązki,

art. 233 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 229 k.p.c. w zw. z art. 230 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c., poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że do udowodnienia faktu zawarcia umów pożyczek niezbędne było przedstawienie dowodu wydania przedmiotu pożyczki, podczas gdy roszczenie wynikające z przysługujących powódce prowizji wynikało z faktu zawarcia umowy oraz przyznanych twierdzeń pozwanego, dlatego w realiach sprawy nie sposób było przyjąć, że okoliczność zawarcia umów nie została przez powódkę udowodniona,

art. 233 § 1 i 2 k.p.c w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. w zw. z art. 720 k.c. w zw. z art. 65§2 k.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i uznanie przez Sąd I instancji, że wynagrodzenie prowizyjne z tytułu zawartych pomiędzy stronami umów pożyczek przysługuje pożyczkodawcy tylko w sytuacji przeniesienia na własność biorącego pożyczkę określonej ilości pieniędzy albo rzeczy oznaczonych co do gatunku, podczas gdy prawidłowa analiza treści postanowień umów zawartych pomiędzy stronami winna prowadzić do wniosku, że wynagrodzenie prowizyjne należne było za podpisanie umów oraz gotowość udostępnienia określonych kwot pożyczek, o którą pozwany uprawniony były występować, zaś fakt niezłożenia dyspozycji uruchomienia kwoty pożyczek, nie miał wpływu na zasadność naliczonej prowizji,

art. 233 § 1 i 2 k.p.c w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. w zw. z art. 720 k.c. w zw. z art. 65§2 k.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i uznanie przez Sąd I instancji, że fakt braku złożenia przez pozwanego dyspozycji wykorzystania pożyczek w przewidzianych w umowie terminach doprowadził do utraty celu gospodarczego tych umów, podczas gdy w realiach sprawy na powódce przez cały czas trwania tych umów spoczywały ściśle określone obowiązki, zaś sam fakt niewystąpienia przez pozwanego o wydanie poszczególnych transz pożyczek nie doprowadził do utraty celu gospodarczego tych umów i tym samym nie wyłączył uprawnienia powódki do żądania wynagrodzenia prowizyjnego w nich przewidzianego,

art. 233 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. w zw. z art. 720 k.c. w zw. z art. 395 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i uznanie przez Sąd I instancji, iż w realiach sprawy strona pozwana uprawniona była i skutecznie skorzystała z prawa odstąpienia od umów pożyczek, podczas gdy prawidłowa analiza okoliczności sprawy oraz dokumentów winna prowadzić do wniosku, że strona pozwana nie mogła skutecznie odstąpić od umów pożyczek z uwagi na upływ terminu,

art. 233 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. w zw. z art. 720 k.c. w zw. z art. 395 k.c. w zw. z art. 5 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i uznanie przez Sąd I instancji, że pozwany skutecznie odstąpił od umów pożyczek, zaś obarczanie go kosztami prowizji naruszałoby zasady współżycia społecznego, podczas gdy prawidłowa analiza okoliczności sprawy winna prowadzić do wniosku, że pozwany nie działał pod żadnym przymusem i nie miał obowiązku podpisywać ze wszelkimi konsekwencjami dwóch umów pożyczek zawartych z powódką, w których zawarte były postanowienia dotyczące wynagrodzenia prowizyjnego, a z uwagi na złożenie podpisów i zawarcie umów pożyczek przez pozwanego, zaktualizował się obowiązek zapłaty wynagrodzenia prowizyjnego i okoliczność ta nie stanowiła naruszenia zasady współżycia społecznego,

naruszenie przepisów prawa materialnego:

art. 6 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że powódka nie udowodniła wszystkich okoliczności stanowiących podstawę żądania pozwu, podczas gdy materiał dowodowy w pełni potwierdzał zasadność żądania zasądzenia wynagrodzenia prowizyjnego z tytułu zawartych umów pożyczek,

art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 65 k.c. w zw. z art. 720 i n. k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie przez Sąd I instancji i uznanie, że zastrzeżone w zawartych umowach pożyczki wynagrodzenie prowizyjne przysługujące powódce uzależnione było od wydania pozwanemu przedmiotu umowy, podczas gdy prawidłowa analiza treści umów winna prowadzić do wniosku, że wynagrodzenie prowizyjne było należne za sam fakt podpisania i zawarcia umowy, udostępnienia przez powódkę limitów pożyczek, do których skorzystania uprawniony był pozwany, co potwierdzone zostały przedłożonymi fakturami VAT,

art. 385§2 k.c. w zw. z art. 65 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że część zapisów umowy pożyczki jest niejednoznaczna, w konsekwencji czego powódka winna ponieść z tego tytułu negatywne konsekwencje, podczas gdy w realiach sprawy zapisy były oczywiste i klarowne, strona pozwana nie zgłaszała przed podpisaniem umów żadnych zastrzeżeń w tym zakresie i nie będąc przez nikogo zmuszoną zdecydowała się na ich podpisanie w brzmieniu zaproponowanym przez powódkę, dlatego nie sposób uznać, że któreś z zapisów budziły wątpliwości, stanowiąc jednocześnie podstawę do oddalenia powództwa,

art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 65 k.c. w zw. z art. 395 k.c. poprzez ich nieprawidłowe zastosowanie i uznanie przez Sąd, że pozwany uprawniony był i skutecznie odstąpił od zawartych umów pożyczek, podczas gdy analiza treści umów winna prowadzić do wniosku, że strona pozwana uprawniona była do złożenia takiego oświadczenia jedynie w okresie udostępnienia jej kwoty limitu pożyczek przez powódkę na mocy zawartych umów, a tym samym uprawnienie to wygasło i strona pozwana nie mogła skutecznie odstąpić od umów,

art. 5 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że obarczanie pozwanego kosztami prowizji naruszałoby także zasady dobrych obyczajów, podczas gdy pozwany jako profesjonalista winien ponieść wszelkie konsekwencje związane z formalnym podpisaniem umów z powódką i uregulowaniem wynagrodzenia prowizyjnego, które należne było za samo zawarcie umów.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu w instancji odwoławczej, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powódki była bezzasadna.

Sąd Okręgowy w pełni podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy i przyjmuje je za własne. Zaznaczyć należy, że stan faktyczny sprawy był co do zasady bezsporny, natomiast przebieg postępowania, jak i treść zarzutów apelacyjnych i ich uzasadnienie wskazują, że osią sporu są zagadnienia prawne, w szczególności co do wykładni postanowień §3 ust. 1 obu umów pożyczek w świetle art. 65 k.c. Kluczowe dla rozstrzygnięcia o żądaniu pozwu było bowiem ustalenie, czy prowizja przewidziana w tych postanowieniach umownych należna jest powódce od pozwanego niezależnie od tego czy doszło do faktycznego uruchomienia pożyczki, tj. wypłaty kwoty pożyczki przez powódkę na rzecz pozwanego zgodnie z jego dyspozycją.

Rozstrzygając ten spór Sąd Rejonowy dokonał prawidłowej interpretacji art. 65 § 1 i 2 k.c. i stosując wynikające z tego uregulowania zasady wykładni doszedł do trafnego wniosku, że §3 ust. 1 umów należy interpretować w ten sposób, że zastrzeżona nimi prowizja należna była jedynie w razie wypłaty pożyczki i od tej kwoty liczona. Sąd Rejonowy słusznie uznał, że interpretując, zgodnie z regułami wynikającymi z art. 65 k.c., postanowienia spornych umów pożyczek, trzeba mieć na względzie, że umowy zostały przygotowane przez powódkę, tj. podmiot profesjonalnym, a zatem wszelkie wątpliwości co do ich treści powinny być rozstrzygane na korzyść jej kontrahenta. Wątpliwości te rodzi natomiast zawarte w §3 ust. 2 umów sformułowanie „od udzielonej kwoty pożyczki”, tj. czy to, czy chodzi w nim o kwotę, o której mowa w §1 ust. 1 umów, czy o kwotę faktycznie wypłaconą pożyczkodawcy.

§3 ust. 1 obu umów stanowią, że pożyczkobiorca zobowiązuje się do zapłaty na rzecz pożyczkodawcy prowizji z tytuły zawarcia umowy w wysokości 0,70% od udzielonej kwoty pożyczki. Co przy tym istotne, zgodnie z §3 ust. 2 umów płatność prowizji miała następować na podstawie faktur VAT, zgodnie z harmonogramem spłat. Jednocześnie w §8 ust. 4 obu umów strony postanowiły, że pożyczkobiorca mógł do momentu wypłaty pierwszej transzy pożyczki odstąpić od umowy, bez prawa pożyczkodawcy do odszkodowania. Nadto w §1 ust. 4 umowy nr (...) przewidziano, że pożyczkobiorca może nie wykorzystać pożyczki w pełnej wysokości i to bez ponoszenia z tego tytułu dodatkowych kosztów.

Regulacje te nie pozwalają na uznanie, aby pożyczkobiorca był zobowiązany do zapłaty prowizji za sam fakt zawarcia umów pożyczek, bez względu na to czy i jaka kwota na ich podstawie została faktycznie pożyczona – wypłacona pożyczkobiorcy. Wynika z nich, że prowizja miała być płatna w miesięcznych ratach, razem z ratami obejmującymi należność główną i odsetki. Gdyby natomiast nie doszło do uruchomienia środków z pożyczki, a zatem pożyczkobiorca nie otrzymałby od powódki jakiejkolwiek kwoty, wówczas nie spłacałby rat. Skoro zatem wolą stron było, aby prowizja była płatna w razie spłacania rat i wraz z tymi ratami, to mogło to mieć miejsce tylko, gdyby doszło do uruchomienia środków z pożyczki, tj. ich wypłaty pozwanemu. Wniosek ten jest tym bardziej uzasadniony, jeśli wziąć pod uwagę, że w §8 ust. 4 umów strony przewidziały, że do momentu wypłaty pierwszej transzy pożyczkobiorca (pozwany) będzie uprawniony do złożenia oświadczeń o odstąpieniu od umowy. Na skutek odstąpienia od umowy, przed uruchomieniem jakiejkolwiek części pożyczki, umowa (mając na względzie art. 395§2 k.c.), uważana byłaby za niezawartą. Tym samym na pozwanym nie spoczywałby obowiązek jakiegokolwiek świadczenia na rzecz powódki, w tym zapłaty prowizji. Wynika stąd, że strony przewidziały sytuację, w której w razie braku wypłaty jakichkolwiek środków z przedmiotowych umów, prowizja nie będzie należna. Choć dotyczy to odstąpienia od umowy, to jednak jest kolejnym argumentem za wykładnią §3 umowy, zgodnie z którą wolą stron w przypadku obu umów było, aby prowizja była płatna wyłącznie jedynie w razie wypłaty pożyczek i naliczana od rzeczywiście wypłaconych środków. W odniesieniu do pożyczki nr (...) taki sens §3 wzmacnia dodatkowo jej §1 ust. 4, w którym przewidziano, że pożyczkobiorca może nie wykorzystać pożyczki w pełnej wysokości i to bez ponoszenia z tego tytułu dodatkowych kosztów.

Podsumowując, wbrew zarzutom apelacji Sąd Rejonowy prawidłowo uznał, że §3 umowy przewiduje prowizję stanowiącą 0,7% nie od maksymalnej kwoty, do której pożyczka mogła zostać wypłacona, lecz do kwoty faktycznie przez pożyczkobiorcę otrzymanej na podstawie dyspozycji wykorzystania pożyczki. Skoro pozwanemu nie wypłacono żadnej kwoty ze spornych umów, to prowizja, o której mowa w §3 umowy nie jest należna powódce.

Już z tej przyczyny Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 § 1 k.p.c. oddalił apelację jako niezasadną.

W tej sytuacji dalsze zarzuty apelacji, w tym odnośnie skuteczności złożenia przez pozwanego oświadczeń o odstąpieniu od umów pożyczek, były bezprzedmiotowe dla rozstrzygnięcia sprawy.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98§1 i 3 oraz art. 99 k.p.c. w zw. z §2 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Agnieszka Śliwa