Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 12 sierpnia 2024 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Dariusz Mizera

Protokolant: Katarzyna Pielużek

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 11 lipca 2024 r.

sprawy z wniosku D. B.

z udziałem A. B. (1)

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji wniesionej przez uczestniczkę

od postanowienia wstępnego Sądu Rejonowego w Bełchatowie

z dnia 1 września 2023 r. sygn. akt I Ns 203/22

postanawia:

1.  zmienić zaskarżone postanowienie w ten sposób, że ustalić nierówne udziały w majątku wspólnym stron przyjmując udział wnioskodawcy 2/5 (dwie piąte), a udział uczestniczki 3/5 (trzy piąte);

2.  oddalić apelację w pozostałej części.

Dariusz Mizera

Sygn. akt II Ca 335/24

UZASADNIENIE

We wniosku z dnia 25 kwietnia 2022 r. pełnomocnik wnioskodawcy D. B. wniósł o dokonanie podziału majątku wspólnego wnioskodawcy i jego byłej żony A. B. (1).

Pełnomocnik uczestniczki A. B. (1) w odpowiedzi na wniosek z dnia 22 lipca 2022 r. (k. 20) wnosił o ustalenie nierównych udziałów w powstaniu majątku dorobkowego stron i uznanie, iż uczestniczka przyczyniła się do jego powstania w stosunku ¾ części zaś wnioskodawca w ¼ .

Postanowieniem wstępnym z dnia 1 września 2023 roku Sąd Rejonowy w Bełchatowie po rozpoznaniu sprawy z wniosku D. B. z udziałem A. B. (1) o podział majątku dorobkowego

Postanowił oddalić wniosek uczestniczki o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym.

Podstawa tego rozstrzygnięcia były przytoczone poniżej ustalenia i rozważania Sadu Rejonowego.

Wnioskodawca D. B. i uczestniczka A. B. (1) zawarli związek małżeński w dniu (...) roku. Ich stosunki majątkowe małżeńskie podlegały ustawowej wspólności.

W dacie zawarcia małżeństwa wnioskodawca studiował i pracował w Zakładzie (...). Następnie podjął pracę w firmie zajmującej się zielenią oraz w Urzędzie Gminy. Następnie do 2005 roku pracował na większą skalę z ojcem w budowlance. Od 2005 roku był zatrudniony w firmie (...), w 2007 r. w sklepie (...), w 2007 r. w firmie (...) zaś od 2008 roku do 2021 r. w firmie (...). Wnioskodawca jedynie w 2002 r. został zwolniony dyscyplinarnie z zakładu pracy. W przerwach w zatrudnieniu pracował dorywczo razem z ojcem na budowach.

Przez cały okres małżeństwa wnioskodawca dorabiał grając na weselach, w sezonie 2- 3 razy oraz na innych imprezach okolicznościowych np. S., co w początkowy okresie dawało łącznie około 25 imprez rocznie.

Uczestniczka przez cały okres trwania małżeństwa pracowała jako pielęgniarka, dorabiając ponadto na dyżurach oraz w weekendy w opiece długoterminowej.

W dniu 11 grudnia 1998 r. strony otrzymały w drodze darowizny do majątku wspólnego od rodziców wnioskodawcy nieruchomość gruntową o pow. (...) ha położoną w miejscowości O., gmina B., oznaczoną w ewidencji gruntów jako działka nr (...), dla której w sądzie Rejonowym urządzona jest księga wieczysta KW Nr (...).

Na podarowanej nieruchomości strony wiosną 1999 r. rozpoczęły budowę domu. Budowa odbywała się systemem gospodarczym, budową kierował ojciec wnioskodawcy a w budowie, oprócz wnioskodawcy, pomagali członkowie rodziny zarówno z jednej jak i drugiej strony.

Budowa domu została zakończona w 2005 r. kiedy to strony się do niego wprowadziły.

Finansowanie budowy odbywało się z czepkowego, bieżących dochodów obojga małżonków oraz pomocy finansowej rodzin stron. Matka uczestniczki na ten cel zaciągała pożyczki w zakładzie pracy. Od 2005 r. wnioskodawca uzyskiwał także dodatkowy dochód z dotacji w związku z przekazaniem mu gospodarstwa rolnego przez ojca.

Od 2009 r. strony na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Bełchatowie w sprawie III Nsm (...) z dnia 28.10.2009 r. zostały ustanowione rodziną zastępczą dla małoletnich dzieci brata uczestniczki: P. B. urodz. (...), A. B. urodz. (...) i K. B. (1) urodz. (...)

Z tego tytułu małżonkowie otrzymywali z (...) Centrum Pomocy (...) świadczenia na utrzymanie dzieci oraz świadczenie 500+.

W dniu 19.02.2021 r. rozwiązano rodzinę zastępczą z D. B. i od tego czasu wszystkie świadczenia pobiera A. B. (1).

Wnioskodawca w trakcie pozostawania we wspólnym gospodarstwie domowym z uczestniczką nie stronił od alkoholu, który kupował z własnych środków. Spożywanie alkoholu przez wnioskodawcę nie powodowało trudności finansowych czy obniżenia poziomu życia rodziny, w domu nie brakowało pieniędzy. Uczestniczka zakładała lokaty terminowe opiewające na znaczne kwoty a w 2021 r. zakupiła mieszkanie dla córki za kwotę ok. 300.000,- zł. Spożywanie alkoholu skutkowało natomiast pogorszeniem relacji między stronami co w efekcie przyczyniło się do opuszczenia w marcu 2020 r. wspólnego domu przez wnioskodawcy.

Strony posiadały rachunek bankowy w Banku (...) prowadzony na nazwisko A. B. (1), do którego wnioskodawca został ustanowiony pełnomocnikiem. Na w/w rachunek wpływały dochody stron z tytułu zatrudnienia. Oprócz w/w rachunku wnioskodawca zakładał inne rachunki m.in. w (...) SA w 2017 r. oraz w (...) Bank w 2020 r.

W trakcie trwania małżeństwa wnioskodawca zaciągał pożyczki w bankach i instytucjach parabankowych oraz u znajomych na własne potrzeby. Zdarzało się, że zalegał z płatnościami rzędu kilkuset złotych, które regulowała uczestniczka.

W dniu 2 kwietnia 2021 r. wnioskodawca złożył pozew rozwodowy do Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb, bez orzekania o winie stron w rozkładzie pożycia.

W odpowiedzi na pozew rozwodowy uczestniczka wnosiła o oddalenie powództwa powołując się na art. 56 § 3 KRO albowiem pozew składa małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia. W uzasadnieniu podnosiła, iż wnioskodawca od 2017 r. związany jest z inną kobietą oraz opuścił pozwaną zostawiając ją z dwójką wspólnych dzieci oraz trójką dzieci, dla których strony były rodziną zastępczą.

W toku postępowania rozwodowego strony doszły do porozumienia w zakresie ustalenia wyłącznej winy powoda w rozkładzie wspólnego pożycia oraz pozostałych kwestii dotyczących alimentów na małoletnie dzieci stron oraz ustalenie kontaktów. W konsekwencji tegoż porozumienia w dniu (...) r. Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb, w sprawie I C 511/21 rozwiązał przez rozwód związek małżeński stron z winy D. B.. Wyrok uprawomocnił się w dniu 9 września 2021 r.

W dniu 28 czerwca 2021 r. uczestniczka złożyła do Prokuratury Rejonowej w Bełchatowie zawiadomienie o popełnieniu przez wnioskodawcę przestępstwa znęcania się nad nią oraz małoletnimi dziećmi.

Wyrokiem z dnia (...) r. wydanym w sprawie II K 194/22 D. B. został uznany winnym znęcania się nad A. B. (1) oraz małoletnimi K. B. (1) i A. B. oraz naruszenia nietykalności cielesnej A. B. (1) oraz K. B. (2) za co wymierzono mu karę łączną 9 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby 3 lat.

Podstawą dokonanych w sprawie ustaleń faktycznych w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia kwestii ustalenia nierównych udziałów były w dużej części okoliczności bezsporne, niekwestionowane przez zainteresowanych, mające swoje potwierdzenie w zeznaniach świadków obu stron oraz dowodach z dokumentów. Strony różniły się w zasadzie jedynie oceną skutków prawnych wynikających z tychże ustaleń.

Zarówno okoliczność nadużywania przez wnioskodawcę alkoholu w trakcie małżeństwa jak i zaciąganie przez niego zobowiązań finansowych potwierdzili świadkowie obu stron a po części okoliczności te nie były kwestionowane przez samego wnioskodawcę. Sąd nie dał jednak wiary zeznaniom uczestniczki, iż problem alkoholowy wnioskodawcy i zaciąganie przez niego zobowiązań powodowały, że nie przyczyniał się on finansowo do utrzymania domu i rodziny. Wskazuje na to wysokość tychże zobowiązań jak i skala nadużywania alkoholu oceniane w kontekście pozostałych niekwestionowanych przez uczestniczkę okoliczności dotyczących aktywnego udziału wnioskodawcy w powstaniu wspólnego majątku oraz jego zatrudnienia i uzyskiwanych dochodów. Wbrew twierdzeniem uczestniczki w sprawie brak jest wiarygodnych dowodów, iż to właśnie alkohol był powodem zwolnień wnioskodawcy z kolejnych zakładów pracy. Nie wykazano też aby owe zobowiązania finansowe zaciągane przez wnioskodawcę były tak liczne i miały taki wymiar jak to podnosiła uczestniczka.

Mając takie ustalenia Sąd zważył, iż wniosek o ustalenie nierównych udziałów nie zasługuje na uwzględnienie.

Na podstawie art. 567 § 1 KPC w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej miedzy małżonkami Sąd rozstrzyga także o żądaniu ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym. Zgodnie z brzmieniem § 2 powyższego przepisu w razie sporu co do ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym Sąd może w tym przedmiocie orzec postanowieniem wstępnym.

Zgodnie z art. 43 § 1 KRO oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Jednakże - jak stanowi art. 43 § 2 KRO - z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Stosownie do art. 43 § 3 KRO, przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym.

Należy w tym miejscu zwrócić uwagę, że równy udział małżonków w majątku wspólnym jest zasadą zaś odstępstwa od tej zasady noszą charakter wyjątku.

Przytoczony przepis art 43 § 2 KRO statuuje dwie przesłanki ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym, które muszą zostać spełnione łącznie: istnienie ważnych powodów oraz przyczynienie się małżonków do powstania majątku wspólnego w różnym stopniu. Przesłanki te pozostają do siebie w takim wzajemnym stosunku, że żadne "ważne powody" nie mogą same przez się uzasadniać ustalenia nierównych udziałów, jeżeli stopień przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego jest równy. Z drugiej zaś strony, tę nierówność przyczynienia się do powstania majątku wspólnego bierze się pod uwagę dopiero wtedy, gdy za tym przemawiają "ważne powody". Innymi słowy, wyróżnienie przez ustawodawcę tych dwu przesłanek sprawia, że sam nierówny stopień przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego nie może być uznany za ważny powód w rozumieniu komentowanego przepisu.

W judykaturze zdefiniowano ważne powody na gruncie przepisu art. 43 KRO jako okoliczności, które oceniane z punktu widzenia zasad współżycia społecznego sprzeciwiają się przyznaniu jednemu z małżonków korzyści z tej części majątku wspólnego, do której powstania ten małżonek nie przyczynił się (postanowienia SN z 22 września 1997 r., IICKN 306/97, nie publ.; z 21 listopada 2002 r., III CKN 1018/00, nie publ./ Podkreśla się przy tym, że ocena ważnych powodów ma nie tylko aspekt majątkowy, ale również etyczny, co wyraża się w postulacie dokonywania ich oceny przy uwzględnieniu zasad współżycia społecznego. Wskazuje się jednocześnie, że nie chodzi tu o winę w rozkładzie pożycia (por. postanowienie SN z 7 czerwca 2000 r., III CKN 455/00), ale o winę odnoszoną do nieprzyczyniania się lub przyczyniania się w mniejszym stopniu niż to wynika z możliwości małżonka.

Przez przyczynienie się do powstania majątku wspólnego na ogół rozumie się całokształt starań każdego z małżonków o założoną przez nich rodzinę i zaspokojenie jej potrzeb, a więc nie tylko wysokość zarobków czy innych dochodów osiąganych przez każde z nich, lecz także i to, jaki użytek czynią oni z tych dochodów, czy gospodarują nimi należycie i nie trwonią ich lekkomyślnie.

Warto w tym miejscu zwrócić uwagę, iż przepis art. 43 § 2 KRO ciężarem dowodu wykazania przesłanek wynikających z jego treści obciąża stronę postępowania, która zgłosiła wniosek o ustalenie nierównych udziałów (art. 6 KC).

W ocenie Sądu uczestniczka tym wymogom nie sprostała.

W przedmiotowej sprawie uczestniczka postępowania żądała ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym powołując trojakiego rodzaju okoliczności. W pierwszej kolejności wskazywała na nadużywanie przez wnioskodawcę alkoholu, z którego to powodu rozwiązywane były z nim umowy o pracę. Po drugie zaciąganie przez niego licznych zobowiązań w parabankach, które obciążały rodzinę i musiały być spłacane przez uczestniczkę. Po trzecie dopuszczenie się przez wnioskodawcę zdrad małżeńskich a ponadto znęcania się psychicznego i fizycznego nad uczestniczką, które w konsekwencji doprowadziło do ustania więzi małżeńskiej.

Podkreślenia jeszcze raz wymaga, iż sam fakt zawinienia w odniesieniu do rozkładu pożycia małżeńskiego nie jest wystarczający do przyjęcia, że zachodzą ważne powody w rozumieniu art. 43 § 2 KRO.

Z ustaleń faktycznych w sprawie wynika, że wnioskodawca, dopóki pozostawał we wspólnym gospodarstwie z uczestniczką, zarabiał, czy to zakładach pracy, gdzie był zatrudniony w ramach stosunku pracy, czy też dorywczo u swojego ojca przy pracach budowlanych. Przez praktycznie cały okres małżeństwa dorabiał ponadto grając na imprezach okolicznościowych. Faktem jest, iż wnioskodawca miał przerwy w zatrudnieniu, ale nie były one skutkiem jego niechęci do pracy lecz efektem zmiany i poszukiwania innego zatrudnienia. Nawet jednak w tych okresach gdy wnioskodawca nie pozostawał w stosunku pracy, pracował u swojego ojca przy pracach budowlanych i dorabiał grając na weselach. Co więcej, po przepisaniu mu przez ojca gospodarstwa rolnego w 2005 r., uzyskiwał dopłaty stanowiące dodatkowy dochód w budżecie rodzinnym. Z dowodów przedstawionych przez uczestniczkę nie wynika w sposób bezsporny, aby ustanie któregokolwiek stosunku pracy wnioskodawcy było skutkiem spożywania czy wręcz nadużywania przez wnioskodawcę alkoholu.

Oczywistym i niekwestionowanym jest, iż ujmując globalnie, różnica w zarobkach obojga małżonków wypada korzystniej dla uczestniczki, ale - jak już wyżej wspomniano - to nie sama różnica w wysokości uzyskiwanych zarobków jest czynnikiem decydującym o różnym stopniu przyczyniania się do powstania wspólnego majątku. Z pewnością na uznanie w powyższym kontekście zasługuje postawa uczestniczki, która korzystała z posiadanych możliwości i wykorzystywała możliwość dorobienia w swoim zawodzie korzystając z dyżurów po godzinach pracy czy też możliwości sprawowania opieki długoterminowej. Natomiast sam fakt, że dochody uzyskiwane przez wnioskodawcę były de facto niższe niż zarobki uczestniczki nie jest sam w sobie wystarczający do stwierdzenia, że wnioskodawca przyczyniał się do powstania wspólnego majątku w sposób mniejszy.

Przepis art. 43 § 2 KRO może mieć zastosowanie nie w każdym wypadku faktycznej nierówności przyczynienia się każdego z małżonków do powstania majątku wspólnego, lecz tylko w tych wypadkach, gdy małżonek, przeciwko któremu skierowane jest żądanie ustalenia nierównego udziału, w sposób rażący lub uporczywy nie przyczynia się do powstania dorobku stosownie do posiadanych sił i możliwości zarobkowych (postanowienie SN z 26 listopada 1973 r., III CRN227/73, OSNCP1974, Nr 11, poz. 189).

Takie okoliczności nie zostały natomiast w ocenie Sądu w sposób przekonujący wykazane. Brak jest jednocześnie wiarygodnych dowodów wskazujących na to aby dochody uzyskiwane przez wnioskodawcę nie były przeznaczane na potrzeby rodziny.

Zwrócić w tym miejscu należy uwagę, iż wnioskodawca w sposób aktywny uczestniczył w budowie wspólnego domu stron i to mimo tego że równocześnie pracował w swoim zakładzie pracy a weekendami dodatkowo grał na weselach. Okoliczności te nie były kwestionowane ani przez świadków ani co istotne przez samą uczestniczkę.

Faktem jest, iż wnioskodawca nadużywał alkoholu, co wynika bezspornie z zeznań świadków i nie było też co do zasady kwestionowane przez wnioskodawcę. Brak jest jednak przekonujących dowodów na to aby okoliczność ta wpływała w istotny sposób na powstanie wspólnego majątku. Pomimo spożywania alkoholu wnioskodawca pracował zawodowo, zarabiał, pracował aktywnie przy budowie wspólnego domu, dorabiał na weselach. Brak jest dowodów, aby którykolwiek stosunek zatrudnienia został z nim rozwiązany z powodu nadużywania alkoholu.

W ocenie Sądu, sam fakt spożywania czy wręcz nadużywania alkoholu przez wnioskodawcę nie może w okolicznościach przedmiotowej sprawy decydować za ustaleniem nierównych udziałów w majątku wspólnym. Zachowania te nie miały w ocenie Sądu na tyle intensywnego charakteru, aby można było przyjąć, iż skutkowały trwonieniem wspólnego majątku.

Z przeprowadzonych w sprawie dowodów wynika, iż wnioskodawca w całym czasie pozostawania we wspólnym gospodarstwie z uczestniczką zaciągał pożyczki w bankach i instytucjach parabankowych. Faktem jest również, iż tych zobowiązań nie regulował terminowo doprowadzając do zaległości, które spłacał uczestniczka. Jak wynika jednak z dowodów z dokumentów w postaci wezwań do zapłaty czy pisemnych oświadczeń o wypowiedzeniu umowy kredytowej, były to zaległości rzędu kilkuset złotych dotyczące dwóch pożyczek i limitu w karcie kredytowej.

Zważyć należy, iż zarówno nadużywanie alkoholu jak i zaciąganie przez niego pożyczek nie miało takiego wymiaru aby w istotny sposób wpłynąć na powstanie czy uszczuplanie wspólnego majątku stron. Pomimo takich zarzucanych przez uczestniczkę zachowań, w domu stron nigdy nie brakowało pieniędzy i to nawet w sytuacji gdy małżonkowie wykonywali razem obowiązki rodziny zastępczej w stosunku do trójki dzieci. Potwierdzeniem tego jest również stan rachunku bankowego, wysokość kwot jakimi obracała uczestniczka, czy tez fakt zakupu mieszkania dla córki stron.

Uczestniczka postępowania nie wykazała, aby zachowanie jej byłego męża nie było nakierowane na tworzenie wspólnego majątku. Wręcz przeciwnie, podczas przesłuchania wskazała, iż i wspólnie z mężem wybudowali dom. Zważyć bowiem należy, że majątek podlegający podziałowi w niniejszej sprawie, to przede wszystkim nieruchomość położona w O. zabudowana budynkiem mieszkalnym wraz z wyposażeniem. Przedmiotowa nieruchomość, stanowiąca istotny składnik majątku, została nabyta przez strony do wspólności majątkowej w drodze darowizny od rodziców wnioskodawcy zaraz po zawarciu przez strony związku małżeńskiego, a dom mieszkalny został wybudowany w latach 1999-2007. Dom, co bezsporne, był budowany systemem gospodarczym przy aktywnym udziale wnioskodawcy, który świadczył osobistą pracę przy budowie domu, a środki na wybudowanie domu pochodziły z oszczędności, bieżących dochodów obydwu stron oraz aktywnej pomocy ich rodzin.

Mając zatem na względzie, iż zarzuty uzasadniające w ocenie uczestniczki wniosek o nierówne udziały, obejmują okres już po wybudowaniu wspólnego domu, a tym samym de facto po powstaniu wspólnego majątku, nie można stwierdzić, że stopień przyczynienia się stron do powstania majątku wspólnego nie był równy, skoro majątek ten powstał również staraniem wnioskodawcy.

Również podnoszony przez uczestniczkę na uzasadnienie wniosku o nierówne udziały fakt znęcania się wnioskodawcy nad uczestniczką czy ustalenie wyłącznej winy wnioskodawcy w rozkładzie wspólnego pożycia nie przeczy sam w sobie temu, iż wnioskodawca przyczyniał się do powstania wspólnego majątku. Warto podkreślić, iż czasokres znęcania objęty wyrokiem w sprawie IIK 142/21 dotyczy okresu od 2016 r. a więc kilka lat po wybudowaniu domu stron.

Znamiennym dla oceny zasadności wniosku ustalenie nierównych udziałów i prawdziwości twierdzeń uczestniczki na poparcie tegoż wniosku, jest uzasadnienie jej stanowiska w sprawie rozwodowej, gdzie jako przyczynę rozkładu pożycia nie wskazuje ani faktu znęcania się nad nią przez wnioskodawcę, które w tamtej dacie tj. w 2021 r. miało trwać od 5 lat, ani też faktu trwonienia majątku czy też braku wystarczającej woli i dbałości o jego budowanie będące skutkiem nadużywania alkoholu. Jak wynika z lektury akt sprawy rozwodowej, przyczyną ustalenia wyłącznej winy wnioskodawcy w rozkładzie pożycia małżeńskiego był związek z inną kobietą oraz opuszczenie przez wnioskodawcę rodziny w marcu 2020 r.

Zważyć należy, iż w okresie od 2009 r. do 2021 r. oboje małżonkowie stanowili rodzinę zastępczą i w trakcie tego okresu nie pojawiły się żadne okoliczności, w tym podnoszone przez uczestniczkę jako uzasadnienie wniosku o nierówne udziały, które uzasadniałyby potrzebę wcześniejszej ingerencji czy to (...) czy też Sądu w sprawowanie tej opieki.

Mając zatem na względzie powyższe ustalenia w ocenie Sądu nie można postawić wnioskodawcy zarzutu mniejszego przyczynienia się do powstania majątku, a co za tym idzie, podnoszone przez uczestniczkę fakty nie stanowiły okoliczności mających charakter przestankowy do ustalenia istnienia "ważnych powodów" i przyjęcia, że zasadnym będzie ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym.

Apelację od powyższego orzeczenia złożyła uczestniczka za pośrednictwem swojego pełnom0cniak zaskarżając postanowienie w całości.

Zaskarżonemu postanowieniu zarzuciła:

L Naruszenie prawa materialnego tj.

art. 43 § 2 i 3 k.r.o. poprzez jego niezastosowanie z uwagi na błędną wykładnię przez Sąd „ważnych powodów" i pominięcie, iż przy wykładni tego pojęcia uwzględnienia się także osobisty wkład w wychowanie dwójki dzieci stron przez uczestniczkę, oraz sprawowanie rodziny zastępczej nad trójką dzieci brata wnioskodawczyni, a przy tym wnioskodawca nie pomagał uczestniczce, ani nie wykazywał większego zainteresowania. W konsekwencji błędnej wykładni oddalono wniosek uczestniczki o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym w proporcji 75 % na korzyść uczestniczki do 25 % na rzecz wnioskodawcy,

II. naruszenie prawa procesowego tj.

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez:

a/ dokonanie przez sąd pierwszej instancji dowolnej, a nie swobodnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego w postaci dowodu z zeznań stron, świadków: A. B.. A. B., K. B., J. R., L. S., D. W., R. D., C. K.,E. M., Z. T., B. R., (...), dowodów z dokumentów: w szczególności z wyroków Sądów z dnia (...)oraz (...), świadectwa pracy z (...) wezwań do zapłaty z parabanków i innych dowodów i przyjęcie, że brak w niniejszej sprawie ważnych powodów do ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym stron, co miało wpływ na treść orzeczenia, bowiem trwonienie majątku i nie przyczynianie się do jego zwiększania zostało wykazane w/w dowodami w niniejszej sprawie.

b/ przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów przy ustalaniu okoliczności mających wpływ na wysokość udziału każdego z byłych małżonków w majątku wspólnym i pominięcie bądź zmarginalizowanie ważnych powodów ustalenia nierównych udziałów jak: związki z innymi kobietami w czasie trwania małżeństwa, nadużywanie alkoholu, pozostawanie bez pracy, pominięcie, iż uczestniczka samodzielnie ponosiła kosztów utrzymania domu i w konsekwencji nieprawidłową ocenę stopnia przyczynienia się uczestniczki do aktualnej wartości majątku wspólnego w porównaniu z wnioskodawcą, co spowodowało, że Sąd Rejonowy nieprawidłowo i dowolnie ustalił równe udziały stron w majątku wspólnym

III. błąd w ustaleniach faktycznych, który to błąd miał wpływ na orzeczenie Sądu, a polegał na tym, iż Sąd nieprawidłowo przyjął:

- że wnioskodawca w dacie zawierania związku małżeńskiego studiował, a nie studiował,

- że w przerwach w zatrudnieniu pracował dorywczo razem z ojcem na budowach i osiągał dochody, czasami murował domy dla znajomych, taka sytuacja zdarzyła się tylko raz wnioskodawcy i nie miała ona charakteru ciągłego, a wnioskodawca nie uzyskał z tego tytułu żadnych dochodów,

- z „grania" na weselach wnioskodawca osiągał dochody i stanowiły one dochód rodziny, a faktycznie wnioskodawca nie przeznaczał pieniędzy na zaspakajanie potrzeb rodziny, a jedynie na własne potrzeby i zakup sprzętu grającego , dodatkowo pogłębiał się u niego problem alkoholowy w związku z prowadzonym trybem życia;

- budową domu kierował ojciec wnioskodawcy, budową domu kierował kierownik budowy, a nie ojciec wnioskodawcy;

- rodzice wnioskodawcy finansowali budowę domu, a rzeczywiście nie finansowali.

- ustalenie, że zobowiązania zaciągane przez wnioskodawcę były niewysokie, podczas, gdy uczestniczka musiała niekiedy przeznaczać swoje dwie pensje na ich spłatę.

Powołując się na powyższe zarzuty skarżąca wnosiła o:

1. zmianę postanowienia wstępnego Sądu Rejonowego w Bełchatowie, I Wydział Cywilny z dnia 1 września 2023 r. w całości poprzez ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym stron w proporcji 75 % na korzyść uczestniczki do 25 % na rzecz wnioskodawcy.

ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sądowi rejonowemu do ponownego rozpoznania z orzeczeniem o rozstrzygnięciu o kosztach postępowania;

2. zasądzenie na rzecz uczestniczki od wnioskodawcy zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik wnioskodawcy wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów.

Sąd Okręgowy dodatkowo ustalił:

Pismem z dnia 13 marca 2010r. Bank (...) SA wypowiedział powodowi umowę kredytu zawartą 26 listopada 2009r. przy czym saldo zadłużenia przeterminowanego wynosiło 1.143,98 zł. W 2010r. uczestniczka spłaciła dwie umowy pożyczki tzw. chwilówki zaciągnięte przez wnioskodawcę na ogólną kwotę 1.287 zł . W dniu 17 września 2009r. wnioskodawca zaciągnął pożyczkę w kwocie 1200 zł . W czasie trwania małżeństwa wnioskodawca w tajemnicy przed uczestniczką obok w/w zaciągał zobowiązania w bankach i instytucjach parabankowych było dużo tych pożyczek i były zaciągane praktycznie przez cały okres małżeństwa. Zdarzało się ze zaciągał pożyczki także wobec osób trzecich.

Dowód: - zeznania uczestniczki A. B. k. 249

- zeznania świadków J. R. k.240 , A. B. k. 142odw.

- wezwania do zapłaty i dowody spłat pożyczek k.121-126

Wnioskodawca w początkowym okresie małżeństwa grał na weselach, było to na ogół jedno wesele miesięcznie w sezonie weselnym, generalnie grywał rzadko. Pieniądze z tego tytułu zatrzymywał na swoje potrzeby.

Dowód: - zeznania świadków S. B. k. 181, J. R. k. 183

- zeznania uczestniczki A. B. k. 248

W okresie trwania małżeństwa wnioskodawca osiągnął dochód rzędu ok. 538.000 zł natomiast uczestniczka około 700.000 zł.

Uczestniczka lokowała pieniądze na lokatach bankowych, inwestowała w złoto, kupowała jednostki uczestnictwa inwestując w ten sposób wspólne pieniądze. Pod koniec małżeństwa na koncie uczestniczki i na różnych lokatach znajdowało się kilkaset tysięcy złotych.

Dowód: - zaświadczenie z Urzędu Skarbowego k. 221

- zestawienie operacji bankowych na rachunku uczestniczki k. 112-113 (płyta CD)

- zeznania uczestniczki A. B. k. 248

Wnioskodawca nadużywał alkoholu , nie przejawił troski o dzieci tak własne jak i te dla których był rodziną zastępczą. To uczestniczka głównie pełniła pieczę nad wszystkimi dziećmi i się nimi zajmowała.

Dowód: - zeznania świadków A. B. k.142odw. A. B. k. 182odw.

- zeznania uczestniczki A. B. k. 248

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja uczestniczki jest częściowo zasadna.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego i przyjmuje je za własne czyniąc je podstawą swojego rozstrzygnięcia po ich nieznacznym uzupełnieniu przed Sądem II instancji na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego przez Sąd Rejonowy.

Przedmiotem ustaleń Sądu w postępowaniu odwoławczym było ustalenie, iż wnioskodawca zaciągał pożyczki w różnych wysokościach. Sąd Rejonowy w swoich ustaleniach przyjął, iż było ich niespełna kilka i to na kwoty po około kilkuset złotych. Tymczasem uczestniczka dysponowała jedynie kilkoma dowodami potwierdzającymi zaciąganie takich pożyczek przy czym kwoty te opiewały co prawda na kilkaset złotych niemniej jednak w realiach w których były zaciągane stanowiło to często wysokość najniższego miesięcznego wynagrodzenia. Wnioskodawca przyznał w zasadzie tylko te pożyczki na które były dowody. Tymczasem uczestniczka w toku procesu wskazywała, iż takich sytuacji było znacznie więcej. Potwierdzili te okoliczności świadkowie w osobach A. B. (4) oraz A. B.. Zasady doświadczenia życiowego każą dać wiarę uczestniczce w tym zakresie albowiem powszechnie wiadomo, iż osoby zaciągające zobowiązania w instytucjach parabankowych nie ograniczają się tylko do jednej pożyczki na ogół jest to cały ciąg zobowiązań. Z pewnością w przypadku wnioskodawcy też tak było. Tym bardziej, że wnioskodawca zaciągał zobowiązania także od osób prywatnych.

Przedmiotem ustaleń Sądu I instancji był fakt, iż wnioskodawca miał grywać na weselach stosunkowo często tymczasem jak wskazuje wnioskodawczyni wesela nie były grane w okresie małżeństwa w takiej częstotliwości jak to ustalił Sąd I instancji. Sam ojciec wnioskodawcy zeznał bowiem, iż syn czasami grywał na weselach ale grywał rzadko. /k. 181/ , także świadek J. R. / k.240/ potwierdził , iż na ogół wesela w sezonie weselnym były raz w miesiącu. Wskazał także ,że rozstał z się z wnioskodawcą albowiem zawierał on umowy na ten sam dzień z dwiema osobami co później rodziło problemy i konieczność zwrotu podwójnego zadatku.

Sąd Okręgowy wreszcie dokonał ustaleń co do dochodów i lokat na rachunku bankowym. Ustalenia te zostały dokonane na podstawie dokumentów zarówno z Urzędu Skarbowego jak i z banku.

Brak troski ze strony wnioskodawcy o dzieci wynika zarówno z zeznań uczestniczki jak i zeznań świadków tj. A. B. i A. B. (4).

Przechodząc do rozważenia pozostałych zarzutów apelacyjnych należy przypomnieć, iż na gruncie przepisu art. 43 k.r.o. ważne powody są traktowane jako okoliczności, które oceniane z punktu widzenia zasad współżycia społecznego sprzeciwiają się przyznaniu jednemu z małżonków korzyści z tej części majątku wspólnego, do której powstania ten małżonek nie przyczynił się. (postanowienia SN z 22 września 1997 r., IICKN 306/97, nie publ.; z 21 listopada 2002 r., III CKN 1018/00, nie publ./ Podkreśla się przy tym, że ocena ważnych powodów ma nie tylko aspekt majątkowy, ale również etyczny, co wyraża się w postulacie dokonywania ich oceny przy uwzględnieniu zasad współżycia społecznego.

Sąd Rejonowy co prawda dostrzegł akcentowane przez uczestniczkę problemy związane z nadużywaniem alkoholu przez wnioskodawcę oraz zaciąganiem przez niego pożyczek niemniej jednak wskazał , iż nie było to na tyle nasilone aby dawało podstawy do ustalenia ważnych powodów a w konsekwencji do ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym.

Tymczasem na te okoliczności należy patrzeć przez pryzmat całokształtu zachowań wnioskodawcy który z jednej strony dowodzi , iż grał na weselach osiągając dochody ( przy czym jak zeznał sam ojciec wnioskodawcy imprez tych nie było dużo) z drugiej jednak strony zdarzały się sytuacje gdy to uczestniczka musiała zwracać podwójne zadatki za umówione wesela o których zapominał wnioskodawca nie wywiązując się z umów. Przy czym zarobione pieniądze wnioskodawca zatrzymywał dla siebie nie łożąc na utrzymanie rodziny. Poza tym wnioskodawca doprowadził do rozpadu związku i tym samym do powstania rozdzielności majątkowej co w konsekwencji prowadzi do podziału majątku wspólnego.

Sąd zbagatelizował także fakt zaciągania przez wnioskodawcę pożyczek w różnego rodzaju instytucjach parabankowych czy też bankach które następnie musiała spłacać uczestniczka. Co prawda uczestniczka przedłożyła na tę okoliczność jedynie dokumenty świadczące o kilku takich sytuacjach jednakże z zeznań uczestniczki wynika, iż takich sytuacji na przestrzeni trwania związku małżeńskiego było znacznie więcej. Pożyczki te jak podnosi w apelacji uczestniczka czasami sięgały jej dwumiesięcznych wynagrodzeń . W tym miejscu wystarczy wskazać tytułem przykładu na pożyczkę co do której znajduje się w aktach sprawy dokument do spłaty pozostała kwota około 1300 zł w realiach 2008r. co stanowiło wysokość przekraczającą jedno minimalne wynagrodzenie netto. Zaznaczyć należy, że jest to jedna z wielu pożyczek jakie zaciągał wnioskodawca.

Sąd Rejonowy dostrzega także problem alkoholowy wnioskodawcy wskazując, iż okoliczność ta jest w istocie bezsporna , że zeznawali o tym świadkowie i przyznał go nawet sam wnioskodawca jednakże bagatelizuje go jednocześnie wskazując, iż okoliczność ta nie wpłynęła w istotny sposób na powstanie majątku. Takie rozumowanie jest błędne. Zgodnie z art. 27 krio oboje małżonkowie są obowiązani każdy wg swych sił i możliwości zarobkowych i majątkowych przyczyniać się do zaspokojenia potrzeb rodziny którą przez swój związek założyli. Tymczasem wnioskodawca trwoniąc pieniądze na alkohol nie przyczyniał się do powstania majątku wspólnego w taki sposób jak powinien to czynić. Sąd Rejonowy okoliczności tej nie nadaje w zasadzie żadnego znaczenia. W ten sposób wręcz premiuje postawę małżonka nadużywającego alkoholu krzywdząc tym samym drugiego z małżonków który oszczędza i z wielkim zaangażowaniem dba o pomnażanie majątku. Jednocześnie z wielką troską opiekuje się dziećmi i to zarówno swoimi jak i tymi dla których małżonkowie stanowią rodzinę zastępczą.

Nie może być pozbawione znaczenia także orzeczenie winy za rozkład pożycia w sprawie rozwodowej oraz skazanie wnioskodawcy za przestępstwo znęcania się nad uczestniczką. Tego rodzaju zachowania stwierdzone prawomocnymi wyrokami Sąd Rejonowy całkowicie zignorował. Nawet gdy one same w sobie nie stanowiłyby o ważnych powodach ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym to w powiązaniu z pozostałymi okolicznościami, a mianowicie z nadużywaniem alkoholu przez wnioskodawcę oraz zaciąganiem zobowiązań finansowych następnie spłacanych przez uczestniczkę, generowaniem innych wydatków obciążających majątek wspólny dały Sądowi Okręgowemu możliwość oceny całokształtu zachowań wnioskodawcy w świetle zasad współżycia społecznego.

Wszystkie te okoliczności razem wzięte przemawiają za istnieniem ważnych powodów dla ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym albowiem zasady współżycia społecznego przemawiają za tym aby małżonek prezentujący w czasie trwania małżeństwa taką postawę jak czynił to wnioskodawca nie zyskiwał profitów z tej części majątku co do której się nie przyczynił. Nie może być bowiem tak że jeden z małżonków z wielką troską i zaangażowaniem przyczynia się do powstania wspólnego majątku, sprawuje przy tym bieżącą troskę nad dziećmi, drugi z kolei doprowadza do rozpadu związku, nadużywa w czasie trwania związku alkoholu, zaciąga pożyczki, znęca się nad rodziną a przy tym odmawia się temu pierwszemu małżonkowi prawa do ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym.

Przepis art. 43 krio ustanawiający domniemanie równych udziałów w majątku wspólnym i dający możliwość z ważnych powodów ustalenia nierównych udziałów ma w istocie charakter gwarancyjny gwarantuje z jednej strony każdemu z małżonków równe udziały a z drugiej strony przyznaje on małżonkowi za którego postawą przemawiają zasady współżycia społecznego i którego postawa zasługuje na społeczną akceptację możliwość powołania się na ważne powody umożliwiające ustalenie nierównych udziałów.

Sąd Rejonowy w swoich motywach wielokrotnie podkreśla , iż wnioskodawca przyczyniał się wymiernie do powstania wspólnego majątku w postaci domu. Nie dostrzega jednak, iż nie tylko dom jest składnikiem majątku albowiem strony posiadają ponadto wypracowane środki zdeponowane na rachunku bankowym uczestniczki którym ona dysponowała dokonując przesunięć majątkowych przed rozwodem. (odpowiedni wniosek w tym zakresie został złożony przez pełnomocnika wnioskodawcy k.140-141 )

Reasumując wskazać należy, iż całokształt okoliczności sprawy oraz zasady słuszności bezsprzecznie przemawiają za stwierdzeniem ważnych powodów usprawiedliwiających ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym.

Słusznie Sąd Rejonowy przypomniał , iż zgodnie z treścią art. 43 § 2 krio przesłanki określone w tym przepisie pozostają do siebie w takim wzajemnym stosunku, że żadne "ważne powody" nie mogą same przez się uzasadniać ustalenia nierównych udziałów, jeżeli stopień przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego jest równy. Z drugiej zaś strony, tę nierówność przyczynienia się do powstania majątku wspólnego bierze się pod uwagę dopiero wtedy, gdy za tym przemawiają "ważne powody".

Przyjmując zatem, iż za wnioskiem uczestniczki o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym przemawiają ważne powody należy zbadać czy istotnie małżonkowie w różnym stopniu przyczynili się do powstania tego majątku. Ta druga przesłanka uzasadniająca ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym została z zachowaniem wymogów art. 6 k.c.. przez uczestniczkę wykazana. W aktach sprawy znajdują się bowiem informacje z Urzędu Skarbowego z których wynika, iż udział wnioskodawcy w stosunku co całokształtu dochodów to około 40 % przy czym pozostała część to udział uczestniczki czyli ok. 60%..

Ustalenia stanu faktycznego w ocenie sądu wskazują, iż istniała rażąca dysproporcja pomiędzy byłymi małżonkami w wysiłkach i staraniach o utrzymanie i powiększenie ich wspólnego majątku. Uczestniczka postępowania nie tylko podejmowała osobiste starania o wychowanie zarówno dzieci małżonków jak i dzieci w stosunku do których małżonkowie pozostawali rodziną zastępczą, jak również podejmowała stosownie do swych sił prace dodatkowe dla pozyskania środków na utrzymanie rodziny. Wnioskodawca zaś co prawda podejmował pracę zarobkową, ale po pierwsze za niskim wynagrodzeniem, po drugie miał przerwy w zatrudnieniu, sięgał przy tym po alkohol, zadłużał się składając jednocześnie na karb uczestniczki cały ciężar utrzymania domu i często obowiązek spłaty swoich zadłużeń. Należy przy tym wskazać, iż przy ocenie stopnia przyczynienia się do powstania majątku wspólnego należy mieć na uwadze całokształt postępowania małżonków w okresie trwania wspólności majątkowej w zakresie wykonywania obowiązków ciążących na nich względem rodziny. Ostatecznie bowiem na wielkość dorobku wpływają nie tylko dochody małżonków, lecz także umiejętność gospodarowania zasobami oraz ograniczania kosztów zaspokajania potrzeb, m.in. dzięki oszczędnemu wydatkowaniu posiadanych środków, wykonywaniu prac domowych we własnym zakresie i udanym inwestowaniu w celu pomnażania majątku.

W niniejszej sprawie to uczestniczka z wielkim zaangażowaniem zabiegała o powiększanie majątku wspólnego to jej staraniem zostały zgromadzone środki pieniężne, to ona gospodarowała pieniędzmi, zakładała lokaty, kupowała inwestycyjnie złoto itp. To dzięki niej - jak wskazała w apelacji - strony zgromadziły kilkaset tysięcy złotych na rachunku bankowym.

Bierne i marnotrawne postępowanie małżonka, nadużywającego alkoholu, zaciągającego pożyczki wyłącznie na swoje potrzeby spłacane następnie przez uczestniczkę w realny sposób godziło w wielkość dorobku. Nie ulega żadnej wątpliwości, iż gdyby wnioskodawca w sposób należyty przyczyniał się do majątku wspólnego to strony z pewnością, dysponowałyby zdecydowanie większym majątkiem tymczasem wnioskodawca przerzucił cały ciężar prowadzenia gospodarstwa domowego na uczestniczkę nie opiekując się nawet dziećmi także tymi w stosunku do których pozostawał rodziną zastępczą.

Oczywiście przyjęcie ważnych powodów i ustalenie stopnia w jakim każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego nie oznacza jeszcze, iż apelacja uczestniczki jest w całości usprawiedliwiona. Uczestniczka bowiem domagała się, iż w 3/4 przyczyniła się do powstania majątku wspólnego, a wnioskodawca jedynie w 1/4. Przyjęcie takich proporcji bez wątpienia krzywdziłoby wnioskodawcę który świadczył osobistą pracę przy budowie domu stron oraz przez większość małżeństwa jednak pracował osiągając pewne dochody. Co prawda jego wynagrodzenie przez większą część małżeństwa nie było wysokie niemniej jednak przez to przyczyniał się w pewnym zakresie do powstania wspólnego majątku. Uwzględniając w ostatecznym rozrachunku, iż wysokość osiąganych przez małżonków wynagrodzeń na przestrzeni trwania małżeństwa wynosiła jak ok. 60% dla wnioskodawczyni i ok. 40% dla uczestnika oraz uwzględniając okoliczność, iż to tak naprawdę uczestniczka zajmowała się dziećmi tak swoimi jak i tymi dla których małżonkowie byli rodziną zastępczą oraz w sposób oszczędny gospodarowała wspólnymi środkami uwzględnienie wniosku w takim zakresie jak to uczynił Sąd Okręgowy tj. udział 2/5 dla wnioskodawcy i 3/5 dla uczestniczki jawi się jako sprawiedliwe i odzwierciedlające troskę każdego z małżonków o pomnażanie i powstawanie majątku wspólnego.

Dlatego też na podstawie art. 386§ 1 k.p.c. należało uwzględniając częściowo apelacje ustalić nierówne udziały w majątku wspólnym w proporcji 60% dla uczestniczki i 40% dla wnioskodawcy.

Dalej idąca apelacja uczestniczki z przyczyn wskazanych powyżej nie znajdowała uzasadnienia i musiała zostać oddalona, a to na podstawie art. 385 k.p.c.

Dariusz Mizera