Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 6 lutego 2023r Sąd Rejonowy oddalił powództwo J. J. i A. J. przeciwko S. M. w N. o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci wyroku S. O. w Ś. wydanego w sprawie (...), sygn. akt Sądu pierwszej instancji - (...), z uwagi na wyegzekwowanie należności objętej tytułem, w całości.

Apelację od powyższego wyroku wnieśli powodowie, wnosząc o jej rozpoznanie na rozprawie.

Rozpoznając apelację Sąd Okręgowy zważył co następuje. Apelacja podlegała uwzględnieniu.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że mimo, iż skarżący w apelacji domagali się rozpoznania sprawy na rozprawie, to jednak Sąd Okręgowy nie dostrzegł żadnych podstaw, które uzasadniałyby uwzględnienie tego wniosku, a zgodnie z art. 391 ¹ § 1 zd. 2 k.p.c. w przypadku wniesienia apelacji od wyroku, w którym Sąd uznał powództwo za oczywiście bezzasadne, Sąd II instancji może rozpoznać apelację na posiedzeniu niejawnym, a ponadto, także w myśl tego przepisu, w takim przypadku można również pominąć czynności, które ustawa nakazuje podjąć na skutek wniesienia apelacji, w szczególności nie wzywać powoda do usunięcia jej braków ani uiszczenia opłaty.

Rozważając kwestię uznania przez Sąd Rejonowy powództwa za oczywiście bezzasadne, wskazać należy, że w myśl art. 191 ¹ k.p.c. Sąd może oddalić powództwo na posiedzeniu niejawnym bez podejmowania wcześniejszych czynności i prowadzenia postępowania dowodowego, jeżeli z treści pozwu i załączników oraz okoliczności dotyczących sprawy wynika oczywista bezzasadność powództwa. Powództwo oczywiście bezzasadne to takie, w przypadku którego brak roszczenia z przyczyn prawnych lub faktycznych zauważalny jest dla każdego prawnika bez głębszej analizy prawnej i bez konieczności prowadzenia postępowania dowodowego oraz takie, które nie mogłoby być uwzględnione w przedstawionym kształcie, niezależnie od wyniku ewentualnego postępowania dowodowego (zob. M. Manowska Kodeks postępowania cywilnego Komentarz aktualizowany art. 191 ¹ kpc, Wyd. Lex 2022). Tak więc oczywista bezzasadność powództwa może dotyczyć jedynie sytuacji całkowicie i ewidentnie jednoznacznych. Przyjmuje się również, że oczywistą bezzasadność powództwa należy interpretować restrykcyjnie, gdyż strona musi mieć zapewnioną realizację prawa do Sądu. Oddalenie powództwa jako „oczywiście bezzasadnego” w rozumieniu art. 191 ¹ kpc jest dopuszczalne tylko wówczas, gdy powód sformułował żądanie nieznane prawu albo w świetle przepisów prawa materialnego niedopuszczalne, w przeciwnym wypadku sąd powinien podjąć czynności sprawdzające w celu wyjaśnienia rzeczywistej treści zgłoszonego żądania. Dopiero po ich dokonaniu, gdy okaże się, że zgłoszone żądanie jest prawnie niedopuszczalne (nieznane prawu), sąd będzie mógł uznać, że powództwo jest oczywiście bezzasadne w rozumieniu art. 191 ¹ k.p.c. (zob. O. M. Piaskowska [w:] M. Kuchnio, A. Majchrowska, K. Panfil, J. Parafianowicz, A. Partyk, A. Rutkowska, D. Rutkowski, A. Turczyn, O. M. Piaskowska, Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie procesowe. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2023, art. 191 ¹). W kategoriach oczywiście bezzasadnych powództw należy zatem przede wszystkim rozpatrywać przypadki, które wiążą się z nadużyciem samego prawa do dochodzenia ochrony prawnej, przy czym, co istotne, powództwa oczywiście bezzasadnego nie należy utożsamiać z powództwem bezzasadnym. Są to dwie odmienne kategorie, z których ta ostatnia nie może być kwalifikowana jako przejaw nadużycia prawa procesowego cywilnego. Powództwo bezzasadne, w przeciwieństwie do oczywiście bezzasadnego, sprowadza się do kwestii ustalenia braku roszczenia na skutek przeprowadzonego postępowania, podczas, gdy oczywista bezzasadność oznacza, że brak roszczenia był od początku jednoznacznie niewątpliwy (zob. Ł. Błaszczak [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian. Tom I i II, red. T. Zembrzuski, Warszawa 2020, art. 191 ¹).

Odnosząc się do okoliczności i istoty rozpoznawanej sprawy, wprawdzie trafnie wskazuje w rozważaniach swojego uzasadnienia Sąd pierwszej instancji, że uwzględnienie powództwa o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego nie jest możliwe, jeżeli świadczenie objęte tym tytułem zostanie w całości wyegzekwowane. W takim przypadku uwzględnienie powództwa opozycyjnego nastąpiłoby z naruszeniem art. 840 kpc. Jednak wyegzekwowanie świadczenia może nastąpić jedynie przez organ egzekucyjny. W konsekwencji tytuł wykonawczy pozostaje w aktach sprawy egzekucyjnej ze stosowną adnotacją o wyniku egzekucji (art. 816 kpc). Zamieszczenie na tytule wykonawczym wzmianki o wyniku egzekucji oznacza, że tytuł wykonawczy w tym zakresie jest skonsumowany i nie podlega ponownemu wykonaniu. Nie jest więc możliwe pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego, który na skutek wyegzekwowania świadczenia nie jest już wykonalny. Innymi słowy po zaznaczeniu wyniku egzekucji komornik wydaje tytuł wierzycielowi, który może na jego podstawie ponownie wszcząć egzekucję tylko w części niezaspokojonej. Adnotacja komornika zapobiega możliwości ponownego wszczęcia egzekucji w zakresie wyegzekwowanym, na podstawie tego samego tytułu wykonawczego, który w tej części traci moc. Bezprzedmiotowe byłoby zatem żądanie pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w zakresie wyżej wskazanym w ramach powództwa przeciwegzekucyjnego. Natomiast w sytuacji gdy jednak komornik nie może zaznaczyć na tytule, że dłużnik zapłacił wierzycielowi należność objętą tytułem, bo nie nastąpiło to w wyniku efektywnej egzekucji, to tytuł zostaje zwrócony wierzycielowi bez żadnych adnotacji i w dalszym ciągu istnieje możliwość jego wykorzystania przez wierzyciela, nawet, jeśli w danym momencie wierzyciel tego nie czyni. Obiektywnie uzasadnia to więc domaganie się przez dłużnika pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w takiej części, w jakiej roszczenie wierzyciela zostało spełnione poza postępowaniem egzekucyjnym. Jeżeli wiec nie doszło do wyegzekwowania świadczenia przez organ egzekucyjny lub spełnienia świadczenia do rąk komornika (art. 815 k.p.c.), ale do pozaegzekucyjnego wykonania zobowiązania, to wykonalność tytułu wykonawczego nie wygasa. W takim przypadku pojawia się inna przesłanka uzasadniająca pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego. Zgodnie bowiem z art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, m.in. jeżeli po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane (zob. m.in. postanowienie z uzasadnieniem Sądu Najwyższego z 31 sierpnia 2022r., I CSK 3461/22 oraz uzasadnienie wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VIII Wydziału Gospodarczego z dnia 19 września 2014r., sygn. akt VIII Ga 163/14). Tymczasem w rozpoznawanej sprawie uznając żądanie powodów za oczywiście bezzasadne Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 4 kwietnia 2022r. Komornik Sądowy w sprawie (...) wydał postanowienie, z którego m. in. wynikało, że zakończył postępowanie egzekucyjne na rzecz wierzyciela, a tytuł wykonawczy pozostawił w aktach sprawy wraz z adnotacją o wyniku egzekucji. Ponadto Sąd ustalił, iż „W uzasadnieniu Komornik stwierdził, że postępowanie egzekucyjne zostało zakończone wskutek wyegzekwowania roszczenia objętego wnioskiem.”. Sąd pierwszej instancji czyniąc ustalenia faktyczne i rozważając je, nie objął nimi tych istotnych okoliczności oraz kwestii, że po pierwsze pominął w zupełności jakiekolwiek odniesienie się do dołączonych przez powodów do pozwu dowodów wpłat z 6 sierpnia i 23 września 2021r. (k. (...)) dokonanych na rzecz pozwanego w niniejszej sprawie wierzyciela, tj. S. M. w N., tytułem należności głównej, odsetek oraz kosztów procesu, wynikających z objętych żądaniem pozwu tytułów, a co wskazywałoby na spełnienie świadczenia poza postępowaniem egzekucyjnym, bezpośrednio do rąk wierzyciela i które to wpłaty poza egzekucją mogłyby potencjalnie stanowić podstawę żądania pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności. Po drugie Sąd pierwszej instancji nie ustalił jaka była treść adnotacji (o której wyżej mowa) Komornika na tytule wykonawczym o wyniku egzekucji, a jedyną podstawę takich ustaleń, jak wynika z uzasadnienia skarżonego wyroku - (...) odwr., stanowiła wyżej opisana treść postanowienia Komornika i jego uzasadnienia, nie zaś treść takiej adnotacji na tytule wykonawczym. W takich zaś okolicznościach uznanie powództwa za oczywiście bezzasadne, nie przesądzając oczywiście wyniku sprawy, było co najmniej przedwczesne.

Rozpoznając zatem sprawę ponownie, przy braku, z wyżej wskazanych przyczyn, podstaw do uznania powództwa za oczywiście bezzasadne, Sąd pierwszej instancji poczyni ustalenia (w tym bezpośrednio na podstawie treści tytułu wykonawczego zawierającego stosowne adnotacje) oraz rozważy i oceni powyżej wskazane kwestie, mając na uwadze z jednej strony treść wyżej wskazanych dowodów wpłat ((...)), z drugiej zaś treść adnotacji Komornika na tytule wykonawczym.

Z tych więc przyczyn Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska Sądu Rejonowego, że w rozstrzyganej sprawie miała miejsce oczywista bezzasadnością powództwa.

Z powyższych względów Sąd Okręgowy, na podstawie art. 391 ¹ § 3 k.p.c., uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania sprawy przez Sąd I instancji.

Piotr Rajczakowski Piotr Szynkura Paweł Banach