Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z (...) Sąd Rejonowy stwierdził, że spadek po W. C., zmarłym dnia (...) października (...) roku w W., ostatnio zamieszkałym w W. na podstawie ustawy z dobrodziejstwem inwentarza nabył M. K., syn D. i M. – w całości oraz orzekł o kosztach sądowych.

Sąd Rejonowy poczynił ustalenia faktyczne (k. (...)), które Sąd Okręgowy przyjął za własne (art. 387 § 2 ¹ pkt 1 w zw. z art. 13 § 2 kpc).

Sąd Okręgowy również za własne przyjął oceny Sądu pierwszej instancji (k. (...), art. 387 § 2 ¹ pkt 2 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc).

W apelacji od powyższego postanowienia uczestnik postępowania M. K. podniósł zarzuty:

- naruszenia art. 233 § 1 kpc, poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, skutkujące błędem w ustaleniach faktycznych, polegającym na uznaniu, że mimo złożenia przez matkę małoletniego oświadczenia o odrzuceniu przez niego spadku został on uznany za spadkobiercę zmarłego W. C., mimo, że złożenie oświadczenia przez matkę małoletniego jest usprawiedliwione okolicznościami sprawy,

- błąd co do faktu, że oświadczenie o odrzuceniu spadku złożone przez matkę małoletniego w dniu (...), po upływie 6 miesięcznego terminu nie jest usprawiedliwione okolicznościami sprawy, co skutkowało uznaniem, że małoletni został uznany za spadkobiercę zmarłego W. C..

Skarżący wniósł ponadto o dopuszczenie dowodów z dołączonych do apelacji dokumentów oraz wskazując na powyższe zarzuty, wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu, ewentualnie o jego zmianę i „rozpoznanie zgodnie ze stanowiskiem matki uczestnika”.

Sąd Okręgowy rozpoznając apelację zważył co następuje. Apelacja uczestnika postępowania nie jest uzasadniona, gdyż nie podważa ona skutecznie w żaden sposób, tak ustaleń, oceny dowodów jak i oceny prawnej Sądu pierwszej instancji, stanowiąc w istocie jedynie bezpodstawną polemikę z powyższymi ocenami i argumentacją uzasadnienia skarżonego postanowienia, opierając się ponadto w znacznym zakresie na faktach i dowodach powołanych po raz pierwszy dopiero w apelacji.

Obydwa zarzuty apelacji oraz ich uzasadnienie sprowadzają się zatem do próby wykazania przez skarżącego, że złożenie oświadczenia przez matkę małoletniego uczestnika M. K. po upływie 6 miesięcznego terminu, o którym mowa w art. 1015 § 1 kc, było usprawiedliwione okolicznościami sprawy, które skarżący powołał w apelacji, wnosząc o dopuszczenie dowodów z dołączonych do niej dokumentów, mających wykazać te okoliczności, a o czym w dalszej części rozważań.

Jak prawidłowo ustalił Sąd pierwszej instancji, a czego skarżący nie kwestionował, M. K. złożyła przed notariuszem oświadczenie o odrzuceniu spadku po spadkodawcy w dniu 10 maja 2018r., notariusz pouczył ją o konieczności uzyskania zezwolenia sądu opiekuńczego na przyjęcie lub odrzucenie spadku w imieniu małoletniego zstępnego i od tej też daty biegł termin do złożenia przez nią oświadczenia o powyższym przyjęciu lub odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego uczestnika. Termin ten upływał zatem z dniem 10 listopada 2018r. Przed jego upływem uczestniczka wszczęła w dniu 8 października 2018r. takie postępowanie o udzielenie zezwolenia przed sądem opiekuńczym – S. R. w W. (sygn. akt (...)), zakończone postanowieniem z 12 października 2015r., o odrzuceniu wniosku z uwagi na brak jurysdykcji krajowej, a orzeczenie Sądu prostujące omyłki pisarskie w powyższym orzeczeniu, doręczono, jak również prawidłowo ustalił S. R., przedstawicielom ustawowym małoletniego uczestnika w dniach 8 i 11 grudnia 2018r. (k. (...) i (...) akt sprawy (...) (...) S. R. w W.). Od daty tych doręczeń przedstawiciele ustawowi małoletniego uczestnika, mieli zatem możliwość podjęcia kolejnych działań zmierzających do uzyskania zezwolenia na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego, a następnie złożenia takiego oświadczenia. Tymczasem kolejna czynność przedstawicieli ustawowych małoletniego uczestnika zmierzająca do dokonania tych aktów miała miejsce dopiero w dniu 8 lutego 2022r., kiedy to M. K. i D. K. złożyli wniosek do S. R.dla m. W. w W. o zezwolenie na odrzucenie spadku po spadkodawcy w imieniu małoletniego syna M. K. (k.(...) akt sprawy (...) S. R. dla m. W. w W.). Zatem od wyżej wskazanych dat (8 i 11 grudnia 2018r.) kiedy przedstawiciele ustawowi małoletniego uczestnika mieli już możliwość podjęcia dalszych powyższych czynności zmierzających do złożenia oświadczenia w imieniu małoletniego, do daty wskazywanego złożenia wniosku do S. R. dla m. W. w W. 8 lutego 2022r., upłynęły ponad 3 lata (ponad 37 miesięcy). Skarżący podniósł w apelacji nowe okoliczności oraz dołączył do niej dokumenty, z którymi łączył próbę usprawiedliwienia (w jego ocenie) powyższej ponad trzyletniej zwłoki w podjęciu czynności zmierzających do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego. Zatem z przytoczonych w apelacji nowych faktów wynikało, że w dniu 21 kwietnia 2019r. zmarł ojciec D. K. (ojca małoletniego uczestnika), w dniu 12 maja 2019r. zmarł ojciec M. K. (brat spadkodawcy), dnia 22 lutego 2020r. zmarł brat D. K., w dniu 22 września 2020r. zmarła babcia uczestniczki M. K., w okresie 2017r. – 2018r. M. K. chorowała na kamicę nerkową, a w okresie od stycznia do (...) (...). była w ciąży i urodziła dziecko, w okresie od marca do grudnia 2020r. D. K. uczył się do lekarskich egzaminów specjalizacyjnych, w 2021r. rodzina K. przebywała na kilku obowiązkowych kwarantannach w związku z epidemią (...), a na początku 2022r. M. K. przeszła zabieg operacyjny (...).

Niewątpliwym w sprawie jest, że termin do złożenia oświadczenia w imieniu małoletniego uczestnika upływał, jak wyżej wskazano, w dniu 10 listopada 2018r., a zatem po jego upływie przedstawiciele ustawowi mieli obowiązek podjęcia niezwłocznego działania celem przedsięwzięcia czynności zmierzających do odrzucenia spadku w imieniu małoletniego, a co też wynika z uzasadnienia powołanej w rozważaniach skarżonego postanowienia uchwały Sądu Najwyższego z 22 maja 2018r., III CZP 102/17, gdzie między innymi wyrażono pogląd, którego istota wskazuje, że terminy do przeprowadzenia postępowań zmierzających do uzyskania zezwolenia sądu opiekuńczego, do złożenia oświadczenia w imieniu małoletniego jak i do złożenia tego oświadczenia, nie mogą prowadzić ani do nadmiernego uprzywilejowania małoletniego w stosunku do innych spadkobierców i wierzycieli spadku, ani ograniczenia jego praw, a nadto Sąd Najwyższy wskazał też na to, że nie można także wykluczyć możliwości ponawiania wniosku o zezwolenie, a nawet manipulowania terminami, a wierzyciel spadku zaś nie może w takiej sytuacji dochodzić zaspokojenia, nie wiedząc, kto jest spadkobiercą. Dlatego też, podzielając stanowisko Sądu pierwszej instancji, również Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, że nie ma podstaw do tego, aby mimo ponad trzyletniej zwłoki przedstawicieli ustawowych w podjęciu czynności zmierzających do uzyskania zezwolenia na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego i w konsekwencji złożenia takiego oświadczenia, termin do jego złożenia, w okolicznościach sprawy, należałoby uznać za zachowany. Tego stanu rzecz nie zmieniają również okoliczności i dowody powołane w apelacji. W pierwszej kolejności wskazać jednak należy na fakt ich spóźnionego powołania w postępowaniu apelacyjnym (art. 381 kpc), skoro działający w postępowaniu pierwszoinstancyjnym pełnomocnik skarżącego miał świadomość istnienia znacznie odległego już upływu terminu do złożenia oświadczenia w imieniu małoletniego, a dowody te miały usprawiedliwiać to przekroczenie, a ponadto skarżący nie wskazał nawet w apelacji jakichkolwiek przyczyn wskazania faktów i zgłoszenia dowodów dopiero na etapie postępowania odwoławczego i zaniechania tego w postępowaniu pierwszoinstancyjnym. Już zatem z tej przyczyny zawarte w apelacji obydwa zarzuty są całkowicie chybione, skoro podnoszona w nich wadliwa ocena dowodów oraz błąd co do faktów, wynikają z powyższych dowodów i faktów powołanych bez żadnej usprawiedliwionej przyczyny dopiero w apelacji. Natomiast nawet mając na uwadze wyżej wskazane, przytoczone w apelacji okoliczności mające usprawiedliwiać, w ocenie skarżącego, ponad trzyletnie zaniechanie przedstawicieli ustawowych w podjęciu czynności zmierzających do uzyskania zezwolenia do złożenia oświadczenia w imieniu małoletniego oraz do złożenia tego oświadczenia, to również nie ma podstaw do przyjęcia, aby uznać za uzasadnione zachowanie powyższego terminu. Nie negując bowiem przeżyć przedstawicieli ustawowych związanych ze śmiercią osób bliskich, czy zajęcia części czasu w związku z przechodzonym chorobami, kwarantanną, ciążą, czy nauką do egzaminów, to jednak wskazać należy, że brak znacznie wcześniejszego podjęcia wyżej wskazywanych czynności aż na długiej przestrzeni ponad trzech lat, nie mógł być jednak usprawiedliwiony tymi okolicznościami, w szczególności, że czynności te polegały na jednorazowym złożeniu wniosku o zezwolenie wraz z dołączonymi do niego kilkoma dokumentami, co rodzice małoletniego uczynili w rezultacie w sprawie (...) S. R. dla m. W. w W., a następnie na założeniu oświadczenia przed notariuszem, którą to próbę złożenia przedstawiciele ustawowi podjęli zaraz po uzyskaniu postanowienia w powyższej sprawie, co wynika z uzasadnienia apelacji (k. (...) odwr., o czym szerzej w dalszych rozważaniach). Z tych zatem przyczyn wskazywana ponad trzyletnia zwłoka w podjęciu czynności zmierzających do uzyskania zezwolenia na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego i w konsekwencji złożenia oświadczenia o takim odrzuceniu, nie mogła prowadzić do przyjęcia skutecznego złożenia tego oświadczenia przez przedstawicielkę ustawową małoletniego dopiero na rozprawie w dniu (...) Trudno bowiem ocenić zachowanie przedstawicieli ustawowych w tak długiej jednak przestrzeni czasowej, mimo wyżej wskazanych okoliczności, jako usprawiedliwione i mające przymiot należytej staranności.

Natomiast dodatkowo i niezależnie już od braku podstaw do przyjęcia terminowego złożenia powyższego oświadczenia z wyżej wskazanych przyczyn, Sąd Okręgowy nadto zauważa, że brak również było podstaw do uznania, że złożenie takiego oświadczenia nastąpiło niezwłocznie po prawomocnym zakończeniu postępowania w sprawie (...) S. R. dla m. W. w W., w której została udzielona taka zgoda na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego uczestnika. Jak wynika bowiem, o czym już wyżej, z uzasadnienia apelacji (k. (...)odwr.) zaraz po uzyskaniu powyższego postanowienia przedstawiciele ustawowi udali się do notariusza, celem odrzucenia spadku, czego nie mogli uczynić z uwagi na brak posiadania orzeczenia ze wzmianką stwierdzającą jego prawomocność. W aktach powyższej sprawy (...) znajduje się wniosek M. K. o doręczenie odpisu prawomocnego postanowienia z 28 lutego 2022r., z datą wpływu 22 kwietnia 2022r. oraz adnotacja z 6 maja 2022r. o doręczeniu uczestniczce powyższego prawomocnego orzeczenia. Zatem przedstawiciele ustawowi otrzymali odpis postanowienia z 28 lutego 2022r. zezwalającego na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego w maju 2022r., co potwierdziła również uczestniczka na rozprawie (k. (...) odwr.). Gdy zatem przedstawiciele ustawowi małoletniego mieli świadomość konieczności złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego, skoro podjęli (wskazaną w apelacji) taką próbę po uzyskaniu postanowienia zezwalającego Sądu z 28 lutego 2022r. jak i byli świadomi, że upływ terminu (10 listopada 2018r.) do złożenia takiego oświadczenia był już ówcześnie bardzo odległy, to nie miała żadnego uzasadnienia dalsza zwłoka w złożeniu oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego od maja 2022r. gdy rodzice małoletniego dysponowali już odpisem postanowienia z 28 lutego 2022r. ze stwierdzeniem prawomocności, aż do (...), a zatem przez kolejnych około czterech miesięcy, kiedy to przedstawicielka ustawowa złożyła takie oświadczenie na rozprawie.

Ze wskazanych zatem względów, gdy zarzuty apelacji skarżącego uczestnika postępowania nie podważyły trafności stanowiska Sądu pierwszej instancji, z przyczyn przez ten Sąd wskazanych, jak i z przyczyn wskazanych w powyższych rozważanych, apelacja ta nie mogła podlegać uwzględnieniu.

Z powyższych przyczyn Sąd Okręgowy, na podstawie art. 385 w zw. z art. 13 § 2 kpc, oddalił apelację.

(...) Ś., (...)

ZARZĄDZENIE

(...)

(...) adw. M. Ś..