Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 lipca 2018 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 19 lipca 2018 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa G. K.

przeciwko Towarzystwu (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki i zażalenia pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Bełchatowie

z dnia 5 grudnia 2017 roku, sygn. akt I C 608/17

1.  z apelacji i zażalenia zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądza od pozwanego Towarzystwa (...) Spółka Akcyjna w W. na rzecz powódki G. K.;
a. tytułem skapitalizowanej renty za okres od 1 maja do 30 listopada 2017 roku kwotę 2 527 (dwa tysiące pięćset dwadzieścia siedem) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 21 września 2017 roku do dnia zapłaty,

b. rentę z tytułu zwiększonych potrzeb w kwocie po 1170 (jeden tysiąc sto siedemdziesiąt) złotych miesięcznie, poczynając od 1 grudnia 2017 roku płatne do dnia 10. każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminu płatności którejkolwiek z rat,

c. znosi wzajemnie między stronami koszty procesu,

2. oddala apelację i zażalenie w pozostałej części,

3. zasądza od pozwanego Towarzystwa (...) Spółka Akcyjna w W. na rzecz powódki G. K. kwotę 2 197,16 (dwa tysiące sto dziewięćdziesiąt siedem 16/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSA w SO Arkadiusz Lisiecki

SSA w SO Grzegorz Ślęzak SSO Dariusz Mizera

Sygn. akt: II Ca 384/18, II Cz 380/18

UZASADNIENIE

W pozwie złożonym 28-08-2017 r. skierowanym przeciwko Towarzystwu (...) S.A. z/s w W. powódka G. K. wniosła o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki renty z tytułu zwiększonych potrzeb w kwocie 1 560 zł miesięcznie, płatnej do 10-go dnia każdego miesiąca, począwszy od września 2017 r., wraz z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia, w miejsce renty z tytułu zwiększonych potrzeb przyznanej przez pozwanego w kwocie 840 zł miesięcznie; zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki renty z tytułu zwiększonych potrzeb w łącznej kwocie 3 097 zł za okres od maja 2017 r. do sierpnia 2017 r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki renty wyrównawczej w kwocie 1 459 zł miesięcznie, płatnej do dnia 10- go każdego miesiąca, począwszy od września 2017 r., wraz z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia; zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki renty wyrównawczej w łącznej kwocie 5 836 zł za okres od maja 2017 r. do sierpnia 2017 r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty; zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 7 200 zł oraz kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictw procesowych w kwocie 34 zł.

Pełnomocnik pozwanego nie uznał żądania pozwu wnosząc o jego oddalenie

i zwrot kosztów procesu.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w Bełchatowie oddalił powództwo.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu (...)r. w B. na skrzyżowaniu ulic (...) i al. (...) kierujący samochodem marki P. o nr rej (...) W. K. wjechał na skrzyżowanie na czerwonym świetle nadawanym z sygnalizatora dla jego kierunku jazdy, nie udzielając pierwszeństwa przejazdu pojazdowi marki C. o nr rej. (...). Wskutek podjętego manewru przez kierowcę samochodu marki P. doszło do zderzenia pojazdów. W wyniku wypadku obrażeń ciała doznała G. K., która była pasażerką samochodu marki P.. W chwili wypadku poszkodowana miała zapięte pasy bezpieczeństwa.

Sprawca kierował pojazdem objętym ubezpieczeniem OC na podstawie umowy zawartej z pozwanym Towarzystwem (...) S.A. z/s w W..

Pozwany w decyzji z dnia 24 lipca 2017 r. przyznał na rzecz powódki rentę z tytułu zwiększonych potrzeb w kwocie 840 zł miesięcznie od 9 maja 2017 r.

Do dnia wypadku G. K. była osobą w pełni sprawną ruchowo. Poszkodowana oprócz prowadzenia gospodarstwa domowego zajmowała się również przydomowym ogródkiem. Obecnie powódka ma ograniczenia ruchowe. Wszystkie prace domowe, które przed wypadkiem wykonywała powódka (utrzymywanie porządku, zakupy), obecnie są wykonywane przez członków jej rodziny, przede wszystkim męża, a dodatkowo tez przez syna. Przed wypadkiem powódka i jej mąż prowadzili na niewielka skalę gospodarstwo rolne, z którego roczne dochody wraz z dopłatami „unijnymi” wynosiły około 4 000 zł. Powódka przechodziła rehabilitację przez 4 tygodnie i wówczas mąż dowoził ją codziennie kilkadziesiąt kilometrów; obecnie wozi ją do lekarza co kilka tygodni.

Powódka na mocy orzeczenia lekarza orzecznika ZUS z dnia 28.06.2017 r. została uznana za osobę całkowicie niezdolną do pracy do dnia 30 czerwca 2018 r. Natomiast na mocy orzeczenia o stopniu niepełnosprawności z dnia 3 listopada 2016 r. powódka została zaliczona do osób o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności do dnia 30 listopada 2018 r.

Poszkodowana w okresie 6 lat przed przedmiotowym wypadkiem pozostawała osobą bezrobotną. We wcześniejszych okresach przepracowała łącznie kilkanaście lat w różnych zakładach pracy.

Okoliczności mające znaczenie dla rozstrzygnięcia były w zasadzie niesporne. Zeznania powódki i świadka potwierdziły fakty wskazane już w uzasadnieniu pozwu.

Mając tak poczynione ustalenia faktyczne Sąd Rejonowy uznał, że powództwo nie zasługuje na uwzględnienie..

Podstawą żądania powoda jest przepis art. 444 § 1 i 2 k.c.

Powódka w istocie domagała się po pierwsze renty z tytułu zwiększonych potrzeb wyższej niż ta, którą przyznał i wypłaca pozwany oraz renty odpowiadającej utraconym dochodom w związku z utratą zdolności do pracy, tj. dochodom, które mogłaby osiągać, gdyby nie zdarzenie będące źródłem szkody. Za miesiące już minione domagała się kwoty tytułem zsumowanej brakującej renty.

Renta z tytułu utraty zdolności do pracy powinna rekompensować poszkodowanemu uszczerbek, który wskutek uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia powstał w jego dochodach z tytułu pracy zarobkowej. Skoro natomiast pozwana nie tylko bezpośrednio przed wypadkiem, ale już od 6 lat przed nim nie pracowała i w zasadzie nie osiągała dochodów, to po wypadku nie doznała uszczerbku w dochodach i konsekwencji roszczenie z tego tytułu jest niezasadne.

U powódki zwiększyły się potrzeby w tym sensie, że wymaga na co dzień pomocy np. przy czynnościach higienicznych, w dojazdach do lekarza. Okoliczność ta jest bezsporna, jednakże powódka nie udowodniła, aby wymiar tej pomocy i opieki uzasadniał żądanie renty wyższej niż już wypłacana przez pozwanego, zatem 860 zł miesięcznie, co odpowiada czasowo około trzem godzinom płatnej opieki dziennie, przy tym nie można w analizowanym przypadku wprost odnosić się do stawek stosowanych przez MOPS, bowiem obejmują one też koszty (podatki, składki, koszty przejazdu, odzieży), które nie są ponoszone gdy opiekę sprawuje członek rodziny poszkodowanego. Jednocześnie sprawowanie opieki nie ogranicza możliwości wykonywania pracy zarobkowej przez męża (i innych członków rodziny, którzy doraźnie udzielają pomocy). Ponadto powódka nie może sama wykonywać prac domowych, które wcześniej należały do niej a teraz wykonuje je jej maż. W ocenie Sądu Rejonowego nie można w tym zakresie w ogóle mówić o zwiększonych potrzebach powódki, ponieważ wykonując prace domowe wspólnie mieszkający mąż zaspokaja jednocześnie i swoje potrzeby, nie są to prace wyłącznie na rzecz powódki. Zmienił się tutaj tylko podział zadań w domu. Jednocześnie wykonywanie tych obowiązków związanych z prowadzeniem domu nie ogranicza męża powódki w wykonywaniu pracy zawodowej. Renta określona w art. 444 § 2 k.c. ma na celu całościowe wyrównanie rzeczywistego, adekwatnego do sytuacji danego poszkodowanego, uszczerbku majątkowego. Materiał dowodowy nie daje podstaw do ustalenia, że w przypadku powódki ten uszczerbek jest wyższy niż już rekompensowany rentą wypłacaną przez pozwanego. Nie można przy tym zupełnie pomijać, że pomoc i opieka nad chorym członkiem rodziny, w szczególności między małżonkami, jest i powszechnym zwyczajem, i obowiązkiem wynikającym z normalnych relacji rodzinnych i zasad współżycia społecznego. Poniesione koszty dojazdów na rehabilitację mogą z kolei podlegać rekompensacie przez wypłatę odszkodowania, nie jest to bowiem koszt, który ma być stale ponoszony co miesiąc i renta nie jest tu adekwatnym sposobem naprawienia szkody. Powództwo natomiast wprost opiewało na rentę, a ponadto wspomniane poniesione już wydatki na wyjazdy nie zostały w żaden sposób wykazane ani udowodnione.

Z uwagi na powyższe Sąd Rejonowy powództwo oddalił.

Pełnomocnik powódki zaskarżył wyrok Sądu Rejonowego w Bełchatowie w części oddalającej powództwo:

1. co do renty z tytułu zwiększonych potrzeb w kwocie 1 560 zł miesięcznie, płatnej do 10-go dnia każdego miesiąca, począwszy od września 2017 r.. wraz z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia, w miejsce renty z tytułu zwiększonych potrzeb przyznanej przez pozwanego w kwocie 840 zł miesięcznie;

2. skapitalizowanej renty z tytułu zwiększonych potrzeb w łącznej kwocie 3 097 zł za okres od maja 2017 r. do sierpnia 2017 r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1. naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 444 § 1 k.c. w zw. z art. 444 § 2 k.c. poprzez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, iż w zakresie wykonywania prac domowych potrzeby powódki nie uległy zwiększeniu, co skutkowało oddaleniem powództwa w części dotyczącej renty na zwiększone potrzeby;

2. naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 444 § 1 k.c. w zw. z art. 444 § 2 k.c. poprzez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, ze w zakresie kosztów dojazdów do placówek medycznych potrzeby powódki nie uległy zwiększeniu, a ponadto błędne założenie, że koszty te powinny podlegać rekompensacie przez wypłatę odszkodowania, co skutkowało oddaleniem powództwa w części dotyczącej renty na zwiększone potrzeby;

3. naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 444 § 1 k.c. w zw. z art. 444 § 2 k.c. poprzez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, iż w zakresie wyliczenia kosztów sprawowanej nad powódką opieki przez jej męża oraz innych członków rodziny nie można stosować stawek określonych przez (...) Ośrodek (...), co skutkowało oddaleniem powództwa w części dotyczącej renty na zwiększone potrzeby;

4. naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granicy swobodnej oceny dowodów, brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz przyjęcie dowolnej, niezgodnej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, która doprowadziła do oddalenia powództwa w części dotyczącej renty na zwiększone potrzeby.

Wskazując na powyższe wnosił o:

1. zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki renty z tytułu zwiększonych potrzeb w kwocie 1 560 zł miesięcznie, płatnej do 10-go dnia każdego miesiąca, począwszy od września 2017 r„ wraz z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia, w miejsce renty z tytułu zwiększonych potrzeb przyznanej przez pozwanego w kwocie 840 zł miesięcznie;

2. zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki renty z tytułu zwiększonych potrzeb w łącznej kwocie 3 097 zł za okres od maja 2017 r. do sierpnia 2017 r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

3. zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego, za I oraz II instancję,

Pełnomocnik pozwanego wnosił o oddalenie apelacji powoda oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Pełnomocnik pozwanego wniósł zażalenie na rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu, skarżąc je w całości.

Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił naruszenie przepisów, tj. art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1k.p.c. w zw. z art. 109 § 1 k.p.c. poprzez jego nie zastosowanie i nie zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu.

W konkluzji wnosił o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez zasądzenie kosztów procesu w kwocie 3617 zł.

Pełnomocnik powódki wnosił o odrzucenie zażalenia i zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje: apelacja jest uzasadniona w części.

Przepis art. 444 § 2 k.c. stanowi, że w przypadku gdy osoba poszkodowana utraciła całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego naprawienia szkody odpowiedniej renty. Do przyznania renty z tego tytułu wystarcza samo istnienie zwiększonych potrzeb jako następstwo czynu niedozwolonego. Przedmiotowa renta jest wypłacana również wtedy gdy istnieje konieczność stałej opieki osób trzecich, w przypadku gdy opiekę nad niedołężnym na skutek inwalidztwa, poszkodowanym sprawują jego domownicy.

Z poczynionych niespornych ustaleń faktycznych wynika, że powódka jest osobą całkowicie niezdolną do pracy, wymagającą pomocy ze strony osób trzecich.

Sąd I instancji oddalając powództwo w tym zakresie podniósł, że pomoc przy pracach domowych oraz opieka nad chorym członkiem rodziny, w szczególności między małżonkami, jest powszechnym zwyczajem, czymś naturalnym i wynika z zasad współżycia społecznego.

Zdaniem Sądu II instancji stanowisko przedstawione powyżej nie zasługuje na akceptację. Z utrwalonych bowiem poglądów doktryny patrz Komentarz do KC, pod red. Pietrzykowskiego 2018 r., wyd. 9 do art. 444 k.c. oraz orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że jeśli w wyniku doznanej szkody na osobie powódka wymaga opieki, koszty tej opieki stanowią element należnego jej odszkodowania. Jeśli natomiast opieka jest stała i powtarzająca się, to z całą pewnością powódka w tym zakresie może domagać się renty z tytułu zwiększonych potrzeb. Jako podstawowe kryterium określenia wysokości odszkodowania za sprawowanie opieki przyjąć należy koszty zapewniania opieki przez osobę dysponującą odpowiednimi kwalifikacjami. Poszkodowany może dochodzić zwrotu kosztów opieki obliczonych według cen rynkowych, nawet jeśli opieka sprawowana jest bezpłatnie przez członków rodziny np. wyrok Sądu Najwyższego: z 02.03.1982 r., I CR 27/82, z 11.03.1976 r., IV CR 50/76, OSNCP 1977, nr 1, poz.11.

W sprawie niespornym jest, że powódka wymaga pomocy osoby trzeciej w zakresie trzech godzin dziennie. Powódka otrzymuje pomoc, którą świadczą jej osoby bliskie tj. mąż i syn. Świadczona przez te osoby pomoc z racji potrzeb powódki nie wymaga specjalnych kwalifikacji.

Z tego też względu nie ma potrzeby, by przyjmować stawką wynagrodzenia za świadczoną pomoc za godzinę pracy na poziomie wynagrodzenia obowiązującego w specjalistycznych placówkach prowadzących tego rodzaju działalność.

Zdaniem Sądu Okręgowego stawkę za godzinę pracy należy ustalić na kwotę 13 zł, a wysokość renty z tytułu zwiększonych potrzeb powódki na kwotę 1170 zł miesięcznie ( 3 godz. x 13 zł x 30 dni ).

Zaskarżone orzeczenie zostało wydane przez Sąd I instancji z obrazą przepisu art. 444 § 2 k.c.

Z tego to powodu Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. dokonał zmiany zaskarżonego wyroku.

W ocenie Sądu II Instancji powódka zasadnie domaga się zasądzenia renty z tytułu zwiększonych potrzeb w kwocie po 1170 zł miesięcznie. Rentę w tej wysokości zasądzono poczynając od dnia 1 grudnia 2017 r., z terminem płatności do dnia 10 każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w razie zwłoki z zapłatą. Żądanie zasądzenia renty ponad w/w kwotę nie jest uzasadnione dlatego w części tj. ponad kwotę 1170 zł miesięcznie apelacja została oddalona.

Tytułem renty skapitalizowanej za okres od maja do listopada 2017 r. tj. zasądzono kwotę 2527 zł. Kwota w tej wysokości jest wynikiem dobrowolnego rozliczenia się pozwanego z powódką za okres od maja do sierpnia 2017 r ( 4680 zł – 3143 zł = 1537 zł) oraz powiększone o kwotę 990 zł za okres od września do listopada 2017 r. ( 1170 zł – 840 zł x 3 miesiące ).

Ponieważ powództwo zostało uwzględnione w 45 % , dlatego koszty procesu między stronami za pierwszą instancję wzajemnie zniesiono – art. 100 k.p.c.

Strona powodowa wygrała sprawę w postępowaniu apelacyjnym w 76 %, z tego powodu koszty procesu za drugą instancję zostały stosunkowo rozdzielone – art. 100 k.p.c. Strona powodowa poniosła koszty procesu w łącznej kwocie 2891 zł (1091 zł opłata od apelacji, 1800 zł wynagrodzenie pełnomocnika – radcy prawnego), natomiast pozwany 1800 zł wynagrodzenie pełnomocnika – radcy prawnego. Dlatego też zasądzono od pozwanego na rzecz powódki kwotę 1585, 16 zł ( 2197,16 zł -612 zł).

SSA w SO Arkadiusz Lisiecki

SSA w SO Grzegorz Ślęzak SSO Dariusz Mizera