Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 17 sierpnia 2023 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Paweł Hochman (spr)

Sędziowie: Jarosław Gołębiowski

Agnieszka Leżańska

Protokolant: Iwona Jasińska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 sierpnia 2023 r.

sprawy z wniosku M. S. (1), A. S.

przy udziale Z. K. (1)

o zasiedzenie własności nieruchomości

na skutek apelacji wniesionej przez uczestnika

od postanowienia Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 29 marca 2023 r. sygn. akt I Ns 397/22

postanawia:

1.  oddalić apelację;

2.  zasądzić od uczestnika Z. K. (1) na rzecz wnioskodawców M. S. (1) i A. S. solidarnie kwotę 1.350,00 (jeden tysiąc trzysta pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego z odsetkami w wysokości określonej w ustawie za czas po upływie tygodnia od dnia ogłoszenia orzeczenia do dnia zapłaty.

Paweł Hochman

Jarosław Gołębiowski Agnieszka Leżańska

Sygn. akt II Ca 506/23

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 29 marca 2023 roku Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. stwierdził, że M. i A., małżonkowie S. nabyli z dniem 14 marca 2017 roku przez zasiedzenie do wspólności majątkowej małżeńskiej własność nieruchomości położonej we W., gmina R., obręb (...) oznaczonej w ewidencji gruntów numerem działki (...) o powierzchni (...) ha, dla której w Sądzie Rejonowym w Piotrkowie Tryb. urządzona jest księga wieczysta (...) (pkt 1) oraz ustalił, że strony ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie (pkt 2).

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sądu Rejonowego:

M. S. (1) i A. S. są właścicielami działki gruntu oznaczonej w ewidencji gruntów numerem (...)we W. na podstawie umowy darowizny za rep. A nr (...)od 25 maja 2011 roku. Wnioskodawcy pobrali się 19 sierpnia 2006 roku i pozostają w związku małżeńskim, działka(...) jest ich własnością na zasadzie wspólności majątkowej małżeńskiej.

Działka numer (...) należała uprzednio do rodziców wnioskodawcy M. M. (2) i S. S. (2), którzy zostali właścicielami gruntu w wyniku przekazania gospodarstwa rolnego za rep. A nr (...) w dniu 9 kwietnia 1987 roku. Rodzice wnioskodawcy objęli w posiadanie już wcześniej przedmiotową działkę i uzyskali pozwolenie na budowę budynku mieszkalnego na podstawie pozwolenia nr (...) z dnia 14 marca 1987 roku. Budynek został oddany do użytkowania w listopadzie 1989 roku.

Budynek mieszkalny, w którym zamieszkują wnioskodawcy, a który został wybudowany na podstawie pozwolenia na budowę nr (...)z dnia 14 marca 1987 roku, jest posadowiony częściowo na działce numer(...) należącej do Z. K. (1). Wcześniej ta działka należała do jego ojca E. K.. Rodzice wnioskodawcy nie zdawali sobie sprawy z tego, że ich dom jest posadowiony częściowo na gruncie sąsiednim, podobnie jak wnioskodawca, który uzyskał taką informację na około rok przed wszczęciem postępowania. Ogrodzenie między działkami (...)przebiegało wzdłuż ściany domu wokół domu i podwórka. Pasek ziemi ornej przed domem i za domem nie był odgrodzony od działki sąsiedniej, ale miedza przebiegała w linii prostej, w linii ogrodzenia, była jego przedłużeniem.

Rodzice wnioskodawcy dysponowali gruntem oznaczonym numerem (...) od końca lat 70-tych i wtedy stała tam stara drewniana stodoła i stary dom. Najpierw wybudowali nową stodołę, a następnie dom. Ogrodzenie podwórka była zrobione kilka lat po skończeniu budowy domu, początkowo drewniane. Dom był budowany jak wnioskodawca był małym dzieckiem. Nie było zmian w przebiegu miedzy pomiędzy działkami (...). Nie było też sporów o przebieg granicy, nikt nie rościł sobie pretensji do gruntów.

Wnioskodawcy są podatnikami podatku rolnego, co oznacza, że są oni rolnikami indywidualnymi.

Granica pomiędzy działką (...)przebiegała w linii prostej, bez uskoków, szła od drogi publicznej w stronę zabudowań, w taki sposób, że wszystkie budynki były po stronie S.. Orana przez dzierżawców działka numer (...)była w linii prostej, bez omijania budynków. Działka numer (...)była oddana w dzierżawę od lat, jeszcze przez ojca uczestnika Z. E., Taki podział tych gruntów jest od kilkudziesięciu lat, nic się w tej kwestii nie zmieniło. E. K. nigdy nie rościł sobie praw do części gruntu działki (...) który użytkowali S., nigdy nie mówił, by ktoś się wybudował na jego działce. Granica między działkami przebiegała tak jak na mapach z geoportalu, widoczna jest różnica w kolorze upraw i nic się w jej przebiegu na przestrzeni lat nie zmieniło. Dzierżawcy uprawiali pole tak, jak im wskazywał E. K., który nigdy nie wspominał, by jakaś część działki zajęta przez S. należała do niego.

Uczestnik Z. K. (1) nigdy nie był na przedmiotowej nieruchomości, nie wiedział nawet, że na działce oznaczonej numerem (...) należącej do wnioskodawców jest jakiś budynek. Nie zajmował się tą działką, sprawami dotyczącymi gruntu zajmowała się jego siostra A. J.. Jego rodzice byli po rozwodzie, ojciec mieszkał we W. ale w innej części wsi, uczestnik ostatni raz był we W., jak miał 16 lat. Próbował namówić wnioskodawcę by ten odkupił sporny pasek gruntu na działce (...) ale nie doszli do porozumienia.

Wnioskodawcy dokonali projektu podziału celem przeprowadzenia postępowania w sprawie o zasiedzenie, poprzez wydzielenie z działki (...) paska ziemi będącego w ich posiadaniu i oznaczeniu go w ewidencji numerem (...). Mapa ta została zaewidencjonowana przez biegłego ad-hoc P. W. w zleconej biegłemu do sporządzenia opinii z dnia 10 lutego 2023 roku. Linia podziału działki (...) na dwie odrębne, oznaczone numerami (...) przebiega w linii dawnej miedzy pomiędzy działką (...)

Sąd Rejonowy ustalił stan faktyczny na podstawie złożonych do akt sprawy dokumentów, w tym pozwolenia na budowę oraz aktów notarialnych potwierdzających własność gruntu oznaczonego numerem (...). W ustaleniu stanu posiadania paska ziemi oznaczonego na mapie do zasiedzenia sporządzonej przez geodetę P. W. niezbędne było przeprowadzenie dowodów osobowych. Przesłuchani w sprawie świadkowie dość precyzyjnie wskazali, że stan posiadania nakreślony przez wnioskodawców istnieje od lat, a miedza między działkami przebiegająca w linii ogrodzenia za domem wnioskodawców jest w tym samym miejscu co najmniej od kilkudziesięciu lat. Nadto żaden z przesłuchanych świadków nie wskazał, by kiedykolwiek ktoś rościł sobie pretensje do tej przedmiotowej części gruntu, w szczególności by ojciec uczestnika, będący wcześniej właścicielem spornego pasa zgłaszał jakieś pretensje do wnioskodawców czy ich poprzedników.

Pierwotne zeznania świadka Z. M., będącej dawnym dzierżawcą gruntu oznaczonego numerem (...) z rozprawy z dnia 14 listopada 2022 roku, Sąd Rejonowy uznał za niewiarygodne i przez to nieprzydatne w kontekście ustalenia stanu posiadania przedmiotowej części działki(...) albowiem nie korelowały z zeznaniami innych świadków, ani zgromadzonym materiałem dowodowym, a przede wszystkim dlatego, że świadek na swój wniosek została ponownie przesłuchana na rozprawie w dniu 12 grudnia 2022 roku, gdzie sprostowała swoje wcześniejsze zeznania, wskazując, że pomyliła działki.

Natomiast dowody z dokumentów, jakie składał uczestnik zarówno do odpowiedzi na wniosek jak i dalszych pismach procesowych, nie wykazały, aby bieg terminu zasiedzenia został przerwany, czy że w ogóle do skutecznego nabycia prawa własności przez zasiedzenie nie doszło, bądź że wnioskodawcy nie są w posiadaniu objętego wnioskiem gruntu i w związku z tym nie wpłynęły na końcowe rozstrzygnięcie. Podkreślić należy, że uczestnik w ogóle nie znał historii tej nieruchomości i zakresu posiadania, co sam zresztą przyznał.

Postanowieniem z dnia 15 marca 2023 roku Sąd Rejonowy na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. pominął wniosek dowodowy o zobowiązanie wnioskodawców do okazania rachunków z okresu budowy domu i umów przyłącza jako nieprzydatnych dla rozstrzygnięcia, mających wykazać fakt nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy, a także zmierzający do przedłużenia postępowania, albowiem w jego ocenie znając realia życiowe i biorąc pod uwagę datę, kiedy budynek powstał, w dodatku wybudowany nie przez wnioskodawcę, a jego rodziców, wnioskodawcy nie są w posiadaniu takowych rachunków za budowę domu, której dokonano z końcem lat 80-tych, a nadto, nawet jeśli, to miałyby one wykazać chyba tylko i wyłącznie to, że budynek został wybudowany (co nie jest sporne) i ewentualnie kiedy. Bez znaczenia jest natomiast, gdzie i za jakie kwoty rodzice wnioskodawcy nabywali materiały budowlane.

Uczestnik Z. K. (1) pismem z dnia 22 marca 2023 roku złożył na powyższe zastrzeżenie w trybie art. 162 k.p.c. wskazując na naruszenie art. 227 k.p.c. wobec pominięcia dowodów ważkich z punktu widzenia istoty sprawy.

Postanowieniem z dnia 28 marca 2023 roku Sąd Rejonowy zwolnił od udziału w sprawie uczestniczkę A. J. na jej wniosek wobec wykazania, że notarialnym działem spadku sporządzonym w dniu 19 kwietnia 2022 roku uczestniczka przestała być współwłaścicielem przedmiotowego gruntu, który należy obecnie tylko do uczestnika. Nadto oświadczyła ona, że nie jest zainteresowana rozstrzygnięciem.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd I instancji uznał, że wniosek o zasiedzenie zasługiwał na uwzględnienie.

Motywując powyższe wskazał, że zgodnie z art. 172 § 1 k.c. posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). Jednak w myśl § 2 tego przepisu po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.

Zatem z punktu widzenia istoty sprawy i treści art. 172 k.c. istotne było to, czy i kto oraz w jaki sposób faktycznie władał przedmiotową nieruchomością jak właściciel, tj. samoistnie, bez względu nawet na to, w jaki sposób (legalnie, czy nie, w dobrej, czy złej wierze) wszedł we władanie tą nieruchomością.

Ponadto stosownie do treści art. 31 § 1 k.r.o. z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowany jest podgląd, zgodnie z którym nieruchomość nabyta w trakcie trwania wspólności ustawowej staje się składnikiem majątku wspólnego małżonków także sytuacji, w której jej posiadaczem samoistnym był tylko jeden z małżonków i to zarówno wtedy, gdy okres jego posiadania prowadzącego do zasiedzenia mieścił się w czasie trwania wspólności ustawowej, jak wówczas, gdy przewidziany w art. 172 k.c. bieg terminu wymaganego do zasiedzenia rozpoczął się przed powstaniem wspólności, ale zakończył w czasie jej trwania (por. uchwała z dnia 28 lutego 1978 roku, III CZP 7/78, OSNCP1978, nr 9, poz. 153; oraz uzasadnienia postanowień z dnia 22 sierpnia 2007r oku, III CSK 41/07, OSNC-ZD 2008, nr 3, poz. 69, z dnia 11 sierpnia 2011 roku, I CSK 6477/10).

Wskazuje się przy tym, że wniosek taki wypływa jednoznacznie z rządzącej wspólnością ustawową zasady nakazującej traktować przedmioty majątkowe nabyte w trakcie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub jednego z nich jako majątek wspólny (art. 31 § 1 k.r.o.).

Z punktu widzenia tej zasady nie ma znaczenia, ani wola poszczególnych małżonków w zakresie chęci nabycia prawa własności konkretnej nieruchomości przez zasiedzenie, ani co do zasady (poza ewentualnie ekstremalnie wyjątkowymi okolicznościami) to, czy atrybuty faktycznego samoistnego władztwa nad rzeczą dotyczą tylko jednego z małżonków, czy też każdego z nich, gdyż przepis art. 31 § 1 k.r.o. ma charakter bezwzględnie imperatywny (ius cogens) i nie może być modyfikowany nawet wolą stron.

Samoistnym posiadaczem nieruchomości w rozumieniu art. 172 k.c. jest ten, który nią włada jak właściciel (art. 336 k.c.). Taki posiadacz wykonuje uprawnienia składające się na treść prawa własności (art. 140 k.c.), korzysta z nieruchomości z wyłączeniem innych osób, pobiera pożytki i dochody, a także uważa się za uprawnionego do rozporządzenia nią. Ustalenie faktu posiadania rzeczy i jego charakteru odbywa się na podstawie manifestowanych przez posiadacza i widocznych na zewnątrz przejawów władania rzeczą i zawsze musi odnosić się do okoliczności konkretnego przypadku. Do zasiedzenia może prowadzić jedynie posiadanie jawne, widoczne dla otoczenia (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 sierpnia 2022 roku, I CSK 4118/22, LEX Nr 3482965).

Upływ ustawowego terminu zasiedzenia oraz władanie nieruchomością jako posiadacz samoistny to obligatoryjne przesłanki zasiedzenia zgodnie z art. 172 k.c. W każdej sprawie o stwierdzenie zasiedzenia istotna jest ocena postawy ubiegającego się o to posiadacza. Nabycie własności drogą zasiedzenia stanowi jeden z najdalej posuniętych aktów ingerencji w cudze prawo własności, zatem spełnienie przesłanek zasiedzenia nie powinno budzić wątpliwości, a do wystąpienia posiadania samoistnego konieczne jest wykonywanie przez posiadacza czynności faktycznych wskazujących na samodzielny, rzeczywisty i niezależny od woli innej osoby stan władania rzeczą.

Nie jest możliwe zasiedzenie prawa własności nieruchomości (art. 172 § 1 k.c.), jeżeli władanie nieruchomością ( corpus possessionis) nie ma cechy posiadania samoistnego (art. 336 k.c.) ze względu na brak wykazania woli posiadacza odnośnie do władania nią w zakresie prawa własności ( animus possidendi domini) – por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2022 roku I CSK 1900/22, LEX Nr 3434558).

W analizowanej sprawie wnioskodawcami są właściciele działki oznaczonej w ewidencji gruntów numerem (...), będącej sąsiednią działką fragmentu, którego domagali się zasiedzenia.

W toku sprawy ustalono, że budynek, w którym wnioskodawca aktualnie mieszka, został wybudowany na działce (...) Budynek powstał z końcem lat 80-tych, na podstawie pozwolenia na budowę wydanego w dniu 14 marca 1987 roku. Dom wybudowali jego rodzice, ale wcześniej stał już tam budynek mieszkalny, który był stary i w jego miejsce wybudowano nowy.

Wszyscy świadkowie w sprawie potwierdzili, że linia graniczna między działkami (...) przebiegała i przebiega w tym samym miejscu od kilkudziesięciu lat i na przestrzeni tak długiego okresu nie ulegała zmianie. Poprzedni właściciele działek (...) nigdy nie toczyli między sobą sporów, ani waśni o przebieg granic, nikt nikomu nie wytoczył powództwa o ewentualne rozgraniczenie czy wydanie nieruchomości. Problem posadowienia budynku na nienależącym do wnioskodawcy gruncie wypłynął dopiero po latach, w toku prowadzonego postępowania o zezwolenie na doprowadzenie przyłączy gazowych do budynku. Wcześniej wnioskodawca i jego rodzice byli przekonani, że sporny pas gruntu należy do nich.

Wobec powyższego Sąd I instancji nie znalazł podstaw, które mogłyby podważyć twierdzenia wnioskodawcy w zakresie władania samoistnego przedmiotowym fragmentem gruntu numer (...) jak właściciel, ani faktu zasiedzenia tego paska ziemi, zwłaszcza, że zarówno na działce (...)jak i(...) ewentualne prace rolne prowadzone przez różne osoby zawsze były przeprowadzane do tej niezmienionej od lat miedzy dzielącej obie działki, a biegnącej za budynkiem mieszkalnym, wzdłuż płotu odgradzającego budynek i jego przedłużenia.

Zgodnie z art. 176 § 1 k.p.c., jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika. Jeżeli jednak poprzedni posiadacz uzyskał posiadanie nieruchomości w złej wierze, czas jego posiadania może być doliczony tylko wtedy, gdy łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacza wynosi przynajmniej lat trzydzieści.

Okres zasiedzenia zaczął bieg zanim wnioskodawcy stali się właścicielami działki (...) jednakże zgodnie z literalnym brzmieniem rzeczonego artykułu, okres posiadania przedmiotowego fragmentu przez poprzednich właścicieli, tj. rodziców wnioskodawcy mógł zostać zaliczony do łącznego biegu terminu pozwalającego stwierdzić zasiedzenie.

Sąd Rejonowy zlecił biegłemu zaewidencjonowanie mapy podziału sporządzonej na zlecenie wnioskodawców celem wyodrębnienia paska gruntu będącego w posiadaniu wnioskodawców, który po wydzieleniu, został oznaczony w ewidencji gruntów numerem (...) i tylko ten fragment mógł zostać zasiedziany przez wnioskodawców.

Zgodnie z ugruntowaną judykaturą, jak również wobec brzmienia art. 31 k.r.o., skoro upływ terminu niezbędnego posiadania do zasiedzenia upłynął w trakcie trwania małżeństwa to Sąd Rejonowy mógł stwierdzić zasiedzenie jedynie przez wnioskodawców – małżonków M. i A. S. do wspólności ustawowej małżeńskiej.

Za ugruntowane i spójne należy przyjąć wyrażone w piśmiennictwie i judykaturze zapatrywanie co do tego, że w postępowaniu o stwierdzenie nabycia własności przez zasiedzenie sąd nie jest związany datą nabycia wskazaną we wniosku. Jeżeli zgromadzony w sprawie materiał wskazuje na to, że zasiedzenie nastąpiło w innym dniu, sąd ma obowiązek stwierdzić nabycie przez zasiedzenie w dniu odpowiadającym rzeczywistemu stanowi rzeczy (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 września 2006 roku, II CSK 87/06, LEX nr 1087231). Jest to konsekwencją uznania, że nabycie przez zasiedzenie jest sposobem nabycia własności z mocy prawa ( ex lege), a tym samym deklaratoryjnego charakteru postanowienia o stwierdzeniu nabycia przez zasiedzenie.

Przy czym Sąd I instancji uznał wskazaną przez wnioskodawców datę 14 marca 2017 roku za prawidłową, liczoną od daty pewnej stwierdzającej fakt posiadania jak właściciel tego spornego pasa gruntu, tj. od daty wydania pozwolenia na budowę.

Jednocześnie stwierdził, że ograniczenie wprowadzone do przepisu art. 172 k.c. w § 3, które weszło w życie dnia 30 kwietnia 2016 roku, nie ma zastosowania w przedmiotowej sprawie, ponieważ jeżeli zasiedzenie skończyłoby się przed upływem 3 lat od dnia wejścia w życie tego przepisu (co właśnie ma miejsce w niniejszej sprawie), to przepisu tego nie stosuje się.

O kosztach postępowania Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

Od powyższego postanowienia wniósł w dniu 3 czerwca 2023 roku (data nadania w placówce pocztowej) pełnomocnik uczestnika Z. K. (1). Apelujący zaskarżył wyrok w całości, zarzucając mu:

1.  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 232 k.p.c. oraz art 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez błędne przyjęcie, że wnioskodawcy sprostali ciężarowi dowodu i udowodnili datę objęcia działki nr (...)w posiadanie samoistne za pomocą pozwolenia na budowę nr (...), pomimo że pozwolenie nr (...) nie zostało przedstawione przez wnioskodawców w toku postępowania i nie znajduje się w aktach sprawy, a uczestnik postępowania kwestionuje rzekomą datę mającą wynikać z ww. pozwolenia;

2.  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 236 k.p.c., art 232 k.p.c. oraz art. 227 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez brak rozpoznania wniosków dowodowych złożonych przez uczestnika postępowania w piśmie z dnia 19 września 2022 roku o zobowiązanie wnioskodawców do przedstawienia pozwolenia na budowę, projektu budowlanego, potwierdzenia oddania budynku do użytkowania wraz z pomiarem geodezyjnym oraz potwierdzeń opłacania podatków, szczególnie w sytuacji gdy następnie sąd wskazał, że ustalenia faktyczne uczynił na podstawie pozwolenia na budowę, którym nie dysponował;

3.  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. oraz art 227 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez pominięcie wniosków dowodowych uczestnika postępowania zawartych w piśmie z dnia 22 lutego 2023 roku o zobowiązanie wnioskodawców do przedłożenia rachunków z okresu budowy domu za materiały budowlane i pozwoleń lub umów na przyłącza energii elektrycznej, wody i ścieków, które to w ocenie sądu były nieistotne i zmierzały do przedłużenia postępowania, bowiem miałyby wykazać chyba tylko i wyłącznie to, że budynek został wybudowany i ewentualnie kiedy, podczas gdy dokładnie ta kwestia jest istotna w sprawie, a od ustalenia kiedy wybudowano budynek zależny jest wynik postępowania;

4.  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej oceny materiału dowodowego bez jego wszechstronnego rozważenia i przyjęcie, że:

a)  data wydania pozwolenia na budowę nr (...)stanowi datę pewną, od której należy liczyć termin zasiedzenia, a wnioskodawcy od tej daty posiadają sporny grunt jak właściciele, podczas gdy w/w pozwolenie nie znajduje się w aktach sprawy;

b)  pozwolenie na budowę nr (...) dotyczyło budynku stanowiącego przedmiot niniejszego postępowania, podczas gdy z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie (w szczególności dokumentów pochodzących z toczącego się postępowania administracyjnego) wynika, że w/w pozwolenie dotyczyło zupełnie innej lokalizacji (na działkach nr(...)) oraz przewidywało inny kształt bryły i inną powierzchnię zabudowy, a zatem nie może z niego wynikać data, od której będzie liczone zasiedzenie, szczególnie w sytuacji, gdy na działce wnioskodawców znajdują się jeszcze inne budynki, a także nie ustalono jednoznacznie kiedy faktycznie przystąpiono do wznoszenia budynku;

c)  przedmiotowy budynek został wzniesiony w 1987 roku, podczas gdy z aktu notarialnego rep. A nr (...) przedstawionego przez wnioskodawców wraz z wnioskiem – umowy darowizny wynika, że poprzednicy prawni wnioskodawców S. i M. S. (2) oświadczyli w 2011 roku przed notariuszem, że budynek ma około 20 lat, a zatem musiał zostać wzniesiony w latach dziewięćdziesiątych;

d)  na podstawie zeznań wnioskodawców i świadków można ustalić, kiedy dom został wybudowany, podczas gdy zeznania te różniły się od siebie, nie były spójne, a przesłuchiwani wskazywali na różne daty – sam wnioskodawca na pierwszej rozprawie twierdził, że urodził się po wybudowaniu domu, zaś na trzeciej rozprawie wskazywał, że budowa rozpoczęła się już po jego narodzinach; podobnie zeznawała świadek B. R., która twierdziła, że budowa nowego domu rozpoczęła się dopiero kiedy wnioskodawca był małym dzieckiem;

e)  twierdzeniom i zeznaniom wnioskodawców w zakresie, w jakim wskazywali datę wzniesienia budynku można przypisać walor wiarygodności, podczas gdy z pisma Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego z dnia 10 lutego 2023 roku, które przedłożył uczestnik postępowania (k 146) wynika, że wnioskodawcy i ich pełnomocnik w postępowaniu administracyjnym składali niezgodne z prawdą oświadczenia co do daty wzniesienia dobudówek wskazując, że powstały one w latach osiemdziesiątych, podczas gdy ze zgromadzonego przez organ materiału wynikało, że dobudówki te ujawniono dopiero na zdjęciach lotniczych z 1997 roku;

f)  przedłożenie przez wnioskodawców zaświadczenia, z którego wynika, że są oni podatnikami podatku rolnego czyni zadość zobowiązaniu nałożonemu na wnioskodawców na rozprawie w dniu 19 września 2022 roku, zgodnie z którym mieli oni przedłożyć zaświadczenie w zw. z art. 172 § 3 k.c. oraz przyjęcie, że przedłożone zaświadczenie potwierdza, że są oni rolnikami indywidualnymi w znaczeniu przepisów ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 roku o kształtowaniu ustroju rolnego, podczas gdy z przedstawionego zaświadczenia wynika jedynie tyle, że wnioskodawcy są właścicielami gruntów rolnych i z tego tytułu odprowadzają podatek;

g)  nowy dom został wzniesiony w miejscu, gdzie uprzednio stał stary budynek mieszkalny, podczas gdy fakt taki nie wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, zaś świadkowie zgodnie wskazywali, że stary dom usytuowany był w innym miejscu (świadek S. S. (2) zeznawała, że podczas budowy nowego domu mieszkali w starym), a świadek B. R. wskazywała, że stary dom jeszcze stoi;

h)  pierwotne zeznania świadka Z. M. są niewiarygodne, albowiem podczas drugiego przesłuchania oświadczyła ona, że pomyliła działki i konsultowała swoje zeznania z innymi świadkami, podczas gdy składając zeznania po raz pierwszy świadek była doskonale zorientowana o jakich działkach mówi, znała ich położenie, podawała szczegóły ich zagospodarowania, wiedziała kto i kiedy był ich właścicielem i w jaki sposób dochodziło do przeniesienia własności;

i)  granica między działkami wnioskodawców i uczestnika postępowania zawsze przebiegała w linii prostej i była przedłużeniem ogrodzenia, nigdy nie nastąpiły żadne zmiany w przebiegu granicy, dzierżawcy orali działkę nr (...) w linii prostej, a poprzednik prawny uczestnika postępowania E. K. nigdy nie mówił nikomu, że nieruchomość wnioskodawców wzniesiona została na jego działce, podczas gdy z pierwotnych zeznań świadka Z. M. jednoznacznie wynika, że granica między działkami nr(...) nie przebiegała w linii prostej, a dzierżawcy orali działkę nr (...) objeżdżając dom wnioskodawców (zarówno przed jak i za budynkiem) oraz że E. K. mówił świadkowi, iż rodzice wnioskodawców wznieśli budynek częściowo na jego działce nr (...)

j)  granica działek (...)od zawsze (od wzniesienia budynku mieszkalnego) przebiegała w taki sposób, jak na przedłożonych przez wnioskodawców mapkach z geoportalu, podczas gdy mapki te są częściowo nieczytelne, a co najważniejsze najstarsza z nich pochodzi z 2002 roku, a więc nie może stanowić dowodu na przebieg wcześniejszych granic;

k)  wnioskodawcy posiadali cały pas gruntu nr (...) od końca lat osiemdziesiątych, podczas gdy z zebranego materiału dowodowego wynika, że jeszcze w latach dwutysięcznych posiadali oni jedynie fragment zajęty pod wzniesione budynki, zaś pole orne z przodu i z tyłu budynku było uprawiane przez dzierżawców poprzednika prawnego uczestnika postępowania, a zatem do nadal nie upłynął przewidziany przepisami trzydziestoletni okres posiadania dla gruntów ornych znajdujących się przed i za budynkiem,

5.  naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 172 § 1 i 2 k.c. poprzez niewłaściwe jego zastosowanie w sprawie i uznanie, że wnioskodawcy udowodnili, że byli samoistnymi posiadaczami przedmiotowej nieruchomości od dnia 14 marca 1987 roku, co w konsekwencji doprowadziło do nabycia przez nich własności nieruchomości przez zasiedzenie z datą 14 marca 2017 roku, podczas gdy najwcześniejszą datą z jaką można ewentualnie przyjąć objęcie przez wnioskodawców w posiadanie fragmentu nieruchomości pod budynkami jest listopad 1989 roku (data wynikająca z zaświadczenia z (...)), co w dalszej kolejności doprowadziło także do naruszenia prawa materialnego, a mianowicie art. 172 § 3 k.c. poprzez jego niezastosowanie w sprawie i uznanie, że wnioskodawcy mogli nabyć przedmiotową nieruchomość w drodze zasiedzenia, pomimo tego, że nie wykazali, aby byli rolnikami indywidualnymi w świetle przepisów ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 roku o kształtowaniu ustroju rolnego;

6.  ponadto z ostrożności procesowej naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 172 § 1 i 2 k.c. poprzez niewłaściwe jego zastosowanie w sprawie i uznanie, że wnioskodawcy udowodnili, że byli samoistnymi posiadaczami całego pasa gruntu nr (...) nieprzerwanie przez wymagany przepisami okres trzydziestu lat, podczas gdy z zebranego materiału dowodowego wynika, że jeszcze w latach dwutysięcznych posiadali oni jedynie fragment zajęty pod wzniesione budynki, zaś pole orne z przodu i z tyłu budynku było uprawiane przez dzierżawców poprzednika prawnego uczestnika postępowania, a zatem do nadal nie upłynął przewidziany przepisami trzydziestoletni okres posiadania niezbędny do stwierdzenia zasiedzenia dla gruntów ornych znajdujących się przed i za budynkiem.

Wskazując na powyższe apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez oddalenie wniosku o zasiedzenie w całości i zasądzenie od wnioskodawców na rzecz uczestnika postępowania kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, ewentualnie o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez oddalenie wniosku o zasiedzenie w części, w której dotyczy on gruntów ornych położonych z przodu i z tyłu budynków i zasądzenie od wnioskodawców na rzecz uczestnika postępowania kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, bądź też o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego według norm prawem przepisanych.

W odpowiedzi na apelację uczestnika Z. K. (1) pełnomocnik wnioskodawców M. S. (1) i A. S. wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie od uczestnika solidarnie na rzecz wnioskodawców kosztów zastępstwa procesowego wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego liczonymi od dnia uprawomocnienia się postanowienia do dnia zapłaty.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja wniesiona przez uczestnika nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy nie podziela argumentów zawartych w wniesionym środku odwoławczym. Rozważania Sądu pierwszej instancji są prawidłowe, a ustalony stan faktyczny znajduje potwierdzenie w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym.

Odnosząc się do zarzutów apelacyjnych w pierwszej kolejności wskazać należy, że przy wydaniu zaskarżonego orzeczenia nie doszło do naruszenia przepisów art. 233 k.p.c. oraz art. 227 k.p.c. i art. 232 k.p.c., poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów.

Tytułem wstępu należy przypomnieć, że przedmiotem wniosku o zasiedzenie jest część działki o nr (...) przylegającej do działki nr(...) Z lektury akt sprawy wynika, że działka oznaczona nr (...) wchodziła w skład majątku poprzedników prawnych wnioskodawców ( dziadka B. Ł. i M. i S. S. (2) od początku lat siedemdziesiątych. Prawo własności B. Ł. do wskazanej wyżej działki ( i innych działek stanowiących gospodarstwo rolne) zostało potwierdzone w dwóch aktach własności ziemi wydanych w latach 1973 i 1974. Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że przebieg granicy faktycznej pomiędzy działką o nr (...) i działką o nr(...)nie ulegał zmianie i nigdy nie był sporny. Granica pomiędzy działką (...)przebiegała w linii prostej, bez uskoków, szła od drogi publicznej w stronę zabudowań, w taki sposób, że wszystkie budynki były po stronie S.. Powyższe upoważnia do przyjęcia, że poprzednicy prawni wnioskodawców byli posiadaczami samoistne objętej wnioskiem części działki o nr (...)już w latach siedemdziesiątych dwudziestego wieku. Wskazane okoliczności wynikają w sposób oczywisty z zeznań świadków : S. S. (2) (k. 68), H. K. (k. 69), B. R..

Powyższe uwagi w sposób oczywisty wykluczają skuteczność zarzutów jakie skarżący w wywiedzionej apelacji formułuje w związku z przyjęciem przez Sąd pierwszej instancji, że datą objęcia działki nr (...)w posiadanie samoistne była data wydania pozwolenia na budowę nr (...) – 14 marzec 1987 r.

W konsekwencji, dla uznania, że w przedmiotowej sprawie doszło do zasiedzenia objętej wnioskiem nieruchomości, okoliczność iż do akt sprawy nie załączono wskazanego wyżej pozwolenia nie ma żadnego znaczenia. Dokumenty, których brak eksponuje skarżący: pozwolenie na budowę nr (...)z dnia 14 marca 1987 roku i ewentualne faktury, które potwierdzając zakup materiałów budowlanych nie były niezbędne do stwierdzenia zasiedzenia spornej nieruchomości. Z przeprowadzonych w sprawie dowodów, w tym w szczególności dowodów z osobowych źródeł dowodowych wynika w sposób jednoznaczny, że wnioskodawcy wykazali nie tylko 30-letni, ale znacznie dłuższy okres posiadania samoistnego niezbędnego do zasiedzenia.

Dodać należy, że w zaświadczeniu z dnia 8 września 2011 roku wystawionym ponad 10 lat przed wszczęciem przez wnioskodawców postępowania w niniejszej sprawie (...)zaświadczył, że budynek mieszkalny wybudowany na działce nr (...) obręb W. na podstawie pozwolenia na budowę a nr (...) z dnia 14 marca 1987 roku wydanego na M. S. (3), został oddany do użytkowania w listopadzie 1989 roku (zaświadczenie k. 15).

Przepisy kodeksu postępowania cywilnego, określające zasady dowodzenia w postępowaniu cywilnym nie ograniczają możliwości dowodzenia faktu posiadania nieruchomości do określonych środków dowodowych. Powyższe oznacza, że od podmiotu, który postępowaniu sądowym podejmuje próbę ustalenia wskazanej okoliczności zależy jakie dowody na jej potwierdzenie wskaże. Do Sądu natomiast należy ocena czy zaoferowane dowody w sposób dostateczny potwierdzają twierdzenia będące przedmiotem dowodzenia. W świetle powyższego za nieporozumienie należy uznać formułowane w toku postępowania i zgłoszone jako zarzut apelacji oczekiwania skarżącego, że wnioskodawcy swoje posiadanie objętej wnioskiem nieruchomości powinni udowodnić wskazanymi wyżej dokumentami. W przedmiotowej sprawie nie doszło więc do naruszenia art. 236 k.p.c., art 232 k.p.c. oraz art. 227 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie wniosków dowodowych złożonych przez uczestnika postępowania w piśmie z dnia 19 września 2022 roku o zobowiązanie wnioskodawców do przedstawienia pozwolenia na budowę, projektu budowlanego, potwierdzenia oddania budynku do użytkowania wraz z pomiarem geodezyjnym oraz potwierdzeń opłacania podatków oraz zawartych w piśmie z dnia 22 lutego 2023 roku o zobowiązanie wnioskodawców do przedłożenia rachunków z okresu budowy domu za materiały budowlane i pozwoleń lub umów na przyłącza energii elektrycznej, wody i ścieków.

W uzupełnieniu powyższych uwag, Sąd Okręgowy wyjaśnia, odwołując się do zasad doświadczania życiowego, że brak dokumentów związanych z budową domu przez poprzedników prawnych wnioskodawców ponad trzydzieści lat temu, należy usprawiedliwić upływem czasu. Wskazany brak (wobec innych przemawiających z potwierdzeniem daty posiadania objętej wnioskiem nieruchomości) nie może tym samym w sposób dostateczny świadczyć, że w 1987 r. poprzednicy prawni nie byli posiadaczami samoistnymi objętej wnioskiem o zasiedzenie części działki nr (...)

Sąd Okręgowy nie podziela również zawartych w skardze apelacyjnej twierdzeń jakoby pozwolenie na budowę nr (...)nie dotyczyło budynku mieszkalnego. Analiza pisma z dnia 10 listopada 2022 r. Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego potwierdza, że na postawie powyższego pozwolenia został wybudowany właśnie ten budynek. Stwierdzone w piśmie nieprawidłowości dotyczące inwestycji dotyczące między innymi miejsca posadowienia budynku potwierdzają jedynie, że został on posadowiony na działce objętej wnioskiem o zasiedzenie (co potwierdza stanowisko wnioskodawców). Z kolei zastrzeżenia dotyczące kubatury budynku wiążące się z wybudowaniem tzw. „dobudówek” dotyczyły co znamienne rozbudowy budynku na działce nie objętej wnioskiem o zasiedzenie.

Dostatecznym argumentem pozwalającym na podważenie ustaleń Sądu pierwszej instancji nie jest również odwołanie się do oświadczenia wnioskodawców zawartego w akcie notarialnym rep. A nr (...). Ze złożonego w 2011 r. oświadczenia, że budynek ma około 20 lat, nie sposób wywieść poglądu, iż musiał zostać wzniesiony w latach dziewięćdziesiątych. Oczywistym dla Sądu Okręgowego pozostaje, że stwierdzenie „około 20 lat”, złożone dla opisania stanu nieruchomości objętej darowizną stanowiło pewien orientacyjny szacunek nie może być interpretowane w sposób ścisły.

Odnosząc się z kolei do zarzutów dotyczących rzekomo niespójnych zeznań wnioskodawców i świadków, Sąd Okręgowy wyjaśnia, że brak precyzji w stwierdzeniach dotyczących daty, w której poprzednicy prawni wnioskodawców wybudowali dom mieszkalny i miejsca jego posadowienia świadczy przede wszystkim o wiarygodności tych zeznań, o tym że były składane w sposób spontaniczny, nie odzwierciedlały wyuczonej wersji, której treść podporządkowano wykazaniu upływu okresu zasiedzenia. W tożsamy sposób należy ocenić zeznania złożone przez Z. M., przyjmując tym samym, że stanowisko Sądu meriti uznające za wiarygodne te złożone w dniu 12 grudnia 2022 r. (k. 109) było prawidłowe.

Na koniec wyjaśnić należy, że również oczywistym dla Sądu Okręgowego jest na podstawie przedłożonych przez wnioskodawców mapkach (zdjęciach) z geoportalu, można ustalić przebieg granicy faktycznej pomiędzy działkami wnioskodawców i uczestnika według stanu na początek lat dwutysięcznych. Ustalenie to w połączeniu z ustaleniem, że wskazana granica faktycznego posiadania nie ulegała zmianie również wcześniej potwierdza przyjęte przez Sąd pierwszej instancji stanowisko co do jej przebiegu. Tym samym za jedynie przejaw nieuzasadnionej polemiki należało uznać stanowisko wnioskodawcy podważające fakt, że poprzednicy prawni wnioskodawców a następnie wnioskodawcy posiadali cały pas gruntu nr (...) co najmniej od końca lat osiemdziesiątych.

Na koniec tej części rozważań Sąd Okręgowy wyjaśnia również, że stanowisko skarżącego, zgodnie z którym przedłożenie przez wnioskodawców zaświadczenie, z którego wynika, że są oni podatnikami podatku rolnego, nie wystarcza dla wykazania, że są oni rolnikami indywidualnymi w znaczeniu przepisów ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 roku o kształtowaniu ustroju rolnego, podlega ocenie pod kątem prawidłowości zastosowania przepisów prawa materialnego a co za tym idzie nie sposób na tej podstawie skutecznie formułować zarzutów naruszenia przepisów prawa procesowego.

Reasumując, powołane powyżej argumenty skarżącego stanowią jedynie przejaw polemiki z prawidłowymi ustaleniami Sądu pierwszej instancji. Ustaleniami, co wymaga podkreślenia, popartymi wnikliwą oceną poszczególnych dowodów. Ocena ta nie jest dowolna i nie uchybia dyspozycji art. 233 § 1 k.p.c. Oceniając dowody zgromadzone w sprawie Sąd nie naruszył reguł logicznego rozumowania oraz zasad doświadczenia życiowego. W przedmiotowej sprawie materiał dowodowy obrazujący zakres posiadania spornej nieruchomości i potwierdzający okres niezbędny do jej zasiedzenie był pełny, kompletny i jednoznaczny. Ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd pierwszej instancji, Sąd Okręgowy przyjmuje tym samym za własne i wskazuje jako podstawę wydanego orzeczenia.

Wydając zaskarżone orzeczenie, Sąd Rejonowy nie naruszył również przepisów prawa materialnego.

Zaskarżone orzeczenie nie narusza art. 172 § 1 i 2 k.c. Wnioskodawcy udowodnili, że (przy doliczeniu posiadania poprzedników prawnych) byli samoistnymi posiadaczami przedmiotowej nieruchomości co najmniej od dnia 14 marca 1987 roku, co doprowadziło do nabycia przez nich własności nieruchomości przez zasiedzenie z datą 14 marca 2017 roku. Podkreślić w tym miejscu należy, że wbrew stanowisku Z. K. (2) zasiedzenie objęło całą wyodrębnioną w toku postępowania działkę o nr (...)i powierzchni 0,7060 ha.

Wydając zaskarżone orzeczenie Sąd pierwszej instancji nie naruszył również art. 172 § 3 k.c. Przypominając, że podmiot, który nie spełnia wskazanych w powyższym przepisie wymogów, nie nabędzie własności mimo spełnienia pozostałych przesłanek zasiedzenia, Sąd Okręgowy wyjaśnia, że zgodnie z art. 14 ustawy z dnia 14 kwietnia 2016 r. o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości zasobu własności rolnej Skarbu Państwa oraz niektórych innych ustaw (tj. z dnia 23 lutego 2022 r.; Dz.U. z 2022 r. poz. 507) przepisu art. 172 § 3 k.c. "nie stosuje się, jeżeli zasiedzenie skończyłoby się przed upływem 3 lat od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy", a więc przed upływem 3 lat od 30.4.2016 r. Przepis art. 172 § 3 k.c. nie ma więc zastosowania w przedmiotowej sprawie. Jednocześnie już tylko w uzupełnieniu powyższych uwag należy wyjaśnić, że w okolicznościach sprawy brak jest jakichkolwiek podstaw aby uznać, że wnioskodawcy nie mogą być uznani za rolników indywidualnych w rozumieniu z art. 6 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego z dnia 11 kwietnia 2003 r., (tj. z dnia 24 listopada 2022 r.; Dz.U. z 2022 r. poz. 2569). Przypomnieć należy, że jak wynika z umowy darowizny z 25 maja 2011 r. (k. 17) wnioskodawcy otrzymali od poprzedników prawnych stanowiącą gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów o podatku rolnym, zamieszkują na terenie gminy i brak jakichkolwiek dowodów, że nie użytkują wskazanego wyżej gospodarstwa.

Mając na uwadze powyższe rozważania, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł o oddaleniu apelacji.

Biorąc pod uwagę okoliczności, że interesy uczestników postępowania w przedmiotowej sprawie były sprzeczne oraz to, że koszty w postępowaniu apelacyjnym determinował w głównej mierze upór uczestnika Z. K. (1) na podstawie art. 520 § 3 k.p.c., należało zasądzić od wskazanego uczestniczka na rzecz wnioskodawców M. S. (1) i A. S. kwotę 1.350 złotych tytułem wynagrodzenia zwrotu kosztów postępowania odwoławczego z odsetkami w wysokości określonej w ustawie za czas po upływie tygodnia od dnia ogłoszenia orzeczenia do dnia zapłaty.

Jarosław Gołębiowski Paweł Hochman Agnieszka Leżańska