Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 28 grudnia 2023 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Paweł Hochman

Protokolant: Iwona Jasińska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 28 grudnia 2023 r.

sprawy z wniosku J. W., S. W. (1)

przy udziale T. W.

o rozgraniczenie

na skutek apelacji wniesionej przez wnioskodawców

od postanowienia Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 28 lipca 2022 r. sygn. akt I Ns 398/17

postanawia:

1.  zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie pierwszym w ten sposób, że stwierdzić, iż granica między opisanymi w tym punkcie nieruchomościami przebiega wzdłuż linii koloru czerwonego przedstawionej na mapie sporządzonej przez geodetę uprawnionego K. S. (1), zaewidencjonowanej w (...) Ośrodku (...) w dniu 8 grudnia 2023 roku pod numerem (...)

2.  oddalić apelację w pozostałej części;

3.  ściągnąć od wnioskodawców J. W. i S. W. (1) solidarnie na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim kwotę 1.835,09 (jeden tysiąc osiemset trzydzieści pięć złotych 9/100) tytułem zwrotu wydatków tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa w postępowaniu apelacyjnym;

4.  ustalić, że uczestnicy ponoszą koszty postępowania apelacyjnego stosownie do swojego udziału w sprawie.

Paweł Hochman

Sygn. akt II Ca 932/22

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 28 lipca 2022 r. Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim po rozpoznaniu sprawy z wniosku J. W., S. W. (1) przy udziale T. W. o rozgraniczenie, dokonał rozgraniczenia pomiędzy nieruchomością położoną w obrębie W. gmina W., składającą się z działek oznaczonych w ewidencji gruntów numerami(...) o pow. (...) ha i (...) o pow. (...) ha, stanowiącą własność J. i S. małżonków W., dla której w VI Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...), a nieruchomością położoną w obrębie W. gmina W. składającą się z działek oznaczonych w ewidencji gruntów numerami (...) o pow. (...) ha i (...)o pow. (...) ha, stanowiącą własność T. W. dla której w VI Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...), w ten sposób, iż stwierdził, że granica między tymi nieruchomościami przebiega wzdłuż linii koloru czerwonego przedstawionej na mapie sporządzonej przez geodetę uprawnionego K. S. (1), zaewidencjonowanej w (...) Ośrodku (...) w dniu 05.01.2022 r. za numerem (...) (pkt 1). Rozstrzygnięcie w zakresie kosztów postępowania Sąd pozostawił do rozpoznania referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się punktu 1, przyjmując, iż wnioskodawcy i uczestnik ponoszą po połowie koszty tego postępowania (pkt 2).

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w następstwie żądania J. i S. małż. W., złożonego pierwotnie W. Gminy W. o rozgraniczenia nieruchomości składającej się z działek oznaczonych w ewidencji gruntów numerami (...) o pow. (...) ha i (...) o pow. (...) ha, stanowiącej własność J. i S. małżonków W., dla której w VI Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...) z nieruchomością położoną w obrębie W. gmina W. składającą się z działek oznaczonych w ewidencji gruntów numerami (...) o pow. (...) ha i (...) o pow. (...) ha, stanowiącą własność T. W. dla której w VI Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...).

W toku postępowania rozgraniczeniowego wnioskodawcy wnosili o przeprowadzenie rozgraniczenia nieruchomości w ten sposób, że granica przy budynkach gospodarczych powinna przebiegać co najmniej pół metra od budynków w celu umożliwienia prac remontowych.

Pełnomocnik uczestnika wniósł natomiast o dokonanie rozgraniczenia nieruchomości w sposób określony w treści decyzji W. Gminy W. o rozgraniczenie z dnia 8 marca 2017 r. (k. 75)

Na rozprawie w dniu 10 lipca 2020 r. pełnomocnik wnioskodawców wniósł o dokonanie rozgraniczenia według stanu prawnego czyli wyznaczenie wg linii czerwonej, według opinii biegłego za wyjątkiem miejsca od pkt 1012 do rogu budynku, by granica przebiegała jak obecnie po płocie. Pełnomocnik uczestnika wniósł o wyznaczenie granicy według stanu prawnego w kolorze czerwonym.

W dniu 29 marca 2021 r. pełnomocnik wnioskodawców złożył zarzut nabycia przez nich przez zasiedzenie:

- pasa gruntu pomiędzy działkami (...) zaczynającego się od drogi oznaczonej nr (...) do drogi oznaczonej nr (...) o szerokości 1 m w stronę działki (...), licząc od linii czerwonej zaznaczonej na mapie projektu rozgraniczenia sporządzonej przez geodetę uprawnionego K. S. w stronę działki (...) (od pkt 1012 do pkt 1011);

- trójkątnej części gruntu pomiędzy działkami (...) zaczynającej się od drogi oznaczonej, nr (...) (przy pkt 2013), zawierającej się pomiędzy liniami czerwoną i zieloną i mającej wierzchołek na zielonej linii przerywanej na mapie z projektem rozgraniczenia sporządzonej przez geodetę uprawnionego K. S..

W uzasadnieniu wskazano, że wnioskodawcy posiadając te grunty od ponad trzydziestu lat, a wcześniej posiadali go rodzice wnioskodawcy, przy czym ojciec uczestnika nigdy temu nie zaprzeczał. (k. 183)

Na rozprawie w dniu 8 lipca 2021 r. pełnomocnik wnioskodawców poparła wniosek i wnosiła o przeprowadzenie granicy wg linii czerwonej, tam gdzie stoją budynki wg linii czarnej, i aby przy budynku gospodarczym odsunąć granice o ok. 70 cm, by móc dokonywać napraw, malowania, a dalej linią czerwoną. Pełnomocnik uczestnika oświadczył, że widzi możliwość ugodowego zakończenia postępowania aby granica biegła wzdłuż linii koloru czerwonego, a od pkt 1012 przy drodze wzdłuż płotu tak jak wnosi pełnomocnik wnioskodawców, ale nie wyraził zgody na przesunięcie granicy przy budynku gospodarczym o 70 cm i aby koszty zniosły się po połowie. Wnioskodawcy wyrazili zgodę na propozycję pełnomocnika uczestnika, (k. 188)

Na rozprawie w dniu 21 października 2021 r. pełnomocnicy stron wnieśli o przyjęcie ostatniego wariantu w sprawie z ustępstwem przy drodze, wnieśli o zaewidencjonowanie mapy.

W dniu 14 marca 2022 r. pełnomocnik wnioskodawców poinformował, że wnioskodawcy nie zgadzają się z przebiegiem granicy wyznaczonej przez biegłego, twierdzą, że zostali przymuszeni do wyrażenia takiej zgody na ostatniej rozprawie i wycofują swoje ostatnie stanowisko. Podtrzymują jednocześnie zarzut nabycia przez nich części gruntów, o których była mowa w piśmie z dnia 29 marca 2021 r. (k. 221)

W piśmie z dnia 22 marca 2022 r. pełnomocnik uczestnika wskazał, że wnioskodawcy nie wykazali przesłanek dających podstawę uchylenia się od skutków oświadczenia woli z uwagi na złożenie go pod groźbą, a akceptując plan podziału, wnioskodawcy przyznali de facto, że do zasiedzenia wskazanych przez nich fragmentów działki nie doszło, (k. 223).

Na rozprawie w dniu 28 marca 2022 r. pełnomocnik wnioskodawców poparł wniosek zawarty w piśmie z dnia 14 marca 2022 r., wniósł o przesłuchanie świadków na oględzinach oraz podnosił zarzut zasiedzenia.

Pełnomocnik uczestnika podtrzymał stanowisko wg linii zakreślonej przez biegłego. Podniósł, iż w piśmie pełnomocnika wnioskodawców z dnia 14 marca 2022 r. są dwa wnioski dotyczące i zasiedzenia i rozgraniczenia, co nie powinno mieć miejsca by toczyła się sprawa w tych dwóch przedmiotach jednocześnie.

Wnioskodawcy oświadczyli, że czują się przymuszenia do takich ustaleń co do rozgraniczenia, chcą przejąć przez zasiedzenie oraz nie zgadzają się z zaewidencjonowaną mapą. (k. 236)

Sąd w dniu 28 marca 2022 r. postanowił pominąć wniosek dowodowy o przesłuchanie świadków zgłoszony w piśmie procesowym pełnomocnika wnioskodawców z dnia 14 marca 2022 r. na podstawie art. 235 ¹ pkt 5 k.p.c. (k. 236).

Podstawę powyższego orzeczenia stanowiły następujące ustalenia faktyczne:

Dla działek oznaczonych w ewidencji gruntów nr (...) i (...), położonych w obrębie W., Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...). W treści księgi wieczystej jako właściciele nieruchomości w ramach wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej wpisani są J. W. i S. W. (1).

Dla działek oznaczonych w ewidencji gruntów nr (...) i (...) położonych w obrębie W., Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...). W treści księgi wieczystej jako właściciel wpisany jest T. W..

Na wniosek J. i S. W. (2) Gminy W. wszczął postępowanie o rozgraniczenie. Ustalenie przebiegu granic nastąpiło na podstawie uzyskanych materiałów z państwowego zasobu geodezyjno-kartograficznego przy Starostwie Powiatowym w P.. W wyniku wywiadu terenowego nie stwierdzono istnienia znaków granicznych na przedmiotowych odcinkach granic. Brak jest również dokumentacji w zasobie (...), która wskazywałaby na istnienie takich znaków.

Granica pomiędzy działkami nr (...) jest na gruncie niewidoczna. Na działce nr (...) znajduje się częściowe ogrodzenie, którego narożnik na styku z drogą i działką nr (...) usytuowany jest zgodnie z położeniem punktu granicznego odtworzonego na podstawie pomiaru do założenia ewidencji z lat 1959-1960. Wzdłuż granicy pomiędzy działkami nr (...) znajduje się budynek mieszkalny oraz budynki gospodarcze.

Organ uznając, że istniały podstawy do jednoznacznego ustalenia przebiegu granicy prawnej, dokonał oceny prawidłowości wykonania czynności ustalenia przebiegu granic pomiędzy nieruchomościami przez upoważnionego geodetę oraz zgodności sporządzenia dokumentów z przepisami, i orzekł o rozgraniczeniu pomiędzy ww. nieruchomościami i zatwierdził przebieg granicy oznaczonej na szkicu granicznym nr 3 i 4 kolorem zielonym.

T. W. powołał w swoim zakresie geodetę, który potwierdził, że granice wskazane przez geodetę w ww. operacie są zgodne ze stanem prawnym - opinia dotyczyła działek (...).

Po tym jak T. W. został właścicielem działek sąsiadujących z działkami wnioskodawców dało się zauważyć zmiany w granicy, pole zostało podorane głębiej w stronę działki wnioskodawców niż dotychczas. Użytkowanie działki przez wnioskodawców w sposób przez nich wskazany miało miejsce już w latach 80, kiedy to były posadzone maliny około metr od szczytu budynku. T. W. jest właścicielem działki nr (...) od 2008 r. - aktem notarialnym otrzymał działkę od rodziców.

Problem z granicami pojawił się w chwili remontu w 2015 r. przez J. W., w momencie budowy domu.

Patrząc od drogi w kierunku budynku gospodarczego były płoty, tam gdzie nie było budynków, tak jak było, tak jest. Jest podmurówka i klinkier.

T. W. nie był skłonny sprzedać pasa ziemi wnioskodawcom obawiając się, że jak im sprzeda, to będą oni wchodzić na jego działkę jeszcze głębiej.

Granica działek (...) zaczyna się, patrząc od drogi asfaltowej, po lewej stronie, - widoczne jest ogrodzenie i klinkier, wysunięte w stosunku do budynków. Ściany budynku są mniej więcej w tej samej linii. Widoczne są kępki trawy. Działka kończy się przy drodze polnej.

Granica dotycząca działek nr (...) zaczyna się po przeciwnej stronie drogi, patrząc od budynku mieszkalnego w początkowej części znajduje się płot drewniany, na długości 34,70 m. Według oświadczenia stron pomiędzy stronami granica jest w zagłębieniu, wnioskodawcy gospodarują na tej skarpie. Działka kończy się przy rzece, po jednej stronie widoczna jest łąka, po drugiej staw, rozdziela skarpa. Skarpa pojawiła się wtedy gdy pojawił się staw.

Granica według stanu prawnego między działką (...), a działką (...) określona kolorem czerwonym zaczyna się przy działce (...) nr pkt 1010. Granica przebiega do pkt 1013 przy drodze przez wieś nr działki (...). Przy ogrodzeniu odległość wynosi od pkt 1,00 metr i 0,54 metr.

Granica według stanu prawnego między działką (...), a działką (...) określona kolorem czerwonym według pkt 1012 i 1011 przebieg w odległości 0,38 metra od budynku mieszkalnego, a od budynków gospodarczych 0,17 metra przy stodole 0,07 metra. Granica przecina budynek, ale w związku z dopuszczalnym błędem pomiarowym można stwierdzić, że budynek stoi w granicy prawnej (§ 29 Rozporządzenia MSWiA w sprawie standardów technicznych wykonywania geodezyjnych pomiarów sytuacyjnych i wysokościowych (...) z dnia 9 listopada 2011 r.).

Po zmodyfikowaniu przebiegu granicy w części po ogrodzeniu trwałym (kolor czarny) biegły sporządził dodatkową opinię z mapą projektu rozgraniczenia. Mapę zmodyfikowana od miejsca od punktu 1012 do rogu budynku. Chodziło o przyznanie wnioskodawcom na własność fragmentu ogrodzenia z ozdobnym murkiem. Mapa została zaewidencjonowana.

Sąd meritii wyjaśnił, że stan faktyczny w przedmiotowej sprawie ustalił w oparciu o dokumentację przedłożoną przez strony. Zbadał wydane na potrzeby niniejszego postępowania opinie biegłego z zakresu geodezji, w tym mapy przez niego sporządzone, stanowiska stron dotyczące poszczególnych wariantów przebiegu granicy, a także zeznania świadków i uczestników postępowania, które Sąd wziął pod uwagę przy ocenie dokumentacji geodezyjnej, celem ustalenia stanu prawnego przebiegu tych granic. Sąd wyjaśnił, że priorytetowo potraktował ostatnią opinię biegłego geodety K. S. (1), w tym projekt przebiegu granicy. Nie miał wątpliwości, że przedmiotowa opinia odzwierciedla przebieg granicy zgodnie ze stanowiskiem uczestników, a nadto jest zbliżona do granicy zgodnej ze stanem prawnym. Sąd nie dopatrzył się błędów ani nieprawidłowości w sporządzonym projekcie, biorąc pod uwagę zgromadzony materiał dowodowy, w tym dokumentację geodezyjną.

W następstwie powyższych ustaleń Sąd zważył, że w kwestii rozgraniczenia podstawę prawną stanowią przepisy ustawy z dnia 17 maja 1989 r. prawo geodezyjne i kartograficzne (t.j.: Dz.U. z 2021 r. poz. 1990). Zgodnie z art. 29 ustawy rozgraniczenie nieruchomości ma na celu ustalenie przebiegu ich granic przez określenie położenia punktów i linii granicznych, utrwalenie tych punktów znakami granicznymi na gruncie oraz sporządzenie odpowiednich dokumentów. Rozgraniczeniu podlegają, w miarę potrzeby, wszystkie albo niektóre granice określonej nieruchomości z przyległymi nieruchomościami lub innymi gruntami. Rozgraniczenia nieruchomości dokonują wójtowie (burmistrzowie, prezydenci miast) oraz, w wypadkach określonych w ustawie, sądy. Natomiast zgodnie z brzmieniem art. 33 ust. 3 strona niezadowolona z ustalenia przebiegu granicy może żądać, w terminie 14 dni od dnia doręczenia jej decyzji w tej sprawie, przekazania sprawy sądowi. Wobec powyższego podstawowym zadaniem postępowania rozgraniczeniowego jest ustalenie do jakich granic sięga prawo własności każdego z właścicieli.

W toku postępowania sądowego o rozgraniczenie nieruchomości zastosowanie ma przepis art. 153 k.c. Z brzmienia wskazanej normy wynika, iż jeżeli granice gruntów stały się sporne, a stanu prawnego nie można stwierdzić, ustala się granice według ostatniego spokojnego stanu posiadania. Gdyby również takiego stanu nie można było stwierdzić, a postępowanie rozgraniczeniowe nie doprowadziło do ugody między interesowanymi, sąd ustali granice z uwzględnieniem wszelkich okoliczności; może przy tym przyznać jednemu z właścicieli odpowiednią dopłatę pieniężną. Powyższa podstawa prawna zawiera gradację metod dokonania przez Sąd rozgraniczenia nieruchomości. Bezwzględne pierwszeństwo ma ustalenie przebiegu granic na podstawie stanu prawnego, przy czym zasada wzajemnego wyłączania się kryteriów nie pozwala korygować przebiegu granic ustalonych według stanu prawnego poprzez stosowanie kolejnych kryteriów. Dopiero w sytuacji, kiedy stanu prawnego nie można ustalić należy sięgać do dalszych sposobów wskazanych w przepisie. Przebieg granicy na podstawie stanu prawnego ustala się w oparciu o dowody z dokumentów oraz inne dowody, które wskazują zakres prawa własności. Sąd ustalając granicę powinien ją wskazać poprzez wyznaczenie punktów granicznych, które zakreślają obszar własności, co oznacza, że ich wyznacznikiem w pierwszej kolejności są punkty graniczne naniesione na dokumentację geodezyjną, przy założeniu, iż wskazują granicę prawną w miejscu położenia znaków granicznych usytuowanych na granicy prawnej, ewentualnie w innym miejscu, jeżeli dowody zgromadzone w sprawie na to pozwalają (por. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2014 r., V CSK 71/14, Lex 1583242; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 maja 2000 r., II CKN 274/00, LEX nr 52558).

W przedmiotowej sprawie Sąd uznał, iż rozgraniczenie spornych nieruchomości winno nastąpić według stanu prawnego, po dobrowolnym zmodyfikowaniu granicy poprzez zmodyfikowanie mapy od miejsca od punktu 1012 do rogu budynku - chodziło o przyznanie wnioskodawcom na własność fragmentu ogrodzenia z ozdobnym murkiem. Sąd nie miał wątpliwości, że w przedmiotowej sprawie rozgraniczenie winno nastąpić w oparciu o sporządzoną przez biegłego K. S. mapę do celów prawnych zaewidencjonowaną w państwowym zasobie geodezyjnym.

W konsekwencji Sąd dokonał rozgraniczenia pomiędzy nieruchomością położoną w obrębie W. gmina W., składającą się z działek oznaczonych w ewidencji gruntów numerami(...) o pow. (...) ha i (...) o pow. (...) ha, stanowiącą własność J. i S. małżonków W., dla której w VI Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...), a nieruchomością położoną w obrębie W. gmina W. składającą się z działek oznaczonych w ewidencji gruntów numerami (...) o pow. (...) ha i (...)o pow. (...) ha, stanowiącą własność T. W. dla której w VI Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...), w ten sposób, iż stwierdził, że granica między tymi nieruchomościami przebiega wzdłuż linii koloru czerwonego przedstawionej na mapie sporządzonej przez geodetę uprawnionego K. S. (1), zaewidencjonowanej w (...) Ośrodku (...) w dniu 05.01.2022 r. za numerem (...).

Sąd Rejonowy wyjaśnił, że kwestionowanie planu podziału przez wnioskodawców, który został sporządzony zgodnie z ich własnym wnioskiem, uznał za wyraz niekonsekwencji i braku minimalnej chęci zażegnania konfliktu, tym bardziej, że uczestnik ustąpił na ich rzecz część pasa gruntu. Zaewidencjonowanie mapy stanowiło jedynie przypieczętowanie już zaakceptowanego kształtu tej mapy. Od rozprawy, na której uczestnicy przyjęli ostateczny plan podziału minęło niemal pięć miesięcy. Wnioskodawcy zdają się nie mieć świadomości, że kontynowanie konfliktu, i postępowania sądowego, wiązać się może dla nich z negatywnymi konsekwencjami finansowym. Zdaniem Sądu podniesiony przez wnioskodawców zarzut wady oświadczenia woli był całkowicie bezzasadny, nie udowodnili oni bowiem kto miałby im grozić, czym i kiedy stan obawy miał ustać. Zaakceptowanie planu podziału przez wnioskodawców stanowiło przyznanie, że nie doszło do zasiedzenia przez nich fragmentów działki. Godząc się na podział nie można jednocześnie podnosić zarzutu zasiedzenia.

W przedmiocie kosztów postępowania, nie odstępując od zasady przyjętej w postępowaniu nieprocesowym, Sąd ustalił, że wnioskodawca i uczestnik ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie, tj. na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. i na zasadzie art. 108 § 1 zd. 2 k.p.c. szczegółowe wyliczenie w zakresie kosztów pozostawiono referendarzowi sądowemu.

Apelację od postanowienia Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim wnieśli wnioskodawcy zaskarżając go w całości.

Zaskarżonemu postanowieniu zarzucili:

a) nierozpoznanie istoty sprawy co spowodowało naruszenie prawa materialnego art.153 k.c. kryterium rozgraniczenia według stanu prawnego,

b) naruszenie art. 235 ¹ § 1 punkt 5 k.p.c. przez uznanie, ze wnioski dowodowe wnioskodawców mające na celu wykazanie zasadności żądania zasiedzenia to jest ustalenia stanu prawnego /dowód z zeznań świadków/ złożone zostały dla przedłużenia postępowania, co doprowadziło do niewyjaśnienia istotnych okoliczności sprawy - stanu prawnego,

c) naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów w zakresie ustalenia stanu prawnego pomiędzy działkami dowodów z dokumentów - opinii geodezyjnych, zeznań świadków, oświadczeń stron, co doprowadziło do błędnego ustalenia stanu prawnego co przyznaje sąd pisząc w uzasadnieniu strona 5 rząd 18 od dołu cyt. „a nadto jest zbliżone do granicy zgodnej ze stanem prawnym”,

d) naruszenie prawa materialnego art. 153 § 1 k.c. polegające na błędnej interpretacji kryteriów stanu prawnego (uzasadnienie w zakresie wskazania podstawy prawnej postanowienia jak również wyjaśnienia znaczenia prawa dla rozstrzygnięcia w sprawie wskazuje bardziej na zastosowanie kryterium trzeciego ustalenie granic z uwzględnieniem wszelkich okoliczności), co przejawia się w stwierdzeniu że uczestnik ustąpił na rzecz wnioskodawców część pasa gruntów, wobec tego czy przyjęty stan prawny odpowiada rzeczywistemu czy też nie,

e) błędne przyjęcie, że zaakceptowanie plany podziału przez wnioskodawców stanowiło przyznanie, iż nie doszło do zasiedzenia, gdyż godząc się na podział nie można jednocześnie podnosić zarzutu zasiedzenia; pomimo, iż rolą sądu jest ustalenie czy do zasiedzenia doszło czy też nie bez względu czy strony podnosiły zarzut zasiedzenia czy też nie a w tym przypadku wnioskodawcy taki postawili, sprecyzowali co sąd powinien zbadać,

f) błędne ustalenia w zakresie początku sporów o przebieg granic,

g) pozbawienie wnioskodawców możliwości dowodzenia swoich racji przez oddalenie ich wniosków dowodowych w zakresie zasiedzenia,

h) błędna ocena zgody wnioskodawców i odwołania zgody na przebieg granic w kontekście obiektywnego stanu związanego z zasiedzeniem i oceny tego stanu przez sąd.

Pełnomocnik skarżących wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Podczas rozprawy w dniu 9 marca 2023 r. pełnomocnik wnioskodawców sprecyzował wnioski apelacyjne wskazując, że wnosi o rozgraniczenie działek o numerach (...) po linii płotu, wzdłuż płotu, następnie załamywać się do linii ustalonej przez biegłego geodetę na mapie złożonej na karcie 213 akt, Natomiast rozgraniczenie działek o numerach (...) winno być zmienione tylko na wysokości siedliska: od rogu budynku mieszkalnego do rogu stodoły aby granica przebiegała 15 od linii rogu stodoły w głąb działki numer (...).

Pełnomocnik uczestnika wnosił o oddalenie skargi apelacyjnej.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja jest częściowo uzasadniona i prowadzi do zmiany zaskarżonego postanowienia.

Wydając zaskarżone orzeczenie Sąd pierwszej instancji dopuścił się naruszenia art. 235 ¹ § 1 pkt 5 k.p.c. Również w ocenie Sądu Okręgowego, pominięcie zgłoszonych przez wnioskodawców wniosków dowodowych nastąpiło z naruszeniem powołanego przepisu. Zaprezentowane stanowisko wiąże się z uwzględnieniem zarzutu wskazującego na naruszenie art. 153 k.c. Właściwe zastosowanie powołanego przepisu nakładało na Sąd meritii obowiązek ustalenia stanu prawnego nieruchomości również poprzez ocenę zgłoszonego przez wnioskodawców zarzutu zasiedzenia przygranicznego pasa gruntu i przeprowadzenia rozgraniczenia w oparciu o tak ustalony stan granic sąsiadujących nieruchomości. Kluczowa dla powyższego stanowiska pozostaje przy tym treść pisma procesowego pełnomocnika wnioskodawców z 14 marca 2022 r. (k. 221), w którym ostatecznie zaprezentowali swoje stanowisko w sprawie odwołując się w tym zakresie do treści wniosku o zasiedzenie sprecyzowanego w piśmie złożonym w dniu 29 marca 2021 r. (k. 183). Jednocześnie za nieuprawnione Sąd Okręgowy uznał stanowisko, że wcześniejsza akceptacja sposobu rozgraniczenia nieruchomości i sporządzenie stosownie do zaakceptowanych przez uczestników ustaleń planu podziału wyklucza możliwość skutecznej zmiany stanowisk w sprawie. Odwołując się w tym miejscu do przepisu art. 316 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy wskazuje, ze dopiero data zamknięcia rozprawy co do zasady kończy możliwość składania wniosków i oświadczeń mających znaczenie prawno - materialne i procesowe. Dla rozstrzygnięcia sporu ustala się istniejący w tej dacie stan faktyczny, "ustalony (zrekonstruowany) przez sąd na podstawie dowodów, przeprowadzonych zgodnie z regułami postępowania dowodowego przewidzianymi w art. 227 i nast. k.p.c." (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z 26.6.2002 r., sygn. akt III CKN 537/00, Legalis) jak i stanowisko stron. Przy uwzględnieniu art. 316 k.p.c. dochodzi tym samym do ustalenia wszystkich pozytywnych i negatywnych przesłanek prawokształtujących zasadność zgłoszonych roszczeń. Dotyczy to także sytuacji, w których w toku sporu zostanie zgłoszonych zarzut mający znaczenie dla rozstrzygnięcia, w tym zarzut zasiedzenia. Oznacza to, że norma art. 316 § 1 k.p.c. choć procesowa, pozostaje w ścisłym związku z prawem materialnym , w tym znaczeniu że wskazana w niej data zamknięcia rozprawy wyznacza moment, według którego sąd ocenia istnienie przesłanek do zastosowania w sprawie normy prawa materialnego.

Jak wskazano na wstępie Sąd Rejonowy dopuścił się naruszenia art. 235 ¹ punkt 5 k.p.c. oddalając na tej podstawie wniosek o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków. Mają tym samym rację skarżący, że pozbawiło ich to możliwości dochodzenia swoich racji – wykazania zasiedzenia przygranicznego pasa gruntu.

Sanując powyższe uchybienie, Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 9 lutego 2023 r. dopuścił dowód z przesłuchania w charakterze świadka J. O., T. O., A. J. na okoliczności zakresu i czasookresu posiadania przygranicznego pasa gruntu, a następnie na wniosek pełnomocnika wnioskodawców uchylił postanowienie o dopuszczenie dowodu z przesłuchania T. O. i dopuścił dowód z przesłuchania K. W. (k. 310v).

Na podstawie zeznań wskazanych powyżej świadków Sąd Okręgowy dodatkowo ustalił dodatkowo następujące okoliczności:

Granica faktyczna pomiędzy działkami nr. (...) i nr (...) biegła od strony drogi wzdłuż linii istniejącego płotu. Wnioskodawcy w sposób niezakłócony użytkowali tern do płotu użytkowali teren do płotu przede wszystkim jako pastwisko. Z kolei granica pomiędzy działkami nr (...) biegła w objętej apelacją części od rogu budynku mieszkalnego do rogu budynku gospodarczego, wzdłuż tego budynku i posadowionej dalej stodoły. Wzdłuż stodoły znajduje się okap. W granicy miedzy działkami przy drodze przed budynkiem mieszkalnym rosły maliny, które rozrastały się za siatkę w stronę nieruchomości uczestnika ale były pierwotnie posadzone na nieruchomości wnioskodawców. Aktualnie płot dzielący działki jest posadowiony w miejscu wcześniej istniejącej siatki.

Wskazany wyżej stan posiadania istniej od co najmniej 40 lat.

(dowód: zeznania świadków J. O., A. J., K. W. k. 311 -311v)

Dokonując oceny tych zeznań Sąd Okręgowy nie znalazł przy tym podstaw do zakwestionowania wiarygodności wskazanych wyżej świadków. Zakres posiadania, na jaki wskazywali koresponduje z zgromadzonym przez Sąd pierwszej instancji materiałem dowodowym, potwierdzają je ustalenia co do naniesień posadowionych w granicy objętych wnioskiem działek.

W konsekwencji powyższych ustaleń Sąd Okręgowy uznał, że wnioskodawcy nabyli w drodze zasiedzenia przygraniczny pas gruntu pomiędzy działkami nr. (...) i nr. (...). Pas ten znajduje się w granicach ewidencyjnych działki uczestnika ( nr. (...)) na długości znajdującego się tam płotu. Zachodzi potrzeba korekty przebiegu granicy pomiędzy działkami o nr. nr. (...) i nr. (...). Wskazana korekta obejmuje jednak jedynie pas gruntu wyznaczony w linii prostej od punktu wyznaczonego przez okap stodoły do punktu wyznaczonego w szczycie budynku mieszkalnego oznaczonego na pierwotnej mapie geodezyjnej nr 2K (k. 213 akt sprawy). Potrzeba powyższej korekty wynika z uznania, że skoro wnioskodawcy wysunęli okap stodoły w kierunku działki uczestnika (nr (...)) to w sposób wystarczający zamanifestowali władztwo gruntu znajdującego się pod tym okapem. Czynności te świadczą również o samoistnym posiadaniu opisanego wyżej pasa gruntu.

Podstawę prawną uznania zasiedzenia wskazanych wyżej części działek uczestnika stanowi art. 172 § 1 i § 2 k.c. Sąd Okręgowy uznał tym samym, że wnioskodawcy nabyli wskazane nieruchomości w złej wierze co najmniej z końcem 2013 r.

W konsekwencji Sąd Okręgowy na podstawie art. 153 k.c. dokonał rozgraniczenia wskazanych wyżej nieruchomości, stosują kryterium aktualnego stanu prawnego określając zakres prawa własności zmodyfikowany wskazanym wyżej zasiedzeniem. Dokonał rozgraniczenia w oparciu o mapę sporządzoną przez geodetę i załączoną w aktach sprawy na karcie 379 akt sprawy.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone postanowienie i oddalił apelację w pozostałej części stosując przepisy art. 386 § 1 k.p.c. i art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 520 § 1 k.p.c. uznając, że charakter sprawy i zakres rozstrzygnięcia (częściowe uwzględnienie skargi apelacyjnej) uzasadnia ustalenie iż każdy z uczestników ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

Wskazując na treść powołanego przepisu Sąd Okręgowy wyjaśnia ponadto, że wydatki poniesione w postępowaniu apelacyjnym związane z potrzebą zaewidencjonowania nowej mapy geodezyjnej determinowało oczekiwanie wnioskodawców aby dokonać korekty przebiegu granicy. Pozostawały więc one w związku z ich udziałem w sprawie. Powyższe uzasadniało odpowiednie zastosowanie art. 113 w zw. z art. 83 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w punkcie 3 wydanego postanowienia i ich obciążenie wydatkami pokrytymi zaliczkowo przez Skarb Państwa.

Paweł Hochman