Pełny tekst orzeczenia

Przewodniczący:

SSO Agata Kowalska (spr.)

Sędziowie:

SR del. Paweł Mądry

SO Agnieszka Karłowicz

Protokolant:

st. sekr. sąd. Anna Sieczkiewicz

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II Ka 10/24

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego w Łukowie z dnia 8 listopada 2023 roku, sygn. akt II K 569/22

1.2. Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

1.

P. C.,

E. J.

1. Świadek M. B. przeprowadzał w sprawie czynności związane z kontrolą operacyjną o charakterze niejawnym.

2. Podczas kontroli zarejestrowane zostały rozmowy pomiędzy S. K., a oskarżonymi P. C. i E. J..

3. Świadek w sprawie został powołany jako specjalista, bowiem ma doświadczenie zawodowe w rozszyfrowywaniu slangu używanego przez grupy przestępcze zajmujące się handlem papierosami bez akcyzy i wypowiedział się na temat znaczenia zwrotów użytych przez oskarżonych w rozmowach telefonicznych ze S. K. oraz wskazał jakie ilości papierosów mogli nabyć oskarżeni.

Zeznania świadka M. B.

k.508v

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

-------

----------------

--------------------------------------------------

------------------

---------

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1-6

Zeznania świadka M. B.

Świadek rzeczowo i precyzyjnie zeznawał na temat czynności przeprowadzanych w przedmiotowej sprawie zarówno na etapie kontroli operacyjnej jak i przed Sądem I instancji. Podał, że jego ustalenia zawarte w notatce analitycznej był podstawą postawienia oskarżonym zarzutów. Jak wynika z notatki urzędowej sporządzonej dla Sądu I instancji, ustalenia w niej zawarte są tożsame z treścią zarzutów aktu oskarżenia.

Zeznania świadka, z uwagi na jego wieloletnie doświadczenie w prowadzeniu spraw dotyczących zorganizowanych grup przestępczych zajmujących się podobnym procederem oraz znajomość kamuflowanego systemu porozumiewania się charakterystycznego dla procederu handlu papierosami, w ocenie Sądu Okręgowego, są wiarygodne i miały kluczowe znaczenie dla oceny prawidłowości ustaleń Sądu I instancji, który wbrew zasadzie wyrażonej w art. 174 k.p.k, nie przesłuchał świadka na rozprawie w trakcie postępowania pierwszoinstancyjnego, a następnie w sposób całkowicie sprzeczny z zasadami prawidłowego rozumowania oraz doświadczenia życiowego zdyskredytował analizę dokonaną przez świadka i przedstawioną w notatce z dnia 21 czerwca 2023 roku uznając ją za niewiarygodną, jednocześnie dochodząc do samodzielnego, dowolnego wniosku, że ze względu na wątpliwą ilość zakupionych przez oskarżonych papierosów, zarzucone im czyny stanowią wykroczenie, którego karalność uległa przedawnieniu.

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

--------------

-----------------------------

--------------------------------------------------------------

.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

1) mającej wpływ na treść orzeczenia obrazy przepisów prawa procesowego, tj. art. 174 k.p.k. poprzez zastąpienie zeznań funkcjonariusza Komendy Wojewódzkiej Policji w L. M. B. treścią sporządzonej przez niego notatki służbowej,

2) błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na jego treść poprzez przyjęcie, że P. C. nie uczynił sobie z popełnienia przestępstwa stałego źródła dochodu.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Apelacja skarżącego jest zasadna w części, w której zarzuca obrazę przepisów prawa procesowego mającą wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 174 k.p.k. poprzez zastąpienie zeznań funkcjonariusza Komendy Wojewódzkiej Policji w L. M. B. treścią sporządzonej przez niego notatki służbowej. W tym aspekcie należało zgodzić się ze skarżącym, bowiem w ocenie Sądu Okręgowego, notatka urzędowa z dnia 21 czerwca 2023 roku sporządzona przez M. B. miała charakter dowodowy i jako taka została oceniona w postępowaniu pierwszoinstancyjnym.

Za słuszne uznać należy stanowisko, że zgodnie z zasadą określoną w art. 174 k.p.k, informacje zawarte w notatce urzędowej nie mogą zastępować zeznań ani wyjaśnień. Notatka urzędowa może stanowić ich uzupełnienie, tj. występować „obok" tych źródeł dowodowych, lecz nigdy „zamiast"' nich. Notatki urzędowe mogą jedynie stanowić sposób weryfikacji lub uzupełnienia wyjaśnień i zeznań. Wobec powyższego, zdaniem Sądu Okręgowego, w trakcie postępowania przed Sądem I instancji doszło do obrazy przepisu art. 174 k.p.k., Sąd Rejonowy oparł się bowiem jedynie na treści sporządzonej przez funkcjonariusza notatki, bez wysłuchania go na rozprawie, co następnie skutkowało błędną i sprzeczną z zasadami płynącymi z art. 7 k.p.k oceną tegoż dowodu.

Uchybienie powyższe zostało konwalidowane w toku postępowania odwoławczego, zaś odebranie zeznań od funkcjonariusza pozwala na stwierdzenie, iż Sąd Rejonowy w sposób arbitralny zdyskredytował sporządzoną przez niego ekspertyzę. M. B. bazując na swoim wieloletnim doświadczeniu zawodowym opisał bowiem możliwy zakres znaczeniowy kamuflowanego systemu porozumiewania się, który został wykorzystany przez oskarżonych w tej sprawie. Sąd I instancji uzasadniając powody nieuwzględnienia w/w dowodu stwierdził jedynie, iż nie można dać wiary analizie sporządzonej przez M. B., bowiem brak jest pewności, że opisany przez niego slang funkcjonuje w użyciu powszechnym i oznacza to samo dla wszystkich grup i osób, które trudnią się przemytem oraz nielegalną sprzedażą papierosów. Tymczasem doświadczenie życiowe wskazuje, że osoby zajmujące się działalnością przestępczą, mając świadomość tego, że mogą być podsłuchiwane, nie używają w prowadzonych rozmowach określeń potocznych, funkcjonujących w użyciu powszechnym w odniesieniu do popełnianych przestępstw, lecz takich, które ukrywają prawdziwe znaczenie używanych w tych rozmowach określeń. W przedmiotowej sprawie, oskarżeni wskazując w trakcie rozmowy telefonicznej marki i rodzaje papierosów będących przedmiotem obrotu używali określeń typowych dla slangu (inaczej „gwary środowiskowej", tj. odmiany języka potocznego opartej na odrębności środowiskowej, tu: osób zajmujących się nielegalnym obrotem papierosami), ale także zwrotów używanych potocznie i zrozumiałych dla przeciętnego obywatela, np. „cienkie”, „niebieskie” i „czerwone”. Odkodowanie specyficznego nazewnictwa, w realiach dowodowych tej sprawy - mając też na uwadze doświadczenie życiowe i zawodowe (nabyte m.in. w trakcie rozpoznania innych spraw z art. 65 k.k.s. związanych z tematyką karną skarbową) – w ocenie Sądu Okręgowego, nie było trudne. Mając jednak na uwadze potencjalny brak doświadczenia zawodowego Sądu I instancji w sprawach o podobnej tematyce, właściwym było w razie powzięcia wątpliwości co do znaczenia tych określeń, powołanie biegłego dysponującego podłożem naukowym i stosownym doświadczeniem, pozwalającym na przekonujące zinterpretowanie wynikających z zapisu rozmów słów, które faktycznie mogą stanowić swoisty kod porozumiewania się uczestniczących w tych rozmowach osób.

Mając powyższe na uwadze, należy uznać, że ocena materiału dowodowego dokonana przez Sąd Rejonowy jest powierzchowna, błędna, obarczona wadą dowolności oraz sprzeczna z zasadą prawidłowego rozumowania, a także dokonana z całkowitym pominięciem wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego.

Zaznaczyć należy, że sprawa niniejsza była rozpoznawana przez Sąd I instancji po raz drugi, po uchyleniu poprzednio wydanego wyroku uniewinniającego oskarżonych od popełnienia zarzuconych im czynów i przekazaniu jej do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Łukowie. Uchylając poprzedni wyrok, Sąd odwoławczy podał wytyczne dotyczące dalszego przebiegu postępowania i wskazał jakie czynności należy przeprowadzić w sprawie. Rozpoznając sprawę po raz drugi, Sąd Rejonowy nie uwzględnił powyższych wskazań Sądu odwoławczego, m.in. nie odebrał od oskarżonych szczegółowych wyjaśnień, a w szczególności nie skonfrontował ich z treścią zapisów zawartych w stenogramach z przeprowadzonej kontroli operacyjnej celem ustalenia znaczenia używanych w trakcie tych rozmów określeń, a tym samym ilości nabytych przez oskarżonych papierosów bez polskich znaków akcyzy. Zdaniem Sądu Okręgowego, odebranie wyjaśnień od oskarżonych w kontekście materiału dowodowego w postaci nagrań rozmów telefonicznych mogłoby skutkować uzyskaniem nowych informacji, a nawet dokładnym ustaleniem ilości zakupionych przez nich papierosów. Sąd odwoławczy ma bowiem na uwadze postawę oskarżonego P. C., który w trakcie całego postępowania przyznawał się do winy, konsekwentnie twierdząc, że nabywał papierosy od S. K. i kwestionując jedynie ich ilość określoną w zarzucie aktu oskarżenia. Już sama treść depozycji oskarżonego wymagała zatem od Sądu orzekającego przeprowadzenia z urzędu konfrontacji zarówno P. C. jak i E. J. z treścią utrwalonych nagrań.

Jak wynika z treści uzasadnienia, Sąd I instancji powziął wątpliwości co do ilości zakupionych przez oskarżonych papierosów, o czym świadczy stwierdzenie, iż „nie można uznać za pewne ilości wskazanych w zarzutach papierosów”, jednocześnie Sąd nie podjął żadnej inicjatywy dowodowej, aby tę ilość ustalić. W związku z tym ustalenie Sądu I instancji, że kwota uszczuplonych przez oskarżonych należności podatkowych nie przekracza ustawowego progu, dlatego czyny obojga oskarżonych stanowią wykroczenia skarbowe, których karalność uległa przedawnieniu, uznać należy za całkowicie arbitralne, dowolne i sprzeczne ze zgromadzonymi w sprawie dowodami. Sąd I instancji wbrew zasadom prawidłowego i logicznego rozumowania stwierdził, że nie można uznać za pewne ilości wskazanych w zarzutach, które następnie zostały powielone w notatce funkcjonariusza, a jednocześnie wziął je pod uwagę przy ocenie, czy kwota podatku narażonego na uszczuplenie w przedmiotowej sprawie przekracza próg ustawowy. Na marginesie należy przypomnieć, że materiały uzyskane przez Policję w drodze legalnej kontroli operacyjnej, w postaci utrwalenia rozmów telefonicznych, wprowadzone do procesu na podstawie art. 19 ust. 15 ustawy z 1990 r. o Policji są materiałem dowodowym, który może być wykorzystany w procesie tak jak inne dowody. W przedmiotowej sprawie, wspomniane wcześniej nagrania stanowią podstawę oskarżenia, jednak zdaniem Sądu Okręgowego, analizując uzasadnienie pierwszoinstancyjne, wydaje się, że dowód ten został pominięty, a jego wartość dowodowa zignorowana. Niezrozumiałym jest także, z jakiego powodu Sąd I instancji całkowicie odrzucił dowód z zeznań funkcjonariusza sporządzającego w sprawie notatkę urzędową, lekceważąc wieloletnie doświadczenie zawodowe świadka w rozpracowywaniu zorganizowanych grup przestępczych zajmujących się podobnym procederem, w sytuacji, gdy Sąd ten powinien w pierwszej kolejności wysłuchać świadka na rozprawie, a następnie, ewentualnie, w razie dalszych obiekcji, powołać niezależnego biegłego z zakresu językoznawstwa, co zostało zawarte już w wytycznych Sądu Okręgowego uchylającego poprzednio wyrok i przekazującego sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu. Dopiero tak przeprowadzone postępowanie dowodowe, zgodnie z zaleceniami Sądu Okręgowego, pozwoliłoby na odtworzenie rzeczywistego przebiegu zdarzenia.

Reasumując, stwierdzone i omówione wyżej błędy postępowania musiały prowadzić do uchylenia zaskarżonego wyroku z opisanych przyczyn i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Co do zawartego w apelacji zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych, należy wskazać, że odnoszenie się do niego, z uwagi na treść rozstrzygnięcia jest bezprzedmiotowe.

Wniosek

O uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Łukowie do ponownego rozpoznania.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Zasadność zarzutu warunkowała zasadność wniosku apelacyjnego.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot utrzymania w mocy

----------------------------------------------------------------------------------------

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

-----------------------------------------------------------------------------------------

Zwięźle o powodach zmiany

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

-------------------------------------------------------------------------

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

--------------------------------------------------------------------------------------------------

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

---------------------------------------------------------------------------------------------------------

4.1.

Sąd Odwoławczy nie może skazać oskarżonego, który został uniewinniony w I instancji lub co do którego w pierwszej instancji umorzono postępowanie.

☒ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Gdyby postępowanie zostało przeprowadzone w sposób prawidłowy, przy rozważeniu przez Sąd Rejonowy wskazanych w niniejszym uzasadnieniu kwestii, możliwym pozostaje, iż Sąd I Instancji nie zmieniłby kwalifikacji prawnej, a następnie nie umorzyłby postępowania. Uwzględnienia w wyroku kasatoryjnym wymagała reguła ne peuis i zasada dwuinstancyjności postępowania.

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

Ponownie rozpoznając sprawę Sąd Rejonowy w Łukowie powinien w pierwszej kolejności poddać weryfikacji i pogłębionej analizie zapisy z rozmów telefonicznych zabezpieczonych w sprawie, następnie Sąd powinien odebrać wyjaśnienia od oskarżonych i umożliwić im odniesienie się do tegoż dowodu. W dalszej kolejności należy dokonać interpretacji utrwalonych wypowiedzi osób podsłuchiwanych, korzystając z wiedzy specjalistycznej biegłego, celem wykazania o jakim towarze akcyzowym i o jakiej jego ilości była w owych rozmowa mowa. Dopiero tak zweryfikowany materiał dowodowy, Sąd podda ocenie i wypowie się na temat sprawstwa oskarżonych oraz kwalifikacji prawnej czynu.

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

--------------------

-------------------------------------------------------------------------------

6.  Koszty Procesu

P unkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

-----------------

Z uwagi na kasatoryjny charakter wydanego przez Sąd Okręgowy wyroku nie orzekano o kosztach sądowych za postępowanie odwoławcze.

7.  PODPIS

1.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Oskarżyciel publiczny

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Cały wyrok

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana