Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 marca 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 19 marca 2024 r. w S.

sprawy W. Ż.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o prawo do emerytury rolniczej

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie

z dnia 16 marca 2023 r., sygn. akt VI U 85/23

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 223/23

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 14 grudnia 2022 roku Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego na podstawie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 2022 poz. 933, dalej jako ustawa), rozpoznając wniosek z dnia 15 listopada 2022 roku, odmówił W. Ż. prawa do emerytury rolniczej. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy, powołując się na przepis art.19 ust.1 ustawy, wskazał, że wnioskodawca zamiast 25 lat ubezpieczenia emerytalno-rentowego udokumentował jedynie 23 lata, 8 miesięcy i 14 dni okresów tego ubezpieczenia. Nadto organ rentowy wskazał, że do ustalenia uprawnień emerytalnych uwzględniono ubezpieczonemu okres pracy w gospodarstwie rolnym od 19 listopada 1973 r. do 24 października 1979 r. oraz od 24 marca 1982 r do 18 stycznia 1984 r. , a także okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników: od 1 stycznia 2007 r. do 13 grudnia 2022 roku.

Ubezpieczony W. Ż. wniósł odwołanie od powyższej decyzji w dniu 5 stycznia 2023 roku, domagając się jej zmiany. W uzasadnieniu wskazał, że w gospodarstwie rolnym pracował jeszcze przed ukończeniem 16 roku życia i pracę tę kontynuował do czasu rozpoczęcia służby wojskowej w 1979 r., a następnie po jej zakończeniu, tj. po 24 stycznia 1982 r. Dodał, że pracę zawodową rozpoczął w marcu 1984 r. i kontynuował do 2002 r. Od 1 stycznia 2007 r. powrócił do pracy we własnym gospodarstwie rolnym i pracuje w nim do chwili obecnej. Ubezpieczony wskazał, że organ rentowy nie uwzględnił do lat pracy w gospodarstwie rolnym okresu zasadniczej służby wojskowej.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania w całości, podtrzymując argumentację wyrażoną w zaskarżonej decyzji. Nadto wskazał, że prawidłowo ustalił okres podlegania ubezpieczeniu emerytalno - rentowemu, ponieważ brak jest podstaw prawnych do uwzględnienia w nim okresu służby wojskowej.

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

W. Ż. urodził się w dniu (...), wiek emerytalny, tj. (...) lat, osiągnął w dniu (...)

W dniu 15 listopada 2022 roku ubezpieczony złożył w organie rentowym wniosek o przyznanie prawa do emerytury rolniczej, załączając do niego kwestionariusz dotyczący okresów podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników oraz okresów podlegających zaliczeniu do tego ubezpieczenia. Ubezpieczony wskazał następujące okresy:

- od 19 listopada 1973 do 24 października 1979 r. - pracy w gospodarstwie rolnym rodziców

- od 24 października 1979 r. do 23 marca 1982 r. – zasadnicza służba wojskowa

- 24 marca 1982 r. do 18 stycznia 1984 r. – praca w gospodarstwie rodziców

- 1 marca 1984 r. do 16 listopada 1984 r. – Spółdzielnia Usług Rolniczych w B.

- 27 listopada 1984 r. do 30 września 2002 r. – Fabryka (...)

- 1 października 2002 r. do 15 lutego 2007 r. – brak zatrudnienia

- 16 lutego 2007 r. do nadal – praca we własnym gospodarstwie rolnym.

Ubezpieczony odbywał zasadniczą służbę wojskową od 25 października 1979 r. do 23 marca 1982 r.

Ubezpieczony podlegał ubezpieczeniu społecznemu w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych w następujących okresach: od 1 marca 1984 r. do 16 listopada 1984 r., od 27 listopada 1984 r. do 30 września 2002 r.

Ubezpieczony podlegał ubezpieczeniu emerytalno–rentowemu przez 23 lata 8 miesięcy i 14 dni w następujących okresach:

- od ukończenia 16 roku życia, tj. od (...) r. – do 24 października 1979 r. (dzień przed rozpoczęciem zasadniczej służby wojskowej);

- od 24 marca 1982 r. (dzień po zakończeniu zasadniczej służby wojskowej) do 18 stycznia 1984 r.;

- od 1 stycznia 2007 r. do 13 grudnia 2022 r. (dzień przed wydaniem zaskarżonej decyzji) – okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników.

Ubezpieczony nie posiada stażu ubezpieczeniowego rolniczego w wymiarze co najmniej 25 lat.

Sąd Okręgowy uznał odwołanie za nieuzasadnione podnosząc, że stan faktyczny w sprawie został ustalony w całości na podstawie dokumentów znajdujących się aktach rentowych KRUS, których prawdziwość i wiarygodność nie budziła wątpliwości Sądu i nie była kwestionowana przez strony.

Spór w sprawie dotyczył natomiast spełniania przez ubezpieczonego warunków do nabycia prawa do emerytury rolniczej, jednak ograniczał się – wobec spełniania przez ubezpieczonego wszystkich innych warunków - do zbadania tylko jednej przesłanki warunkującej to prawo, a mianowicie do ustalenia, czy ubezpieczony posiada 25 letni okres ubezpieczenia emerytalno-rentowego rolników. Niespornym było, że ubezpieczony wykazał 23 lata 8 miesięcy i 14 dni tego ubezpieczenia, spór ograniczał się do ustalenia czy do tego okresu może zostać doliczony okres pełnienia przez ubezpieczonego zasadniczej służby wojskowej – od 24 października 1979 r. do 23 marca 1982 r., zaliczenie tego okresu spowodowałoby bowiem, że ubezpieczony udowodniłby okres 25 lat ubezpieczenia rolniczego i tym samym nabyłby prawo do emerytury rolniczej.

Sąd pierwszej instancji wskazał, iż zasady przyznawania emerytury rolniczej regulują przepisy art. 19 i 20 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 2022 poz. 933, dalej jako ustawa).

Zgodnie z art. 19 tej ustawy:

1. Emerytura rolnicza przysługuje ubezpieczonemu rolnikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny; wiek emerytalny kobiety wynosi 60 lat, a mężczyzny 65 lat;

2) podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 25 lat, z uwzględnieniem art. 20.

2. Emerytura rolnicza przysługuje także ubezpieczonemu rolnikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek 55 lat, jeśli jest kobietą, albo 60 lat, jeśli jest mężczyzną;

2) podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 30 lat;

3) zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej.

2a. Przepis ust. 2 stosuje się do rolnika, który do dnia 31 grudnia 2017 r. spełnił warunki, o których mowa w ust. 2.

3. Jeżeli zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej jest spowodowane wywłaszczeniem gruntów wchodzących w skład gospodarstwa rolnego, ich zbyciem na cel uzasadniający wywłaszczenie albo trwałym wyłączeniem, zgodnie z obowiązującymi przepisami, użytków rolnych z produkcji rolniczej z przyczyn niezależnych od rolnika, warunek przewidziany w ust. 2 pkt 2 uważa się za spełniony, jeżeli rolnik podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 12 lat i 6 miesięcy.

Stosownie do treści art. 20 ustawy:

1. Do okresów ubezpieczenia, wymaganych zgodnie z art. 19 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 2, zalicza się okresy:

1) podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników indywidualnych i członków ich rodzin w latach 1983-1990;

2) prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie rolnym, po ukończeniu 16 roku życia, przed dniem 1 stycznia 1983 r.;

3) od których zależy prawo do emerytury zgodnie z przepisami emerytalnymi.

2. Okresów, o których mowa w ust. 1, nie zalicza się do okresów ubezpieczenia, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty na podstawie odrębnych przepisów.

3. Przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku. (przepis ten wprowadzono od 8 stycznia 2009 r. ).

Analizując przytoczone wyżej przepisy, Sąd meriti stwierdził, że ubezpieczony, urodzony niespornie po 31 grudnia 1948 r., w celu uzyskania prawa do emerytury rolniczej - poza ukończeniem 65 roku życia - musi wykazać posiadanie co najmniej 25 letniego okresu ubezpieczenia emerytalno-rentowego w rozumieniu ustawy, przy czym do okresu tego nie mogą zostać dodane – zgodnie z art. 20 ust. 3 ustawy - okresy podlegania ubezpieczeniom, od których zależy prawo do emerytury zgodnie z przepisami emerytalnymi. W przypadku ubezpieczonego oznacza to, że do jego stażu ubezpieczeniowego rolniczego nie mogą zostać doliczone okresu podlegania przez niego ubezpieczeniom społecznym w ZUS-ie oraz okres zasadniczej służby wojskowej.

Sąd Okręgowy zauważył, że okres zasadniczej służby wojskowej podlega zaliczeniu do uprawnień emerytalnych w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz.504 ze zm.).

Zgodnie z tym przepisem okresami składkowymi, które - zgodnie z art. 5 tej ustawy uwzględnia się przy ustalaniu prawa do emerytury i renty i obliczaniu ich wysokości - są okresy czynnej służby wojskowej w Wojsku Polskim lub okresy jej równorzędne albo okresy zastępczych form tej służby. Odpowiednika tego przepisu nie ma w ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników, a tym samym okres służby wojskowej podlega doliczeniu do rolniczego stażu ubezpieczeniowego wyłącznie na podstawie art. 20 ust.1 pkt 3 tej ustawy, który – na podstawie ustępu 3 tego przepisu (art. 20) - nie znajduje zastosowania do ubezpieczonego jako urodzonego po 31 grudnia 1948 r.

Reasumując, Sąd Okręgowy stwierdził, że organ rentowy nie miał podstaw prawnych do doliczenia ubezpieczonemu do jego rolniczego stażu ubezpieczeniowego okresu zasadniczej służby wojskowej (podobnie jak okresu ubezpieczenia w ZUS od 1 marca 1984 r. do 16 listopada 1984 r. i od 27 listopada 1984 r. do 30 września 2002 r.) (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2011 r. III UK 83/10, LEX nr 1130851, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2020 r. II UK 236/19, LEX nr 3070722).

Sąd pierwszej instancji podkreślił, że okres zasadniczej służby wojskowej od 15 czerwca 2022 r. podlega natomiast doliczeniu do wysokości emerytury rolniczej osoby urodzonej po dniu 31 grudnia 1948 r. – na podstawie art. 25 ust. 2a pkt 3 ustawy, pod warunkiem jednak że osoba ta nie ma ustalonego prawa do emerytury na podstawie art. 24 ust. 1, art. 24a lub art. 184 przepisów emerytalnych (art. 25 ust.2 b ustawy). Jeżeli zatem ubezpieczony osiągnie 25 letni staż ubezpieczeniowy rolniczy (nadal podlega ubezpieczeniu rolniczemu) i nie wystąpi o emeryturę do ZUS, jego emerytura rolnicza zostanie obliczona z uwzględnieniem okresu jego zasadniczej służby wojskowej.

Sąd meriti stwierdził, że nie miał podstaw zwracać się z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego o zgodność art. 20 ust. 1 i ust. 3 w zw. z art. 19 ust. 1 ustawy w zw. z art. 5 ust. 1 pkt 1 i art. 6 ust.1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS z art. 32 ust.1 i 2 w zw. z art. 67 ust.1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (jak chciał tego pełnomocnik ubezpieczonego w piśmie procesowym z dnia 10 lutego 2023 r.), ponieważ Trybunał wypowiadał się już wielokrotnie, że zasada równości z art. 32 ust. 1 Konstytucji nie stanowi podstawy do znoszenia zróżnicowania ubezpieczonych w systemie rolniczym i powszechnym, gdyż sytuacje tych ubezpieczonych nie są porównywalne (por. wyroki Trybunału Konstytucyjnego: z 5 października 2010 r., K 16/08 i z 13 grudnia 2007 r., SK 37/06). Szczegółowe rozważania na ten temat znajdują się również w cytowanym wyżej wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2011 r. III UK 83/10, LEX nr 1130851).

Wobec niewykazania przez ubezpieczonego posiadania 25 letniego stażu ubezpieczeniowego rolniczego, jego odwołanie – na podstawie art. 477 ¹⁴ §1 k.p.c. – podlegało oddaleniu jako bezzasadne.

Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodził się ubezpieczony zaskarżając je w całości i zarzucając mu naruszenie przepisów prawa materialnego tj.:

1. art. 20 ust. 1 i ust. 3 w zw. z art. 19 ust. 1 Ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 208 z późn. zm,) w zw. z art. 32 Konstytucji RP przez błędne zastosowanie w tej sprawie art. 20 ust. 1 i 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, a to z uwagi na brzmienie art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 504 z późn. zm.), który przewiduje możliwości doliczenia do liczby lat, od której zależy nabycie prawa do emerytury okresu odbywania czynnej służby wojskowej w Wojsku Polskim lub okresów jej równorzędnych albo zastępczych form tej służby, co w konsekwencji powinno skutkować uznaniem Sądu pierwszej instancji, że przepis art. 20 ust. 1 i 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, w tym stanie faktycznym, stoi w sprzeczności z wywiedzioną w art. 32 Konstytucji RP zasadą równości wobec prawa oraz zakazem dyskryminacji, a to głównie z uwagi na to, że okres odbywania przymusowej zasadniczej służby wojskowej nie zależał od woli ubezpieczonego, a nadto w tej konkretnej sprawie okres służby w Wojsku Polskim W. Ż. przypadł na czas wprowadzenia w Polsce stanu wojennego, co skutkowało jej przedłużeniem, w związku z czym rozróżnienie w możliwości doliczenia do niezbędnego okresu składowego okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej do nabycia prawa do emerytury z FUS a KRUS jawi się jako sprzeczne z zasadą równości, niesprawiedliwe i dyskryminujące dla starających się o nabycie prawa do emerytury rolniczej, względnie powyższe powinno skutkować co najmniej powzięciem wątpliwości przez Sąd Okręgowy i skierowaniem pytania prawnego do Trybunału Konstytucyjnego; 2. art. 32 ust. 1 i 2, a także art. 67 ust. 1 Konstytucji RP oraz art. 20 ust. 1 i ust. 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników przez błędną wykładnię wskutek przyjęcia, iż zróżnicowanie sytuacji prawnej ubezpieczonych, polegające na przyznaniu jednej grupie ubezpieczonych (z powszechnego systemu ubezpieczeń) prawa do naliczenia do okresu składowego niezbędnego do nabycia prawa do emerytury okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej w Wojsku Polskim drugiej zaś grupy ubezpieczonych (w KRUS) pozbawienie tego prawa, nie stanowi naruszenia zasady równości wobec prawa.

Mając na uwadze powyższe zarzuty apelujący w pierwszej kolejności wniósł o dokonanie przez Sąd II instancji rozproszonej kontroli konstytucyjności i zbadanie czy w tej sprawie na podstawie niespornie ustalonego stanu faktycznego art. 20 ust. 1 i ust. 3 w zw. z art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 208 z późn. zm.) w zw. z art. 5 ust. 1 pkt 1 i art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 504 z późn. zm.) w zakresie w jakim nie przewiduje on możliwości doliczenia do liczby lat, od której zależy nabycie prawa do emerytury, okresu odbywania czynnej służby wojskowej w Wojsku Polskim lub okresów jej równorzędnych albo zastępczych form tej służby, jest zgodny z art. 32 ust. 1 i 2 w zw. z art. 67 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej; ewentualnie wnoszę o zwrócenie się z powyższym pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego na podstawie art. 193 Konstytucji RP.

Nadto skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie odwołania od decyzji Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, znak: (...) z dnia 14.12.2022 r. i zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie ubezpieczonemu prawa do emerytury rolniczej oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za postępowanie przed sądem I i II instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Wbrew stanowisku apelującego Sąd Okręgowy nie dopuścił się żadnych uchybień, które musiałyby skutkować koniecznością uchylenia, bądź zmiany zaskarżonego orzeczenia w kierunku postulowanym przez skarżącego.

Przedmiotem sporu, jak prawidłowo ustalił Sąd Okręgowy, pozostawało stwierdzenie czy wnioskodawca spełnia warunki do przyznania prawa do emerytury rolniczej a konkretnie do zbadania tylko jednej przesłanki warunkującej to prawo, a mianowicie do ustalenia, czy ubezpieczony posiada 25 letni okres ubezpieczenia emerytalno-rentowego rolników. Spór ograniczał się do ustalenia czy do tego okresu może zostać doliczony okres pełnienia przez ubezpieczonego zasadniczej służby wojskowej – od 24 października 1979 r. do 23 marca 1982 r.

Jako nieuzasadnione ocenić zatem należy wszystkie zarzuty dotyczące niezastosowania przez Sąd pierwszej instancji wskazanych w apelacji przepisów ustawy, albowiem, Sąd rozpoznający odwołanie od konkretnej decyzji jest co prawda związany zakresem zaskarżenia, ale w kontekście treści i przedmiotu zaskarżonej decyzji, badając jej legalność i prawidłowość.

Usytuowanie sądu drugiej instancji jako sądu meritii oznacza - w granicach wniesionej apelacji - powinność sądu rozważenia na nowo całego zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz dokonania jego własnej samodzielnej oceny prawnej. W konkluzji powyższych uwag stwierdzić należy, iż stanowisko Sądu Apelacyjnego w zakresie ustaleń faktycznych oraz w zakresie ich oceny prawnej pokrywa się z argumentacją zaprezentowaną przez Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, co czyni zbędnym ich ponowne przytaczanie. Sąd Apelacyjny w pełni podziela ustalenia stanu faktycznego, przyjmując je za własne, jak i podziela dokonaną przez Sąd Okręgowy ocenę prawną. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2006 r., IV CK 380/05; podobnie wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2005 r., IV CK 526/04).

W kontekście poczynionych ustaleń faktycznych nietrafne są zarzuty apelującego naruszenia art. 20 ust. 1 i 2 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291 z zm.). Wnioskodawca, urodzony po 31 grudnia 1948 r., który skończył wymagany ustawą wiek, jak słusznie stwierdził Sąd Okręgowy, nie spełnił warunku z art. 19 ust. 1 pkt 2 ustawy, ponieważ nie udowodnił podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 25 lat.

Co prawda zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy o u.s.r., do okresów ubezpieczenia wymaganych w art. 19 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 2 zalicza się okresy: podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników indywidualnych i członków ich rodzin w latach 1983-1990 (pkt. 1), prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie rolnym, po ukończeniu 16 roku życia, przed dniem 1 stycznia 1983 r. (pkt. 2) i okresy, od których zależy prawo do emerytury zgodnie z przepisami emerytalnymi (pkt. 3) jednak w myśl art. 20 ust. 3 przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r.

Sąd Apelacyjny w niniejszym składzie podziela poglądy wyrażone w przytoczonym przez Sąd Okręgowy wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2011 r. w sprawie III UK 83/10 (publ. OSNP 2012/7-8/99) zgodnie z którym urodzonym po 31 grudnia 1948 r. nie zalicza się do okresów wymaganych do emerytury rolniczej okresów podlegania ubezpieczeniu społecznemu w systemie powszechnym (art. 20 ust. 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291 z późn. zm.) – tj. również okresu zasadniczej służby wojskowej zaliczanej do ukresów ubezpieczenia społecznego na podstawie cytowanej przez Sąd Okręgowy ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Należy podkreślić, że Sąd Najwyższy podtrzymał prezentowane stanowisko również w postanowieniu z dnia 29 października 2020 r. wydanym w sprawie III UK 236/19 stwierdzając, że zasada równości z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP nie stanowi podstawy do znoszenia zróżnicowania ubezpieczonych w systemie rolniczym i powszechnym, gdyż sytuacje tych ubezpieczonych nie są porównywalne. Wprowadzenie rozwiązania z art. 20 ust. 3 ustawy z 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników realizuje nie tylko odrębność ubezpieczenia społecznego rolników ale jednocześnie porządkuje relacje między systemem powszechnym i rolniczym. Urodzonym po 31 grudnia 1948 r. nie zalicza się do okresów wymaganych do emerytury rolniczej okresów podlegania ubezpieczeniu społecznemu w systemie powszechnym.

Podniesione w odwołaniu i apelacji zarzuty naruszenia art. 32 Konstytucji zostały już rozważone w powołanym orzeczeniu SN z 2011 r.

W odniesieniu do naruszenia zasady równości Sad Najwyższy stwierdził, że zasada ta była wielokrotnie przedmiotem rozważań Trybunału Konstytucyjnego. Ograniczając się do wskazania najważniejszych tez dotychczasowego orzecznictwa, Sąd Najwyższy przypomniał, że Trybunał konsekwentnie uznawał, że równość wobec prawa oznacza, iż wszystkie podmioty prawa (adresaci norm prawnych), charakteryzujące się daną cechą istotną (relewantną) w równym stopniu, mają być traktowane równo (zob. orzeczenie z 3 września 1996 r., K 10/96; wyrok z 21 września 1999 r., K 6/98). Ocena każdej regulacji prawnej z punktu widzenia zasady równości musi być zatem poprzedzona dokładnym zbadaniem sytuacji prawnej podmiotów i przeprowadzeniem analizy, jeśli chodzi o ich cechy wspólne i cechy różniące (wyrok z 28 maja 2002 r., P 10/01). Wprowadzenie innego od powszechnego systemu emerytalno-rentowego dla rolników powoduje, że statusy podmiotów należących do różnych systemów nie mogą być porównywane. Podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników i podleganie powszechnemu systemowi ubezpieczeń społecznych to dwie odrębne sytuacje, a ubezpieczeni w tych dwóch systemach mogą być różnie traktowani w realizacji prawa do zabezpieczenia społecznego. Nie można bowiem zapominać, że wymienione systemy różnią się w sposób istotny, zwłaszcza źródłem finansowania funduszu ubezpieczeniowego. W sprawie uprawniona jest zatem zasadnicza teza, że system ubezpieczenia społecznego rolników jest odrębny od systemu ubezpieczenia powszechnego. Zasada równości z art. 32 ust. 1 Konstytucji nie stanowi więc podstawy do znoszenia zróżnicowania ubezpieczonych w systemie rolniczym i powszechnym, gdyż sytuacje tych ubezpieczonych nie są porównywalne (por. wyroki Trybunału Konstytucyjnego: z 5 października 2010 r., K 16/08 i z 13 grudnia 2007 r., SK 37/06).

Sąd Najwyższy stwierdził również, że ubezpieczenie społeczne rolników jest odrębne rodzajowo i systemowo od ubezpieczenia społecznego powszechnego. Ustępuje gdy rolnik podlega ubezpieczeniu powszechnemu z tytułu innej działalności (poza sytuacją z art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników dotyczącą działalności gospodarczej prowadzonej przez rolnika). Jeżeli ubezpieczony nie ma wystarczającego stażu w ubezpieczeniu społecznym rolników, to można zakładać, że działalność rolnicza nie była jego głównym źródłem utrzymania i tym samym ubezpieczenie to nie było dominujące i dlatego nie jest wystarczające do samodzielnego nabycia emerytury w systemie rolniczym. Nie traci wówczas ubezpieczenia w systemie powszechnym, co nie jest bez znaczenia dla oceny zarzutu niekonstytucyjności art. 20 ust. 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników (…). Można nawet stwierdzić, że sytuacja urodzonych po 31 grudnia 1948 r. pod pewnymi warunkami stała się lepsza, gdyż do rozważanej zmiany prawa mogli zaliczyć okresy z systemu rolniczego do okresów z ubezpieczenia powszechnego lub odwrotnie i wybór był wówczas nieodwracalny. Natomiast zmiana prawa pozwala uzyskać ubezpieczonym emeryturę z systemu powszechnego (ZUS) i z systemu ubezpieczenia społecznego rolników (KRUS), które to świadczenia będą mogły być pobierane w zbiegu (art. 33 ust. 2a ustawy).

Zdaniem Sądu Najwyższego, wprowadzenie rozwiązania z art. 20 ust. 3 ustawy realizuje więc nie tylko wskazaną odrębność ubezpieczenia społecznego rolników ale jednocześnie porządkuje relacje między systemem powszechnym i rolniczym. W przeciwnym razie zachodziłby dysonans, gdyż ubezpieczonym urodzonym po 1948 r., tzw. osobom dwuzawodowym, przysługiwałaby emerytura rolnicza w istocie w znacznej części z budżetu państwa, mimo że mogli nie „wypracować” większej emerytury w systemie powszechnym. Jednak nie jest to argument zasadniczy wobec wskazanej wyżej odrębności ubezpieczenia w systemie powszechnym i rolniczym.

Podzielając powyższe zapatrywania Sądu Najwyższego, Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do przychylenia się do stanowiska apelującego i do zwrócenia się do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym.

Tym samym stwierdzić należy, iż Sąd Okręgowy, mając na uwadze datę urodzenia wnioskodawcy prawidłowo uznał, że wnioskodawca dla ustalenia prawa do emerytury rolniczej nie legitymuje się 25-letnim okresem podlegania ubezpieczeniu emerytalno – rentowemu.

Istotnym w kontekście powyższych rozważań jest również podkreślany przez Sąd pierwszej instancji fakt, iż okres zasadniczej służby wojskowej od 15 czerwca 2022 r. nie pozostaje obojętny dla ubezpieczenia rolniczego albowiem podlega doliczeniu do wysokości emerytury rolniczej osoby urodzonej po dniu 31 grudnia 1948 r. – na podstawie art. 25 ust. 2a pkt 3 ustawy, pod warunkiem jednak że osoba ta nie ma ustalonego prawa do emerytury na podstawie art. 24 ust. 1, art. 24a lub art. 184 przepisów emerytalnych (art. 25 ust.2 b ustawy). Prawidłowo zatem stwierdził Sąd meriti, że jeśli ubezpieczony osiągnie 25 letni staż ubezpieczeniowy rolniczy (nadal podlega ubezpieczeniu rolniczemu) i nie wystąpi o emeryturę do ZUS, jego emerytura rolnicza zostanie obliczona z uwzględnieniem okresu jego zasadniczej służby wojskowej.

Z powyższych względów, na podstawie art. 385 k.p.c. orzeczono jak w sentencji.

Gabriela Horodnicka-Stelmaszczuk