Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 czerwca 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Wiesława Stachowiak

Protokolant: Beata Tonak

po rozpoznaniu w dniu 20 czerwca 2024 r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy (...) sp. z o.o. w P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

przy udziale ubezpieczonego J. S.

o wysokość podstawy wymiaru składek

na skutek apelacji (...) sp. z o.o. z siedzibą w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 30 listopada 2022 r. sygn. akt VIII U 434/22

1.  Zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1 oraz poprzedzającą go decyzję i stwierdza, że podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne J. S. z tytułu stosunku pracy w (...) sp. z o.o. w P. nie stanowi kwota 6500,00 brutto zł wypłacona w czerwcu 2019 r. z tytułu nagrody jubileuszowej,

2.  Zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 2 i zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. na rzecz (...) sp. z o.o. w P. kwotę 900 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za okres po upływie tygodnia od dnia doręczenia orzeczenia zobowiązanemu do dnia zapłaty - tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego,

3.  Zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych 1 Oddział w P. na rzecz (...) sp. z o.o. w P. kwotę 675 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczeniu pieniężnego od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o kosztach do dnia zapłaty - tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

Wiesława Stachowiak

UZASADNIENIE

Decyzją z 15 grudnia 2021 r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P., stwierdził, że podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne J. S. z tytułu stosunku pracy z płatnikiem składek (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. za (...) wynosi – kwoty wskazane w decyzji, które ustalono doliczając do kwot zadeklarowanych przez płatnika składek kwotę 6.500 zł wypłaconą tytułem „nagrody jubileuszowej”. Nadto decyzja określa także podstawę wymiaru składek za (...).

Odwołanie od powyższej decyzji wywiódł płatnik składek (...) sp. z o.o., zaskarżając ją w całości i zarzucając jej:

1. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia polegający na nieprawidłowym przyjęciu, iż nagroda jubileuszowa wypłacona ubezpieczonemu w czerwcu 2019 r. nie może być uznana za nagrodę jubileuszową, o której mowa w § 2 ust. 1, pkt 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, a w konsekwencji nieprawidłowe przyjęcie, że przychód z tego tytułu w kwocie 6.500 zł winien zostać uwzględniony przy ustalaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, chorobowe, wypadkowe oraz zdrowotne,

2. naruszenie art. 7 k.p.a. w zw. z art. 77 § 1 i art. 80 k.p.a. poprzez dowolną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego skutkującą przyjęciem, że nagroda jubileuszowa wypłacona ubezpieczonemu w czerwcu 2019 r. nie może być objęta dyspozycją przepisu § 2 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, a w konsekwencji nieprawidłowe przyjęcie, że przychód z tego tytułu winien zostać uwzględniony przy ustalaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, chorobowe, wypadkowe oraz zdrowotne,

3. naruszenie § 2 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na nieprawidłowym przyjęciu, że nagroda jubileuszowa wypłacona ubezpieczonemu w czerwcu 2019 r. nie mieści się w kategorii świadczeń objętych dyspozycją tego przepisu pomimo faktu, że zarówno charakter świadczenia jak i warunki jego nabycia i okoliczności jego przyznania prowadzą do całkowicie odmiennych wniosków.

Mając na uwadze powyższe, odwołujący wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i ustalenie, że przyjęta przez odwołującego, jako płatnika składek, podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i ubezpieczenie zdrowotne jest prawidłowa ewentualnie uchylenie decyzji i przekazanie sprawy organowi rentowemu do ponownego rozpoznania, a nadto o zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującego kosztów procesu. W przypadku oddalenia odwołania, strona wniosła o odstąpienie od obciążania Spółki kosztami postępowania na podstawie art. 102 kpc.

Sąd Okręgowy nie wzywał J. S. do udziału w postępowaniu odrębnym postanowieniem, bowiem był on już stroną postępowania administracyjnego przed organem rentowym i adresatem decyzji, stając się automatycznie stroną postępowania odwoławczego.

Ubezpieczony nie zajął stanowiska w sprawie.

Wyrokiem z dnia 30 listopada 2022r., Sąd Okręgowy w Poznaniu oddalił odwołanie (pkt 1) i zasądził od (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w P. 900 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt 2).

Powyższy wyrok zapadł w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

(...) sp. z o.o. została wpisana do KRS w grudnia 2002 roku, pod numerem (...) (wcześniej (...) nr (...)). Siedziba spółki znajduje się w P..

Umowa Spółki zawarta została w czerwcu 1989 roku, jej wspólnikami są J. T., J. S. i J. N.. Pierwszy z nich został Prezesem Spółki.

Przedmiotem działalności odwołującej jest m.in. działalność w zakresie inżynierii i związane z nią doradztwo techniczne, roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków mieszkalnych i niemieszkalnych.

W odwołującej się Spółce do roku 2002 były wypłacane nagrody jubileuszowe, nazywane „firmowymi” w związku z osiągnięciem przez pracownika pewnego stażu zatrudnienia. Prawo do tych nagród było uregulowane w art. 20 Regulaminu Wynagradzania obowiązującego od dnia 1 września 1999 r.

Zgodnie z art. 20 Regulaminem Wynagradzania, pracownikowi, który przepracował w spółce 5 lat i więcej przysługiwało prawo do otrzymania nagrody „firmowej” za wieloletnią pracę na rzecz pracodawcy pod warunkiem, że pracownik nie pozostawał w okresie wypowiedzenia umowy o pracę. Wysokość nagrody kształtowała się następująco:

a. za 5 lat pracy – 100% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego,

b. za 10 lat pracy – 150% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego,

c. za 15 lat pracy – 200% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego,

d. za 20 lat pracy – 250% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego,

e. za 25 lat i więcej lat pracy – 300% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego.

Podstawą do ustalenia nagrody firmowej było wynagrodzenie zasadnicze z miesiąca poprzedzającego przyznanie nagrody.

Aneksem nr (...) z dnia 1 lutego 2002 r. wprowadzono możliwość zawieszenia, wstrzymania lub zlikwidowania wypłaty nagrody „firmowej”.

Aneksem nr (...) z dnia 1 stycznia 2009 r. zniesiono tytuł płacowy nazywany nagrodą (...). W konsekwencji w latach 2003 – 2018 odwołująca spółka nagród jubileuszowych ( (...)) nie wypłacała.

W roku 2019 w związku z 30-leciem spółki, prezes zarządu podjął decyzję o wypłacie pracownikom nagród jubileuszowych. Aneksem nr (...) z dnia 25 maja 2019 r. do Regulaminu wynagradzania zostały przywrócone nagrody jubileuszowe, określono też widełki stażowe i odpowiednie kwoty do tych widełek. Wprowadzone w 2019 roku nagrody jubileuszowe miały być nagrodą za staż przepracowany w firmie (...).

Zgodnie z art. 25 Regulaminu Wynagradzania, w brzmieniu ustalonym Aneksem nr (...) z dnia 25 maja 2019 r., (1) Pracownikowi zatrudnionemu na umowę o pracę oraz na umowę zlecenie zostanie wypłacona (...). (2) Wysokość nagrody uzależniona jest od stażu pracy i kształtuje się następująco:

- za 26 – 30 lat pracy – 6500 zł,

- za 21 – 25 lat pracy – 5000 zł,

- za 16 – 20 lat pracy – 4000 zł,

- za 11 – 15 lat pracy – 3000 zł,

- za 5 – 10 lat pracy – 2000 zł,

- za 3 – 4 lata pracy – 1500 zł,

- poniżej 3 lat pracy – 1000 zł.

Zmiana Regulaminu Wynagradzania dokonana aneksem z dnia 25 maja 2019 r. miała wejść w życie w terminie 2 tygodni od daty ogłoszenia, a zatem najwcześniej 8 czerwca 2019 r.

Realizacją postanowień Aneksu nr (...) w zakresie dotyczącym tytułu płacowego (...) zajmowała się księgowa, B. P.. Księgowa ustalała staż pracy każdego z pracowników na podstawie jego umowy o pracę.

Wszystkie nagrody zostały wypłacone pracownikom odwołującej w czerwcu 2019 roku, ich wysokość była uzależniona od wielkości stażu pracy. Nagrody wypłacono w tym samym czasie wszystkim – około 60 – pracownikom odwołującej spółki.

Po czerwcu 2019 roku (...) już nie wypłacano.

Jednym z pracowników zatrudnionych u płatnika składek w czerwcu 2019 roku, na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy, który otrzymał przedmiotową nagrodę był J. S.. Ubezpieczony pracuje w Spółce od początku jej istnienia, jest też jej udziałowcem.

Ubezpieczonemu J. S. 7 czerwca 2019 r. wypłacono świadczenie nazwane „nagrodą jubileuszową” w kwocie 6.500 zł z okazji 30-lecia istnienia spółki. Płatnik składek nie włączył do przychodów ubezpieczonego wartości wypłaconego jako nagroda jubileuszowa świadczenia. W konsekwencji, od wartości tych świadczeń nie zadeklarował składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne ubezpieczonego w czerwcu 2019 roku wyniosła 24.920 zł.

Przeprowadzone przez pozwany organ postępowanie kontrolne zakończyło się wydaniem 12 lipca 2021 r. protokołu kontroli, do którego płatnik składek wniósł zastrzeżenia. Pismem z 10.08.2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych poinformował o sposobie ich rozpatrzenia - zastrzeżenia nie zostały uwzględnione. Następnie pozwany 15 grudnia 2021 r. wydał zaskarżoną decyzję.

W oparciu o wyżej ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy wskazał, że odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2022 r., poz. 1009), podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 i pkt 18a, czyli m.in. pracowników stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12 (zastrzeżenia nie mają znaczenia w sprawie).

Stosownie do treści art. 20 ust. 1 w/w ustawy, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3 (zastrzeżenia nie mają znaczenia w sprawie).

Art. 4 pkt 9 w/w ustawy jako przychód definiuje: przychody w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu: zatrudnienia w ramach stosunku pracy, pracy nakładczej, służby, wykonywania mandatu posła lub senatora, wykonywania pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia integracyjnego i stypendium wypłacanych bezrobotnym oraz stypendium sportowego, a także z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności oraz umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jak również z tytułu współpracy przy tej działalności lub współpracy przy wykonywaniu umowy.

Na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2020 r., poz. 1426), przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Zgodnie z art. 12 ust. 1 cyt. ustawy, za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Katalog rodzajów świadczeń będących świadczeniami ze stosunku pracy ma charakter przykładowy. Jakiekolwiek świadczenie uzyskane przez podatnika w związku ze stosunkiem pracy będzie świadczeniem z tego stosunku, a konsekwencją jego otrzymania będzie powstanie obowiązku podatkowego w zakresie podatku dochodowego.

Nadto zgodnie z § 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. z 2017 r., poz. 1949) podstawy wymiaru składek nie stanowią nagrody jubileuszowe (gratyfikacje), które według zasad określających warunki ich przyznawania przysługują pracownikowi nie częściej niż co 5 lat.

Sąd Okręgowy wskazał, że przedmiotem sporu w sprawie było to, czy wypłacone J. S. świadczenie nazwane „nagrodą jubileuszową” w czerwcu 2019 roku w kwocie 6.500 zł stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe, chorobowe i ubezpieczenie zdrowotne oraz, czy w związku z tym prawidłowo pozwany kwoty te doliczył do przychodu osiągniętego przez ubezpieczonego w czerwcu 2019 roku.

Zdaniem organu rentowego świadczenie wypłacone ubezpieczonemu miało charakter premii i nie może być uznane za nagrodę jubileuszową w rozumieniu § 2 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia, gdyż staż pracy nie był podstawowym wyznacznikiem przyznania nagrody, skoro miały ją otrzymać osoby legitymujące się stażem pracy kilkuletnim a nawet kilkumiesięcznym. Nadto kryterium według którego określono w spółce częstotliwość otrzymania nagrody jubileuszowej płatnik składek wyznaczył w widełkach – przedziałach czasowych obejmujących lata pracy od – do, co jest zapisem niewłaściwym, ponieważ nie wynika z niego jak często przysługuje prawo do kolejnej nagrody jubileuszowej.

Natomiast odwołująca podnosiła, że warunkiem przyznania nagrody jubileuszowej jest przepracowanie określonego okresu czasu, przy czym wielkość tego stażu nie jest regulowana ustawowo i może być dowolnie ustalana przez pracodawcę. Zapisy Regulaminu wynagradzania obowiązującego u odwołującej nie uzależniają przyznania tej nagrody od kondycji finansowej firmy, nie wskazują też aby wypłata nagrody miała charakter jednorazowy.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjęto, że przyznawane pracownikowi przez pracodawcę świadczenie może być uznane za nagrodę jubileuszową, jeżeli warunkiem jego przyznania jest przepracowanie określonego w latach okresu czasu. Konsekwencją tego jest wypłacanie nagród indywidualnie konkretnemu pracownikowi w miesiącu, w którym przypada rocznica rozpoczęcia pracy przez tego pracownika. Prawo do nagrody jubileuszowej musi powstać w momencie jubileuszu (vide wyrok Sądu Najwyższego z 29 października 2002 r., II UKN 461/01). Pojęcie „nagroda jubileuszowa oznacza, że przysługuje ona z okazji jubileuszu, czyli okrągłej rocznicy.

W czerwcu 2019 roku J. S. legitymował się 30 letnim stażem pracowniczym.

Zdaniem Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie świadczenia wypłaconego ubezpieczonemu dnia 7 czerwca 2019 r. nie można uznać za nagrodę jubileuszową w rozumieniu § 2 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia. Jak wynika z okoliczności sprawy warunkiem jego przyznania nie było przepracowanie określonego w latach okresu czasu, a przepracowanie określonego okresu czasu miało jedynie wpływ na wysokość nagrody. Wypłata świadczenia nie następowała, tak jak w przypadku nagrody jubileuszowej, w związku z przepracowaniem określonego, badanego indywidualnie wobec każdego pracownika, okresu czasu. Przy ustalaniu prawa do nagrody każdego z pracowników indywidualnie nie brano także pod uwagę tego, że musi zostać ono wypłacone w miesiącu, w którym przypada rocznica rozpoczęcia pracy danego pracownika bowiem wszyscy pracownicy otrzymali nagrodę w czerwcu 2019 r. Jak wynika z zeznań prezesa zarządu, nagroda ta była związana z jubileuszem odwołującej, a nie jubileuszem pracy danego pracownika. Z kolei określony w aneksie nr (...) z dnia 25 maja 2019 r. staż pracy miał wypływ wyłącznie na wysokość uzyskanej nagrody, a nie na sam fakt jej uzyskania. Nagroda przysługiwała więc co do zasady wszystkim pracownikom, a nie tylko tym, którzy uzyskali określony staż pracy. Podkreślić ponownie należy, że u odwołującej staż pracy pracownika, nie był podstawą uzyskania prawa do wypłaty nagrody jubileuszowej, a miał wypływ jedynie na wysokość nagrody. Nagroda jubileuszowa jest natomiast świadczeniem przyznawanym pracownikowi w związku z upływem określonego czasu pozostawania w zatrudnieniu, czyli uzyskaniem określonego stażu pracy i to właśnie staż pracy powinien mieć decydujące znaczenia dla prawa do wypłaty nagrody jubileuszowej. Tymczasem, w niniejszej sprawie prawo do nagrody jubileuszowej otrzymali wszyscy pracownicy odwołującej niezależnie od stażu pracy, co przeczyło istocie nagrody jubileuszowej.

Należy zwrócić uwagę, że okoliczności sprawy wskazują, że świadczenie wypłacone przez odwołującą zaplanowane było dużo wcześniej, a jego wypłata nastąpiła przed wejściem w życie postanowień regulaminu wynagradzania wprowadzających „nagrodę jubileuszową” do 7 czerwca 2019 r. nie upłynęły bowiem nawet owe 2 tygodnie, po których upływie miał wejść w życie aneks do regulaminu wynagradzania, skoro dokument ten pochodzi z 25 maja 2019 r.

Zgodzić się więc należy z pozwanym, że świadczenie wypłacone ubezpieczonemu miało charakter premii i nie może być uznane za nagrodę jubileuszową w rozumieniu § 2 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia. Racje ma pozwany stwierdzając, że staż pracy nie był podstawowym wyznacznikiem przyznania nagrody, skoro miały ją otrzymać osoby legitymujące się stażem pracy kilkuletnim a nawet kilkumiesięcznym. Wprawdzie, tak jak wskazywała odwołująca, warunkiem przyznania nagrody jubileuszowej jest przepracowanie określonego okresu czasu, przy czym wielkość tego stażu nie jest regulowana ustawowo i może być dowolnie ustalana przez pracodawcę, jednak zasadnicze znaczenie dla uzyskania prawa do wypłaty nagrody jubileuszowej musi mieć staż pracy. Pracodawca może uregulować dowolnie jaki staż pracy będzie decydować o wypłacie nagrody jubileuszowej, ale wypłata nagrody jubileuszowej nie ma charakteru powszechnego. Zapisy regulaminu wynagradzania obowiązującego u odwołującej wprawdzie nie uzależniają przyznania tej nagrody od kondycji finansowej firmy, nie wskazują też aby wypłata nagrody miała charakter jednorazowy, ale jednocześnie nie precyzują w jakich odstępach czasu będzie ona wypłacana. Same zapisy zawarte w aneksie nr (...) z 25 maja 2019 r. mogą sugerować, że nagroda ta będzie wypłacana co roku, co także przeczy istocie nagrody jubileuszowej, która może być wypłacana nie częściej niż co 5 lat aby mogła być wyłączona z podstawy wymiaru składek. Zwrócić należy uwagę, że aneks wprowadzający nagrodę jubileuszową nie precyzuje tej kwestii, a dopiero prezes zarządu w toku składanych zeznań wskazał, że nagroda ta będzie wypłacana co pięć lat, co jednocześnie nie znajduje odzwierciedlenia w przepisach obowiązujących w tym zakresie u odwołującej.

W ocenie Sądu Okręgowego decyzja pozwanego jest prawidłowa. Organ rentowy w sposób prawidłowy zwiększył więc podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne uznając, że świadczenie wypłacone ubezpieczonemu w czerwcu 2019 roku nazwane „nagrodą jubileuszową” w kwocie 6.500 zł w rzeczywistości takim świadczeniem nie jest.

W konsekwencji owe 6.500 zł wypłacona ubezpieczonemu stanowi przychód J. S. z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy o pracę, a w konsekwencji stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne.

Uwzględniając powyższe rozważania, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. i powołanych przepisów prawa materialnego, oddalił odwołanie jako bezzasadne, orzekając jak w punkcie 1 wyroku.

O kosztach Sąd Okręgowy orzekł w punkcie 2 wyroku na podstawie art. 98 § 1, 3 i 4 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i § 2 pkt 3 i § 15 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2018 r., poz. 265), zasądzając je od odwołującej jako przegrywającej sprawę w całości, uwzględniając w zakresie wysokości wynagrodzenia wartość przedmiotu sporu wskazaną przez strony. Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do zastosowania w niniejszej sprawie art. 102 k.p.c.

Apelację od powołanego orzeczenia wywiodła (...) sp. z o.o. w P. , wnioskując o zmianę wyroku i uwzględnienie odwołania w całości, przy obciążeniu strony przeciwnej kosztami postępowania, ewentualnie - o uchylenie wyroku i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Nadto o zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

W odpowiedzi na apelację organ rentowy wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie od odwołującej spółki na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja odwołującej spółki jest uzasadniona, czego następstwem jest wydanie w sprawie wyroku reformatoryjnego.

Na wstępie Sąd II instancji podkreśla, że w istocie stan faktyczny sprawy – prawidłowo skonstruowany na etapie postępowania pierwszo instancyjnego – był poza sporem. Prawidłowo także dokonano oceny zebranych w sprawie dowodów, nie przekraczając granic wyznaczonych regułą swobodnej sędziowskiej ich oceny, znajdującej oparcie w normie art. 233 § 1 k.p.c.

Analiza treści apelacji i jej uzasadnienia prowadzić musi do konkluzji, że postawiony w środku zaskarżenia zarzut naruszenia wskazanej wyżej normy jest de facto zarzutem pozornym. Apelujący nie wskazuje bowiem w uzasadnieniu apelacji uchybień Sądu I instancji w zakresie oceny poszczególnych elementów postępowania dowodowego, stawia w to miejsce natomiast zarzut błędnej subsumcji stanu faktycznego pod normy prawa materialnego. Podnosi mianowicie, iż w jego mniemaniu uznany za wiarygodny materiał dowodowy prowadzić winien do wniosku o zasadności odwołania.

Jest to wniosek prawidłowy. Choć Sąd I instancji prawidłowo przywołał znajdujące zastosowanie przy rozstrzyganiu normy prawa materialnego, to jednak dokonał błędnej ich subsumcji.

Przypomnieć zatem należy, że zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (aktualny tekst jednolity: Dz. U. z 2022 r., poz. 1009), podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 i pkt 18a, czyli m.in. pracowników stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12 (zastrzeżenia nie mają znaczenia w sprawie). Stosownie do treści art. 20 ust. 1 ustawy, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3 (zastrzeżenia nie mają znaczenia w sprawie).

Art. 4 pkt 9 ustawy jako przychód definiuje: przychody w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu: zatrudnienia w ramach stosunku pracy, pracy nakładczej, służby, wykonywania mandatu posła lub senatora, wykonywania pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia integracyjnego i stypendium wypłacanych bezrobotnym oraz stypendium sportowego, a także z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności oraz umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jak również z tytułu współpracy przy tej działalności lub współpracy przy wykonywaniu umowy.

Na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (aktualny tekst jednolity: Dz. U. z 2020 r., poz. 1426 ze zmianami), przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy, za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Nadto zgodnie z § 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. z 2017 roku, poz. 1949) podstawy wymiaru składek nie stanowią nagrody jubileuszowe (gratyfikacje), które według zasad określających warunki ich przyznawania przysługują pracownikowi nie częściej niż co 5 lat.

Analiza pisemnego uzasadnienia zaskarżonego wyroku prowadzi do wniosku, iż argumenty przemawiające zdaniem Sądu I instancji za oddaleniem odwołania przedstawiają się następująco: warunkiem przyznania nagrody nie było przepracowanie określonego czasu w spółce i ta okoliczność miała wpływ jedynie na wysokość nagrody, prawo do nagrody jubileuszowej otrzymali wszyscy pracownicy niezależnie od stażu pracy, regulamin nie wskazuje, że nagroda taka będzie miała charakter jednorazowy, ani w jakich odstępach czasu będzie ona wypłacana, nagroda mogłaby być wypłacana nawet co roku.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego zaprezentowane wyżej rozumowanie jest obarczone błędem.

Wydaje się, że Sąd I instancji bezzasadnie utożsamia uprawnienia pracodawcy do ustalania zasad wynagradzania zatrudnianych pracowników (w tym w zakresie nagród jubileuszowych) z zasadami regulującymi ich oskładkowanie.

Staje się zatem konieczne przywołanie, że zgodnie z § 7 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego (tekst jedn. Dz. U. z 1993 r., Nr 68, poz. 330 ze zm.) składki na ubezpieczenie społeczne odprowadza się od wszystkich dochodów pracowników w gotówce i w naturze z wyjątkiem dochodów wymienionych wyczerpująco w 26 punktach.

Jak wskazywano wyżej w punkcie 1) wymienione są nagrody jubileuszowe (gratyfikacje), które według zasad określających warunki ich przyznawania przysługują pracownikowi nie częściej niż co 5 lat. Ten zapis reguluje jednak wyłącznie warunki zwolnienia tego rodzaju wypłat z oskładkowania, nie odnosząc się do uprawnień pracodawcy w zakresie zapisów regulaminów płacowych co do tego rodzaju świadczenia.

Zaznaczyć trzeba, że pracownicy mogą nabyć prawo do nagród jubileuszowych na zasadach określonych w układach zbiorowych lub regulaminach pracy.

Do czasu uchylenia art. 79 Kodeksu Pracy ustawą z dnia 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 24, poz. 110) regulacja dotycząca nagród jubileuszowych zawarta była w zarządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r. w sprawie ustalania okresów uprawniających do nagrody jubileuszowej oraz zasad jej obliczania i wypłacania (M.P. Nr 44, poz. 358). Zarówno pod rządami tego zarządzenia, jak i po utracie jego mocy obowiązującej przepisy regulujące wynagrodzenia (układy zbiorowe, zakładowe systemy wynagradzania) mogły w różny sposób kształtować zarówno uzyskanie prawa do nagrody jubileuszowej i zasady jej przyznawania. W stosunku do pracowników sfery pozabudżetowej, obowiązek wypłaty nagrody jubileuszowej może wynikać wyłącznie z sytuacji, gdy prawo do jej uzyskania będzie uwzględnione w akcie należącym do katalogu źródeł prawa pracy wynikającego z kodeksu pracy, wskazującego na układy zbiorowe pracy, inne porozumienia zbiorowe, regulaminy i statuty określające prawa i obowiązki stron stosunku pracy. Nie są to świadczenia obligatoryjne, stanowią formę świadczenia dodatkowego wynikającego bezpośrednio ze stażu pracownika, prawo do którego nabywa się po przepracowaniu wymaganego okresu.

Obecnie warunki przyznawania świadczeń związanych z pracą ustalane są w regulaminach wynagradzania na zasadach określonych w art. 77 ² Kodeksu Pracy.

W zakresie regulaminów wynagradzania przepisy nie zawierają ograniczeń co do długości stażu pracy wymaganego do przyznania nagrody, okresów zatrudnienia zaliczanych do tego stażu, częstotliwości przyznawania nagrody i zasad ustalania jej wysokości. W szczególności nagrody takie mogą być wypłacane częściej niż co pięć lat, z tym, że wówczas dochody z tego tytułu nie są wyłączone z obowiązku składkowego, chociaż świadczenie zachowuje charakter nagrody jubileuszowej (tak Sąd Najwyższy w przywoływanym zresztą przez sąd I instancji wyroku z dnia 29.10.2002 r. II UKN 461/01).

W rozpoznawanej sprawie – w ramach własnych uprawnień, które omówiono wyżej – pracodawca sformułował zasady wypłat nagród jubileuszowych (zwanych N. Firmowymi).

Aneksem nr (...) z dnia 25 maja 2019 r. wprowadzono do regulaminu wynagradzania art. 25, zgodnie z którym pracownikowi zatrudnionemu na umowę o pracę oraz na umowę zlecenie zostanie wypłacona (...). Wysokość nagrody uzależniona jest od stażu pracy i kształtuje się następująco:

- za 26 – 30 lat pracy – 6500 zł,

- za 21 – 25 lat pracy – 5000 zł,

- za 16 – 20 lat pracy – 4000 zł,

- za 11 – 15 lat pracy – 3000 zł,

- za 5 – 10 lat pracy – 2000 zł,

- za 3 – 4 lata pracy – 1500 zł,

- poniżej 3 lat pracy – 1000 zł.

Przyjęte uregulowanie – jeszcze raz należy zaakcentować – w zakresie zastosowanych tam rozwiązań należy do kompetencji własnej pracodawcy.

Zarówno z zeznań Prezesa złożonych na etapie postępowania administracyjnego, jak i sądowego jasno wynikało, że wypłaty tych nagród będą dokonywane co 5 lat. Niewątpliwie także warunkiem wypłaty było osiągnięcie w spółce określonego stażu pracy.

W przypadku ubezpieczonego J. S. skutkowało to wypłatą nagrody jubileuszowej w kwocie 6500 zł (za 26-30 lat pracy). W czerwcu 2019 roku J. S. legitymował się 30 letnim stażem pracowniczym.

Znaczenie podstawowe dla sprawy ma więc ustalenie, czy nagroda taka została względem ubezpieczonego już wypłacona w przeciągu ostatnich 5 lat. Taka sytuacja nie miała miejsca. Nagród jubileuszowych nie wypłacano bowiem w spółce od 2003 r.

Nie można także tracić z pola widzenia okoliczności, iż z tego właśnie powodu niemożliwe było wypełnienie warunku by każdy z pracowników uzyskał taką nagrodę w miesiącu osiągnięcia określonego stażu pracy w spółce. Co więcej – niewątpliwie brak tego rodzaju wypłat w ciągu kilkunastu lat skłonił władze spółki do wprowadzenia: „widełkowego” systemu ustalania kwoty nagrody, tak by objąć jej zasięgiem całość kadry i w pewien sposób „zadośćuczynić” oczekiwaniom załogi co do nagrody jubileuszowej zaniechanej przez tak długi okres czasu. Powyższe także stało za decyzja o uruchomieniu wypłat tych nagród względem wszystkich zatrudnionych w tej samej dacie.

Przyjęcie tez forsowanych przez Sąd I instancji co do tego, iż jednorazowa wypłata nagród na rzecz wszystkich uprawnionych niweczy charakter nagrody jako nagrody jubileuszowej, czyniłoby niemożliwym dokonywanie wypłat tego składnika w sytuacji gdy z określonych przyczyn regulamin nie przewidywał (czy jak w rozpoznawanej sprawie – wykreślał) tego typu gratyfikacji w „idealnym” – jak tego oczekuje Sąd I instancji – systemie gdzie nagroda przyznawana jest w miesiącu osiągnięcia przez danego pracownika określonego stażu pracy, podczas gdy prawo takiej sytuacji obecnie już (po 2.02.1996 r.) nie konstruuje.

Mając na uwadze całość przywołanej argumentacji orzeczono jak w pkt 1 wyroku w myśl art. 386 § 1 k.p.c., zaś konsekwencją zmiany rozstrzygnięcia co do meritum, była zmiana orzeczenia o kosztach przed Sądem I instancji, o czym orzeczono w pkt 2 wyroku, gdyż ostatecznie to pozwany jest stroną przegrywająca sprawę.

O kosztach w postępowaniu apelacyjnym Sąd II instancji orzekł w punkcie 3 wyroku zgodnie z ogólną zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania - na podstawie art. 98 § 1, 1 ¹ i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i § 10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, zasądzając od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na rzecz (...) sp. z o.o. w P. kwotę 675 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczeniu pieniężnego od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o kosztach do dnia zapłaty - tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

Wiesława Stachowiak