Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lutego 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA– Jan Szachułowicz

Sędzia SA– Teresa Mróz (spr.)

Sędzia SA – Beata Waś

Protokolant: – st. sekr. sąd. Ewelina Murawska

po rozpoznaniu w dniu 20 lutego 2014 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa M. M. (1) i M. M. (2)

przeciwko (...) S.A. w W.

o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z dnia 21 marca 2013 r.

sygn. akt XVII AmC 3245/12

I oddala apelację,

II zasądza od (...) S.A. w W. na rzecz M. M. (1) i M. M. (2) kwoty po 135 zł (sto trzydzieści pięć złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VI A Ca 1079/13

UZASADNIENIE

Powodowie M. M. (1) i M. M. (2) wnieśli o uznanie za niedozwolone i zakazanie wykorzystywania w obrocie z konsumentami postanowienia o treści „Wynagrodzenie płatne będzie na rzecz (...) również w przypadku, gdy zleceniodawca podpisze ze zbywcą nieruchomości lub praw związanych z nieruchomością protokół uzgodnień warunków transakcji lub deklarację zakupu świadczące o należytym wykonaniu usług, a następnie odstąpi od realizacji ustaleń określonych w tym protokole lub deklaracji. W takim przypadku, o którym mowa w zdaniu poprzedzającym wynagrodzenie płatne będzie w dniu transakcji wskazanym w protokole lub deklaracji, zaś podstawą naliczenia wynagrodzenia będzie uzgodniona w protokole lub deklaracji cena transakcyjna nieruchomości. W taki przypadku obowiązek zapłaty wynagrodzenia określonego umową ciąży na zleceniodawcy również w przypadku nieruchomości objętych promocją „kupujący nie płaci prowizji” zawartego w paragrafie 2 ust. 6 wzorca umowy zatytułowanego „Umowa pośrednictwa kupna (zlecenie poszukiwania)”, którym posługuje się pozwana (...) S.A. w W..

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa.

Wyrokiem z dnia 21 marca 2013 r. Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów uwzględnił powództwo, orzekł o kosztach postępowania i zarządził publikację prawomocnego wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym na koszt pozwanej.

Sad Okręgowy ustalił, że pozwana prowadzi działalność gospodarczą polegającą na świadczeniu usług w zakresie pośrednictwa w obrocie nieruchomościami, w ramach której posługuje się w obrocie z konsumentami zaskarżonym postanowieniem zawartym we wzorcu umowy zatytułowanym „Umowa pośrednictwa kupna (zlecenie poszukiwania)”. Ponadto posługuje się również wzorcem umowy o nazwie (...). Przy ustalaniu stanu faktycznego Sąd Okręgowy wziął pod uwagę okoliczność, że pozwana nie kwestionowała posługiwania się w obrocie z konsumentami wskazanymi wzorcami oraz zaskarżonym postanowieniem.

Sąd Okręgowy pominął zgłaszane przez pozwaną wnioski dowodowe, ponieważ okoliczności, na jakie mieli zeznawać zgłoszeni przez pozwaną świadkowie nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Postępowanie dowodowe zostało skoncentrowane na normatywnie wyrażonych przez ustawodawcę przesłankach abuzywności postanowień wzorca umowy, natomiast zgłoszeni świadkowie mieli zeznawać na okoliczności nieistotne dla rozstrzygnięcia bowiem treści zakwestionowanej klauzuli, okoliczności uzasadniających jej zastosowanie, zasad stosowania postanowienia przez pozwaną, ekonomicznego uzasadnienia klauzuli, odzwierciedlenia przez postanowienie równowagi praw i obowiązków stron umowy pośrednictwa, zakresu wykonywanych przez pozwaną czynności, konsekwencji podpisania przez klienta protokołu lub deklaracji.

Sąd Okręgowy oceniając zakwestionowaną klauzulę uznał, że w sprawie spełnione zostały przesłanki z art. 385 ind. 1 § 1 k.c.

Sąd uznał, że w przedmiotowej sprawie naruszenie interesu konsumenta przejawia się przede wszystkim w sferze ekonomicznej. Konsument, pomimo, że nie dojdzie do zawarcie umowy sprzedaży, ani nawet do zawarcia przedwstępnej umowy sprzedaży będzie miał obowiązek zapłacenie pozwanej wysokiej prowizji, co powoduje również naruszenie interesów prywatnych wynikających z braku satysfakcji związanego z niepomyślnym załatwieniem sprawy.

Odnośnie do sytuacji, jak wyglądałaby sytuacja konsumenta, gdyby nie było zakwestionowanej w sprawie klauzuli, Sąd Okręgowy wskazał, że jeżeli przepisy ogólne stawiają konsumenta w lepszej sytuacji niż postanowienia proponowanej umowy, to w zasadzie postanowienia te należy uznać za niedozwolone. Odstępstwo od tej zasady możliwe jest tylko, o ile zmiana jest uzasadniona specyfiką wzajemnych świadczeń lub jest kompensowana innymi postanowieniami wzorca.

Klauzula generalna wyrażona w art. 385 ind. 1 §1 k.c. uzupełniona została listą postanowień umownych zawartych w art. 385 ind. 3 k.c. Powołując się na orzecznictwo sądów powszechnych, sąd pierwszej instancji podkreślił, że obejmuje ona najczęściej spotykane w praktyce klauzule uznane za sprzeczne z dobrymi obyczajami zarazem rażąco naruszające interesy konsumenta. Ich wspólną cechą jest nierównomierne rozłożenie praw, obowiązków lub ryzyka między stronami prowadzące do zachwiania równowagi kontraktowej. Klauzule te stawiają z góry jedną ze stron w gorszym położeniu. Wyliczenie zawarte w art. 385 ind. 3 k.c. jest niepełne, przykładowe i ma charakter pomocniczy. Wykazanie, że we wzorcu użyte zostały postanowienia nie odpowiadające wskazanym w katalogu klauzulom, stosownie do treści art. 6 k.c. spoczywa na przedsiębiorcy.

Sąd Okręgowy podkreślił, że dokonanie kontroli abuzywności zakwestionowanego postanowienia wymaga rozpatrzenia sprawy w oparciu o dwa stosowane przez pozwaną wzorce: „Umowa pośrednictwa kupna (zlecenie poszukiwania)” oraz (...). Sąd wskazał, że zgodnie z rozdziałem III ust. 3 „Regulaminu Kupujący nie płaci prowizji” uczestnik zainteresowany zakupem nieruchomości, która objęta jest Akcją Promocyjną nie ponosi wobec organizatora żadnych kosztów związanych z zakupem nieruchomości. Dla uniknięcia wątpliwości potwierdza się, że dla potrzeb niniejszego Regulaminu, przez zakup nieruchomości rozumie się podpisanie umowy ostatecznej sprzedaży lub umowy przedwstępnej sprzedaży nieruchomości włączonej do Akcji Promocyjnej. Zgodnie natomiast z paragrafem 1, akapit 2 wzorca umowy „Umowa pośrednictwa kupna (zlecenie poszukiwania)”, w przypadku zakupu przez konsumenta nieruchomości objętej promocją „Kupujący nie płaci prowizji” całość kosztów usługi pośrednictwa przy tej transakcji pokrywa sprzedający nieruchomość.

W ocenie Sądu Okręgowego treść powyższych postanowień dają konsumentowi jasny przekaz, że nie będzie on obciążony żadnymi kosztami w związku z zakupem nieruchomości. Tymczasem we wzorcu umowy „Umowa pośrednictwa kupna (zlecenie poszukiwania)” pozwany zastrzega sobie, że w przypadku, gdy kupujący podpisze ze sprzedającym protokół uzgodnień lub deklarację zakupu nieruchomości, a żaden z tych dokumentów nie jest umową sprzedaży nieruchomości bądź umową przedwstępną, i z winy kupującego nie dojdzie do podpisania końcowej umowy sprzedaży – kupujący będzie zobowiązany do zapłaty pełnej wysokości prowizji, mimo, że jest objęty promocją „Kupujący nie płaci prowizji”.

Sąd Okręgowy podniósł, że nie znajduje uzasadnienia stanowisko pozwanej, jakoby przysługiwało jej wynagrodzenie, ponieważ poczyniła wiele wysiłków, w tym finansowych, aby doprowadzić do zawarcia umowy sprzedaży nieruchomości, a z winy kupującego do tego nie doszło. Pozwana musi zatem otrzymać swoje wynagrodzenie, ponieważ zgodnie z art. 180 ustawy o gospodarce nieruchomościami wykonała swoje świadczenie zmierzające do zawarcia przez inne osoby umów. Takiemu stanowisku, zdaniem sądu pierwszej instancji przeczą dwa postanowienia wzorca, pierwsze zawarte we wzorcu „mowa pośrednictwa kupna (zlecenie poszukiwania)” o treści „w przypadku zakupu przez konsumenta nieruchomości objętej promocją „kupujący nie płaci prowizji” całość kosztów usługi pośrednictwa przy tej transakcji pokrywa sprzedający nieruchomość”, druga zawarta we wzorcu (...) o treści „uczestnik zainteresowany zakupem nieruchomości, która jest objęta akcją promocyjną nie ponosi wobec organizatora żadnych kosztów związanych z zakupem nieruchomości. Dla uniknięcia wątpliwości potwierdza się, że dla potrzeb niniejszego regulaminu przez zakup nieruchomości rozumie się podpisanie umowy ostatecznej sprzedaży lub umowy przedwstępnej sprzedaży nieruchomości włączonej do akcji promocyjnej.

Postanowienia te wyraźnie wskazują, że kupujący nie zapłaci w żadnym wypadku prowizji, natomiast dla uniknięcia wątpliwości sama pozwana zdecydowała się na zamieszczenie w „Regulaminie Kupujący nie Płaci Prowizji” definicji zakupu nieruchomości, przez co rozumie podpisanie umowy ostatecznej lub przedwstępnej umowy sprzedaży. Dlatego też Sąd Okręgowy stwierdził, że pozwana wprowadza konsumenta w błąd poprzez zamieszczenie we wzorcach postanowień wzajemnie wykluczających się, dodatkowo zobowiązuje konsumenta do zapłaty prowizji tylko na podstawie podpisania protokołu, nie zaś po podpisaniu umowy, co jest sprzeczne z regulaminem promocji „Kupujący nie płaci prowizji. Konsument zatem pozostaje w niepewności, narażony jest również na znaczne koszty zapłacenia prowizji. Sąd Okręgowy nie zaaprobował stanowiska pozwanej, jakoby przedmiotowe postanowienie miało zastosowanie jedynie, gdy z winy konsumenta nie dojdzie do zawarcia umowy sprzedaży nieruchomości. Z treści postanowienia bowiem nie wynika, że kupujący będzie obciążony prowizją tylko w sytuacji, gdy nie dojdzie do zawarcia umowy z jego winy. Nie oznacza to, że istotnie pozwana poniosła pracę i nakłady na skojarzenie stron umowy i ewentualnie mogłaby dochodzić zapłaty od kupującego z tego tytułu, lecz nie tak wysokiej, jak pełna wysokość prowizji.

Zdaniem sądu Okręgowego zakwestionowana klauzula wypełnia przesłanki art. 385 ind. 1 § 1 zd. 1 k.c., w szczególności mieści się w hipotezie art. 385 ind. 3 pkt 16 k.c., bowiem postanowienie nakłada jedynie na konsumenta obowiązek zapłaty ustalonej sumy na wypadek rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy, ponadto postanowienie to zawiera się w hipotezie art. 385 ind. 3 pkt 17 k.c., bowiem zastrzeżenie zapłaty pośrednikowi wynagrodzenia w sytuacji jak w zakwestionowanych postanowieniach należy traktować tak jak obciążenie konsumenta obowiązkiem zapłaty rażąco wygórowanej kary umownej.

Sąd Okręgowy wskazał również, że przedmiotowe postanowienie mieści się w hipotezie art. 385 ind. 1 pkt 22 k.c. Naliczanie bowiem prowizji za nieświadczona usługę nie może być usprawiedliwione działaniem konsumenta negatywnie ocenianym przez przedsiębiorcę. Regulamin nie przewiduje analogicznych uprawnień dla konsumenta w sytuacji niewywiązywania się przedsiębiorcy z jego obowiązku. W ocenie sądu Okręgowego pozostaje to w sprzeczności z dobrymi obyczajami i stanowi rażące naruszenie interesów konsumenta.

O kosztach Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła pozwana. Zaskarżając wyrok w całości zarzuciła Sądowi Okręgowemu mające wpływ na rozstrzygnięcie naruszenie prawa procesowego:

- art. 227 k.p.c. w zw. z art. 217 § 2 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego pozwanej o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków oraz przesłuchania stron na okoliczności wskazane w odpowiedzi na pozew, podczas gdy okoliczności te miały istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia,

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolne, sprzeczne z zasadami logicznego rozumowania oraz nie oparte na wszechstronnej analizie zebranego materiału dowodowego przyjęcie, że zakwestionowane postanowienie kształtowało prawa i obowiązki konsumenta w sposób mniej korzystny niż wynika to z powszechnie obowiązujących przepisów prawa, podczas, gdy analiza przepisów prawa w kontekście charakteru umowy pośrednictwa, którą posługuje się pozwana jako umowy starannego działania wskazuje, że niezamieszczenie postanowienia we wzorcu skutkowałoby obowiązkiem zapłaty przez konsumenta wynagrodzenia w każdym wypadku niedojścia do realizacji postanowień protokołu, co byłoby dla niego mniej niekorzystne niż w warunkach stosowania kwestionowanego postanowienia, albowiem skutkowałoby błędnym ustaleniem sądu leżącym u podstaw zaskarżonego wyroku, że pozwana stosując to postanowienie wykorzystywała swoją pozycję, co w konsekwencji doprowadziło do przyjęcia sprzeczności postanowienia z dobrymi obyczajami i uznania go za niedozwolone, że postanowienie ma zastosowanie w każdym przypadku, gdy nie dojdzie do realizacji postanowień protokołu czy deklaracji, podczas gdy postanowienie wskazuje wprost, że ma ono zastosowanie tylko gdy to ten konsument odstąpi od realizacji postanowień zawartych w ww. dokumentach, a więc gdy decyzją konsumenta nie dojdzie do ich realizacji, prawidłowa interpretacja przesłanek stosowania postanowienia uzasadniałaby przyjęcie, że stosowanie postanowienia jest całkowicie uzasadnione i nie narusza dobrych obyczajów i interesów konsumentów, że pozwana przenosi na konsumenta ryzyko związane z prowadzoną działalnością gospodarczą , czyli z wykonaniem umowy, podczas gdy charakter umowy i zakres obowiązków pozwanej świadczy, że pozwana ponosi ryzyko wykonania umowy zawartej z konsumentem, a jednocześnie brak jest podstaw aby ryzyko to pozwana ponosiła w dalszym ciągu już po należytym wykonaniu umowy, tymczasem rzekomy fakt przerzucania przez spółkę ryzyka prowadzonej działalności na konsumenta legł u podstaw oceny działania pozwanej jako nieprofesjonalnego i nierzetelnego, a więc sprzecznego z dobrymi obyczajami, że postanowienia umowy oraz Regulaminu (...) wyraźnie wskazują, że konsument nie zapłaci prowizji w żadnym wypadku oraz, że postanowienia te są sprzeczne z kwestionowanym postanowieniem podczas, gdy paragraf 1 ust. 1 akapit 2 Umowy wyraźnie stanowi, że to dopiero w przypadku zakupu nieruchomości objętej akcją promocyjną (...) całość kosztów pokrywa spółka, zatem w przypadku podpisania deklaracji lub protokołu spółka nie jest zobowiązana pokrywać żadnych kosztów, w ustępie 1 rozdziału III Regulaminu (...) wyraźnie wskazano, że status uczestnika akcji promocyjnej uzyskuje dopiero osoba, która nabędzie nieruchomość, a tym samym osoba, która tylko podpisała protokół lub deklarację statusu uczestnika akcji nie posiada, co koresponduje z paragrafem 1 akapitem 2 Umowy, ostatnie zdanie postanowienia stanowi wprost, że w okolicznościach w nim opisanych obowiązek zapłaty przez konsumenta wynagrodzenia ciąży również w przypadku nieruchomości objętych akcją promocyjną (...), wszystkie wyżej wskazane postanowienia w sposób spójny i komplementarny regulują zasady wynagradzania spółki, sam sąd w uzasadnieniu wyroku wskazał, że postanowienia te dają jasny przekaz konsumentowi, że nie będzie on obciążony żadnymi kosztami w związku z zakupem nieruchomości. Naruszenie art. 233 § 1 k.p.c., zdaniem pozwanej polega również na przyjęciu, że ocena treści postanowienia powinna być dokonana przez pryzmat Regulaminu (...), podczas gdy Regulamin ten w momencie podpisania protokołu czy powstania z tego tytułu obowiązku zapłaty wynagrodzenia nie ma jeszcze zastosowania, albowiem uczestnikiem akcji regulowanej Regulaminem (...) staje się dopiero osoba, która nabyła nieruchomość w rozumieniu Regulaminu (...).

Pozwana zarzuciła również Sądowi Okręgowemu naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. poprzez nieustalenie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku jak wyglądałyby prawa i obowiązki konsumenta w sytuacji braku postanowienia, a w konsekwencji niewyjaśnienie motywów przyjęcia, że postanowienie kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób mniej korzystny niż to wynika z powszechnie obowiązujących przepisów prawa oraz niewyjaśnienie w uzasadnieniu wyroku motywów przyjęcia, że pełne wynagrodzenie żądane w okolicznościach wskazanych w postanowieniu stanowi rażąco wygórowaną karę umowną klub odstępne przy jednoczesnym braku wskazania jaka wysokość wynagrodzenia byłaby adekwatna, a powyższe uchybienia uniemożliwiają sądowi drugiej instancji przeprowadzenie kontroli zaskarżonego wyroku.

Pozwana zarzuciła również Sądowi Okręgowemu naruszenie prawa materialnego:

- art. 385 ind. 3 pkt 22 k.c. w zw. z art. 385 ind. 1 § 1 k.c. poprzez jego zastosowanie i przyjęcie, że zakwestionowane postanowienie stanowi niedozwolone postanowienie umowne , podczas gdy postanowienie to nie przewiduje obowiązku wykonania zobowiązania przez konsumenta mimo niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania prze jego kontrahenta, a obowiązek zapłaty przez konsumenta wynagrodzenia w okolicznościach opisanej w postanowieniach powstaje już w warunkach uprzedniego należytego wykonania przez spółkę zobowiązania,

- art. 385 ind. 3 pkt 16 k.c. w zw. z art. 385 ind. 1 § 1 k.c. poprzez przyjęcie, że postanowienie nakłada wyłącznie na konsumenta obowiązek zapłaty ustalonej sumy na wypadek rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy i tym samym, jako kształtujący w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszający jego interesy, stanowi niedozwolone postanowienie umowne w rozumieniu art. 385 ind. 1 § 1 k.c. w zw. z art. 385 ind. 3 pkt 16 k.c., podczas, gdy postanowienie w ogóle nie odnosi się do sytuacji rezygnacji przez konsumenta z zawarcia lub wykonania umowy, której stroną jest przedsiębiorca stosujący kwestionowane postanowienie, tylko reguluje kwestię odstąpienia od realizacji ustaleń określonych w protokole lub deklaracji z osobą trzecią, wobec czego Sąd bezpodstawnie przyjął, że mieści się ono w hipotezie art. 385 ind. 3 pkt 16 k.c.,

- art. 385 ind. 3 pkt 17 k.c. w zw. z art. 385 ind. 1 § 1 k.c. poprzez przyjęcie, że postanowienie nakłada na konsumenta, który nie wykonał zobowiązania lub odstąpił od umowy obowiązek zapłaty rażąco wygórowanej kary umownej lub odstępnego i tym samym jako kształtujący w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszający jego interesy, stanowi niedozwolone postanowienie umowne w rozumieniu art. 385 ind. 1 § 1 k.c. w zw. z art. 385 ind. 3 pkt 17 k.c., podczas, gdy postanowienie w ogóle nie odnosi się do sytuacji niewykonania lub odstąpienia przez konsumenta od umowy zawartej z przedsiębiorcą, a jedynie do sytuacji odstąpienia przez konsumenta od złożonej przez niego osobie trzeciej deklaracji lub powziętych z osobą trzecią ustaleń w protokole , wobec czego sąd bezpodstawnie przyjął, że mieści się ono w hipotezie art. 385 ind. 3 pkt 17 k.c.,

- art. 385 ind. 1 1 k.c. poprzez jego zastosowanie i przyjęcie, że postanowienie kształtuje prawa i obowiązki konsumentów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami rażąco naruszając jego interesy, podczas gdy zgromadzony materiał dowodowy wskazuje, że kwestionowane postanowienie nie narusza zasady uczciwego wyważenia praw i obowiązków pozwanej i konsumenta, a tym samym brak jest podstaw do przyjęcie, że stanowi ono niedozwolone postanowienie umowne.

W konkluzji apelacji pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Ponadto pozwana na podstawie art. 380 k.p.c. wniosła o rozpoznanie postanowienia Sądu Okręgowego z dnia 15 marca 2013 r. w przedmiocie oddalenia wniosku dowodowego o przesłuchanie pozwanej oraz świadków A. L. i J. K. oraz wniosła o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z zeznań tych świadków na okoliczności treści postanowienia i okoliczności uzasadniających jego zastosowanie, zasad stosowania postanowienia przez spółkę, ekonomicznego uzasadnienia postanowienia, odzwierciedlenia przez postanowienia równowagi praw i obowiązków stron umowy pośrednictwa, zakresu wykonywanych przez pośrednika czynności, konsekwencji podpisania przez klienta protokołu lub deklaracji, jakości świadczonych przez spółkę usług, zakresu czynności wykonywanych przez spółkę przy świadczeniu usług, czynności wykonywanych przy świadczeniu usług na rzecz powodów, ponadto o dopuszczenie dowodu z przesłuchania stron na okoliczności wskazane w pozwie, w imieniu pozwanej M. K. – prezesa zarządu pozwanej na okoliczności wskazane w przypadku wniosku o przesłuchanie wyżej wskazanych świadków.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja pozwanej pozbawiona jest uzasadnionych podstaw prawnych i jako taka podlega oddaleniu.

Podkreślenia w pierwszym rzędzie wymaga, że nie jest zasadny zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy prawa procesowego – art. 227 k.p.c. w zw. z art. 217§ 2 k.p.c. Postanowienie oddalające wnioski dowodowe pozwanej zapadło na rozprawie w dniu 15 marca 2013 r. Pozwana jak w toku całego postępowania, tak i na tej rozprawie reprezentowana była przez profesjonalnego pełnomocnika. Postanowienie w przedmiocie oddalenia wniosków dowodowych nie spotkało się ze strony pozwanej z wniesieniem zastrzeżenia w trybie art. 162 k.p.c.

Podkreślić należy, że celem regulacji z art. 162 k.p.c. jest pobudzenie inicjatywy stron w doprowadzeniu do szybkiego usunięcia dostrzeżonych przez nie naruszeń przepisów postępowania i umożliwienie sądowi niezwłocznego naprawienia błędu. Cel art. 162 k.p.c. byłby zatem trudny do osiągnięcia przy założeniu, że strona, która we właściwym czasie nie zgłosiła odpowiedniego zastrzeżenia, może powoływać się na rzekome uchybienia procesowe sądu pierwszej instancji dopiero po raz pierwszy w środku zaskarżenia. Strona nie może zatem skutecznie zarzucać w apelacji uchybienia przez sąd pierwszej instancji przepisom postępowania, dotyczącego oddalenia wniosków dowodowych, jeżeli nie zwróciła uwagi sądu na to uchybienie. Innymi słowy strona nie może skutecznie zarzucać w apelacji uchybienia przez sąd przepisom postępowania, dotyczącego wydania postanowienia oddalającego wnioski o przeprowadzenie dowodów, jeżeli w trybie art. 162 k.p.c. nie zwróciła uwagi sądu na to uchybienie (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 sierpnia 2013 r., I CSK 713/12 i Sąd Apelacyjny w Łodzi z dnia 10 grudnia 2013 r., I A Ca 784/13). W uchwale z dnia 27 października 2005 r., III CZP 55/05, LexPolonica nr 391412 (OSNC 2006, Nr 9, poz. 144) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że strona nie może skutecznie zarzucać w apelacji uchybienia przez sąd I instancji przepisom postępowania, polegającego na wydaniu postanowienia, które może być zmienione lub uchylone stosownie do okoliczności, jeżeli nie zwróciła uwagi sądu na to uchybienie w toku posiedzenia, a w razie nieobecności - na najbliższym posiedzeniu, chyba że niezgłoszenie zastrzeżenia nastąpiło bez jej winy. W przypadku wydania postanowienia dowodowego, sąd - jeżeli uzna zastrzeżenie strony za trafne - może zweryfikować swoje stanowisko wyrażone w tym postanowieniu, a następnie zmienić je bądź też uchylić, co wynika z treści art. 240 § 1 k.p.c. Natomiast, jeśli uchybienie "utrwalone" w postanowieniu nie zostanie zgłoszone w terminie określonym w art. 162 k.p.c., strona utraci możliwość powołania się na nie w drodze zarzutu apelacyjnego, a tym samym wyłączona zostanie także kontrola przewidziana w art. 380 k.p.c.

Z powyższych powodów nie jest zasadny zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 227 k.p.c. w zw. z art. 217 § 2 k.p.c. jak również nie podlegała ocenie w trybie art. 380 k.p.c. prawidłowość oddalenia przez Sąd Okręgowy wniosku dowodowego, co do którego postanowienie zapadło na rozprawie w dniu 15 marca 2013 r.

Nie jest również zasadny zarzut naruszenia przez sąd pierwszej instancji przepisu art. 233 § 1 k.p.c. Naruszenie tego przepisu może prowadzić do uznania, że ocena dokonana przez sąd nie była wszechstronna lub z przekroczeniem granic swobodnej oceny dowodów wówczas, gdy z zebranego materiału dowodowego możliwe jest wyciągnięcie jedynie odmiennych od tych, do jakich doszedł sąd rozpoznający sprawę, wniosków. W orzecznictwie prezentowany jest pogląd, że jeżeli z materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (tak np. Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 12 grudnia 2013 r., I A Ca 599/13).

Sąd Okręgowy dokonał prawidłowej oceny zakwestionowanego postanowienia wzorca umownego, jakim posługuje się pozwana przez pryzmat również postanowień wzorca o nazwie (...). Z paragrafu 1 wzorca „Umowa pośrednictwa kupna (zlecenie poszukiwania)” wynika, że w przypadku zakupu przez konsumenta nieruchomości objętej promocją „Kupujący nie płaci prowizji” całość kosztów usługi pośrednictwa przy tej transakcji pokrywa sprzedający nieruchomość. To samo wynika z rozdziału IV ust. 3 (...). Ponadto w tym postanowieniu Regulaminu jego autor wskazał, że dla uniknięcia wątpliwości potwierdza się, że dla potrzeb tego Regulaminu przez zakup nieruchomości rozumie się podpisanie umowy ostatecznej sprzedaży lub umowy przedwstępnej sprzedaży nieruchomości włączonej do Akcji Promocyjnej.

W tych okolicznościach, w ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy doszedł do prawidłowego wniosku, że zawarcie we wzorcu „Umowa pośrednictwa kupna (zlecenie poszukiwania)” zakwestionowanego w niniejszym postępowaniu postanowienia, wprowadza konsumenta w błąd co do obowiązku uiszczenia przez niego prowizji, stoi ono bowiem w sprzeczności do wyżej wskazanych postanowień, zgodnie z którymi kupujący nabywający nieruchomość włączoną w akcję promocyjną (...) nie ponosi żadnych kosztów. W tych okolicznościach nie ma istotnego znaczenia przywołana przez pozwaną w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku argumentacja, że obowiązek konsumenta zapłaty prowizji aktualizuje się jedynie w sytuacji, gdy to konsument odstąpi od realizacji postanowień zawartych w protokole czy deklaracji, zatem wówczas, gdy decyzją konsumenta nie dojdzie do ich realizacji. Zwrócić należy uwagę, że w (...) w punkcie IV.3 wskazano, że uczestnik zainteresowany zakupem nieruchomości, która jest objęta Akcją Promocyjną, nie ponosi wobec organizatora żadnych kosztów związanych z zakupem nieruchomości. Z powyższego wynika, że wbrew stanowisku powódki, obowiązek uiszczania przez konsumenta prowizji nie istniej również wówczas, gdy jest on jedynie zainteresowany zakupem nieruchomości, zatem nie musi dojść do zawarcia umowy przedwstępnej sprzedaży nieruchomości, czy też umowy ostatecznej.

Nie ma racji pozwana twierdząc, że niezasadnie Sąd Okręgowy powołuje się na Regulamin, bowiem ma on zastosowanie dopiero, gdy konsument uzyska status kupującego, a więc wówczas, gdy zostanie zawarta czy to umowa przedwstępna sprzedaży, czy też umowa ostateczna. Zdaniem Sądu Apelacyjnego objęcie nieruchomości akcją promocyjną może spowodować u konsumenta przekonanie, że wszelkie czynności dokonywane z pośrednikiem, w tym również podpisanie protokołu lub deklaracji zwolnione jest z obowiązku uiszczenia przez niego prowizji na rzecz pozwanej.

W tych okolicznościach za niezasadne należało również uznać zarzuty naruszenia przez Sąd Okręgowy przepisów prawa materialnego. Należy zgodzić się z konstatacją sądu pierwszej instancji, że pozwana, nawet, gdy nie dochodzi do odstąpienia przez konsumenta od realizacji ustaleń określonych w protokole lub deklaracji, ponosi pracę i nakłady na skojarzenie stron umowy, co uzasadniałoby ewentualnie możliwość dochodzenia od konsumenta zapłaty. Słuszne jest jednak stanowisko Sądu Okręgowego, że obowiązek zapłaty w takiej sytuacji przez konsumenta prowizji w pełnej wysokości wypełnia kryterium abuzywności określone w art. 385 ind. 3 pkt 17 k.c. Należy również zgodzić się ze stanowiskiem Sądu Okręgowego, że zakwestionowane postanowienie wzorca stawia kontrahenta konsumenta w korzystniejszej sytuacji, bowiem tylko konsument obciążony jest obowiązkiem zapłaty „kary” za odstąpienie od realizacji ustaleń zawartych w protokole lub uzgodnieniu. Jakkolwiek pozwana wskazuje, że podpisanie tych dokumentów przez konsumenta jest dobrowolne, gdy uważa, że pośrednik nie wykonał należycie swojego zobowiązania może ich nie podpisywać, jednakże po stronie kontrahenta konsumenta brak jest odpowiedniego obowiązku w przypadku, gdy odstąpienie od umowy spowodowane było przyczynami leżącymi po stronie pośrednika. Dlatego też, w ocenie Sądu Apelacyjnego rację ma sąd pierwszej instancji, że postanowienie to wyczerpuje hipotezę art. 385 ind. 3 pkt 16 k.c.

Mając powyższe okoliczności na uwadze, Sąd Apelacyjny na podstawie 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku. O kosztach postępowania apelacyjnego rozstrzygnięto zgodnie z art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 k.p.c. stosownie do jego wyniku.